slachtofferbejegening binnen de politie

Academiejaar 2004-2005
SLACHTOFFERBEJEGENING BINNEN DE POLITIE
Een vergelijking tussen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk
WERBROUCK Bart
Opleiding: SOCIAAL WERK
Optie: Maatschappelijk Werk
Inhoudsopgave
INHOUDSOPGAVE
WOORD VOORAF
VERKLARENDE WOORDENLIJST
1
1.1
1.2
2
2.1
2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5
2.2.6
2.2.7
2.2.8
2.2.9
2.3
2.4
3
3.1
3.2
INLEIDING......................................................................................................1
Probleemstelling ...........................................................................................1
Werkwijze .....................................................................................................2
SLACHTOFFERZORG .................................................................................4
Inleiding ........................................................................................................4
Verduidelijking van een aantal begrippen ................................................4
Slachtoffer .......................................................................................................................... 4
Slachtofferhulp ................................................................................................................... 5
Slachtofferbejegening ......................................................................................................... 5
Dienst politionele slachtofferbejegening ............................................................................ 6
Slachtofferonthaal............................................................................................................... 6
Slachtoffertherapie.............................................................................................................. 6
Slachtofferzorg ................................................................................................................... 7
Slachtofferbeleid................................................................................................................. 7
Autonoom centrum voor algemeen welzijnswerk .............................................................. 7
Slachtofferschap ...........................................................................................7
Besluit ............................................................................................................8
SLACHTOFFERZORG BINNEN DE POLITIE.......................................10
Inleiding ......................................................................................................10
Algemene geschiedenis...............................................................................10
3.2.1
3.2.2
Inleiding............................................................................................................................ 10
Geschiedenis ..................................................................................................................... 11
3.3
Regelgeving betreffende de politionele slachtofferbejegening...............13
3.3.1
3.3.2
De fundamentele rechten van het slachtoffer ................................................................... 13
Supranationaal vlak .......................................................................................................... 15
3.3.2.1
3.3.2.2
3.3.2.3
3.3.2.4
Verenigde Naties: Verklaring over de basisrechten van slachtoffers van misdrijven en van machtsmisbruik 15
Raad van Europa: aanbeveling inzake de positie van het slachtoffer binnen het strafrecht en de strafprocedure
15
Raad van Europa: aanbeveling inzake de hulpverlening aan slachtoffers en de preventie van victimisering...16
Europese Ministerconferentie over fysiek en seksueel geweld tegen vrouwen ................................................16
3.3.3
Nationaal vlak................................................................................................................... 16
3.3.3.1
De ministeriële omzendbrieven OOP 15; 15bis en 15ter (1991, 1994, 1999) ..................................................17
3.3.3.2
De wet op het politieambt (1992).....................................................................................................................19
3.3.3.3
Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid (1994)...............................................................................................19
3.3.3.4
De wet Franchimont (1998) .............................................................................................................................20
3.3.3.5
Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg (1998)............20
3.3.3.6
Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus (1998).....................21
3.3.3.7
Het Koninklijk besluit tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde
een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren (2001) en daaraan gekoppeld de ministeriële
omzendbrief PLP 10 (2001) ......................................................................................................................................................21
3.3.4
Arrondissementeel niveau ................................................................................................ 22
3.3.4.1
Omzendbrief van 4 januari 1990 ......................................................................................................................22
3.3.5
Lokaal niveau ................................................................................................................... 22
2
3.4
4
4.1
4.2
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
4.2.5
4.2.6
4.2.7
Besluit ..........................................................................................................22
SLACHTOFFERZORG BINNEN DE ZES POLITIEZONES VAN HET
GERECHTELIJK ARRONDISSEMENT KORTRIJK............................24
Inleiding ......................................................................................................24
De zes politiezones......................................................................................24
Politiezone Vlas ................................................................................................................ 24
Politiezone Grensleie ........................................................................................................ 25
Politiezone Gavers ............................................................................................................ 26
Politiezone MIRA............................................................................................................. 27
Politiezone MIDOW......................................................................................................... 28
Politiezone RIHO ............................................................................................................. 29
Samenvattend schema....................................................................................................... 30
4.3
Bovenlokaal permanentiesysteem voor politionele
slachtofferbejegening ..................................................................................................30
4.4
Besluit ..........................................................................................................32
5
SLACHTOFFERZORG BINNEN ANDERE DIENSTEN .......................33
5.1
Inleiding ......................................................................................................33
5.2
Diensten binnen de hulpverlening ............................................................33
5.2.1
5.2.2
5.2.3
5.2.4
5.2.5
Inleiding............................................................................................................................ 33
C.A.W. Stimulans, afdeling slachtofferhulp..................................................................... 34
Centrum Geestelijke Gezondheidszorg ............................................................................ 35
Vertrouwenscentrum voor kindermishandeling................................................................ 35
Vluchthuizen voor mishandelde vrouwen ........................................................................ 36
5.3
Binnen justitie.............................................................................................37
5.3.1
5.3.2
Inleiding............................................................................................................................ 37
Dienst Slachtofferonthaal bij het parket (SOP) ................................................................ 37
5.4
6
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
Besluit ..........................................................................................................38
BEVRAGING NAAR DE WERKING VAN DE FUNCTIE
POLITIONELE SLACHTOFFERBEJEGENING BINNEN DE ZES
POLITIEZONES VAN HET GERECHTELIJK ARRONDISSEMENT
KORTRIJK ....................................................................................................40
Inleiding ......................................................................................................40
Doel ..............................................................................................................40
Voorbereiding.............................................................................................41
Voorstelling vragenlijst..............................................................................43
Verwerking .................................................................................................44
6.5.1
6.5.2
6.5.3
Inleiding............................................................................................................................ 44
Persoonlijke gegevens ...................................................................................................... 44
Slachtofferzorgwerking .................................................................................................... 47
6.5.3.1
Algemeen .........................................................................................................................................................47
6.5.3.1.1
6.5.3.1.2
Samenwerking en ondersteuning .............................................................................................................................................. 51
Wetgeving ................................................................................................................................................................................. 53
6.5.3.2
6.5.3.3
6.5.3.4
6.5.3.5
6.5.3.6
Overlegstructuren.............................................................................................................................................60
Lokale permanentierol slachtofferzorg.............................................................................................................63
Bovenlokale permanentierol slachtofferzorg....................................................................................................65
Veranderingswensen ........................................................................................................................................67
Varia.................................................................................................................................................................69
6.6
7
Besluit ..........................................................................................................69
BESLUITEN, KNELPUNTEN EN VOORSTELLEN ..............................74
3
8
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8
8.9
8.10
9
LITERATUURLIJST ...................................................................................80
Boeken .........................................................................................................80
Artikels ........................................................................................................80
Cursussen....................................................................................................80
Eindwerken.................................................................................................80
Legistieke bronnen.....................................................................................81
Rapporten ...................................................................................................81
Brochures....................................................................................................81
Internet........................................................................................................82
E-mails.........................................................................................................82
Gespreken en interviews............................................................................82
BIJLAGEN.....................................................................................................83
4
Woord vooraf
De eindmeet is gehaald. Wat begon met een aantal ideeën op een blaadje is uitgegroeid tot
een persoonlijk gefundeerd werk. Het heeft veel van mezelf gevraagd, maar ik heb ook
enorm veel steun, hulp en medewerking gekregen uit allerlei hoeken. Bij deze wil ik een
dankwoord uitbrengen aan al die personen, die me hebben geholpen bij het realiseren van dit
werk.
Eerst en vooral zou ik de korpschef van de politiezone (PZ) Vlas, Stefaan Eeckhout, willen
bedanken, voor de goedkeuring van mijn stageaanvraag. Hij heeft er o.a. voor gezorgd dat ik
stage heb kunnen lopen in een zeer goed uitgebouwde dienst politionele slachtofferzorg waar
er, in functie van mijn eindwerk, enorm veel bruikbare informatie voor handen was. Daardoor is mij veel tijd en werk gespaard gebleven. Zonder zijn goedkeuring was dit eindwerk
zeker niet tot stand gekomen. Ik mocht eveneens kennis maken met een aantal andere diensten binnen de politiezone (recherche, interventie, jeugd en gezin). Hiervoor wil ik hem en
de desbetreffende directeurs, ook bedanken.
Bovendien wil ik ook het ganse politiekorps bedanken voor de goede ontvangst en de vlotte
en aangename samenwerking. Ik wil hem overigens feliciteren voor de open mentaliteit die er
heerst, binnen dit politiekorps
Mijn stagementor, Yves Werbrouck, zou ik willen bedanken voor de praktische informatie, de
handige tips en hints, die hij aanbracht. Voor het kritisch lezen van mijn eindwerk en waar
nodig bijsturing gaf, die zo de realisatie van mijn eindwerk konden verbeteren. Ik wil hem
bedanken voor het vertrouwen dat hij in mij had en voor onze goede wederzijdse verstandhouding.
Isabelle Degraeve, mijn stagesupervisor, en haar collega Peter Verboven, van de dienst politionele slachtofferzorg van PZ vlas, verdienen mijn grote waardering. Zij hebben mij met hun
kennis en ervaring in het vak, enorm goed geholpen. Als deskundigen stonden zij altijd open
om mij te helpen, mijn vragen te beantwoorden en onderdelen van mijn eindwerk kritisch te
lezen. Ze boden mij de tijd en ruimte om op de dienst de nodige informatie te verzamelen en
stelden een computer ter beschikking om die informatie in een later stadium te verwerken. Ze
hebben mij in de wereld van de slachtofferproblematiek binnen gelaten en mij er als een ander
mens terug laten uit komen. Ze hebben een nieuw stuk aan mijn persoonlijkheid toegevoegd.
Bedankt daarvoor!
5
Verder wil ik stagesupervisor, Isabelle, nog eens apart in de bloemetjes zetten. Eerst en vooral voor het feit dat ze mij wilde begeleiden. Maar vooral omdat zij in haar zwangere toestand
en de ongemakken die daar soms bijkomen, mij altijd met hetzelfde enthousiasme heeft bijgestaan.
Een woord van dank gaat uit naar de verantwoordelijken voor slachtofferbejegening van de
andere vijf politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk: Roselien Vandenheede,
Christophe Van Cleven, Gerit Seynaeve, Geert Soete, Maria Seurinck en Siska Casier. Voor
hun spontane medewerking aan het invullen van mijn vragenlijst. Door hun bereidwilligheid
heb ik een beter zicht gekregen op de werking van de politiezones, ten aanzien van de functie
politionele slachtofferbejegening. Hun medewerking was een basisvereiste om een goed gefundeerd eindwerk te kunnen afleveren.
Ook de vertegenwoordigers van de hulpverleningsdiensten die zetelen in het welzijnsteam,
wil ik bedanken voor de snelle respons op mijn vragenlijst.
Een bedanking gaat ook uit naar mijn ‘lastige’ tantes. Die regelmatig als juryleden bij eindwerkpresentaties, over de nodige kennis en ervaring beschiken op vlak van eindwerken. Als
buitenstaander hebben zij met hun correcties, vraagtekens, kantekeningen en opmerkingen,
zeer veel bijgedragen tot de structurele, inhoudelijke en taalkundige kwaliteit van mijn eindwerk.
Als laatste, maar daarom niet in het minst, wil ik mijn ouders bedanken. In de tijden waar ik
het soms moeilijk had, stonden zij altijd klaar om mij met raad en daad bij te staan. Ze konden altijd begrip opbrengen voor de uren die ik achter mijn computer heb versleten en de geïrriteerde momenten die daaruit resulteerden. Het zijn twee mij dierbare personen, die van onschatbare waarde zijn.
6
Verklarende woordenlijst
Bv.
Bijvoorbeeld
Calog
Administratief en Logistiek kader / Cadre administratif et logisteque
C.A.W.
Centrum Algemeen Welzijnswerk
CBJ
Comité Bijzondere Jeugdzorg
CLB
Centrum voor Leerling Begeleiding
CP
Commissaris van de Politie
C.G.G.Z.
Centrum Geestelijke Gezondheidszorg
DPS
Dienst Politionele slachtofferbejegening- zorg
e.a.
en andere(n)
FPS
Functie Politionele Slachtofferbejegening
HCP
Hoofdcommissaris van Politie
HINP
Hoofdinspecteur van Politie
i.f.v.
in functie van
INP
Inspecteur van Politie
IPOS
Interzonaal Politioneel Overleg Slachtofferzorg
ISLP
Integrated System for Locale Police
i.v.m.
In verband met
j.
Jaar
KB
Koninklijk Besluit
NFS
Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid
o.a.
Onder andere
7
OBP
Officier van Bestuurlijke Politie
O.C.M.W.
Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
OGP
Officier van Gerechtelijke Politie
OOP
Openbare Orde / Ordre Publique
p.
Pagina
PAAZ
Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis
PLP
Police Locale / Lokale Politie
PSB
Politionele Slachtofferbejegening
PST
Politioneel Slachtofferteam
PZ
Politiezone
RCK
Regionaal Crisisnetwerk Kortrijk
SLB
Slachtofferbejegening
SLH
C.A.W., afdeling slachtofferhulp (Kortrijk)
SLO
Slachtoffer
SNM
Slechtnieuwsmelding
SOP
Slachtofferonthaal Parket
s.p.
Sine pagine / zonder pagina
u.
Uur
V.K.
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
VKO LL
Verkeersongeval met Lichamelijke Letsels
WZT
Welzijnsteam
Zgn.
Zogenaamde
8
9
1
1 Inleiding
1.1
Probleemstelling
Gedurende de twee jaar dat we, binnen onze opleiding maatschappelijk werk, konden stage
lopen, heb ik dit gedaan bij een dienst politionele slachtofferbejegening. Mijn eerste stageperiode was bij de dienst politionele slachtofferbejegening (DPS) van PZ Kouter. Daar kon ik al
de nodige positieve en negatieve punten ervaren van een dienst PSB binnen een politieorganisatie. Mijn derdejaars stage kon ik verder zetten bij de DPS van PZ Vlas. De opgedane ervaringen bij PZ Kouter, deden bij mij beseffen dat er op het vlak van slachtofferbejegening nog
veel werk aan de winkel is.
Deze veronderstelling wilde ik toetsten aan de werkelijkheid en doordat ik mijn stage kon
doen bij de DPS van PZ Vlas, leidde dit tot de gedachte: ‘Hoe verloopt de slachtofferzorgwerking binnen de verschillende politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk1?’
Naar aanleiding van de politiehervorming in 2001, dient iedere politiezone de functie slachtofferbejegening te implementeren in zijn organisatiemodel. Hoe ze dit moeten doen wordt
niet specifiek bepaald. Uit de voorbereidende gesprekken, die ik had met mijn stagesupervisor, kon ik concluderen dat niet iedere zone op dezelfde manier de functie politionele slachtofferbejegening (FPS) invult. Sommige zones hebben zelfs nog geen eigen specifieke dienst.
Dit wekte mijn nieuwsgierigheid en zette mij aan om een evaluatie op te maken van de functie
politionele slachtofferbejegening binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.
Veelal is het de politie die als eerste met slachtoffers wordt geconfronteerd. Er wordt veronderstelt dat zij in staat is de slachtoffers goed op te vangen, maar ook, indien gewenst, de
slachtoffers door te verwijzen naar een gespecialiseerde hulpverleningsdienst. Naar mijn
aanvoelen hanteert de politie nog teveel de dadergerichte i.p.v. de slachtoffergerichte aanpak,
waardoor het slachtoffer veelal in de kou blijft staan.
In het kader van de evaluatie van de FPS binnen de zes politiezones, wou ik nagaan hoe de
samenwerking politie-hulpverlening en omgekeerd verloopt binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.
1
Zie bijlage 1
1
2
In dit eindwerk zou ik graag nagaan hoe iedere politiezone van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk de FBS implementeert in haar zone, hoe de samenwerking verloopt met de andere zones en met de hulpverlening. Maar vooral waar de verschillen en knelpunten liggen.
1.2
Werkwijze
Hieronder wordt de structuur van dit eindwerk nader toegelicht om zo een overzicht te schetsen.
In het eerste hoofdstuk wordt er stilgestaan bij mijn probleemstelling en wat er mij toe aanzette om tot deze stelling te komen. Evenals de daaruit voortvloeiende vragen die beantwoord
moeten worden, om mijn stelling te kunnen onderbouwen.
Het tweede hoofdstuk dient vooral om meer duidelijkheid te scheppen in de verschillende
begrippen die er gehanteerd worden binnen het slachtofferlandschap.
In het derde hoofdstuk schets ik eerst kort de geschiedenis van het aspect slachtofferzorg bij
de politie, om vervolgens de verschillende regelgevingen,wetten, e.d. te bespreken, die betrekking hebben op de functie politionele slachtofferbejegening.
Het vierde hoofdstuk geeft een overzicht van de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, specifiek gericht naar de wijze waarop de functie slachtofferbejegening is
toegepast in iedere politiezone.
Het theoretische deel van mijn eindwerk wordt afgesloten met hoofdstuk vijf. Hierin wordt
het aspect slachtofferzorg binnen andere diensten besproken, zowel binnen de hulpverlening
als binnen justitie. Evenals hoe de samenwerking kan verlopen met de politie.
Hoofdstuk zes is een verwerking van de vragenlijsten, die ik in functie van de doelstelling van
dit eindwerk, heb opgesteld. Om een beter beeld te krijgen van de functie politionele slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, werd er een vragenlijst opgesteld gericht naar de verschillende verantwoordelijken voor de functie politionele slachtofferbejegening van de zes politiezones. Een tweede vragenlijst ging naar een aantal hulpverleningsdiensten, met als doel iets meer te weten te komen over het aspect ‘samenwerking’ met
politiediensten
Het zevende hoofdstuk is een algemeen besluit. Het is een slotconclusie ten aanzien van mijn
probleemstelling, die een aantal knelpunten en voorstellen naar voren wil brengen.
2
3
Een overzicht van de bronnen die werden gebruikt voor het opstellen van dit eindwerk, komen
in hoofdstuk acht aan bod.
Bijlagen zijn terug te vinden in het negende en laatste hoofdstuk.
3
4
2 Slachtofferzorg
2.1
Inleiding
Het is pas de laatste 15 jaar, naar aanleiding van het Heizeldrama, de Bende van Nijvel, de
aanslagen van de C.C.C., dat er in ons land een maatschappelijk bewustzijn gegroeid is betreffende de slachtofferzorg. Daar waar men in andere Europese landen sinds lang aandacht besteedt (jaren ’70) aan het slachtofferschap, zijn ze in België er halverwege de jaren ’80 maar
mee gestart (wet Gol ’85).
Sinds die wet van ’85, betreffende de toekenning van hulp door de staat aan slachtoffers van
opzettelijke gewelddaden, is het “bezig zijn met slachtoffers” in een stroomversnelling geraakt. Heel wat slachtofferinitiatieven rezen als paddestoelen uit de grond. Ondanks het feit
dat er de laatste jaren belangrijke maatregelen genomen zijn die slachtoffers ten goede komen,
verloopt het slachtofferbeleid en de zorg voor slachtoffers nog niet optimaal. Met het Samenwerkingsakkoord Slachtofferzorg van 7 april 1998 is toch een poging ondernomen om de
diensten die met slachtoffers werken zo goed als mogelijk op elkaar af te stemmen.
2.2
Verduidelijking van een aantal begrippen
Hieronder volgt de woorduitleg van een aantal begrippen. Het is de bedoeling om meer duidelijkheid te scheppen in de wereld van de slachtofferhulp.
2.2.1
Slachtoffer
Er bestaat geen enkelvoudige definitie van de term slachtoffer. Ieder ander persoon bekijkt het
vanuit zijn invalshoek, waardoor iedere definitie relatief blijft. Hier volgen de meest courante
definities.
• Iemand die door de gevolgen van bepaalde handelingen of gebeurtenissen zwaar getroffen
wordt (Van Dale woordenboek).
• Iemand wie het ontgelden moet (Prisma woordenboek).
• Elk persoon die er terecht of onterecht van overtuigd is een lichamelijke, psychologische of
materieel nadeel te ondergaan vanwege een ander, al dan niet gekend persoon, of vanwege
een groep, een instelling of een maatschappij en die moeilijkheden ondervindt om deze beleving te wijzigen (definitie van Helbrun).
4
5
• Personen die schade leden door daden of verzuim dat door de wet strafbaar is gesteld. Ook
nabestaanden van slachtoffers kunnen in bepaalde gevallen als slachtoffer worden beschouwd. Men mag hierbij geen onderscheid maken naar ras, taal of religie van het slachtoffer (Strategisch plan van een Nationaal Slachtofferbeleid, opgesteld door het Nationaal
Forum Slachtofferbeleid en het Ministerie van Justitie, 1996).
• Al wie zich persoonlijk benadeeld acht door een misdrijf, d.w.z. hij die aantoont dat hij
slachtoffer kan zijn in zijn persoon, zijn goederen of zijn eer. Hij moet persoonlijk, zeker
en gerealiseerd zijn en in geld waardeerbaar (Verboven P, slachtofferhulpbrochure p.2,
1995).
• De persoon, evenals zijn verwanten, aan wie materiële, fysische en/of morele schade is
toegebracht als gevolg van een handeling of een verzuim dat strafbaar is gesteld door het
Strafwetboek of door bijzondere strafwetten (OOP 15ter).
Als er in deze tekst wordt gesproken van slachtoffers dan wordt hiermee bedoeld de slachtoffers zoals omschreven in de ministeriële omzendbrief OOP 15ter2.
2.2.2
Slachtofferhulp
Slachtofferhulp staat voor de hulp- en dienstverlening aan slachtoffers door een centrum voor
slachtofferhulp. Deze hulp kan algemeen of categoriaal zijn. Slachtoffers van (seksueel) geweld, mensenhandel en racisme vereisen immers vaak een specifieke aanpak. (Decreet samenwerkingsakkoord, 7 april 1998).
Deze centra voor slachtofferhulp staan in voor het begeleiden (juridisch, praktisch, emotioneel,…) van slachtoffers en hun naast- en/of nabestaanden. Dit gebeurt zowel door professionelen (psycholoog, maatschappelijk assistent, orthopedagoog,…) als door vrijwilligers. Deze
centra staan ook in voor structurele opdrachten: sensibilisering, coördinatie van het hulpaanbod, samenwerking en verwijzing.
2.2.3
Slachtofferbejegening
Slachtofferbejegening is de dienstverlening aan slachtoffers door politionele en justitiële diensten waarbij de eerste opvang en het onthaal van het slachtoffer evenals het verstrekken van
een goede basisinformatie aan een slachtoffer centraal staan (OOP 15ter).
2
Zie bijlage 2
5
6
2.2.4
Dienst politionele slachtofferbejegening
Een dienst binnen de lokale of federale politie die enerzijds instaat voor de sensibilisering en
permanente vorming van politieambtenaren inzake politionele slachtofferbejegening en anderzijds voor het bieden van deze slachtofferbejegening, zonder evenwel afbreuk te doen aan
de wettelijke verplichtingen inzake slachtofferbejegening van elke individuele ambtenaar
(OOP 15ter).
De politionele slachtofferbejegening onderscheidt zich van de slachtofferhulp, meer bepaald
door de inhoud, intensiteit en frequentie van de contacten met het slachtoffer. Aangezien de
psychosociale – of therapeutische hulpverlening niet onder de politietaken ressorteert, verwijst de politieambtenaar het slachtoffer door naar de “centra (diensten) voor slachtofferhulp”
erkend door de Gemeenschappen (OOP 15ter).
2.2.5
Slachtofferonthaal
Een dienst bij het parket van de rechtbank van eerste aanleg die door de inschakeling van justitieassistenten ,de magistraten, evenals het andere personeel van de rechtbank en het parket
bijstaat in het organiseren en het verbeteren van de justitiële slachtofferbejegening (OOP
15ter).
De diensten zijn opgericht om er voor te zorgen dat slachtoffers en hun gezin binnen het gerecht een humanere opvang en behandeling krijgen, om een tweede victimisering te voorkomen.
2.2.6
Slachtoffertherapie
Langdurige en gespecialiseerde hulpverlening die onder andere wordt verleend in daarvoor
specifiek door de gemeenschappen of gewesten erkende instellingen (samenwerkingsakkoord;
7 april 1998).
Slachtoffers die zeer gespecialiseerde en meer langdurige zorgen behoeven, kunnen een beroep doen op diensten voor geestelijke gezondheidszorg, traumacentra bij universitaire klinieken, psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen, psychiatrische centra en therapeutische gemeenschappen. Ook de politiediensten en de centra slachtofferhulp moeten in deze
gespecialiseerde centra terecht kunnen voor deskundig advies, verwijzing en ondersteuning
(strategisch plan van een nationaal slachtofferbeleid, 1996, p. 19)
6
7
2.2.7
Slachtofferzorg
• De hulp- en dienstverlening in de breedste betekenis, die vanuit de verschillende maatschappelijke sectoren (politionele en justitiële diensten, sociale en medische sector) aan
slachtoffers wordt geboden (OOP 15ter).
• Term die gebruikt wordt als meest algemene omschrijving van de dienst- en hulpverlening
aan slachtoffers, vanuit verschillende maatschappelijk sectoren en op verschillende echelons: de opvang of mantelzorg in de eigen omgeving van het slachtoffer (familie, vrienden,
…) de bejegening door de politiediensten, de hulpverlening door de huisarts en ruimere
medische sector, de hulpverlening door Centra voor Slachtofferhulp en Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Ook in contacten met andere instanties, zoals de verzekeringstussenpersoon, rechtshulpverleners en journalisten is een aspect van slachtofferzorg terug
te vinden (Aertsen, 2002, p. 163).
• Wordt gebruikt als ‘verzamelwoord’, als algemene term die alles wat slachtofferbejegening, slachtofferhulp en slachtoffertherapie betreft, overkoepelt.
2.2.8
Slachtofferbeleid
Slachtofferbeleid is het strafrechtelijk beleid ten voordele van slachtoffers, waaronder de gerechtelijke slachtofferzorg, en de daden van bestuur van de Staat of de Vlaamse Gemeenschap
in verband met slachtofferzorg (samenwerkingsakkoord, 7 april 1998).
2.2.9
Autonoom centrum voor algemeen welzijnswerk
Een voorziening die vanuit een eenheid van beheer en beleid een gediversifieerde verantwoorde hulp- en dienstverlening aanbiedt aan alle personen van wie de welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele, gezins- of maatschappelijke factoren (Bv. Centrum Algemeen Welzijnswerk, Stimulans voor de regio Kortrijk).
De opdracht slachtofferhulp wordt als bijkomende taak toegewezen aan een autonoom centrum voor algemeen welzijnswerk (samenwerkingsakkoord, 7 april 1998).
2.3
Slachtofferschap
Veel slachtoffers worden geschokt in hun vertrouwen in medemens en samenleving en ondervinden materiële, lichamelijke en emotionele problemen. De slachtoffers verwachten na de
feiten over het algemeen: een menselijke aanpak door alle personen waarmee ze in contact
komen, medeleven vanuit de overheid en de samenleving, optimale informatie en een herstel
van de geleden materiële en immateriële schade. Deze verwachtingen werden echter in een
recent verleden nauwelijks ingelost.
7
8
Hoewel het slachtofferbeleid en de zorg voor slachtoffers nog niet optimaal verlopen, werden
er de laatste jaren belangrijke maatregelen genomen die slachtoffers ten goede komen.
Deze politiek steunt op drie pijlers:3
• Op de eerste plaats zijn alle overheidsdiensten, in het bijzonder de politiediensten en de
gerechtelijke instanties, verantwoordelijk voor een goede slachtofferbejegening. Hierin
staan de eerste opvang van alle slachtoffers, het onthaal en een goede basisinformatie, centraal. Dit voorkomt secundaire victimisering en een verdere vertrouwensbreuk in de overheid.
• Op het tweede niveau staat het herstel van de materiële en de immateriële schade centraal,
inbegrepen het herstel van het vertrouwen in medemens en samenleving. Van belang zijn
goede schaderegelingen, conflictbemiddelingen indien mogelijk en slachtofferhulp. Deze
laatste kan algemeen of categoriaal zijn. De slachtoffers van (seksueel) geweld, mensenhandel en racisme vereisen immers vaak een specifieke aanpak.
In slachtofferhulp zijn verder twee deelniveaus van belang: het vrijwilligerswerk en de
slachtofferhulp door professionelen.
• Een beperkt aantal slachtoffers heeft nood aan slachtoffertherapie, vooral deze van (seksueel) geweld. Dit vergt uiterst gespecialiseerde hulp.
Wanneer slachtofferschap leidt tot (eventueel tijdelijk) verlies van vertrouwen in de sociale
orde, dan kan men zich inbeelden dat wanneer een persoon na verloop van tijd opnieuw feiten
meemaakt, dit wordt beleefd als een bevestiging van de vijandigheid van de ‘onwereld’. We
spreken dan van herhaald slachtofferschap (Aertsen I. e.a., 2002, p. 14).
2.4
Besluit
Mensen leven met de illusie van onkwetsbaarheid. We weten dat criminaliteit voorkomt,
maar we gaan ervan uit dat het ons wel niet zal overkomen, of we denken dat het probleem in
onze omgeving minder ernstig is. Wanneer men slachtoffer wordt, is er plotseling het besef
dat met wel degelijk onveilig en kwetsbaar is, dat met geen controle heeft over dergelijke zaken, dat het opnieuw kan gebeuren, … Om dit alles een verantwoording en een plaats te geven in het eigen leven, zullen sommige slachtoffers zichzelf de schuld geven of dat anderen
uit de omgeving van het slachtoffer, hem of haar de schuld toeschuiven.4
Door het bijzonder attent zijn voor de zorg, bijstand en hulp op mensenmaat van de verschillende personen en diensten die onder slachtofferzorg vallen, draagt slachtofferzorg bij tot het
herstel van het gevoel van welzijn en wordt secundair onwelzijn bij slachtoffers voorkomen.
Dit is iets waar wij moeten proberen naartoe te streven.
3
4
Strategisch plan van een nationaal slachtofferbeleid, Ministerie van Justitie, 1996
Aertsen I. e.a., vademecum politiële slachtofferbejegening, 2002, p.12-13
8
9
Net zoals je van een ziekte kunt genezen, kan je ook herstellen van je slachtofferschap. Iets
wat we altijd in ons achterhoofd dienen te houden, binnen ons werk als hulpverlener. Men
spreekt van herstel wanneer het slachtoffer zich niet langer gehinderd voelt door psychologische gevolgen.
9
10
3 Slachtofferzorg binnen de politie
3.1
Inleiding
In onze samenleving kan men tegenwoordig de slachtoffers niet meer over het hoofd zien.
Jaren geleden bleef het slachtoffer dikwijls in de kou staan. Men had vooral meer oog voor
de dader, dan voor het slachtoffer. Sedert de jaren ’80 heeft de overheid meer werk gemaakt
van slachtofferbetrokkenheid in de strafrechtsbedeling. Nu kunnen we toch al spreken van
een sterk uitgebouwd slachtofferhulpverleningsnetwerk.
Ook bij de politie is men niet stil blijven staan en zijn er sedert de jaren ‘80 specifieke diensten opgericht die instaan voor slachtoffers.
In dit hoofdstuk zal ik eerste een korte schets maken van het ontstaan van slachtofferzorg en
specifieke diensten slachtofferzorg binnen de politie. Dit moet een korte inleiding zijn op het
volgende deel, dat zal gaan over de belangrijkste regelgevingen betreffende politionele slachtofferbejegening. De regelgeving zal besproken worden op zeer verschillende niveaus: supranationaal, nationaal, arrondissement, lokaal.
Daar mijn eindwerk gaat over de slachtofferzorg werking van de verschillende politiezones
van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, lijkt het mij ook interessant om de verschillende
werkingen van de zes politiezones, kort uit de doeken te doen. Dit zal voornamelijk in het
laatste deel van dit hoofdstuk aan bod komen.
3.2
Algemene geschiedenis
3.2.1
Inleiding
Zolang de politie bestaat, is er altijd een dader en een slachtoffer geweest. Dat betekent dat de
politie zich altijd al met slachtoffers heeft moeten bezighouden. Reeds voor de aanstelling
van maatschappelijk assistenten bij de politiediensten, waren er agenten die slachtoffers op
een correcte wijze opvingen. Uiteraard was voor de invoering van de diensten slachtofferhulp
de opvang van slachtoffers niet de belangrijkste doelstelling. Alles draaide veeleer om de noden van het onderzoek en het slachtoffer werd benaderd om eventueel meer info te verzamelen over de feiten.5
5
Henrotay C., colloqium: de rechten van slachtoffers. Stand van zaken in ontwikkeling. Opvang van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, Belgische Senaat, 2002
10
11
Onder invloed van brede maatschappelijke bewegingen, zowel in het buitenland als bij ons, is
geleidelijk aan meer aandacht ontstaan voor slachtoffers. Belangrijke stimulansen werden
gegeven vanuit de vrouwenbeweging, de wetenschappelijke wereld, bepaalde werkgroepen,
de Centra voor Slachtofferhulp en het beleid (Aertsen I., e.a., 2002, p. 168)
3.2.2
Geschiedenis
Binnen de politiediensten bestaat van oudsher interesse voor de sociale hulpverlening en diverse items die eerder thuis horen in de welzijnssector. Daar de politie midden in de samenleving opereert, is steeds meer samenwerking en uitwisseling van ideeën en werkmethoden
nodig tussen beide sectoren.
Sinds de jaren ’60 zijn in heel wat stedelijke politiekorpsen sociale diensten opgericht. Het
personeel hiervan bestaat uit maatschappelijke assistenten, die de graad van politieassistent
bekleden. Deze diensten zijn o.m. actief op het vlak van de jeugdcriminaliteit en de adoptie-,
gezins- en echtscheidingsproblemen. Uiteraard zijn zij op de eerste plaats rapporteurs aan het
parket of de rechtbank, of uitvoerders van door deze instanties gevraagde taken. Maar in de
praktijk zijn zij vaak bezig met bemiddeling, het zoeken naar oplossingen op korte termijn.
Kortom: begeleiding en hulpverlening.
Reeds lang krijgen zij de zgn. minder interessante ‘sociale opdracht’ toevertrouwd, die de
andere politieambtenaren niet willen opnemen. Zijn zij dan geen hulpverleners? Hun opleiding als maatschappelijk assistent wijst er alleszins op dat zij ook een hulpverlenende taak
kunnen uitvoeren. De eersten onder hen waren dertig jaar geleden de pioniers van de sociale
dienstverlening vanuit de politie. Vaak werden zij door hun collega’s uit de private en openbare hulpverleningsdiensten (en vanuit beleidsinstanties) met een scheef oog bekeken, door
hun specifieke plaats als hulpverleners binnen het politiewezen. Niettemin hebben zij baanbrekend werk verricht (en doen dit nog steeds) met betrekking tot de eerste opvang en de begeleiding van diverse probleemsituaties, die vaak eerst bij de politie-instanties terechtkomen.
Dit heeft uiteraard te maken met de lage drempel van de politionele instanties, die temidden
de samenleving opereren, daar waar de drempel naar diverse private hulpverleningsdiensten
veel hoger is. Trouwens, vooral de bevolking uit de lagere sociale klassen vindt gemakkelijker de weg naar deze diensten dan naar moeilijker te bereiken private hulpverlening.
11
12
Sedert ongeveer 15 jaar wordt in de opleidingen van de politieambtenaren zeer veel aandacht
besteed aan bijvoorbeeld sociale vaardigheden, basisbegrippen uit de psychologie, sociologie
en criminologie, en worden zij van in het begin in deze zaken ingewijd. De laatste jaren peilt
men zelfs bij de kandidaten die zich aanmelden om bij de politiediensten te komen werken,
naar bekwaamheden op dit vlak.
Niettemin leidde dit aanvankelijk op het werkveld niet naar de gewenste resultaten, hoewel op
het vlak van de eerste opvang van slachtoffers al heel wat is veranderd. Nog al te vaak overheerst echter de hardnekkige, traditionele opvatting over de politieman of –vrouw als wetsontziener. Nochtans groeide bijvoorbeeld de belangstelling voor de wijkagenten van de lokale politie, die toch zo dicht bij de bevolking stonden, niet alleen als bron voor het inwinnen
van gerechtelijke informatie, maar vooral als probleemoplosser op het terrein.
Sedert de tweede helft van de jaren ’80 hebben druppelsgewijs een aantal politieambtenaren
binnen de reeds hoger vermelde sociale diensten van de toenmalige gemeentepolitie, een aanvang genomen met de uitbouw van de dienstverlening aan slachtoffers (bijv. Genk, Tienen,
Aalst). Ook andere politieambtenaren, die niet binnen zo’n dienst werkzaam waren, begonnen een preventiewerk, toegespitst op onder meer inbraakbeveiliging (Gent, Mechelen, Kortrijk, Oostende en diverse rijkswachteenheden) en slachtofferhulp (bijv. Kortrijk).
Van bij het begin werden in de slachtofferzorg nieuwe technieken toegepast, zoals de ‘outreaching-methode’6, de eerste hulp bij misdrijven, sociale preventie en overlegassistentie. De
traditionele hulpverleningsdiensten bleven ondertussen met een problematische hoge drempel
kampen, terwijl de politiediensten juist het gedroomde terrein zijn voor de uitbouw van deze
dienstverlening, aangezien de slachtoffers daar bij wijze van spreken toestromen.7
Rika Steyaert8 stond erop dat slachtoffers van delicten uitdrukkelijk in het besluit van 24 juli
1985 werden vermeld en erkende aldus de opstartende slachtofferzorg in Vlaanderen.
Langzaam komt de wetgeving rond slachtofferhulp op gang. Op 26 augustus 1991 wordt één
van de belangrijkste omzendbrieven met betrekking tot politionele slachtofferhulp van kracht.
De OOP 15 werd gepubliceerd door het ministerie van Binnenlandse zaken. Een tweede versie hiervan (OOP 15bis) verscheen, samen met een informatiebrochure, op 29 maart 1994.
Ondertussen werden deze omzendbrieven vervangen door de OOP 15ter van 9 juli 1999.
6
7
8
Zelf de slachtoffers van ernstig misdrijven, zoals inbraken met geweld, contacteren, zonder op diens vraag te
wachten.
Verboven P., Slachtoffer- en daderzorg: de hulpverleningsstructuren bij politie en justitie, politeia, 1998
Gewezen Gemeenschapsminister van Gezin en Welzijnszorg
12
13
Van alle kanten werden de politiediensten aangespoord meer dienstverlening te bieden. Binnen de toenmalige gemeentepolitie kwam de slachtofferaandacht in een stroomversnelling
door de veiligheids- en preventiecontracten. In dit kader waren er begin ’95, 27 steden en
gemeenten ‘bureaus voor slachtofferbejegening’ operationeel. Dit bracht de aanstelling mee
van meer dan 60 specifieke personeelsleden (burgerpersoneel) voor onder meer de slachtofferbejegening. Tegelijk werd in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken in 1994
voor de opleiding van de toenmalige gemeentepolitie en rijkswacht een syllabus ‘politiële
slachtofferbejegening’ uitgewerkt en werd een trainingsvideo met bijhorende handleiding
gerealiseerd. Binnen de voormalige rijkswacht (nu federale politie) werd vanaf januari 1995
in elk district een maatschappelijk werker aangeworven, die – naast ander taken – actief is
(was) op het vlak van de ondersteuning en uitbouw van de slachtofferbejegening in de brigades.9
De slachtofferhulp vanuit de politiediensten biedt onmiskenbaar een aantal voordelen, zoals:
een aantal van de personeelsleden in deze diensten hebben politie bevoegdheid; deze diensten
situeren zich bij de bron waar het overgrote deel van de slachtoffers in eerste instantie terechtkomen; essentiële informatie kan vlug geraadpleegd worden (bijv. inzage in het aanvankelijke proces-verbaal, opvragen bevolkings- en rijksregistergegevens); een aantal parketmagistraten stellen meer vertrouwen in deze diensten dan in de traditionele private hulpverlening.
3.3
Regelgeving betreffende de politionele slachtofferbejegening10
Hieronder wil ik ingaan op de bestaande regelgeving betreffende de positie en de bejegening
van het slachtoffer, voor zover deze relevant is voor de concrete taakinhoud van de politie.
Het begrip ‘regelgeving’ dient hier breed opgevat te worden. Het betreft de wetgeving in zowel de enge-formele zin als in de brede-materiële zin. Deze regelgeving werd uitgevaardigd
op zeer verschillende niveaus: supranationaal, nationaal, arrondissement, lokaal,…
3.3.1
De fundamentele rechten van het slachtoffer
Door het Europees Forum voor Diensten aan Slachtoffers werden in 1996 de basisrechten
voor slachtoffers van criminaliteit gelanceerd.
9
10
Aertsen I. e.a., vademecum politiële slachtofferbejegening, 2002, p. 169
Aertsen I. e.a., vademecum politiële slachtofferbejegening, 2002, p. 181
13
14
De rechten van het slachtoffer zijn de volgende:11
• Het recht op een eerbiedige en correcte behandeling
Het slachtoffer heeft recht op een vriendelijke, correcte en tactvolle behandeling, ongeacht
het misdrijf. Nationaliteit, sociale afkomst, politieke overtuiging, religie of seksuele geaardheid mogen geen rol spelen. Dit principe is van toepassing vanaf het vaststellen van
de feiten, en ook in geval van andere tussenkomsten (medisch of sociaal). De nabestaanden van een overleden slachtoffer hebben recht op eerbied voor hun rouwproces.
• Het recht om informatie te krijgen
Slachtoffers hebben recht op alle informatie over het verloop van de gerechtelijke procedure, de bijstand van een advocaat, de middelen om schadevergoeding of financiële hulp te
krijgen en over de Centra voor slachtofferhulp. Binnen een redelijke termijn hebben
slachtoffers het recht zo volledig mogelijk geïnformeerd te worden over de inhoud en het
verloop van het dossier.
• Het recht om informatie te geven
Slachtoffers hebben het recht om gehoord te worden. Dit betekent dat zij alle elementen
moet kunnen meedelen die nodig zijn voor het beoordelen van de schade. Het is belangrijk
voor het onderzoek dat het slachtoffer alle inlichtingen geeft over de feiten en over wat hij
na de inbreuk heeft ervaren.
• Het recht op juridische bijstand en rechtsbijstand
Het slachtoffer heeft recht op begeleiding en advies, zodra politie, justitie of hulpverlening
tussenkomen. Dit houdt onder meer in dat hij het recht heeft te worden bijgestaan door een
advocaat, ook als het slachtoffer niet over voldoende financiële middelen beschikt.
• Het recht op financieel herstel
Slachtoffers hebben recht op herstel van de geleden schade binnen een redelijke termijn.
Ze moeten wel de omvang van deze schade aantonen. Is een effectief herstel van de schade niet mogelijk, dan kunnen slachtoffers van opzettelijke gewelddaden om een financiële
hulp verzoeken bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke
gewelddaden.
• Het recht op hulp
Het slachtoffer heeft recht op aangepaste psychosociale hulp. Deze hulp wordt onder meer
verleend door de Centra voor slachtofferhulp. Zij adviseren en begeleiden het slachtoffer
op psychosociaal vlak.
• Het recht op bescherming en respect voor het privé-leven
Politie en gerecht moeten het slachtoffer beschermen tegen bedreigingen of wraakacties,
onder meer van de dader. Deze bescherming moet van bij het begin, tijdens de ganse duur
van het onderzoek, geboden worden aan het slachtoffer. Slachtoffers hebben ook recht op
bescherming tegen elke aantasting van hun privé-leven en zeker onmiddellijk na de feiten.
11
Brochure, uw rechten als slachtoffer van een misdrijf, FOD justitie Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid
14
15
3.3.2
Supranationaal vlak
3.3.2.1
Verenigde Naties: Verklaring over de basisrechten van slachtoffers
van misdrijven en van machtsmisbruik
Deze verklaring werd op 11 november 1985 aanvaard door de Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties. Het gaat eerder om een princiepsverklaring12, waarbij de Verenigde Naties
aan de nationale regeringen en de internationale instellingen bepaalde aanbevelingen formuleren op het vlak van de wettelijke positie van het slachtoffer, de schadevergoeding en de
slachtofferzorg algemeen.
Het belang van respectvolle houding en begrip vanwege de politie voor het slachtoffer wordt
benadrukt. De Verenigde Naties wensen dat de gerechtelijke procedures beter op de behoeftes van de slachtoffers worden afgestemd. Tenslotte moet het slachtoffer ook beter over zijn
rechten worden geïnformeerd.
De slachtoffers moeten op bijstand kunnen rekenen, ze moeten worden geïnformeerd over het
aanbod van de hulpverlening en de toegang tot de hulpverlening moet worden bevorderd.
Door tot een algemeen beleid te komen en de wetgeving constant aan te passen, wil men bereiken dat de victimisering wordt beperkt.
Deze verklaring bevat nog geen concrete richtlijnen voor het politiewerk. Wel biedt ze een
algemeen kader, waaruit impliciet de belangrijke taakvelden van de politie kunnen afgeleid
worden. Zo worden het belang van de informatie onderstreept, het nemen van onmiddellijke
(beschermings)maatregelen, het meewerken aan schadeherstel, de bijstand en de doorverwijzing naar de hulpverlening.
3.3.2.2
Raad van Europa: aanbeveling inzake de positie van het slachtoffer
binnen het strafrecht en de strafprocedure
Ook deze aanbeveling is juridisch niet afdwingbaar. Ze werd opgenomen door de Raad van
Ministers van de Raad van Europa op 28 juni 1985. In de aanbeveling worden concrete voorstellen geformuleerd om de positie van het slachtoffer te verbeteren in de verschillende fasen
van de strafrechtsgang, zowel op wettelijk vlak als in de praktijk.
12
De bepalingen van deze verklaring kunnen juridisch niet ‘afgedwongen’ worden van de regering of van een
andere instantie.
15
16
Verder wordt nog aanbevolen om, in de verschillende fasen van de procedure, het verhoor van
het slachtoffer zodanig te doen, dat er erkenning wordt gegeven aan zijn persoonlijke situatie,
zijn rechten en zijn waardigheid.
Ook wordt aandacht gevraagd voor de bescherming van het privé-leven van het slachtoffer,
o.a. ten opzichte van de media.
3.3.2.3
Raad van Europa: aanbeveling inzake de hulpverlening aan slachtoffers en de preventie van victimisering
Op 17 september 1987 keurde de Raad van Ministers deze aanbeveling goed. Voor de politie
wordt het belang van de doorverwijzing naar de hulpverlening beklemtoond. Ook hulpverlening door vrijwilligers, eventueel professioneel begeleid, wordt aangemoedigd.
Aan de overheid wordt gevraagd om inspanningen te leveren op het gebied van criminaliteitspreventie.
3.3.2.4
Europese Ministerconferentie over fysiek en seksueel geweld tegen
vrouwen
In deze verklaring wil men zich richten tot een meer specifieke doelgroep, nl. vrouwen die het
slachtoffer werden van fysiek of seksueel geweld. Het hoofddoel was vooral om te komen tot
een geïntegreerde aanpak waarin wetgever, politie, justitie, hulpverlening en wetenschappelijk
onderzoek samenwerken. Deze eindverklaring werd op 14 en 15 maart 1991 te Brussel, door
16 Europese ministers bevoegd voor de problematiek van geweld op vrouwen, opgesteld.
3.3.3
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Nationaal vlak
Omzendbrief OOP 15 van 26 augustus 1991
Wet op het politieambt (art. 46) van 15 augustus 1992
Omzendbrief OOP 15bis van 29 maart 1994
Wet Franchimont van 12 maart 1998
Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake slachtofferzorg van 7 april 1998
Wet ter organisatie van een geïntegreerde politiedienst (art. 123) van 7 december 1998
Omzendbrief OOP 15ter van 9 juli 1999
Koninklijk Besluit van 17 september 2001 tot de vaststelling van de organisatie en de werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige minimale dienstverlening
aan de bevolking te verzekeren
Omzendbrief PLP 10 van 9 oktober 2001
16
17
3.3.3.1
De ministeriële omzendbrieven OOP 15; 15bis en 15ter (1991, 1994,
1999)
Deze omzendbrieven bespreek ik samen in één onderdeel omdat ze elkaar aanvullen en opvolgen..
De OOP 15 werd op 26 augustus 1991 uitgevaardigd door de toenmalige minister van Buitenlandse zaken. De omzendbrief had tot doel de dienstverlening aan en de doorverwijzing van
slachtoffers van misdrijven te verbeteren. In deze omzendbrief wordt de rol van de politie in
de slachtofferbejegening een eerste maal geschetst en het hulpverleningsaanbod van de
Vlaamse en Franse gemeenschap beschreven.
Deze omzendbrief geeft ook zes richtlijnen weer op welke wijze de politie aan de behoeften
van slachtoffers van misdrijven kan tegemoet komen:
• De politie moet aangepaste materiële omstandigheden creëren voor het opvangen van
slachtoffers.
• De politieambtenaar besteedt zorg aan het contact met het slachtoffer, door zich begrijpend
en geduldig op te stellen. Op die manier wordt de kans op secundaire victimisering13 beperkt.
• Ze moeten een korte toelichting geven inzake de gerechtelijke procedure, de schadevergoedingsmogelijkheden en de mogelijkheden tot rechtsbijstand.
• In een aantal gevallen kan het nodig zijn informatie te geven omtrent technopreventie of
andere maatregelen.
• Aansluitend bij het geven van informatie zal er in sommige gevallen direct praktische hulp
moeten worden geboden.
• De slachtoffers die dat wensen verwijzen naar een gepaste hulpverleningsinstantie.
In de omzendbrief OOP 15bis, daterend van 29 maart 1994, werd de wettelijke taak van de
politiediensten inzake slachtofferbejegening verder uitgewerkt, daarbij rekening houdend met
de evaluatie van de omzendbrief OOP 15. Tevens was het de bedoeling de politiële taak beter
af te lijnen, teneinde overlappingen te vermijden en de samenwerking te bevorderen met andere diensten zoals de Centra voor Slachtofferhulp en slachtofferonthaal bij het parket.
In deze omzendbrief worden de richtlijnen voor de politiediensten behouden, maar worden ze
opgesplitst enerzijds op het niveau van de leiding van de politiediensten en anderzijds op het
niveau van de politieambtenaar.
13
Naast de gevolgen van het eigenlijke delictuele gebeuren - de ‘primaire victimisering’ – ervaren slachtoffers
van misdrijven in vele gevallen een bijkomende benadeling. Ze worden onheus behandeld of voelen zich niet
erkend in hun contacten met de sociale omgeving, met allerlei diensten en instellingen. Hierdoor kan het
slachtoffer zich een tweed maal slachtoffer voelen. Men spreekt dan van ‘secundaire victimisering’.
17
18
De omzendbrief OOP 15ter van 9 juli 1999 vervangt de twee voorgaande omzendbrieven.
Naar aanleiding van de diverse wettelijke en administratieve initiatieven sinds 1994 ten einde
de positie van slachtoffers die op verschillende overheden een beroep doen te verbeteren en
de samenwerkingsakkoorden inzake slachtofferzorg tussen de federale staat en de Vlaamse
Gemeenschap alsook tussen de federale Staat, de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest,
was het nodig de bestaande richtlijnen te actualiseren en te verfijnen.
De omzendbrief beschrijft de opdrachten van de politiediensten inzake slachtofferbejegening
op drie verschillende niveau:
• Op het niveau van de korpschef en de korpsleiding:
Een verantwoordelijke officier aanstellen die zal instaan voor de folluw-up van het slachtofferbeleid, zorgen dat het personeel gevormd en gesensibiliseerd wordt, de nodig technische- en organisatorische middelen ter beschikking stellen, een geactualiseerde lijst van de
hulpverleningsdiensten permanent ter beschikking stellen van het politiepersoneel en het
organiseren van ‘debriefings’ om leden van het politiekorps die met ernstige misdaden
werden geconfronteerd psychologisch te ondersteunen.
• Op het niveau van de politieambtenaar:
Het bieden van een goede opvang, praktische bijstand en informatieverstrekking, het degelijk kunnen opstellen van een proces-verbaal en indien nodig hercontacteren van het
slachtoffer.
• Op het niveau van de dienst politiële slachtofferbejegening:
Politieambtenaren in hun opdrachten adviseren en bijstaan, sensibilisering inzake slachtofferbejegening, voortgezette opleidingen inzake slachtofferbejegening, ondersteuning bieden aan politieambtenaren zonder evenwel de taak van de politieambtenaar over te nemen,
tussenkomen bij zeer ernstig slachtofferschap of bij emotionele crisissituaties waarbij de
politieambtenaar het slachtoffer niet alleen of niet op optimale wijze kan bijstaan., hercontacteren van slachtoffers van misdrijven en hen op een correcte en efficiënte wijze doorverwijzen, contacten verzorgen met hulpverlenende instanties en deelnemen aan overlegstructuren.
In de omzendbrief is eveneens een model van doorverwijzing opgenomen en wordt er vermeldt dat de politiediensten aan de overlegstructuren binnen het gerechtelijk arrondissement
moeten deelnemen. Deze overlegstructuren zijn:14
• De Arrondissementele raad:
Deze raad werd opgericht naar aanleiding van de wet over het samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en de Vlaamse Gemeenschap met betrekking tot slachtofferzorg. De
raad moet zorgen voor de concretisering en de uitvoering van de afspraken in het akkoord.
Ook moet ze de samenwerking tussen de bevoegde diensten ondersteunen en opvolgen.
Indien er zich op lokaal vlak problemen zouden voordoen, moeten deze worden gemeld
aan de bevoegde overheid en moet er een oplossing worden gezocht.
Tijden de bijeenkomsten kunnen er ook ideeën en ervaringen tussen de verschillende diensten worden uitgewisseld. De raad komt in Kortrijk maar 2 maal per jaar samen en heeft
geen zo’n grote impact.
14
Decreet houdende goedkeuring van het samenwerkingsakkoord, Belgisch Staatsblad, 1998
18
19
• Welzijnsteam:
Iedereen die in de regio met een taak rond slachtofferhulp is belast, wordt hierin samengebracht om een regeling te treffen i.v.m. de details rond de samenwerking en de taakverdeling. Zij spelen op hun beurt informatie door naar de arrondissementele raad en stellen de
agenda op voor deze raad. Dit is nodig voor de dagelijkse samenwerking tussen de diensten.
Het Welzijnsteam te Kortrijk, is sinds kort samengesmolten met het welzijnsteam van Roeselare. Het team wordt voorgezeten door C.A.W. stimulans, afdeling slachtofferhulp en
bestaat uit een justitieassistent van het SOP, een verantwoordelijke voor de PSB van de zes
politiezones, de verantwoordelijke slachtofferzorg binnen de federale politie, iemand van
een opvangtehuis voor vrouwen, iemand van het C.G.G.Z., iemand van het V.K., iemand
van de dienst welzijn van de provincie en iemand van het vluchthuis Roeselare.15
3.3.3.2
De wet op het politieambt (1992)
Artikel 46 van de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt bepaalt dat iedere politieambtenaar in staat moet zijn om een correcte en efficiënte ondersteuning aan slachtoffers te bieden.
Deze taak bestaat uit een correcte opvang van het slachtoffer, een praktische bijstand, het verschaffen van informatie, een exacte opstelling van het proces-verbaal, de verwijzing van het
slachtoffer naar de gespecialiseerde diensten en een eventuele hercontactname van het slachtoffer. Dit artikel 46 is van toepassing op alle politieambtenaren, alsook op het burgerpersoneel tewerkgesteld binnen het politiekorps.16
In de omzendbrieven OOP 15bis en 15ter wordt deze wet verder uitgewerkt.
3.3.3.3
Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid (1994)
Dit forum werd op 16 juni 1994 door de minister van Justitie geïnstalleerd. Het is een ontmoetingsplaats voor veel regionale en federale partners die werken rond slachtofferzorg. Het
Forum streeft er naar om de fundamentele rechten van slachtoffers te bevorderen en de inspanningen om deze concreet te vertalen in de wetgeving en de dagelijkse realiteit te ondersteunen. Het forum heeft verschillende adviezen en aanbevelingen over uiteenlopende aspecten van het slachtofferbeleid.
Na vijf jaar heeft dit forum een ‘stand van zaken’ opgemaakt i.v.m. het slachtofferbeleid in
België. Deze bundel passen ze om de twee jaar aan en brengen hem uit onder de titel “Aanbevelingen van het Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid – Stand van zaken”. De laatste dateert van 29 april 2004. Deze bundel is bedoeld als werkinstrument voor de evaluatie van het
slachtofferbeleid in België en een indicator voor de nog noodzakelijke veranderingen.
15
16
Zie bijlage 5
Omzendbrief OOP 15ter betreffende politiële slachtofferbejegening, Belgisch Staatsblad, 1999
19
20
3.3.3.4
De wet Franchimont (1998)
Voluit heet de wet: “De wet tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het
opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek”. Deze wet dateert van 12 maart 1998 en
verandert en moderniseert de strafrechtspleging. De wet is er o.a. gekomen naar aanleiding
van de zaak ‘Dutroux’. De wet kent het slachtoffer een aantal rechten toe bij het afnemen van
een verhoor, zoals het laten bijstaan van een vertrouwenspersoon of een kosteloze kopie bekomen van het proces-verbaal. In de wettekst wordt eveneens geformuleerd dat een slachtoffer en hun verwanten op een behoorlijke manier bejegend dient te worden.
3.3.3.5
Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap
inzake slachtofferzorg (1998)17
Op 7 april 1998 keurden de bevoegde personen op beleidsniveau dit samenwerkingsakkoord
goed. Dit samenwerkingsakkoord beoogt een structurele samenwerking inzake slachtofferzorg tussen diensten van het ministerie van Justitie (justitie), het ministerie van Binnenlandse
Zaken (politie) en de door de Vlaamse Gemeenschap erkende en gesubsidieerde diensten
(hulpverlening). Deze structurele samenwerking is noodzakelijk in functie van een kwaliteitsvolle zorg- en dienstverlening ten voordele van slachtoffers. Een optimale slachtofferbejegening door politiële en justitiële diensten en een daarop aansluitende goed uitgebouwde
slachtofferhulp moet alle gevolgen van slachtofferschap in de mate van het mogelijke beperken en herstellen.
Het samenwerkingsakkoord maakt een onderscheid van wat de bevoegdheden en opdrachten
zijn van de Staat en de Vlaamse Gemeenschap.
De Staat is bevoegd voor het niet-justitiële beleid en het gerechtelijk slachtofferbeleid.
De Vlaamse Gemeenschap is bevoegd voor bijstand aan personen, onder meer voor hulp- en
dienstverlening aan slachtoffers (erkenning en subsidiëring van hulpverleningsdiensten).
In het kader van deze bevoegdheden sluiten de Staat en de Vlaamse Gemeenschap een aantal
verbintenissen af. Zo verbindt de Staat zich ertoe om via de politiediensten slachtoffers de
nodige informatie te bezorgen over de mogelijkheden tot doorverwijzing. De politieambtenaren kunnen zich hierin laten bijstaan door een dienst politionele slachtofferbejegening. De
Vlaamse Gemeenschap verbindt zich ertoe om de nodige aansluitende hulpverlening te organiseren. Zo bestaan er C.A.W.’s met een gespecialiseerde afdeling Slachtofferhulp waarnaar
de politie kan doorverwijzen.
17
Zie bijlage 3
20
21
In dit samenwerkingsakkoord wordt voor de eerste maal gesproken over overlegstructuren en
wat hun opdrachten zijn. Het stelt dat er in ieder gerechtelijk arrondissement een arrondissimentele raad voor slachtofferbeleid moet worden opgericht, dat minstens tweemaal per jaar
bijeenkomt. Binnen elk gerechtelijk arrondissement moet er één of meerdere welzijnsteams
slachtofferzorg opgericht worden. De leden bepalen onderling de frequentie van bijeenkomsten.18
3.3.3.6
Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd
op twee niveaus (1998)
Met deze wet van 7 december 1998 wil de wetgever opnieuw wijzen op de bevoorrechte rol
die de politieambtenaren geacht worden te spelen tegenover de slachtoffers. Zo luidt artikel
123: ‘De politieambtenaren dragen ten allen tijde en in alle omstandigheden bij tot de bescherming van de medeburgers en tot de bijstand die deze laatsten mogen verwachten, alsook,
wanneer de omstandigheden het vereisen, tot het doen naleven van de wet en tot het behoud
van de openbare orde. Zij nemen de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden in
acht en verbinden zich ertoe die te doen naleven’.
3.3.3.7
Het Koninklijk besluit tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige minimale
dienstverlening aan de bevolking te verzekeren (2001) en daaraan gekoppeld de ministeriële omzendbrief PLP 10 (2001)19
Het KB van 17 september20 en de PLP 10 van 9 oktober 2001 bepalen dat de functie politionele slachtofferzorg één van de zes functies is om de minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren. Artikel 5 van het KB bepaalt dat de lokale politie zich derwijze moet organiseren dat elke politieambtenaar en hulpagent van politie in staat is de basistaken inzake
slachtofferbejegening uit te voeren. Slechts in geval van zeer ernstig slachtofferschap mag
een beroep gedaan worden op een gespecialiseerde medewerker politionele slachtofferzorg.
Per zone moet er minstens één gespecialiseerde medewerker zijn die permanent bereikbaar,
terugroepbaar en inzetbaar is. Deze permanentie kan eventueel in samenwerking met andere
zones verzekerd worden (bovenlokale permanentierol).
Het takenpakket dat in de PLP 10 toevertrouwd wordt aan die gespecialiseerde medewerker
is:
18
19
20
Decreet houdende goedkeuring van het samenwerkingsakkoord, Belgisch Staatsblad, 1998
Werktekst, samenwerkingsverband bovenlokale politionele slachtofferzorg, Van Cleven C., 2002
Zie bijlage 4
21
22
• de bewustmaking en voortgezette vorming van de korpsleden,
• het inzamelen van informatie inzake slachtofferzorg en dit ter beschikking stellen van het
korps,
• het bijstaan van slachtoffers,
• het doorverwijzen van slachtoffers die nood hebben aan verdere psychosociale hulp,
• het samenwerken met en onderhouden van contacten met hulpverleningsinstanties,
• het deelnemen aan overlegstructuren.
3.3.4
Arrondissementeel niveau
3.3.4.1
Omzendbrief van 4 januari 1990
Deze omzendbrief was de eerste die uitging van een gerechtelijke overheid, nl. vanwege de
procureur des Konings te Leuven. Er werden instructies gegeven aan alle politiediensten van
het arrondissement. Voor alle politiediensten worden drie taken beschreven. Er moet in eerste instantie zorg worden besteed aan het contact met slachtoffers. Vervolgens moet er informatie worden gegeven (folders die mondeling worden toegelicht) en tenslotte moet voor het
slachtoffer relevante info worden opgenomen in het proces-verbaal.21
Deze omzendbrief diende als voorbeeld voor andere politiekorpsen, om hun werking rond
slachtofferbejegening op arrondissementeel vlak te regelen. Tot op heden bestaat er nog geen
zo’n dergelijke omzendbrief voor het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.
3.3.5
Lokaal niveau
Vele politiemensen die werkzaam zijn op het terrein, zijn niet vertrouwd met de omzendbrieven. Toch wordt van hen verlangd dat zij de slachtoffers op een correcte manier bejegenen.
De enige oplossing is dus om de mensen opleiding en vorming te geven over deze materie of
om richtlijnen concreet te gaan uitwerken in een interne dienstnota. Dit kan enkel mogelijk
worden gemaakt indien de korpsleiding hierachter staat.
3.4
Besluit
Politionele slachtofferzorg is iets dat nog in zijn kinderschoenen staat. Je ziet dat het maar
sedert de laatste 15 jaar is dat er meer aandacht is uitgegaan naar het slachtoffer. Voordien
bleef het slachtoffer vaak in de kou staan, zowel op wettelijk proceduraal vlak als bij psychologisch en sociaal vlak.
21
Aertsen I., vademecum politiële slachtofferbejegening, 1996, p. 244
22
23
De actuele wetgeving, onder meer artikel 46 van de wet op het politieambt, de wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, de wet-Franchimont, het protocolakkoord slachtofferzorg en de ministeriële regelgeving OOP 15ter, genereerde een positieve kentering en een
beleidsoriëntatie naar een beter onthaal, een adequate opvang en een humane bejegening van
slachtoffers op het niveau van de politiediensten.
De van kracht zijnde regelgeving heeft ontegensprekelijk de verdienste dat ze duidelijkheid
schept. De zorg voor en de bijstand aan slachtoffers werd geformaliseerd als een volwaardige
en onvoorwaardelijke politietaak.
De weg naar een slachtofferbeleid mag wel geplaveid zijn met goede voornemens en ideeën,
de inbedding van een slachtoffercultuur daarentegen in de werking en organisatie van een
politiedienst is lang nog geen voltooid proces. Het hoeft geen betoog dat één pennentrek in
wetgeving en regelgeving, een jarenlange ingebedde politiecultuur waarbij politiefunctionarissen zich een imago van ‘crime fighter’ eigen maken, niet verandert.22
Het uitgangscriterium is dat de kwalitatieve bejegening van slachtoffers een fundamentele
opdracht is van elke individuele politieman of politievrouw. Van de initiële vaststeller wordt
verwacht dat hij een geïndividualiseerde hulpverlening evenals een goede doorverwijzing
aanbiedt aan elk slachtoffer waarmee hij naar aanleiding van een interventie wordt geconfronteerd. Indien relevant aan de situatie kan hij beroep doen op de gespecialiseerde hulpverlener
voor slachtofferzorg.
22
Truyens E. colloquium: opvang van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, 2002
23
24
4 Slachtofferzorg binnen de zes politiezones van het gerechtelijk
arrondissement Kortrijk
4.1
Inleiding
Omdat mijn eindwerk gaat over politionele slachtofferzorg binnen de zes politiezones van het
gerechtelijk arrondissement Kortrijk, vind ik het logisch dat ik de verschillende werkingen
slachtofferzorg van de zes politiezones kort aan bod laat komen.
Ik heb daarnet een globaal beeld geschept van de regelgeving i.v.m. politiële slachtofferbejegening. In wat hierna volgt is een korte uiteenzetting hoe de politionele slachtofferbejegening
nu wordt geïnterpreteerd binnen in de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement.
Het zal ook gemakkelijker zijn om mijn later praktischere gedeelte beter te kunnen volgen.
Ik zal beginnen met de zes politiezones op te sommen en de omvattende gemeentes er bij te
vermelden. In de volgende onderdelen zal ik de politionele slachtofferzorg binnen de zes politiezones elk apart bespreken. In een laatste onderdeel zal ik kort het bovenlokaal permanentiesysteem voor slachtofferbejegening bespreken, dat een samenwerkingsprotocol is tussen de
zes politiezones.
De zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk zijn:
•
•
•
•
•
•
PZ Vlas (Kortrijk, Kuurne en Lendelede)
PZ Grensleie (Menen, Wevelgem en Ledegem)
PZ Gavers (Deerlijk en Harelbeke)
PZ MIRA (Waregem, Anzegem, Zwevegem, Avelgem en Spiere-Helkijn)
PZ MIDOW (Meulebeke, Ingelmunster, Dentergem,Oostrozebeke en Wielsbeke)
PZ RIHO (Roeselare, Izegem en Hooglede)
4.2
De zes politiezones
4.2.1
Politiezone Vlas
De politiezone Vlas omvat de stad Kortrijk en de gemeenten Kuurne en Lendelede. Het is het
grootste politiekorps van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Het politiekorps zit momenteel aan haar streefbezetting van 300 personeelsleden.
24
25
In 1989 is Peter Verboven (HINP en criminoloog) ingegaan op de vraag, van toenmalig
hoofdcommissaris Eeckhout, om een project rond slachtofferhulp op te starten. Na veel studiewerk rond slachtofferhulp te hebben verricht, gaat het project officieel van start in mei
1990. De nieuwe dienstverlening aan de Kortrijkse bevolking, die functioneert binnen de
dienst Preventie, wordt operationeel. Wat begon als een project, dat viel onder de dienst preventie van de stedelijke politie Kortrijk, groeide na enkele jaren uit tot een zelfstandige dienst
slachtofferzorg
Op 1 mei 1994 kwam er een partime burgerbediende (orthopedagoge) de dienst versterken.
Door deze aanwerving werd er een brug geslagen tussen de politie en de sociale welzijnssector. Een jaar later werkte de orthopedagoge voltijds op de dienst.
Maar naar aanleiding van de politiehervormingen, verliet zij de dienst in 2001, waardoor de
dienst slachtofferzorg er weer alleen voor stond.
Op 1 mei 2002 ging het intern Politioneel Slachtofferteam (PST) van start. Dit team is een
uitvloeisel van de dienst politionele slachtofferzorg. Het is een groep van 11 personeelsleden
uit verschillende diensten van de politie, waaronder de 2 slachtofferzorgverleners van de
dienst, plus één coördinator (= directeur CP van de directie politiezorg). Zij verklaarden zich
bereid om in crisissituaties voor de eerste opvang van slachtoffers, voornamelijk buiten de
kantooruren, in te staan. Indien het personeel van de dienst politionele slachtofferzorg tijdens
de kantooruren niet beschikbaar is, springt één van de tien anderen, voor dringende tussenkomsten, in. Zij nemen geen taken van de dienst over, hun bestaan betekent enkel een ontlasting voor de dienst na 17 uur. Het PST wordt gecoördineerd door de dienst slachtofferzorg.
Sedert 2003 wordt de dienst politionele slachtofferzorg opnieuw door twee personen bemand.
Er werd overgegaan tot de aanwerving van een nieuw, burgerpersoneelslid (Isabelle Degraeve, criminologe).
Dienst politionele slachtofferzorg valt onder de directie slachtofferzorg, waaronder ook nog
de dienst jeugd en gezin en de criminaliteitspreventie vallen. Aan het hoofd van de directie
slachtofferzorg staat er een commissaris. Vorig jaar heeft de dienst slachtofferzorg 217 dossiers behandeld.
4.2.2
Politiezone Grensleie
Politiezone Grensleie omvat de gemeenten Menen, Wevelgem en Ledegem. Het politiekorps
heeft een personeels bezetting van 170 leden.
25
26
In mei 2000 is Christophe Van Cleven (maatschappelijk assistent) aangeworven bij de toenmalige politie van Menen om er een specifieke dienst slachtofferzorg op te richten. Vanaf
mei 2000 was er dus één fulltime maatschappelijk assistent met als hoofdtaak politionele
slachtofferzorg. Met de hervorming is dit zo gebleven, maar moest hij nu instaan voor drie
gemeenten. (Menen, Wevelgem en Ledegem)
Eind 2004 is de dienst veranderd van naam. Van dienst slachtofferzorg naar de dienst PST
(Politioneel Slachtoffer Team). De hoofdtaak van de dienst bestaat uit individuele opvang
van slachtoffers. In mindere mate het bieden van interne vorming en sensibilisering inzake
politionele slachtofferzorg, door het tijds– en personeelsgebrek.
De dienst PST valt onder de Cel Sociale Politie van de politiezone Grensleie. Binnen deze cel
zit er nog de Sociale Dienst (problemen omtrent bezoek- of hoederecht, moraliteitsverslagen
maken,…) en de preventiedienst (inbraak, drugs,…).
Naar aanleiding van de PLP 10 is er op 1 februari 2002 gestart met een lokale permanentierol
voor slachtofferzorg (PST). Aangezien de dienst PST uit slechts één gespecialiseerde medewerker bestaat, die onmogelijk op zijn eentje een 24-uur permanentie kan waarmaken.
Het team, dat de permanentie verzekert, bestaat uit 13 gemotiveerde politie medewerkers en
wordt gecoördineerd en begeleid door Christophe Van Cleven, van de dienst PST.
4.2.3
Politiezone Gavers
De politiezone Gavers, bevoegd voor de gemeenten Harelbeke en Deerlijk, is de kleinste zone
van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Ze telt ongeveer 60 personeelsleden.
De politiezone heeft vanaf 2002 (PLP 10) de term slachtofferzorg geïntegreerd binnen hun
politiebeleid, maar beschikt tot op heden niet over een eigen lokaal permanentiesysteem voor
slachtofferbejegening. Omwille van het personeelstekort is een fulltime job als slachtofferbejegenaar onmogelijk. Daarom maakt het korps, indien ze het zelf onmogelijk aankunnen,
gebruik van het bovenlokaal permanentiesysteem (zie verder ptn. 3.3). Voordien deden zij in
dergelijke gevallen een beroep op de politiezone Vlas.
26
27
De politiezone geeft geen specifieke dienst voor politionele slachtofferzorg, maar er is wel
een coördinatiecel voor slachtofferbejegening opgericht die bestaat uit 1 hoofdinspecteur
(HINP) en 1 inspecteur (INP) met vooropleiding (assistent in de psychologie). De HINP
Geert Soete, heeft naast de twee andere hoofdtaken als rechercheur en OGP, de verantwoordelijkheid voor de functie politionele slachtofferbejegening. Beide personen participeren ook in
de bovenlokale permanentie beurtrol.
Dit houdt in dat iedere politieambtenaar van dit korps, in staat moet zijn om adequate opvang,
informatie en bijstand aan het slachtoffer te kunnen geven. In zeer ernstige situatie of indien
de eerste interventieploeg ter plaatse de situatie niet aankunnen, kunnen zij een beroep doen
op één van die twee personen of in een volgende fase, de bovenlokale permanentierol.
Vanuit het korps is er niemand die de taak van slachtofferbejegenaar coördineert of ondersteunt. Na een tussenkomst kan de inspecteur wel terecht bij de verantwoordelijke HINP
Geert Soete om te praten en te overleggen rond de interventie. Er is dus wel sprake van een
zekere opvolging. Indien de inspecteur een relevante vorming wenst te volgen, kent het korps
de nodige soepelheid toe om bijkomende opleiding mogelijk te maken.
Vorig jaar zijn de twee personen, verantwoordelijken voor slachtofferbejegening binnen de
zone, opgeroepen voor 14 ernstige gevallen.
In de nabije toekomst ziet men niet veel veranderen inzake politionele slachtofferzorg. De
korpschef ziet geen problemen in de dagelijkse werking en met de bovenlokale permanentierol is men wettelijk gezien (volgens PLP 10) in orde.
4.2.4
Politiezone MIRA
De politiezone MIRA omvat de gemeenten Waregem, Anzegem, Zwevegem, Avelgem en
Spiere-Helkijn. Het politiekorps bestaat uit 137 personeelsleden.
De politiezone MIRA heeft vanaf 2002 de functie slachtofferzorg geïntegreerd in het politiekorps. De politiezone heeft geen specifieke dienst slachtofferzorg, maar wel een eigen lokale
permanentierol. Dit om de taak van slachtofferzorg na de kantooruren (8-17u.) op te vangen
en een 24/24u. permanentie te verzekeren. Tijdens de kantooruren gaat men ervan uit dat
iedere politieambtenaar in eerste instantie zelf zijn verantwoordelijkheid moet opnemen. Ernstige zaken of zaken die meer tijd in beslag nemen worden opgenomen door de lokale permanentie slachtofferbejegening
27
28
De lokale permanentie slachtofferbejegening wordt gecoördineerd door Commissaris Gerit
Seynaeve, die onder andere verantwoordelijk is voor slachtofferbejegening binnen de politiezone MIRA. Hij biedt ondersteuning, belegt vergaderingen en doet aan supervisie, waardoor
hij op de hoogte blijft van de interventies en deze zo nodig kan bijsturen. Zelf neemt hij niet
deel aan de permanentierol, daar hij naast slachtofferbejegening nog andere taken heeft uit te
voeren.
De lokale permanentie slachtofferbejegening bestaat uit 4 vrijwillige medewerkers die allen
als hoofdtaak nog een andere functie hebben binnen het politiekorps. Wanneer één van de
vier wordt opgeroepen tijdens de kantooruren, dan worden zij ontdaan van hun hoofdtaak en
moeten onmiddellijk bijstand verlenen aan hun collega’s. Dit gebeurt echter zeer zelden. De
permanentie slachtofferbejegening heeft vorig jaar in 31 gevallen moeten tussenkomen.
Vier personen voor de permanentierol is momenteel te weinig. Het korps streeft naar een
groep van 8 à 10 personen.
Men is niet van plan om het enkel bij de lokale permanentierol te houden. De zonechef speelt
met het idee om de functie van politieassistent in te vullen. Deze zal moeten instaan voor de
oprichting van een specifieke dienst slachtofferzorg.
4.2.5
Politiezone MIDOW
De politiezone MIDOW is bevoegd voor de gemeenten Meulebeke, Ingelmunster, Dentergem,
Oostrozebeke en Wielsbeke. Binnen deze zone werken een 70-tal personeelsleden.
Sedert 01/01/2003 bestaat er een Sociale Dienst binnen de politiezone MIDOW. Voordien
gelde hetzelfde principe als in MIRA. Politionele Slachtofferzorg moest kunnen worden uitgevoerd door elke politieambtenaar en er was een lokale permanentierol om de 24/24u. permanentie te verzekeren.
De Sociale Dienst omvat meer dan enkel slachtofferzorg. Alles wat te maken heeft met jeugd
en gezin, moraliteitsverslagen maken, kantschriften uitvoeren,… vallen ook onder deze
dienst. Het is een één mans dienst die wordt geleidt door Roselien Vandenheede (politieinspecteur en tevens maatschappelijk assistente) en onder leiding staat van een commissaris.
Vorig jaar heeft de dienst een 80-tal dossiers behandeld. Ze moeten vooral tussenkomen in
crisis situaties (poging tot/effectieve zelfmoord, SNM, VKO LL,…). Vormings – of sensibiliseringsacties zijn moeilijk te realiseren, door het personeels – en tijdsgebrek. Maar doordat
dit een kleine zone is kan er makkelijk individueel bijgestuurd worden.
28
29
Tussen de politiezones MIDOW en RIHO is er een protocolakkoord afgesloten inzake slachtofferbejegening. Sedert 01/01/2005 werken de politiezones MIDOW en RIHO samen om een
24/24u. permanentie te verzekeren. Er is een lokaal permanentiesysteem slachtofferbejegening opgericht, die bestaat uit 6 personen. Twee mensen van MIDOW (o.a. Roselien) en vier
mensen van RIHO. Zo wordt er een permanentierol van zes weken opgebouwd. Wanneer
iemand van wacht is, is dit dus voor het ganse grondgebied van PZ MIDOW en van PZ RIHO. De OGP die dienst heeft, beslist of de persoon die van permanentie is, al dan niet wordt
opgeroepen. Hij heeft een lijst met de te volgen procedure en de oproepcriteria ter beschikking.
De inzetcriteria voor de permanentie zijn: gewelddadig overlijden, slechtnieuwsmelding, seksuele delicten, traumatische ervaringen bij politieoptreden van collega’s en politietussenkomsten met zwaar slachtofferschap.
Het is een vlotte samenwerking waar er momenteel niks op aan te merken valt.
4.2.6
Politiezone RIHO
De politiezone RIHO omvat de gemeenten Roeselare, Izegem en Hooglede. Het politiekorps
bestaat uit een 190-tal personeelsleden.
De politiezone RIHO is officieus bezig met het item slachtofferzorg sinds de oprichting van
de dienst jeugdbescherming in 1965. Dit onder impuls van Maria Seurinck (commissaris van
politie en tevens maatschappelijk assistente). Officieel is de functie politionele slachtofferbejegening opgenomen binnen de politiezone, sinds de eenmaking van de politie in 2001. Dit
binnen de specifieke dienst, onder de naam: Sociaal Gerichte Dienst.
De Sociaal gerichte dienst bestaat uit 3 gespecialiseerde medewerkers. Eén commissaris (Maria Seurinck), één HINP (Siska Casier) en één burgerpersoneelslid. Allemaal hebben ze het
diploma van maatschappelijk assistent. De dienst staat onder leiding van CP Maria Seurinck.
De dienst moet, in het kader van slachtofferzorg, vooral slechtnieuwsmeldingen doen naar
aanleiding van een natuurlijk overlijden, zelfdoding, ongevallen met dodelijke slachtoffers.
Daarnaast komt het ook vaak tussen in kader van seksuele delicten. Hoeveel dossiers de
dienst vorig jaar behandeld hebben is moeilijk te weten, daar ze dit niet systematisch bijhouden.
Enige verandering zal zich echter voordoen wanneer CP Maria Seurinck eind juni op pensioen
gaat. De dienst zal op zoek moeten naar een nieuwe gespecialiseerde medewerker en zal onder leiding komen te staan van HINP Siska Casier.
29
30
Een 24/24u. lokale permanentie wordt verzekerd in samenwerking met PZ MIDOW (zie punt
3.2.5).
4.2.7
Samenvattend schema
Politiezone
Aantal leden
totale politiekorps
Specifieke dienst
PSB
Aantal personeelsleden
Lokale perma- Aantal
nentie slachtof- medewerferzorg
kers
Vlas
300
Ja
2
Ja
11
RIHO
185
Ja
3
Ja
6
Grensleie
170
Ja
1
Ja
13
MIDOW
60
Ja
1
Ja
6
MIRA
137
Neen
-
Ja
4
Gavers
60
Neen
-
Neen
-
4.3
Bovenlokaal permanentiesysteem voor politionele slachtofferbejegening
In het KB van 17 september 2001 en in PLP 10 van 16 oktober 2002 staat geschreven dat lokale politiezones op een aantal vlakken kunnen en mogen samenwerken, zo ook voor de permanentie inzake politionele slachtofferbejegening. Ze dienen namelijk de permanente oproepbaarheid van een gespecialiseerde medewerker aangaande slachtofferbejegening te garanderen.
De korpschefs van de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk besloten
samen om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Sinds oktober 2001 vonden er tussen de
slachtofferbejegenaars, of de persoon die ervoor verantwoordelijk is, enkele overlegmomenten plaats om een voorstel voor een dergelijke bovenlokale permanentie uit te werken. Ook
op het niveau van de korpschef werd dit onderwerp herhaaldelijk aangekaart.
Op 11 maart 2003 is die bovenlokale permanentierol voor slachtofferbejegening voor de zes
politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk officieel van start gegaan.
30
31
De professionele slachtofferbejegenaars van iedere zone zijn op bovenlokaal niveau om beurt
– volgens een bepaalde verdeelsleutel – elk een week van permanentie. Indien er zich op het
grondgebied van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk een ernstig incident voordoet waarbij eventueel meerdere slachtoffers zijn betrokken, of indien er zich twee verschillende situaties op hetzelfde ogenblik voordoen, kan de slachtofferbejegenaar van de betreffende zone een
beroep doen op een collega uit een andere zone – die op dat moment bovenlokaal van permanentie is – die dan versterking komt leveren. De diensten van de federale politie en de politiezones die op lokaal niveau geen permanentiesysteem voor slachtofferbejegening uitwerkten, kunnen eveneens via dit initiatief bijstand inroepen.
Omdat er vanuit de wet, van iedere zone een aantal zaken worden verwacht, verloopt het werkingsprincipe van het bovenlokale systeem iets anders dan dat van de lokale initiatieven. Ten
eerste wordt, volgens de OOP 15ter en de PLP 10, van elke politieambtenaar verwacht zelf
een aantal basistaken betreffende slachtofferbejegening te kunnen uitvoeren.
Wanneer de interventies een intensere en langdurigere slachtofferbejegening blijken te vereisen, dient deze vervolgens door de professionele slachtofferbejegenaars van de eigen zone (of
indien buiten de kantooruren, door het lokaal permanentiesysteem slachtofferbejegening) te
worden uitgevoerd.
Er kunnen zich ook situaties voordoen waarbij de tussenkomst van een gespecialiseerde
slachtofferbejegenaar is aangewezen. Enkel op dit niveau kan het bovenlokale permanentiesysteem worden ingeschakeld. Het gaat om situaties met heel ernstig slachtofferschap waarbij
de vaststellende politieambtenaar de opvang van het slachtoffer, gelet op de toestand waarin
het slachtoffer zich bevindt, niet alleen aankan.
Het permanentiesysteem dient dus te worden gezien als een vangnet: iedere zone dient eerst al
haar eigen middelen uit te putten vooraleer op het bovenlokale systeem een beroep te kunnen
doen. De bedoeling is dat de persoon die bovenlokaal van permanentie is, bijstand levert in
een zone waar de slachtofferbejegenaar handen te kort komt in een complexe situatie of waar
zich op hetzelfde tijdstip een tweede incident heeft voorgedaan.
De gespecialiseerde medewerker die op bovenlokaal niveau van permanentie is, wordt enkel
ingeschakeld als zijn tussenkomst gerechtvaardigd kan worden. De eigen zone moet zich daar
ter plaatse van vergewissen. Het is de dienstdoende OGP of OBP die beslist of het inschakelen van het bovenlokale systeem is gerechtvaardigd.23
23
Van Cleven, C. samenwerkingsverband bovenlokale politionele slachtofferbejegening, 12/08/2002
31
32
4.4
Besluit
Als we het item politionele slachtofferbejegening bekijken binnen iedere politiezone van het
gerechtelijk arrondissement Kortrijk, dan kunnen we vaststellen dat iedere politiezone wel
aandacht heeft voor het slachtoffer, maar dat dit nog niet altijd resulteert in een eigen gespecialiseerde dienst.
Het uitwerken van een eigen dienst voor slachtofferbejegening is voor een tweetal politiezones nog niet aan de orde, daar ze de middelen er nog niet voor hebben. De goede wil is er
wel, maar intern dient het nog gerealiseerd te worden, wat niet altijd zo evident is. Zij hebben
momenteel voldoende aan het bovenlokale permanentiesysteem, als er zich complexe situaties
voordoen.
In de politiezones waar er wel een dienst politionele slachtofferbejegening aanwezig is, kunnen we tevreden zijn. Hoewel het niet overal op dezelfde wijze wordt uitgewerkt, bestaat er
toch een wettelijke regeling voor. Het is een zoveelste stap richting positieve hulpverlening
aan slachtoffers, van een dadergerichte naar een slachtoffergerichte maatschappelijke aanpak.
Dit betekent niet dat de dienst overal optimaal verloopt, het kan altijd beter. Als we het globaal bekijken draait het meestal om een personeelstekort.
Algemeen kunnen we besluiten dat de bezorgdheid om slachtoffers binnen iedere zone aanwezig is. Dit wordt in de meeste politiezones beklemtoond door de start of het opstarten van
een lokaal permanentiesysteem en door het samenwerkingsakkoord met de bovenlokale permanentierol. Slachtofferzorg laat de lokale politiekorpsen zeker niet onberoerd.
32
33
5 Slachtofferzorg binnen andere diensten
5.1
Inleiding
Slachtofferzorg binnen de politie is iets dat de laatste 10 jaar zijn opgang heeft gekend.
Voordien bestonden er al vele andere gespecialiseerde diensten, die instonden voor de opvang
en begeleiding van slachtoffers. In het kader van de omzendbrief OOP 15ter dient de politie
het slachtoffer correct door te verwijzen. Daarom is belangrijk dat de politie kennis heeft van
het hulpverleningsaanbod dat bestaat binnen het arrondissement.
Voor sommige slachtoffers is de politionele hulp, informatie en ondersteuning niet altijd voldoende. Afhankelijk van hun behoeftes en vragen kunnen ze op eigen initiatief of na verwijzing, bij andere organisaties voor gespecialiseerde hulp en/of langdurige begeleiding terecht.
Zowel de justitiële als de hulpverleningswereld bieden diensten en informatie voor slachtoffers aan.
Aangezien het landschap van welzijndiensten vrij uitgestrekt is, ga ik mij in dit hoofdstuk
beperken tot de initiatieven die een specifieke rol spelen in de hulpverlening aan slachtoffers.
Bij deze zullen in dit hoofdstuk de verschillende diensten, die in het welzijnsteam zetelen,
besproken worden. Deze diensten kan men onderverdelen als diensten binnen de hulpverlening en diensten bij het parket.
5.2
Diensten binnen de hulpverlening
5.2.1
Inleiding
We kunnen hierbij een onderscheid maken tussen de categoriale en de niet – categoriale diensten. De diensten die zich niet – categoriaal opstellen zijn de Centra Algemeen Welzijnswerk
(C.A.W.) en de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (C.G.G.Z.). Bij deze instellingen
zijn slachtoffers van alle misdrijftypes welkom. Het C.A.W. is een typische eerstelijnsdienst,
het C.G.G.Z. bevindt zich duidelijk op de tweede lijn.
Daarnaast hebben we nog de categoriale diensten, waarvan ik er twee belangrijke zal bespreken: het Vertrouwenscentrum voor Kindermishandeling en het Vluchthuis voor mishandelde
vrouwen.
33
34
5.2.2
C.A.W. Stimulans, afdeling slachtofferhulp
Een Centra voor Algemeen Welzijnswerk is een voorziening die vanuit een eenheid van beheer en beleid een gediversifieerde en verantwoorde hulp- en dienstverlening aanbiedt aan
alle personen van wie de welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele -, gezins- of maatschappelijke factoren. Het centrum wordt door het
Vlaams Ministerie van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen erkend. De opdracht slachtofferhulp wordt als een bijkomende taak toegewezen aan een C.A.W. Per gerechtelijk arrondissement moet er één centrum zijn (voor Kortrijk is dat C.A.W. Stimulans), met de bijkomende opdracht van slachtofferhulp (gelegen te Kortrijk) 24. Het C.A.W. Stimulans, heeft ook
nog afdelingen in Roeselare, Menen en Waregem.
De C.A.W.’s met als bijkomende taak slachtofferhulp, bieden hulp- en dienstverlening aan
slachtoffers. Het is hun taak om slachtoffers en hun na(ast)bestaanden doorheen het juridische, praktische, emotionele verwerkingsproces van hun slachtofferschap te begeleiden. Dit
kunnen slachtoffers zijn van misdrijven (inbraken, aanranding, diefstal, moord…) maar ook
van andere traumatische gebeurtenissen (zelfdoding, brand,…), evenals hun naast- en/of nabestaanden.
Een C.A.W. werkt zowel met professionele beroepskrachten als met een groot aantal vrijwilligers.25
Hun concreet aanbod bestaat uit: hulpverlening aan de slachtoffers van een misdrijf en hun
naast- en nabestaanden, emotionele ondersteuning en psychosociale begeleiding, advies en
praktische informatie naar aanleiding van een misdrijf, bemiddelen bij diverse externe instanties (politie, rechtbank, advocatuur, verzekeringen, schadefonds), crisisinterventie in het kader
van rampenplannen, groepsdebriefing bij traumatische ervaringen en tot slot vorming en sensibilisering.
De hulp wordt zowel aan individuen als aan groepen aangeboden en is gratis.26
Bij vaststelling van de feiten of neerlegging van de klacht, moeten de bevoegde politieambtenaren het slachtoffer het aanbod van slachtofferhulp doen. Het slachtoffer kan vrijblijvend de
toestemming geven om gecontacteerd te worden door het centrum voor slachtofferhulp van
het gerechtelijk arrondissement. Binnen de twee dagen brengt de bevoegde politiedienst of
ambtenaar het centrum slachtofferhulp op de hoogte. De centra zorgen ervoor dat de verwezen slachtoffers de nodige zorg krijgen.
24
25
26
Decreet houdende de goedkeuring van het samenwerkingsakkoord, Belgische Staatsblad, 7 april 1998
Aertsen I., e.a.‘vademecum politionele slachtofferbejegening’; p.288, 2002
Folder ‘vzw stimulans’, 2002
34
35
De afdeling slachtofferhulp onderscheidt zich van de dienst politionele slachtofferzorg meer
bepaald door de inhoud, intensiteit en frequentie van de contacten met het slachtoffer. Aangezien de psychosociale of therapeutische hulpverlening niet tot de politietaken behoort, verwijst de politie het slachtoffer voornamelijk door, naar de door de Gemeenschappen erkende
‘centra voor slachtofferhulp’.27
5.2.3
Centrum Geestelijke Gezondheidszorg
De Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (C.G.G.Z.) vertegenwoordigen een uitgebreid
aanbod van hulpverlening op de tweede lijn. Voor de Vlaamse Gemeenschap kunnen maximum 26 centra worden erkend. Elk centrum bestaat verder uit verschillende vestigingen.
Voor Kortrijk en omstreken is dit het C.G.G.Z. Mandel en Leie.
De C.G.G.Z..’s werken niet – categoriaal: zij stellen zich open voor zeer diverse hulpvragen.
Zij bieden geen onderdak. Over het algemeen is hun hulp langdurig en therapeutisch te noemen. De personeelssamenstelling van de centra is multidisciplinair. Er kan zowel beroep
gedaan worden op een psychiater, een psycholoog of een maatschappelijk werker.
De C.G.G.Z.’s hebben in de eerste plaats als opdracht gespecialiseerde hulpverlening te bieden. Ze schenken uitdrukkelijke aandacht aan kinderen, ouderen, sociaal en financieel zwakke personen. Daarnaast kunnen zij ook medewerking verlenen aan preventieve activiteiten.
Vanuit gezamenlijke initiatieven van politie en Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg is
gebleken dat samenwerking effectief is op het vlak van het consult (overleg n.a.v. bepaalde
cliëntsituaties), vorming en netwerkvorming.
Voorwaarde voor deze samenwerking is wel dat men kan rekenen op een open en proactieve
houding van het C.G.G.Z28. Binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk is er voorlopig
geen tot klagen.
5.2.4
Vertrouwenscentrum voor kindermishandeling
Deze categoriale hulpverleningsdiensten zijn in werking getreden sedert 1 januari 1998. Momenteel zijn in Vlaanderen en Brussel zes nederlandstalige centra erkend, namelijk één per
provincie en één in Brussel.
27
28
Omzendbrief OOP 15ter betreffende politiële slachtofferbejegening. Belgisch staatsblad, 9 juli 1999
Aertsen I., e.a., ‘vademecum politiële slachtofferbejegening’, 2002
35
36
De vertrouwenscentra voor Kindermishandeling (V.K.) richten zich op probleem- en conflictsituaties waarbij kinderen (minderjarigen) slachtoffer zijn of benadeeld worden. Mishandeling wordt in ruime zin opgevat: het betreft niet alleen verwaarlozing op emotioneel of pedagogisch vlak. Ook probeert men te werken rond vormen van structureel werk.
Een erg belangrijk werkingsprincipe betreft de vertrouwelijkheid en de anonimiteit. Uitgegaan wordt van de ervaring, dat de melding van deze problemen en de effectieve hulpverlening maar mogelijk zijn in een vertrouwelijk kader. Kindermishandeling speelt zich immers
vaak af binnen de gezinssfeer, waarbij men het probleem poogt af te schermen.
De centra beschikken over een multidisciplinair samengesteld hulpverleningsteam: een arts,
psycholoog of orthopedagoog, een maatschappelijk assistent of sociaal verpleegkundige.
Hieruit blijken diverse functies van de centra, namelijk medisch, psychologisch en sociaal.
De hulpverlening die door de centra geboden wordt, is in principe geen langdurige therapie.
Daarvoor zal men proberen samen te werken met bijvoorbeeld de Centra voor Geestelijke
Gezondheidszorg.
Samenwerking met de politie ligt vooral op het vlak van de doorverwijzing en de melding met
de mogelijkheid van voorafgaand (telefonisch) overleg. Bepaalde (gezins)situaties kunnen
vanuit de politie (dienst slachtofferzorg) ook samen met het centrum worden opgevolgd,
waarbij ieder zijn rol speelt.
Samenwerking is verder ook mogelijk op het gebied van vorming en deelname aan plaatselijke platforms (cfr. het welzijnsteam).
Binnen het gerechtelijk arrondissement Kotrijk is het V.K. gelegen te Roeselare.
5.2.5
Vluchthuizen voor mishandelde vrouwen
In het kader van een Besluit van de Vlaamse Regering in 1990, werden een twintigtal tehuizen erkend als opvangcentra voor vrouwen (met kinderen). Acht daarvan profileren zich als
vluchthuizen. Samen bieden zij ongeveer 260 opvangplaatsen. Sinds 1994 maken de vluchthuizen thans deel uit van de C.A.W.’s, die bestaan uit residentiële en ambulante deelwerkingen.
Vluchthuizen zijn anonieme, kleinschalige verblijfplaatsen, waar men tijdelijk kan verblijven.
Het is meestal een gewoon huis in de rij. Het vluchthuis wil vooral een veilig onderkomen
bieden, waar de vrouw en eventueel haar kinderen tot rust kunnen komen en waar zij informatie en ondersteuning kunnen krijgen bij het zoeken van oplossingen.
36
37
De vluchthuizen stellen zich zeer laagdrempelig op. Alle vrouwen kunnen er na telefonisch
contactname, - want de ligging van het vluchthuis is in principe geheim – onmiddellijk en
rechtstreeks terecht. Uiteraard zijn ook verwijzingen naar het vluchthuis mogelijk. De hulpverlening die men biedt, is van korte tot middellange duur en is niet-specialistisch. In de werking van de vluchthuizen staan principes als zelfwerkzaamheid en weerbaarheid van de vrouw
centraal.
Samenwerking van de politie met vluchthuizen is mogelijk op het gebied van crisisopvang en
doorverwijzing. De OOP 15ter voorziet trouwens dat het aanbod van verwijzing naar een
residentieel onthaalcentrum wordt vermeld in het proces-verbaal, dat opgesteld wordt bij de
vaststelling of de verklaring. De beslissing van het slachtoffer wordt echter niet vermeld.
Binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk is er een vluchthuis gelegen te Roeselare, die
deel uitmaakt van C.A.W. Midden West-Vlaanderen.
5.3
Binnen justitie
5.3.1
Inleiding
Ook het Ministerie van Justitie werkte in het begin van de jaren negentig een initiatief ten
voordele van slachtoffers uit. Ze kregen de benaming diensten Slachtofferonthaal en ze behoren tot het parket van de rechtbank van eerste aanleg.
Het is de enige justitiële dienst die ik bespreek, daar het de enige is die in het welzijnsteam
zetelt.
5.3.2
Dienst Slachtofferonthaal bij het parket (SOP)
Sinds 1 september 1993 werd er bij de parketten van de rechtbank van eerste aanleg een
dienst ‘onthaal voor slachtoffers’ opgericht. Voor elk parket werd er enerzijds een of meerdere maatschappelijke assistenten (justitieassistenten slachtofferonthaal genoemd) aangeworven,
en anderzijds een verbindingsmagistraat voor slachtofferzorg aangewezen.
Slachtoffers die met justitie in aanraking komen, hebben recht op gepast onthaal en een correcte en zorgvuldige opvang binnen parket en rechtbank. De diensten slachtofferonthaal kunnen op individueel en structureel vlak hiertoe bijdragen.
37
38
De individuele taken hebben hoofdzakelijk betrekking op het slachtoffer dat behoeften en
verwachtingen heeft naar aanleiding van de gevolgen van de inbreuk en van de gerechtelijke
procedure. Het gaat dan voornamelijk om een: onthaal- en informatietaak (inzage in het gerechtelijk dossier), bijstands- en ondersteuningstaak (tijdens een rechtszitting) en verwijzingsen samenwerkingstaak. Bij deze proberen de diensten SOP, de secundaire victimisering te
voorkomen.
De structurele taken zijn tweevoudig. Enerzijds een sensibliseringstaak, die eruit bestaat de
magistraten en het administratief personeel gevoelig te maken voor de slachtofferproblematiek. Anderzijds een signaleringstaak, die voorziet dat justitieassistenten voorstellen moeten
kunnen formuleren om de aanpak en het onthaal van slachtoffers te verbeteren.
De dienst slachtofferonthaal voert geen taken uit in het kader van crisisopvang. De dienst is
dan ook niet buiten de kantooruren bereikbaar.
De justitieassistent op de dienst SOP is dus de tussenpersoon tussen slachtoffer en parket.
Omdat de dienst niet bevoegd is om psychosociale hulp te verlenen, is hun verwijsfunctie niet
onbelangrijk.
De dienst SOP is enkel bevoegd voor slachtoffers – en hun familie – van misdaden en wanbedrijven. De concrete feiten zijn gelijkwaardig aan die waarvoor ook de diensten politionele
slachtofferzorg en C.A.W., afdeling slachtofferhulp, instaan.29
5.4
Besluit
Vanuit verschillende invalshoeken wordt er aandacht aan slachtoffers besteed. Het erg ruime
aanbod zorgt dan ook voor nogal wat onduidelijkheid naar de doelgroep en naar de hulpverleners toe. Hieruit volgt de noodzaak dat alle politieambtenaren ook deze andere hulpverleningsinstanties moeten leren kennen. Dit kan door de opmaak en verspreiding van een sociale
kaart.
Opmerkelijk is dat van de genoemde initiatieven enkel de politie ook buiten de kantooruren
voor slachtoffers bereikbaar is. Indien nodig verwijzen zij de slachtoffers de volgende werkdag naar hun collega’s uit de hulpverlening of justitie voor de afronding van het hulpverleningsproces.
29
Aertsen I. e.a., ‘vademecum politiële slachtofferbejegening’, 2002
38
39
De wetgeving streeft ernaar om de verschillende initiatieven naadloos op elkaar te doen aansluiten en aanvullend, in plaats van overlappend te werk te gaan. Een goede samenwerking
tussen de verschillende luiken kan daartoe bijdragen. Het Welzijnsteam (WZT) is daarin een
erg belangrijk orgaan. Toch verloopt de onderlinge samenwerking niet altijd even gemakkelijk. En dat slachtofferbejegening, slachtofferonthaal en slachtofferhulp elk onder een ander
ministerie vallen, maakt het er niet eenvoudiger op.
In mijn ogen is er geen overaanbod in het slachtofferlandschap. Ieder luik en iedere dienst
heeft zijn eigen opdracht. Onderling overleg is noodzakelijk om eventuele overlappingen
zoveel mogelijk toch te vermijden en om van elkaars taak en werkwijze op de hoogte te blijven. Dit kan dan een gerichte verwijzing mogelijk maken.
39
40
6 Bevraging naar de werking van de functie politionele slachtofferbejegening binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk
6.1
Inleiding
Sinds de politiehervorming en de invoering van de ministeriële omzendbrief PLP 10 in 2001
wordt er van de lokale politie een minimale dienstverlening ten gunste van de bevolking verwacht. Deze dienstverlening vertaalt zich in een zestal functies. Eén daarvan is de functie
politionele slachtofferbejegening (FPS). Daarin wordt nog maar eens duidelijk gemaakt dat
iedere politieambtenaar in staat moet zijn om adequate opvang, informatie en bijstand te verlenen aan het slachtoffer.
Vanaf 01/01/2002 (politiehervorming) maakt de functie politionele slachtofferbejegening integraal deel uit van de politionele opdrachten. Dit resulteerde in een minimale werkings- en
organisatienorm, die stelt dat, als dat nog niet het geval was, er één gespecialiseerde medewerker inzake slachtofferbejegening per zone moet zijn. In gevallen van zeer ernstig slachtofferschap moet de zone een beroep kunnen doen op deze medewerker. Tevens moet de permanente bereikbaarheid en terugroepbaarheid van een dergelijke medewerker ten voordele
van elke zone worden verzekerd. Daarin kan worden voorzien door samenwerking met andere zones (zie ptn. 3.8, bovenlokale permanentierol).
Tussen de invoering van de PLP 10 en nu is er al een periode van vier jaar verstreken. Naar
aanleiding daarvan leek het me zinvol om een evaluatie te maken van de functie politionele
slachtofferbejegening binnen de zes politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.
In dit hoofdstuk wil ik het in eerste instantie hebben over de bedoeling van een dergelijke
evaluatie. Vervolgens schets ik hoe ik me op de evaluatie heb voorbereid en hoe ik ben tewerk gegaan. Tot slot stel ik de resultaten voor.
6.2
Doel
Vier jaar na de politiehervorming leek het, in samenspraak met de DPS van PZ Vlas, interessant om te bekijken hoe de functie politionele slachtofferbejegening (FPS) binnen iedere PZ
van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk is geïmplementeerd.
40
41
Niet iedere politiezone vult de FPS op dezelfde manier in. Sommige politiezones zijn al van
vóór de politiehervorming bezig met slachtofferbejegening en hebben al een eigen, goed uitgebouwde dienst met gespecialiseerde medewerker(s). Andere politiezones hebben zich
slechts vanaf de politiehervorming specifiek toegespitst op slachtofferbejegening. Daarentegen moeten sommige zones het nog altijd stellen zonder een eigen DPS en zich houden aan
het algemeen principe dat iedere politieambtenaar in staat moet zijn om een slachtoffer goed
te bejegenen.
Dit alles heeft als gevolg dat er tussen de zes politiezones soms nog een groot verschil te merken is inzake de werking politionele slachtofferbejegening. Dit verschil wilde ik zo duidelijk
mogelijk aantonen met behulp van deze vragenlijst.
Mijn tweede vragenlijst bestond uit de bevraging aan de verantwoordelijken van de hulpverlenende diensten die zetelen in het welzijnsteam voor slachtofferbeleid, over het aspect samenwerken met de politie. Hoe verloopt dit en wat kan er nog beter? Volgens de omzendbrief OOP 15ter heeft iedere politieambtenaar immers een doorverwijsfunctie.
De vragenlijst was aanvullend aan mijn eerste bevraging. Ze diende enkel om een beter zicht
te krijgen op het aspect ‘samenwerking’ en om zo objectief mogelijk te blijven door het aspect
‘samenwerking’ vanuit beide standpunten te bekijken. Het is niet mijn bedoeling geweest om
deze vragenlijst grondig te verwerken. In het verdere verloop van dit hoofdstuk zal er een
onderdeel samenwerking aan bod komen, waarin ik de bevindingen uit deze vragenlijst zal
verwerken. Niet alle vragen van deze lijst zullen hierin verwerkt worden, omdat sommige
niet relevant waren voor de doelstelling van mijn werk.
Aan de hand van de verzamelde gegevens kunnen besluiten worden getrokken. Dit kan bevorderlijk zijn voor de verdere uitwerking van de slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk of om een aantal knelpunten en verbeteringen aan het licht te
brengen. Dit zowel intern binnen de zones als extern in samenwerking met ander zones en
hulpverleningsdiensten.
6.3
Voorbereiding
Het maken van een evaluatie vraagt voorbereiding en houdt ook een aantal keuzes in zoals:
wat, hoe en wanneer te evalueren.
41
42
Gezien de doelstelling van de evaluatie was het relevant om te vertrekken van de verantwoordelijke(n) politionele slachtofferbejegening van iedere politiezone. Deze perso(o)n(en) zijn
het dichtst bij de materie betrokken en zouden dan ook de meest relevante antwoorden moeten
kunnen geven. Door hun directe betrokkenheid met de slachtofferbejegening kunnen zij al
een persoonlijke mening hebben opgebouwd. Dit kan als vertrekpunt dienen om eventuele
aanpassingen, voorstellen, … te formuleren.
De doelgroep van de evaluatie heb ik dus beperkt tot de verantwoordelijke(n) politionele
slachtofferbejegening van iedere politiezone. Dit komt neer op acht mensen. Eén man en één
vrouw van PZ Vlas, één vrouw van PZ MIDOW, één man van PZ Gavers, één man van PZ
Grensleie, één man van PZ MIRA en twee vrouwen van PZ RIHO.
Een volgende keuze die bij de voorbereiding moest worden gemaakt, was hoe ik de evaluatie
zou aanpakken. In overleg met de dienst werd beslist om dit via een tweevoudige methode te
doen: de bevraging via een vragenlijst combineren met interviews. Motieven voor deze keuze
waren: de relatieve kleine doelgroep en de mogelijkheid om bij een interview onduidelijkheden, zowel van de kant van de interviewer als van de kant van de geïnterviewde, te kunnen
ophelderen.
Daaruit groeide de volgende stap: het zoeken naar relevante vragen. Dit heb ik voornamelijk
zelf gedaan, aan de hand van de vele documentatie en regelgeving omtrent PSB, die ik had
verzameld. Mijn vragen legde ik voor aan mijn stagesupervisor, Isabelle Degraeve en haar
collega Peter Verboven. Via hun aanwijzingen werd de vragenlijst meermaals herwerkt.
Wat de volgorde van vragen betreft, vertrouwde ik op mijn eigen inzicht en een vragenlijst
opgemaakt door een vorige stagiair, in functie van haar eindwerk. Zij volgde vooral de
denkwijze van Galtung. Aangezien ik weinig voorkennis heb op het vlak van opstellen van
vragen, heb ik deze methode gevolgd. Galtung opteert om de vragenlijst met een aantal eerder gemakkelijke vragen te laten starten als opwarming. Hij laat ze volgen door de hoofdvragen die nogal gecompliceerd kunnen zijn en wat denkwerk vragen. Vervolgens komen vragen aan bod waarbij de deelnemer in zijn antwoord de gelegenheid krijgt zijn gevoelens te
uiten. Er wordt best met een vraag geëindigd die geen frustraties opwekt zodat men bereid
blijft om aan eventuele volgende bevragingen deel te nemen.
42
43
De definitieve vragenlijst werd op 18 maart 2005 verstuurd naar de verantwoordelijken politionele slachtofferbejegening van de zes politiezones en de hulpverleningsdiensten die zetelen
in het welzijnsteam, met de uitdrukkelijke wens om ze ten laatste binnen de twee weken teruggestuurd te krijgen. Mijn wens werd ingewilligd en binnen de twee weken had ik al mijn
vragenlijsten ingevuld terug, met uitzondering van één vragenlijst die mij daarna per e-mail
werd teruggestuurd. Daarna maakte ik, per zone, een afzonderlijke afspraak met de verantwoordelijke politionele slachtofferbejegenaar(s), voor het bijkomende verduidelijkingsinterview. Hierbij volgde ik strikt de volgorde van de vragen, maar er was ook ruimte voor eigen
inbreng en bedenkingen.
Met de verschillende hulpverlenende diensten van het welzijnsteam heb ik geen afzonderlijke
afspraak gemaakt, aangezien ik dat niet specifiek nodig achtte.
6.4
Voorstelling vragenlijst
De vragenlijsten30 kwamen in maart 2005 tot stand. Aan de vragenlijsten gaat een begeleidende brief vooraf. Hierin stelde ik mezelf voor en gaf ik aan de doelgroep de bedoeling van
de vragenlijst mee.
De vragenlijst aan de verantwoordelijke(n) voor de FPS, bestaat uit twee hoofdblokken. In
het eerste blok wordt er naar een aantal persoonlijke gegevens gevraagd. Het twee blok behandelt de slachtofferzorgwerking en valt onder te verdelen in zes delen. Een algemeen deel,
handelt over de specifieke uitwerking politionele slachtofferbejegening binnen de politiezone,
waar o.a. de samenwerking en ondersteuning binnen het korps en een deel wetgeving aan bod
komen. Het volgende onderdeel onderzoekt de overlegstructuren. Het derde onderdeel peilt
naar de lokale permanentierol en het vierde deel naar de bovenlokale permanentierol. Als
vijfde deel vraag ik naar de veranderingswensen. Varia is het laatste onderdeel van het tweede hoofdblok, waar ik ruimte laat voor de respondent om iets aan te geven dat niet eerder aan
bod kwam.
30
Zie bijlagen 6 en 7
43
44
De vragenlijst voor de externe hulpverleningsdiensten van het welzijnsteam, bestaat uit drie
delen: Een eerste deel waarin er een aantal persoonlijke gegevens worden gevraagd,. een algemeen deel, dat uitsluitend handelt over de samenwerking met de verschillende politiezones
en een deel dat peilt naar de veranderingswensen i.v.m. die samenwerking. Zoals reeds gezegd zullen niet alle antwoorden van deze vragenlijst verwerkt worden. Tijdens het opstellen
van mijn eindwerk ben ik tot de constatatie gekomen dat het luik persoonlijke gegevens overbodig was.
6.5
Verwerking
6.5.1
Inleiding
Wat in dit onderdeel aan bod zal komen is de verwerking van de vragenlijsten gericht aan de
verantwoordelijken voor politionele slachtofferbejegening binnen hun politiezone. Zoals
reeds gezegd zal de vragenlijst, gericht aan de extern hulpverlenende diensten van het welzijnsteam hierin verwerkt zijn. Met name in een afzonderlijk deel over de samenwerking. Dit
onderdeel wordt op het gepaste moment, in het verdere verloop van de verwerking, verduidelijkt.
Om een optimaal resultaat van de vragenlijsten te bekomen, dienen ze ook naar behoren te
worden verwerkt. Het is mijn bedoeling om de resultaten zo overzichtelijk, correct en objectief mogelijk weer te geven.
Als de resultaten van een vraag kunnen worden verwerkt in een tabel, zal ik de acht mensen
verantwoordelijk voor slachtofferbejegening weergeven als hun politiezone. Indien relevant
schrijf ik onder de tabel een aantal verbanden en interpretaties neer. In de andere gevallen zal
ik de antwoorden van de verschillende personen verwerken in een objectieve tekst , met enkele linken of conclusies.
6.5.2
Persoonlijke gegevens
• welke opleiding volgde u?
PZ Vlas (v)
Criminologische wetenschappen
PZ Vlas (m)
Criminologische wetenschappen
PZ RIHO (v)
Maatschappelijk assistent
Opleiding officierenkader aan
de politieschool
44
45
PZ RIHO (v)
Maatschappelijk assistent
PZ Grensleie (m)
Maatschappelijk assistent / postgraduaat
rampenmanagement
PZ MIDOW (v)
Maatschappelijk assistent
Opleiding middenkader politieschool
PZ MIRA (m)
Criminologische wetenschappen / postgraduaat media- en informatiekunde
Opleiding basiskader (1j.) –>
officierenkader (2j.) politieschool
PZ Gavers (m)
Opleiding middenkader politieschool
Met uitzondering van één iemand, heeft iedereen een psychosociale vooropleiding gevolgd,
alvorens bij de politie te komen. Er is niet veel onderscheid in vooropleiding: ofwel heeft de
persoon criminologie ofwel maatschappelijk werk gestudeerd. Daarnaast hebben vier personen nog een opleiding aan de politieschool gevolgd, waarvan drie dit deden na hun studies
aan de universiteit of de hoge school.
Twee personen hebben nog een postgraduaat opleiding gevolgd maar deze heeft weinig te
maken met politionele slachtofferbejegening.
• Wat is uw statuut/graad binnen de politie?
PZ Vlas (v)
CaLog- personeelslid niveau A
PZ Vlas (m)
Hoofdinspecteur
PZ RIHO (v)
Commissaris van de Politie
PZ RIHO (v)
Hoofdinspecteur
PZ Grensleie (m)
CaLog-personeellid niveau B
PZ MIDOW (v)
Hoofdinspecteur
PZ MIRA (m)
Commissaris van de Politie
PZ Gavers (m)
Hoofdinspecteur
45
46
Zes personen verantwoordelijk voor de FPS zijn politieambtenaar, waarvan opvallend twee
commissarissen en vier hoofdinspecteurs. Slechts twee zijn geen politieambtenaar en behoren
tot het Calog-personeel. Dit wel zeggen dat zij geen politiebevoegdheden hebben (Bv. mogen
zij geen PV’s schrijven).
Niveau A of B duidt de vooropleiding aan. Een universitair diploma wordt gelijk gesteld met
niveau A, een hogeschool diploma van het korte type met niveau B. Het verschil in niveau
heeft ook repercussies op het loon.
• Volgde u nog extra vormingen i.v.m. psychosociale hulpverlening? Zo ja, welke?
Iedereen volgde nog extra vormingen of nam deel aan verschillende themadagen, om hun
vaardigheden inzake slachtofferbejegening te kunnen verbeteren.
Alle acht de respondenten volgden de basiscursus politionele slachtofferbejegening. Deze
zesdaagse cursus werd intern voor de politiezone gegeven. Indien dit niet mogelijk was konden de slachtofferbejegenaars aansluiten bij een andere zone.
Afhankelijk van de interesses en mogelijkheden van de zone volgden ze, naast de cursus PSB,
nog:
PZ Vlas (v)
Cursus interne zorg, kinderen en schokkende gebeurtenissen, partnergeweld en jeugdbeschermingsrecht
PZ Vlas (m)
Diverse korte opleidingen o.a. partnergeweld, fysiek en seksueel geweld
bij vrouw en kinderen
PZ RIHO (v)
Fysiek en seksueel geweld bij vrouw en kinderen
PZ RIHO (v)
Fysiek en seksueel geweld bij vrouw en kinderen
PZ Grensleie (m)
Diverse korte opleidingen, o.a. partnergeweld, interne zorg, drugs, kinderen en schokkende gebeurtenissen, slechtnieuwsmelding
PZ MIDOW (v)
Cursus intrafamiliaal geweld, kinderen en schokkende gebeurtenissen
PZ MIRA (m)
Geen verdere opleidingen
PZ Gavers (m)
Geen verdere opleidingen
46
47
6.5.3
Slachtofferzorgwerking
6.5.3.1
Algemeen
• Hoe concreet is de omzendbrief OOP-15ter, betreffende politionele slachtofferbejegening,
toegepast binnen jullie politiezone?
Iedereen is van menig dat de omzendbrief redelijk concreet wordt toegepast. De omzendbrief
zou moeten gekend zijn door intern georganiseerde vorming en sensibilisering. Ze gaan ervan
uit dat iedere politieambtenaar in staat is om een goede opvang te bieden aan slachtoffers.
De politiezones Vlas, RIHO, Grensleie en MIDOW zitten echter al een stap verder door de
aanwezigheid van een specifieke dienst.
Binnen de politiezones MIRA en Gavers wordt de gespecialiseerde medewerker voor slachtofferbejegening uit zijn hoofdtaak van inspecteur, wijkagent, rechercheur, … geheven, om
bijstand te bieden aan zijn collega’s in gevallen van zeer ernstig slachtofferschap.
• Hoe lang zijn jullie al bezig met slachtofferzorg binnen jullie politiezone?
PZ Vlas
Sedert 1 juni 1990
PZ RIHO (v)
Sedert de opstart van de toenmalige dienst jeugdbescherming in 1965
PZ Grensleie (m)
Vanaf mei 2000 is er een dienst politionele slachtofferzorg
opgericht
PZ MIDOW (v)
Vanaf de politiehervorming in 2001 en sinds 01/01/2003 is
er een sociale dienst.
PZ MIRA (m)
Vanaf de politiehervorming in 2001
PZ Gavers (m)
Vanaf de politiehervorming in 2001
Vóór de politiehervorming, toen slachtofferbejegening nog geen prioritaire opdracht was,
waren er binnen de toenmalige gemeentepolitie’s al verschillende politiekorpsen met een
dienst ten voordele van slachtoffers. Binnen de andere politiezones, die vóór de politiehervorming nog geen dienst hadden, waren er vrijwillige personen die de opvang van slachtoffers
deden. De aanstelling van deze personen ging af van hun persoonlijke interesses en prioriteit
die de korpschefs aan slachtofferzorg gaven.
Toch kunnen we stellen dat iedere zone ook vóór de politiehervorming al aandacht besteedde
aan slachtoffers.
47
48
• Wat is het takkenpakket waarmee u belast bent, als slachtofferbejegenaar?
De taken die bij iedereen gelijklopend bleken:
Deelname aan overlegstructuren, coördinatie van het PST, opvolgen van vergaderingen, deelname aan de bovenlokale permanentierol, interne sensibilisering inzake slachtofferzorg, actualisatie van de sociale kaart, brugfunctie tussen de politiezone en de welzijnssector.
Een aantal gelijklopende taken bij DPS van PZ Vlas, RIHO, MIDOW en Grensleie:
Tussenkomsten in crisissituaties, opvang van SLO en na(ast)bestaanden, herbezoeken van
slachtoffers, slechtnieuwsmeldingen, …
Omdat PZ Gavers en MIRA geen eigen dienst hebben, vallen deze taken niet specifiek onder
de bevoegdheid waarvoor de twee respondenten zijn aangesteld binnen hun zone.
Daarnaast verlenen de verantwoordelijken voor slachtofferbejegening van PZ Vlas en Grensleie psychosociale hulpverlening in het kader van rampenhulpverlening, aangezien in de zone
Grensleie en stad Kortrijk een Psychosociaal Hulpverleningsnetwerk is opgericht waarin zij
zetelen.
Enkel PZ Vlas heeft voorlopig de middelen en tijd om interne vorming te geven aan het politiepersoneel. In de periode mei-juni 2005 werd er een vorming georganiseerd over partnergeweld, voor alle leden van de interventiedienst en OGP’s.
• Wat zijn volgens u de vereiste kwaliteiten, die nodig zijn om een goede slachtofferzorg te
bieden?
Dit zijn de gegeven antwoorden:
Mensenkennis, stressbestendigheid en zelfkennis in crisissituaties, vorming hebben gekregen omtrent psychosociale hulpverlening, empathisch vermogen, luisterbereidheid, goede
kennis van de sociale kaart, praktische hulp bieden indien nodig, maken van een correct en
volledig PV, goed kunnen doorverwijzen, evenwichtig optreden i.v.m. het bieden van hulp
en de zelfredzaamheid van de cliënt respecteren, discretie, tactvol, goede communicatievaardigheden, enige kennis hebben van juridische stappen en het politiewezen, beschikken
over een motiverend en relativerend vermogen met alertheid voor de onderliggende problematiek en vooral ERVARING.
Er werden heel wat kwaliteiten en andere elementen aangebracht waaraan een slachtofferbejegenaars naar hun mening moeten voldoen. Er worden zowel eisen gesteld aan vaardigheden
– communicatieve en sociale – als aan het kennisniveau. Maar ook de nodige dosis interesse
en motivatie mag volgens hen niet ontbreken.
48
49
• Welke kwaliteiten kunt u als slachtofferbejegenaar bieden?
Luistervaardig, sociaal voelend, ervaring in diverse crisissituaties, enige kennis hebben van
de juridische stappen en het politiewezen, empathisch vermogen, communicatief vaardig,
iedereen respecteren, langdurig opdoen van kennis omtrent politie en gerecht, goede contacten met collega’s en andere diensten, bereidwilligheid, beroepservaring.
De genoemde vaardigheden komen veelal overeen met de vereiste vaardigheden. Iedereen
vind dat hij voldoende zelfkennis heeft om zichzelf te evalueren. Niemand vond zich onervaren op het vlak. Er werd aangegeven dat men al over een aantal kwaliteiten moet beschikken
voordat men begint met de job. Evenals werd er opgemerkt dat het een nooit eindigend proces
is, waaraan dus constant moet worden gewerkt.
• Volgt u regelmatig een voortgezette opleiding inzake slachtofferbejegening? Zo ja, wat
hebt u al gevolgd?
Iedereen volgde, naargelang het aanbod en de noodzaak voor de dienst, af en toe een voortgezette opleiding. Dat ging van een studiedag over partnergeweld of schadefonds, tot een twee
weken durende opleiding over het audiovisueel verhoor bij kinderen. Ook niet onbelangrijk is
dat binnen iedere politiezone de korpschef open staat voor dergelijke initiatieven en de respondenten de kans geeft om relevante opleidingen te volgen.
• Richt u regelmatig sensibiliseringscampagnes inzake slachtofferbejegening op, voor het
politiepersoneel? Zo ja, rond welke thema’s?
Opvallend hier was dat enkel de PZ Vlas en PZ MIRA hier ‘ja’ op konden antwoorden. Zij
konden dit inpassen in de werking van PSB. De recentste opleidingen van PZ Vlas waren:
• in september 2003: opleiding inzake OOP 15ter + scenario oproeping PST,
• oktober/november 2003: opleiding politionele slachtofferbejegening,
• mei/juni 2005: opleiding partnergeweld..
PZ MIRA organiseerde: aanbod tot doorverwijzing C.A.W. stimulans en registratie benadeelde partij.
De andere politiezones hebben daar elk hun mening over. PZ RIHO vindt dit niet echt nodig
en zou dit op eigen initiatief niet opstarten. PZ Grensleie heeft momenteel niet de tijd en aangezien er geen echte vraag naar is, wordt dit item voorlopig opgeborgen. In de toekomst zou
er misschien wel een vorming worden gegeven over partnergeweld.
49
50
PZ Gavers en MIDOW hebben voor opleidingen totaal de tijd en middelen niet. Omdat dit
beperkte politiekorpsen zijn, kunnen zij het principe van individuele bijsturing hanteren. Om
toch een grote groep te kunnen bereiken, proberen ze op de korpsvergadering, waar het volledige korps verondersteld wordt aanwezig te zijn, een item over politionele slachtofferbejegening toe te lichten.
Wat verder ook onder sensibilisering valt - en dat wordt in alle zes de politiezones gedaan - is
het verspreiden van folders, de sociale kaart, rondzendbrieven,… aan de collega’s, via interne
mail of post.
• Hoeveel dossiers hebt u vorig jaar behandeld?
PZ Vlas (m,v)
217
PZ RIHO (v)
Achtte het bijhouden van dossiers vroeger niet nodig, maar vanaf
01/05/2005 zijn ze er mee gestart
PZ Grensleie (m)
De dossiers worden niet bijgehouden in statistiek. De meeste tussenkomsten inzake PSB worden bijgehouden in een eigen registratiesysteem.
Kleinere tussenkomsten worden aangevuld in ISLP.
PZ MIDOW (v)
141
PZ MIRA (m)
31
PZ Gavers (m)
14
De lage cijfers bij PZ MIRA en Gavers mogen geen vertekend beeld geven. Dit zijn enkel de
gevallen waar de gespecialiseerde medewerker(ers) PSB van het korps werd voor opgeroepen,
om bijstand te verlenen aan collega’s of voor ernstige gevallen na de kantooruren. In andere
gevallen lossen de politieambtenaren zelf het probleem op en is er geen tussenkomst nodig
van de aangestelde persoon voor PSB.
De cijfers zijn evenredig met de grootte en het aantal inwoners van de zone. PZ vlas heeft de
meeste tussenkomsten, wat logisch is gezien het de grootste zone is qua grondgebied en inwoners.
• In welke zaken moeten jullie het meest tussenkomen? (top 5)
PZ Vlas (m,v)
PZ RIHO (v)
PZ Grensleie
(m)
PZ MIDOW
(v)
PZ MIRA
(m)
PZ Gavers
(m)
Zelfdoding
Zelfdoding
SNM
SNM
SNM
Zelfdoding
50
51
Natuurlijk overlijden
Ongevallen
met dodelijk
SLO
Familiale, relationele problemen
Zelfdoding
Zelfdoding
Verdacht
overlijden
Verkeersongevallen (dodelijk
of LL)
Verdacht overlijden
Zelfdoding
Poging tot
zelfdoding
Verdacht
overlijden
Dodelijk
VKO
Diefstal met geweld
Seksuele delicten
Crisishulpverlening
Dodelijk
VKO
Diefstal
met geweld
VKO LL
Psychische, relationele problemen (stalking,…)
Intrafamiliaal
geweld
Diefstal met
geweld
VKO LL
Dodelijk
VKO
zedenfeiten
De grootste opdracht die een slachtofferbejegenaar moet vervullen is het brengen van slechtnieuws, naar aanleiding van een zelfdoding, natuurlijk/verdacht overlijden of een verkeersongeval. Daaruit blijkt nogmaals dat men over de nodige psychosociale kennis en kunde moet
beschikken om de opdracht PSB naar behoren uit te voeren.
Over het algemeen lopen de top 5’s gelijk met elkaar en kunnen we besluiten dat in iedere
zone de situaties, qua slachtofferbejegening, ongeveer gelijklopend zijn.
6.5.3.1.1
Samenwerking en ondersteuning
• Hoe verloopt de samenwerking met…(positieve en negatieve opmerkingen)
- De Korpschef?
Op uitzondering van de twee respondenten van PZ RIHO, die nauwelijks contact hebben
met de korpschef (alle transacties gebeuren er via de directe directeur HCP), verloopt de
samenwerking met de korpschef overwegend positief. In de meeste gevallen laat hij hen
vrij in hun job en staat hij altijd open voor vragen en suggesties omtrent PSB.
Bij PZ MIRA zou de korpchef graag een eigen dienst oprichten, maar beseft dat hij daar
voorlopig de middelen niet voor heeft. In tegenstellig tot PZ Gavers waar de korpschef
geen problemen ziet in de manier van werken en het belang van een eigen dienst niet opportuun vindt.
- OBP’s?
In de gevallen dat er samengewerkt moet worden (Bv. bij een brand), verloopt de samenwerking goed. Er zijn geen negatieve punten vermeld.
51
52
- OGP’s?
Over het algemeen verloopt de samenwerking met OGP’s bij iedereen goed. Een minder
punt dat PZ MIRA en PZ RIHO aangeven, is dat er bepaalde OGP’s snel een soort ‘afschuif’ gedrag vertonen. Wanneer bijvoorbeeld een slechtnieuwsmelding moet gebeuren
schuiven de OGP’s dit nogal vlug door naar een gespecialiseerde medewerker slachtofferbejegening, i.p.v. zelf hun verantwoordelijkheid te nemen.
- leden van de permanentieploegen?
Alle respondenten zijn positief over de samenwerking. De opvolging van tussenkomsten
inzake slachtofferzorg verlopen vrij goed, al hangt natuurlijk alles af van persoon tot persoon. Er zijn verder geen negatieve punten vermeld.
- andere collega’s binnen het korps?
Uitgezonderd de respondenten van PZ Vlas, die de opmerking hadden dat de samenwerking met de lokale recherche nog iets beter kan, waren er geen negatieve punten meer.
- en krijgt u voldoende ondersteuning van deze personen?
Alles hangt af van persoon tot persoon, maar de personen of diensten waar de respondenten het meest mee moeten samenwerken, verloopt de ondersteuning en samenwerking positief. Enkel DPS van PZ MIDOW voelt zich een beetje op een eiland. Zelf geven zij voldoende feedback maar ze krijgen er zelden terug. De wederzijdse communicatie zou daar
nog beter kunnen.
• Is er u voldoende ruimte voor eigen initiatief, als slachtofferbejegenaar?
PZ Vlas (m,v)
Ja, maar er is niet genoeg effect naar buiten uit, initiatieven worden soms
tegengehouden (enkel effect binnen eigen dienst en PST)
PZ RIHO (v)
Ja, ze kunnen hun werk zelfstandig regelen, binnen de vooropgestelde
limieten van de korpschef
PZ Grensleie (m)
Zeer veel ruimte. kreeg vanaf het begin van de politiehervorming ‘carte
blanche’ om een Politioneel Slachtofferzorg Team uit te bouwen.
PZ MIDOW (v)
Er is voldoende ruimte, maar zoals al aangehaald wordt er ook graag
terugkoppelende feedback gekregen.
PZ MIRA (m)
Daar ze geen eigen dienst hebben en de 4 vrijwilligers slachtofferbejegening een andere hoofdtaak uitvoeren, is er weinig ruimte voor eigen initiatief.
PZ Gavers (m)
Neen, het takenpakket slachtofferbejegening in deze zone is zodanig miniem, dat er moeilijk eigen initiatieven kunnen worden verwezenlijkt.
52
53
Zeer uiteenlopende antwoorden, die moeilijk te bundelen zijn in een geheel. Iedere zone heeft
zijn eigen positieve en negatieve kanten op vlak van slachtofferbejegening, die intern dienen
te worden opgelost.
Wat we hier wel kunnen concluderen is, daar waar er een specifieke DPS is, er ruimte is voor
initiatief, maar dit niet altijd het gewenste effect heeft.
• Bent u op de hoogte van de slachtofferzorgwerkingen van de andere politiezones, binnen
het arrondissement Kortrijk?
• Staat u open voor suggesties, opmerkingen van de andere politiezones?
• Kunnen jullie zelf genoeg feedback geven, naar andere zones toe?
De acht personen zijn op de hoogte van de andere slachtofferzorgwerkingen binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Iedereen staat open voor suggesties en kunnen voldoende
feedback geven.
Hieruit kunnen we concluderen dat de informele contacten, onderling tussen de verschillende
verantwoordelijken voor slachtofferbejegening, goed verlopen. Als iedereen interesse toont
in elkaars werking, is het risico om vast te roesten of om geen aparte eilandjes te creëren afgesloten van de buitenwereld, kleiner. Door deze openheid onder elkaar worden de eigenlijke
slachtoffers nog beter geholpen, wat de betrachting is van iedereen die begaan is met politionele slachtofferbejegening.
Iedereen vindt dat er voldoende momenten zijn, om bij elkaar te ventileren en achten deze
momenten zeer leerrijk.
6.5.3.1.2
Wetgeving
Om een globaal beeld te scheppen van de samenwerking tussen de politie en hulpverlening,
wordt de tweede vragenlijst hier tussenin verwerkt. De vragenlijst werd gericht aan alle nietpolitionele diensten van het welzijnsteam. De dienst welzijn van de provincie WestVlaanderen, kon deze vragenlijst moeilijk invullen daar deze eerder een structurele en intermediaire beleidsfunctie vervullen.
In het verloop van dit onderdeel ‘wetgeving’ wordt er bij de vragen twee en drie, een deel van
de vragenlijst gericht aan de niet-politionele diensten van het welzijnsteam in verwerkt. Bij
het onderdeel ‘overlegstructuren’ enkel bij de vraag betreffende het WZT. Het onderscheid in
vragenlijst wordt duidelijk vermeld door de woorden ‘POLITIEZONES’ en ‘HULPVERLENIG’ bovenaan de tabellen.
• Het basisprincipe van de OOP 15ter kan men onderverdelen in twee delen:
53
54
- 1. “De politiediensten zorgen voor een goede eerste opvang van de slachtoffers (vb. inrichten aangename lokalen, inrichten cursus slachtofferbejegening, ...)”.
- Hoe wordt dit geïnterpreteerd binnen jullie dienst?
PZ Vlas (m,v)
- Aan de DPS is er een aangenaam lokaal verbonden, bij andere diensten
is dit niet of in mindere mate voorzien.
- cursussen worden gegeven waar iedere politieambtenaar zich vrijwillig
kan voor inschrijven
PZ RIHO (v)
- Cursussen kunnen door iedere politieambtenaar vrijblijvend worden
gevolgd
- beschikken over voldoende aangepaste ruimtes
PZ Grensleie (m)
- geen specifiek ingericht lokaal, opvang gebeurt op de bureau’s, wat niet
zo evident is. In de toekomst wil men hier verandering in brengen.
- cursus werd gegeven en kon vrijblijvend gevolgd worden
PZ MIDOW (v)
- collega’s kunnen gebruik maken van bureau SLB, dat een minder politionele indruk nalaat. Er is ook een kleine speelhoek aanwezig voor kinderen.
- cursus werd ingericht en kon door alle geïnteresseerde collega’s worden
gevolgd
PZ MIRA (m)
Lokalen voor opvang zijn aanwezig
- men gaat ervan uit dat iedere politieambtenaar voldoende kennis heeft
i.v.m. SLB, door de basisopleiding in de politieschool.
PZ Gavers (m)
- aangepaste, niet politionele lokalen, zijn er niet voorzien
- elke politieambtenaar moet kunnen instaan voor een goede eerste opvang
Alle politieambtenaren van de zes zones, hebben een basiskennis inzake slachtofferbejegening, via hun opleiding aan de politieschool en/of interne vorming. We mogen er dus vanuit
gaan dat iedere politieambtenaar een slachtoffer correct weet op te vangen.
Binnen alle zones is het moeilijk om aangepaste lokalen te voorzien. Dit heeft veelal te maken met de verouderde staat van de gebouwen, waar er maar net voldoende plaats is om het
ganse korps te vestigen. Vóór de hervorming waren deze gebouwen meestal eigendom van de
gemeentepolitie of rijkswacht, waar het inrichten van een aangenaam lokaal zeker geen prioriteit was.
Waar er wel de mogelijkheid is, probeert men dit lokaal zo optimaal mogelijk te gebruik en in
te richten, maar het blijft nog altijd vrij beperkt.
54
55
- 2. “De politiediensten de slachtoffers die dit behoeven en wensen in contact te brengen met
andere (externe) diensten voor verder advies op juridisch vlak en/of hulpverlening.”
- Welke zijn de voornaamste externe adviserende diensten waarmee jullie samenwerken?
- welke zijn de voornaamste hulpverlenende externe diensten waarmee jullie samenwerken?
Adviserende
Hulpverlenende
PZ Vlas (m,v)
SOP, justitiehuis, SLH,
OCMW
SLH, CGGZ, PAAZ
PZ RIHO (v)
SOP, CLB, ziekenhuizen
SOP, SLH, DGGZ, C.A.W. roeselare
PZ Grensleie (m)
Justitiehuis, SOP
SHL, CGGZ, OCMW, Sociale dienst ziekenhuis, C.A.W.
PZ MIDOW (v)
OCMW, CLB, CBJ,
scholen, ziekenhuizen
SLH, vluchthuis, CBJ, OCMW, DGGZ, huisartsen, drugzorg, PAAZ
PZ MIRA (m)
Justitiehuis, SOP
SHL, DGGZ
PZ Gavers (m)
SLH, SOP
SLH
De verschillende diensten zijn goed gekend onder de acht slachtofferbejegenaars, waardoor er
op een efficiënte manier kan worden doorverwezen. Iedere zone heeft een sociale kaart opgemaakt die hen een beter zicht moet geven in het welzijnslandschap. Deze kaart is verspreid
onder het ganse politiekorps.
De onderlinge contacten en wederzijdse informatie-uitwisseling verlopen goed. Door de informele afspraken, kan er soepel worden omgesprongen met het beroepsgeheim. Van beide
kanten is er het besef dat dit de dienst efficiënter, tijdsbesparende en doelgerichter doet werken.
• Welke zijn de positieve en negatieve opmerkingen, sterktes of zwaktes van deze samenwerking met de externe hulpverlenende diensten?
POLITIEZONES:
Positieve punten
Negatieve punten
Duidelijk aanspreekpunt
Beschikbaarheid en bereikbaarheid na de
kantooruren en weekends
Kennis en kunde van de diensten (het krijgen
van een duidelijk antwoord op je vraag)
Lange wachtlijsten van sommige diensten
(Bv. DGGZ)
55
56
Goede persoonlijke contacten (SOP, SLH)
Weinig feedback na doorverwijzing
Efficiënt doorverwijzen
De samenwerking wordt zeker niet als negatief aanzien door de slachtofferbejegenaars. Voor
sommige negatieve punten zijn de externe diensten niet zelf rechtstreeks verantwoordelijk
(Bv. lange wachtlijsten). Andere zijn min of meer al opgelost (bereikbaarheid tijdens weekends en nacht wordt opgevangen door het Regionaal Crisis Centrum).
Een algemeen punt van kritiek bij de grotere zones Vlas, RIHO en Grensleie is dat er weinig
feedback, van voornamelijk de diensten SLH en DGGZ, is na doorverwijzing. Na elke verwijzing moet men er vanuit gaan dat de betrokkenen de gepaste hulp krijgen.
HULPVERLENING (in samenwerking met politie):
Positieve punten
Negatieve punten
De vele verwijzingen
Aantal verwijzingen toch nog te laag volgens
de criminaliteitsstatistieken
Een vloeiende lijn van het bejegeningsluik naar
het slachtofferluik
Frustratie bij sommige politiemensen wanneer
er geen plaats is voor opvang (vrouwen)
Slachtoffers worden vaak goed opgevangen
door de politie
Een aantal SLO’s worden te lang begeleid door
de SLO-bejegenaars, waardoor je SLOhulpverlening onvoldoende kunt uitvoeren
Politie staat open om praktische taken te vervullen (Bv. ophalen kledij)
Rekening houden met wachtlijsten is niet evident voor sommigen (DGGZ)
Degelijke informatie-overdracht
Grote verschillen in zones qua PSB
Vlotte communicatie
Werkveld niet respecteren
Soepele omgang met beroepsgeheim (uitgezonderd met DGGZ), door goede onderlinge afspraken
56
57
Over het algemeen zijn de diensten tevreden over de samenwerking. Er wordt verondersteld
dat de politieambtenaar het slachtoffer goed opvangt en correct doorverwijst. Dit kunnen
deze resultaten wel beamen. Toch is het voor sommige diensten niet duidelijk hoe de functie
PSB wordt toegepast in alle zes de politiezones, wat deels te maken heeft met het feit dat
sommige zones wel een DPS hebben en anderen niet.
Een aantal structurele problemen zijn: de lange wachtlijsten en te weinig doorverwijzingen
volgens de statistieken.
• Wat is de meerwaarde van deze samenwerking?
POLITIEZONES:
In alle zes zones zijn ze het er over eens dat deze samenwerking leidt tot een meerwaarde, dat
bewijzen de volgende antwoorden.
Na de snelle doorverwijzing wordt de capaciteit van de slachtofferbejegenaar snel terug vrij
en kan zo gebruikt worden voor andere (nieuwe) opdrachten.
door te overleggen met andere diensten krijg je een breder zicht op de problematiek, zul je
het vanuit een andere invalshoek bekijken, waardoor je de situatie anders gaat aanpakken
(minder repressief).
door de goede contacten en onderlinge afspraken, kan er op een soepelere manier met het
beroepsgeheim worden omgegaan.
netwerkvorming
Geïntegreerd hulpverleningsaanbod (slachtofferopvang->slachtofferhulp>slachtoffertherapie
Gerichtere aanpak van probleemsituaties (de juiste speler op de juiste plaats)
Iedere dienst behoudt zijn eigenheid (goede afspraken maken goede vrienden)
Een politiedienst is niet gekwalificeerd om mensen te begeleiden, deze diensten zijn dat wel.
HULPVERLENING (met politie):
De meerwaarden van een goede samenwerking met de verschillende politiezones zijn:
Door de correcte doorverwijzing van de politie, zit de cliënt direct op de juiste plaats (wordt
niet van het kastje naar de muur gestuurd)
Begrip onder elkaar voor een bepaalde situatie
i.f.v. secundaire victimisering, die voorkomen kan worden
57
58
Wederzijds verwijzen verloopt vlotter
Zoals we kunnen merken komt de meerwaarde van een goede samenwerking op de eerste
plaats ten behoeve van het slachtoffer en dan pas ten behoeve van de eigen werking. Wat
strookt met de doelstelling van slachtofferbejegening.. We kunnen stellen dat de samenwerking met en de doorverwijzing door de verschillende politiezones positief verloopt, maar dat
het nog altijd beter kan. Daarvoor ligt de oorzaak zowel bij de eigen werking van de hulpverleningsdienst als bij de slachtofferzorgwerkingen van de zes politiezones. Een structureel
probleem blijft de wachtlijsten.
In een aantal zones is de DPS de filter in de doorverwijzingen, maar in ander gevallen gebeurt
de door verwijzing op individuele basis, door de politie-inspecteur. Daardoor gebeurt het
vaak dat de diensten, waar de politieambtenaar naar heeft doorverwezen, het slachtoffer verder moeten doorverwijzen naar de specifieke dienst. Om secundaire victimisering te voorkomen is dit geen optimale werkwijze. Volgens de respondenten van de verschillende hulpverleningsdiensten, zouden de politieambtenaren meer vorming en sensibilisering moeten krijgen
over de werking, structuur, … van het diverse slachtoffergerichte hulpverleningsaanbod in de
regio.
• Elke politieambtenaar heeft krachtens de OOP15ter en de PLP 10 een aantal basistaken
inzake politionele slachtofferbejegening uit te voeren. Zoals adequate opvang, informatie
en bijstand aan het slachtoffer geven.
Denkt u dat iedere politieambtenaar binnen uw korps in staat is om deze basistaken uit te
voeren? Of zijn er daar nog vormings- en sensibiliseringsacties rond nodig?
Alle acht de antwoorden kwamen op hetzelfde neer. Men weet dat niet iedere politieambtenaar, binnen hun korps, deze taken naar behoren zal uitvoeren. Veel hangt af van de persoonlijke ingesteldheid ten opzichte van de problematiek ‘slachtoffer’. Sommige politieambtenaren hebben daar ook meer ‘feeling’ voor dan anderen.
Bijkomende sensibilisering en vorming zijn dus zeker noodzakelijk, enerzijds omdat er steeds
nieuwe personeelsleden bijkomen, anderzijds verslapt de aandacht van een groot deel van de
politieambtenaren over slachtofferzorg na een tijdje.
• Het KB van 17 september 2001 en de PLP 10 van 9 oktober 2001 bepalen dat de functie
politionele slachtofferzorg één van de zes functies is om de minimale dienstverlening aan
de bevolking te verzekeren.
Slechts in geval van zeer ernstig slachtofferschap mag een beroep gedaan worden op een
gespecialiseerde medewerker politionele slachtofferzorg.
Wordt dit ook zo geïnterpreteerd binnen jullie zone?
58
59
PZ Vlas (m,v)
Voor ernstige feiten wordt de dienst altijd opgeroepen, maar ook bij
minder ernstige feiten worden ze vaak gecontacteerd (wijkdienst, interventieploeg ontlasten van slechtnieuwsmelding…)
PZ RIHO (v)
Door de interne nota, i.v.m. de inzetcriteria van de DPS, kan men niet
meer zeggen dat dit ook zo wordt opgevolgd.
PZ Grensleie (m)
Binnen de zone zijn er duidelijke afspraken wat betreft de inzet van de
gespecialiseerde medewerker. Hierin worden er een aantal criteria weergegeven waarvoor de DPS kan worden opgeroepen om bijstand te verlenen aan de interventieploeg ter plaatse.
PZ MIDOW (v)
Er zijn afspraken gemaakt binnen welke criteria de permanentie slachtofferzorg kan worden opgeroepen, de oproeping gebeurt dan op beslissing
van de OGP interventie van wacht.
PZ MIRA (m)
Wordt op die manier toegepast. In eerste instantie moet iedere politieambtenaar zijn verantwoordelijkheid nemen. Ernstige zaken of zaken die
meer tijd vragen worden opgevangen door een gespecialiseerde medewerker slachtofferzorg.
PZ Gavers (m)
ja
Hier merken we opnieuw een verschil in werking bij de zones die wel een eigen DPS hebben
en de twee die geen DPS hebben. De vier zones met een eigen dienst hebben duidelijke afspraken gemaakt i.v.m. de oproep- en inzetcriteria. De opvolging van deze afspraken hangt
meestal samen met de goodwill van interventieploegen ter plaatse en OGP van wacht.
Bij PZ MIRA en Gavers vertonen de politieambtenaren dan minder ‘afschuif’ gedrag, omdat
er geen specifieke DPS is. Dit in tegenstelling tot de andere zones waar de politieambtenaren
nogal vlug hun verantwoordelijk durven afschuiven op de gespecialiseerde DPS.
• Heeft jullie politiezone een specifieke regelgeving of beleidsnota uitgewerkt betreffende de
werking van slachtofferbejegening binnen de zone (Vb. i.v.m. de oproep- en de inzetcriteria)?
Zo ja, hebt u daar inspraak in gehad?
Iedereen politiezone heeft een specifieke regelgeving of beleidsnota uitgewerkt, inzake
slachtofferbejegening. Met uitzondering van PZ RIHO, hebben alle andere zeven personen
daarin inspraak gehad. Zij hebben de nota zelfs zelf mogen opmaken, rekening houdend met
de limieten bepaald door de korpschef. Afspraken i.v.m. de oproep- en inzetciteria, zijn o.a.
opgenomen in deze interne dienstnota’s.
59
60
Daarnaast hebben PZ RIHO en MIDOW, een samenwerkingsprotocol afgesloten inzake permanentie slachtofferbejegening. Vanaf 01/01/05 verzekeren de slachtofferbejegenaars van de
DPS RIHO en MIDOW (volgens een verdeelsleutel) een permanentie slachtofferzorg na de
kantooruren en in het weekend, voor het ganse grondgebied van beide zones.
6.5.3.2
Overlegstructuren
• Wat vindt u van het IPOS (Interzonaal Politioneel Overleg Slachtofferzorg)?
Positieve en negatieve opmerkingen? Sterktes of zwaktes? Veranderingswensen?
Positieve punten
Negatieve punten
Omgang met collega’s van andere zones.
Meeste contacten gebeuren anders telefonisch.
Niet steeds concreet en met onmiddellijk resultaat
Intervisie besprekingen n.a.v. ‘frustraties’ opgedaan in eigen zone. Wisselen van gedachten
met elkaar.
Inhoudelijk kan het beter. Is enkel een los
overleg, waarin tot nog toe slechts weinig echte
werkafspraken werden gemaakt
Interessant om kennis op te doen van elkaars
visie en werking en deze op elkaar af te stemmen
Komt te weinig samen
Bevordert de samenwerking
Voor sommigen frustratiebron ( omwille van
weinig concrete resultaten)
Hierin worden zuiver politionele aangelegenheden besproken, waardoor deze vermeden kunnen worden in het welzijnsteam
Gezamenlijke projecten uitwerken is moeilijk
omdat de zes zones een eigen specifieke (of
zelfs geen) werking PSB hebben
Hieruit kunnen we concluderen dat het IPOS enkel dient om de persoonlijke contacten te onderhouden en om het welzijnsteam te ontlasten van politionele aangelegenheden. Zolang niet
iedere zone een specifieke dienst PSB heeft kan er moeilijk samen worden gewerkt aan projecten, waardoor dit orgaan voorlopig zijn doel mist.
• Wat vindt u van het welzijnsteam? Positieve en negatieve opmerkingen? Zwaktes of sterktes? Veranderingswensen?
POLITIEZONES:
Positieve punten
Negatieve punten
Leert andere hulpverleningsdiensten kennen
Veel verloop van personen
Mogelijkheid om elkaar te zien. Bevordert
Weinig concrete resultaten. Deelnemers hebben vaak geen beslissingsbevoegdheid waar60
61
de onderlinge samenwerking
door veel zaken op de lange baan geschoven
worden
Opdoen van nieuwe weetjes uit het slachtofferlandschap
Te weinig beleidsvoorbereidend werk
Verschillende diensten zijn van elkaars werking op de hoogte, wat kan leiden tot efficientere werkwijzen met elkaar
Geen duidelijke coördinator, leiding. Vergadering loop soms verward
Praatbarak
Te grote groep
Het welzijnsteam fungeert momenteel meer als een uitwisselend informatieorgaan en minder
als een orgaan om samen iets te verwezenlijken. Het is de bedoeling dat het welzijnsteam de
agenda opstelt voor de arrondissementele raad, maar zelfs dat wordt meestal niet besproken.
Er zou veel méér uit dit overleg kunnen worden gehaald, dan momenteel het geval is. De
verscheidenheid van de verschillende diensten maakt dat het team alleszins meer impact zou
hebben, wanneer het bepaalde zaken gezamenlijk naar buiten toe zou brengen, i.p.v. individueel.
Door de geringe beslissingsbevoegdheid en onvoldoende leiding en sturing, kan dit orgaan
maar moeilijk de verwachtingen inlossen. Het blijft vaak steken in een gezellig samenzijn,
waar er van gedachten kan worden gewisseld.
Toch bestaat er nu al een overlegorgaan i.f.v. de slachtofferproblematiek, daar waar er vroeger
niets was.
HULPVERLENING:
Positieve punten
Negatieve punten
Er is een forum die gans het slachtofferluik
dekt
Er is soms een grote differentiatie in werkpunten tussen de hulpverlenende en de politie
diensten
Kunnen een gezicht kleven op de diensten
Soms nog een teveel politionele en justitieel
gerichte vergadering-> neiging om te vervallen in een politieoverleg
Voelen en horen de verschillende visies,
knelpunten, ervaringen,…
Grote groep-> veel gepraat tussenin
Mogelijkheid om elkaar te zien (verbetert de
Gebrek aan secretariaat en coördinatie
61
62
samenwerking)
Representatieve vertegenwoordiging van
relevante diensten voor het gerechtelijk arrondissement
Kennismaking met elkaars werking
De positieve punten komen meestal overeen met punten die de politionele slachtofferbejegenaars aangaven. Het is een interessant orgaan om elkaars visie, werkwijze, … te leren kennen,
wat een eventuele samenwerking ten goede komt. Een negatief punt, waar de hulpverlening
het nog altijd moeilijk mee heeft, is dat er soms teveel politionele zaken worden besproken,
die geen betrekking hebben op de directe slachtofferproblematiek. Ook al is het IPOS daarvoor al opgericht, het mist duidelijk resultaat.
Volgens de hulpverlening kan er ook veel meer uit deze overlegstructuur gehaald worden dan
nu het geval is. Er is nood aan een nieuwe wind (dit komt er misschien met de aanstelling van
een nieuwe voorzitster).
De volgende vragen hebben weer enkel betrekking op de verantwoordelijken PSB.
• Wat vindt u van de arrondissementele raad voor slachtofferbeleid? Positieve en negatieve
opmerkingen? Sterktes of zwaktes? Veranderingswensen?
Positieve punten
Parket wordt bij deze raad betrokken, waardoor
zij voeling blijven houden met slachtofferzorg
Negatieve punten
Star, stroef verloop
vrij grote vergadering
Doordat alle ‘gelederen’ (parket, justitie, poliHiërarchische structuur
tie, gerecht en hulpverlening) aanwezig zijn kan
er constructief gewerkt worden aan knelpunten
Beleidsinstrument
Louter formele samenkomst
Via dit orgaan kan opvang van slachtoffers
structureel verbeterd worden en de wijze van
opvang in de diverse zones worden afgestemd
op elkaar
Geen concrete resultaten
Bijeenkomsten: slechts 2 maal per jaar voor
een vergadering van ongeveer 2 uur.
62
63
De positieve punten zijn veelal utopie. Daar deze vergadering slechts 2 maal per jaar, gedurende maximaal voor 2 uur samenkomt, kan er moeilijk iets verwezenlijkt worden via dit orgaan. Door de weinige motivatie en interesse in deze overlegstructuur, blijft dit orgaan eerder
een louter formeel en verplichte bijeenkomst, dat aanzien kan worden als een ‘lege doos’.
• Hebt u het gevoel dat deze overlegstructuren iets bijbrengen?
Zo ja, wat?
Iedere respondent hecht veel belang aan de persoonlijke contacten met de verschillende diensten. Op dit vlak vinden zij deze overlegstructuren zeer waardevol. Goede hulpverlening en
goede doorverwijzing verlopen steeds over personen. Deze structuren geven vaak de gelegenheid tot ‘elkaar beter leren kennen’ (informeel), wat de samenwerking verbetert, en om
eilandwerking tegen te gaan.
Dit is dan ook het enige wat deze overlegstructuren, volgens de respondenten, bijbrengen.
Nochtans was dit niet de hoofdbetrachting van deze organen. Zij fungeren als beleidsorgaan
en dienen om gemaakte afspraken te concretiseren en implementeren in functie van een integrale slachtofferzorg.
Ze zouden zich meer moeten bezig houden met de opvolging van het slachtofferbeleid in de
regio en het uitwerken van nieuwe items.
6.5.3.3
Lokale permanentierol slachtofferzorg
• Werken jullie met een permanentierol op zonaal vlak?
ja
Deze vragen hebben betrekking op de politiezones Vlas, RIHO, Grensleie, MIDOW en MIRA.
- Hoe is deze samengesteld?
Een antwoord op deze vraag is terug te vinden in hoofdstuk 3, punt 3.2, bij de beschrijving
van de verschillende politiezones.
- Vanaf wanneer is iemand van wacht?
PZ Vlas
Van vrijdag 18u. tot de daaropvolgende vrijdag 8u. Ook tijdens
weekends en feestdagen
PZ RIHO en PZ MIDOW
(zie ptn 3.2.5, samenwekingsprotocol)
Vanaf maandag 8u. tot de daaropvolgende maandag 8u. +
weekends en feestdagen
63
64
PZ Grensleie
Tijdens de week vanaf 18u. tot 8u. – tijdens het weekend vanaf
vrijdag 18u. tot maandag 8u.
PZ MIRA
Omdat er geen specifieke dienst is, kan er dus niet over kantooruren gesproken worden en is een medewerker 24u. van
wacht (van 00u. – 24u) voor de ganse week
- Om de hoeveel maal vergaderen jullie met het team?
PZ Vlas
4 maal per jaar
PZ RIHO en PZ MIDOW
(zie ptn 3.2.5, samenwekingsprotocol)
1 maal per week
PZ Grensleie
5 maal per jaar
PZ MIRA
1 maal per jaar
Opvallend is de sterke verscheidenheid in frequentie van vergaderen (van 1 maal/week tot 1
maal/jaar). PZ MIRA en Vlas geven aan dat dit te weinig is. Het feit dat de vrijwillige medewerkers in verschillende diensten bij de politie werken, is het moeilijk om hen samen te
krijgen (andere uren,…).
Éénmaal per week bijeenkomen, vinden de zones PZ RIHO en MIDOW zeker niet belastend,
aangezien er een duidelijke verstandhouding is om de vergadering kort en bondig te houden.
- Wat wordt er zoal besproken in die vergaderingen?
De vergaderingen dienen vooral als een intervisiebespreking voor de verschillende tussenkomsten die er zijn geweest van de medewerkers. Evenals opgelopen problemen, bedenkingen, aandachtspunten, praktische zaken kunnen hierin worden besproken.
- Wat zou u als zwaktes en sterktes van de permanentierol slachtofferzorg aanduiden?
Sterktes
Zwaktes
Leden zijn gemotiveerd, want ze doen het
veelal op vrijwillige basis
Te weinig eenvormigheid in manier van werken (wordt vooral overgelaten aan individu)
De medewerkers kunnen snel de nodige tijd
vrijmaken om slachtoffers bij te staan
‘Afschuif’ gedrag van bepaalde collega’s
wordt nog versterkt
Flexibiliteit
Vinden van nieuwe vrijwilligers is moeilijk
64
65
Het hebben van een lokale permanentierol is een must voor iedere zone. In principe houdt dit
niet veel in, men moet enkel de vrijwilligers vinden en daar wringt soms het schoentje. Op
uitzondering van PZ Grensleie, waar de vrijwilligers zelfs op een wachtlijst staan, zijn de andere zones naarstig op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Veel mensen zijn blijkbaar niet geneigd om zich na hun werkuren nog te engageren voor de zone.
• Werken jullie met een permanentierol op zonaal vlak?
nee
Deze vraag heeft enkel betrekking op de PZ Gavers die niet beschikken over een lokale permanentierol.
- Hoe lossen jullie de slachtofferzorg dan op na de kantooruren?
In geval van ernstige noodzaak, wordt er een beroep gedaan op de bovenlokale permanentie.
Blijkbaar lukt het nog niet voor iedere zone om een lokale permanentierol op te starten, wat
de noodzaak tot de opstart van een nieuwe permanentierol leidde (zie verder bij ptn. 6.5.3.4).
Deze bovenlokale permanentierol is een akkoord tussen de korpschefs van de zes politiezones, waarbij de verantwoordelijke(n) voor PSB van de zes zones niet betrokken werden. Daar
PZ Gavers dit jaar slechts driemaal een beroep heeft moeten doen op deze permanentie en ze
slachtofferzorg anders via hun gewone werking kunnen oplossen, achten ze het niet relevant
om een lokale permanentierol op te starten.
De bovenlokale permanentierol is enkel in het voordeel voor PZ Gavers, daar zij via deze rol,
de verplichte 24/24u. permanentie verzekeren inzake slachtofferzorg. Voor de andere zones,
die beschikken over een lokale permanentierol, leidt deze enkel tot meer werk en frustraties.
6.5.3.4
Bovenlokale permanentierol slachtofferzorg
• Sedert 1 maart 2003 kan er een beroep gedaan worden op de bovenlokale permanente politionele slachtofferzorg. Bent u op de hoogte van dit samenwerkingsprotocol?
Al de acht verantwoordelijken voor PSB van de zes zones waren van dit akkoord op de hoogte.
• Denkt u dat uw korpschef daarvan op de hoogte is?
Alle acht zijn ze zeker dat hun korpschef daarvan op de hoogte is, aangezien de zes korpschefs dit samenwerkingsprotocol samen hebben ondertekend. Eén iemand vond dit een jammerlijke zaak.
65
66
• Wat vindt u van deze permanentierol? Positieve en negatieve opmerkingen? Sterktes en
zwaktes?
Positieve punten
Negatieve punten
Kleine PZ’s kunnen de bevolking een goede
dienstverlening aanbieden
Bijkomende permanentierol->belastend voor
het sociaal leven
Vangnet voor kleinere zones zonder eigen
permanentie
Gerechtelijk arrondissement Kortrijk is vrij
groot, waardoor soms grote afstanden overbrugd moeten worden
Enkel goed voor één PZ
Weten niet waar of door wie dit geëvalueerd
wordt. Er wordt veronderstelt dat elke deelnemer intern aan zijn korpszchef rapporteert.
Totaal géén maar dan ook géén sterktes
Hieruit kunnen we concluderen dat de bovenlokale permanentierol enkel goed is voor één
politiezone en geen meerwaarde biedt voor de andere zones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Daarom staan deze vijf zones niet zo positief tegenover deze permanentie en
zien ze hem liever afgeschaft worden. Als iedere zone een lokale permanentierol heeft, hoeft
deze extra permanentie niet te bestaan. Is er dan toch bijstand nodig van een andere zone,
vinden de respondenten dat er voldoende collegialiteit is om de andere zone bij te springen.
De verschillende personen kunnen wel hun ongenoegen uiten, maar tegen een gezamenlijke
beslissing van de korpschefs is moeilijk in te gaan.
• Hebt u al een beroep moeten doen op deze dienstverlening?
Politiezone
Hoeveel maal?
Wat was de reden daarvoor?
Hoe verliep de samenwerking?
PZ Gavers
5 maal
Dodelijk arbeidsongeval en
tweemaal voor zelfmoord
Verliep vrij goed
Sedert 1 maart 2003, heeft de bovenlokale permanentie slechts een bijdrage geleverd voor één
zone. Als de permanentie in twee jaar tijd slechts vijf keer is opgeroepen, kan de vraag gesteld worden of het dan nog zinvol is om deze permanentierol te behouden (moet er geen andere interne oplossing worden gezocht).
66
67
Mocht de bovenlokale permanentierol afgeschaft worden, dan is PZ Gavers wettelijk gezien
niet meer in orde. Het voorziet geen 24/24u. permanentie inzake PSB en kan dus een sanctie
worden opgelegd. Enkel door de opstart van een lokale permanentierol kunnen ze dit dan
verhelpen, maar dit is momenteel niet aan de orde.
• Is uw zone al opgeroepen voor de bovenlokale permanentie rol? Zo ja voor welke zone was
dit dan?
Politiezone
Al opgeroepen?
Vlas
3 maal PZ Gavers
RIHO
Nooit
Grensleie
PZ Gavers
MIDOW
Nooit
MIRA
2 maal PZ Gavers
Gavers
Nooit
Hieruit kunnen we concluderen dat de verschillende politiezones enkel worden opgeroepen
voor PZ Gavers. In het bijstand verlenen aan PZ Gavers verliep de samenwerking en uitwisseling van informatie vrij vlot, waardoor ze op een efficiënt manier te werk konden gaan op
een ‘vreemd’ grondgebied.
6.5.3.5
Veranderingswensen
• Zijn er plannen voor de toekomst inzake politionele slachtofferzorg binnen uw politiezone?
PZ Vlas (m,v)
Het uitwerken van twee projecten:
- intrafamiliaal geweld
- schaderegeling op politieniveau
PZ RIHO (v)
-Aanwerven van een nieuwe gespecialiseerde medewerker als vervanging van CP Maria Seurinck
- nieuwe bijkomende taken (gerechtelijke) voor de dienst, zoals opmaken
van moraliteitsverslagen e.d.
PZ Grensleie (m)
Niet onmiddellijk
PZ MIDOW (v)
Neen
PZ MIRA (m)
Ja, de korpschef is van plan om de functie van politieassistent in te vul67
68
len, voor de uitbouw van een eigen DPS
PZ Gavers (m)
Neen
Een opmerkelijk feit en positief punt, die we hier kunnen uithalen, is dat PZ MIRA misschien
binnenkort ook een eigen dienst PSB zal hebben. Blijkbaar ziet de korpschef van deze zone
de noodzaak en meerwaarde van een DPS in.
• Wat zou u willen zien veranderen, op vlak van slachtofferbejegening, binnen (Wat kan er
beter of zou er nog aan gewerkt moeten worden?)
- Uw eigen politiezone?
PZ Vlas (m,v)
-Nog een betere/intensere samenwerking met het PST, zodat met werkelijk ook van een team kan spreken (meer integratie i.p.v. losse individuele contacten)
- veel grondigere opvolging en evaluatie van de diverse slachtoffezorg
opdrachten
PZ RIHO (v)
Slachtofferbejegening binnen de zone werkt goed
PZ Grensleie (m)
Momenteel niets
PZ MIDOW (v)
Uitbreiding van de dienst (1 medewerker is te weinig)
meer vrijwilligers voor de lokale permanentierol
PZ MIRA (m)
Meer vrijwilligers voor de lokale permanentierol
PZ Gavers (m)
Opstart van een eigen dienst (stelde dat dit utopisch is)
Ondanks de vele negatieve opmerkingen,zijn twee zones over het algemeen tevreden over de
implementatie van de functie politionele slachtofferbejegening binnen hun zone. Behalve PZ
Gavers, lijken de wensen van de andere zones geen onrealistische doelstellingen.
De opstart van een DPS bij PZ Gavers lijkt utopisch, omdat de korpschef voorlopig alle middelen nodig heeft om eerst de prioritaire actieplannen binnen de zone te kunnen verwezenlijken.
- Het arrondissement Kortrijk
PZ Vlas (m,v)
- Bovenlokale permanentierol hoeft niet ( er is nog altijd voldoende onderlinge collegialiteit)
- meer integratie van slachtofferbejegening en de diensten jeugd en gezin
68
69
tot stand brengen
PZ RIHO (v)
Eigen permanentie van PZ Gavers zodat de bovenlokale permanentierol
kan worden afgeschaft
PZ Grensleie (m)
- Afschaffing bovenlokale permanentierol
- meer concretere werking van IPOS en WZT
PZ MIDOW (v)
Geen
PZ MIRA (m)
Één grote (gemeenschappelijke) dienst slachtofferbejegening voor gans
het gerechtelijk arrondissement Kortrijk
PZ Gavers (m)
Grotere beschikbaarheid van de externe hulpverleningsdiensten (weekends, na kantooruren, feestdagen)
Opnieuw komt hier naar boven dat het merendeel van de respondenten vóór de afschaffing is
van de bovenlokale permanentierol. Andere zaken zijn al aan bod gekomen in de vorige vragen (samenwerking, overlegstructuren, …).
Een opmerkelijk feit is het idee van PZ MIRA, om één DPS voor het hele arrondissement
Kortrijk op te starten. Na navraag bij de andere diensten, kunnen sommige slachtofferbejegenaars van andere zones zich daarin vinden, maar anderen dan weer niet, waardoor dit moeilijk
haalbaar lijkt.
6.5.3.6
Varia
• Zijn er zaken die in de loop van deze vragenlijst niet aan bod kwamen, maar waar u wel
nog iets over kwijt wilt?
Één iemand sloot de vragenlijst of met de filosofische vraag: ‘Waar eindigt politionele slachtofferbejegening?’
Bij deze kan ik niet beter zeggen dan dat dit de ideale afsluiter is van dit onderdeel over de
verwerking van mijn vragenlijst.
6.6
Besluit
Door deze vragenlijst komen een aantal zaken duidelijker naar voren. Het is de bedoeling
deze, chronologisch volgens de vragenlijst, te bundelen in dit navolgend deel.
69
70
Zeven van de acht personen die verantwoordelijk zijn voor de FPS binnen hun zone hebben
een psychosociale vooropleiding gehad, voordat ze bij de politie kwamen. Om de functie
naar behoren te kunnen uitvoeren hebben ze allemaal op zijn minst de basiscursus politionele
slachtofferbejegening gevolgd. Elk politiekorps staat open voor extra vormingen en sensibiliseringsacties, maar gezien de beperkte mogelijkheden van sommige zones is dit niet altijd te
realiseren. De verantwoordelijken PSB tonen allen een enorme interesse en motivatie in de
slachtofferproblematiek, en zijn vragende partij om hun kennis in deze problematiek uit te
breiden.
Niet iedere politiezone heeft een eigen specifieke dienst voor slachtofferbejegening. Sinds de
politiehervorming in 2001, is de functie politionele slachtofferbejegening officieel erkend
binnen iedere politiewerking, van de zes politiezones. Sommige zones hadden het aspect
slachtofferbejegening al vóór de politiehervorming geïmplementeerd binnen hun politiewerking, waardoor de ene zone al veel verder staat dan de andere, op het gebied van slachtofferbejegening. Als we kijken naar de taken die de verantwoordelijke slachtofferbejegenaar(s)
moet verrichten, dan kan een er duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de zones die
wel een dienst hebben en degenen die geen specifieke dienst hebben. Een specifieke dienst
zorgt ervoor, dat er binnen die politiezones extra tijd en ruimte vrij komt om de opvang van
slachtoffers beter te kunnen verwezenlijken. Terwijl de andere zones het moeten stellen met
het vertrouwen in en de goodwill van alle politieambtenaren, van hun zone.
Globaal gezien heeft iedere verantwoordelijke PSB van de zes politiezones als hoofdtaak, de
bijstand verlenen aan politieambtenaren, in geval van ernstige crisissituaties.
Alle acht de respondenten zijn het erover eens dat slachtofferbejegenaars over een aantal kwaliteiten moeten beschikken. Ze somden er veel verschillende op, maar haalden vaak dezelfde
aan. De respondenten hechten veel belang aan de houdingen: echtheid, respect en onvoorwaardelijke aanvaarding, empathie en vooral ervaring is belangrijk.
Het kunnen volgen van extra opleidingen, vormingsdagen,… hangt vooral samen met hebben
van de nodige tijd en de relevantie die de korpsleidingen eraan geven. Het kunnen inrichten
van sensibiliseringscampagnes, is niet voor iedere zone haalbaar, maar wordt door de kleinere
zones gecompenseerd met individuele bijsturing.
Globaal gezien is de hoofdopdracht waar iedere verantwoordelijke slachtofferbejegenaar moet
voor tussenkomen, het melden van slechtnieuws n.a.v. een zelfmoord, natuurlijk/verdacht
overlijden…
70
71
Als we de samenwerking intern met het politiekorps bekijken, dan kunnen we geen noemenswaardige problemen noteren. Met uitzondering van een aantal kleinere knelpunten binnen bepaalde politiezones, die intern op te lossen vallen, kunnen we concluderen dat er binnen
iedere politiezone een vlotte samenwerking heerst tussen de slachtofferbejegenaar en de verschillende leden van het politiekorps. Evenals het krijgen van voldoende ondersteuning van
het politiepersoneel, reageert men positief op.
Of er van voldoende ruimte is voor eigen initiatief, hangt opnieuw samen met de prioriteit die
de zones geven aan de functie politionele slachtofferbejegening. De zones zonder specifieke
dienst PSB kunnen maar moeilijk iets verwezenlijken ten voordele van het korps of de slachtoffers, terwijl de verantwoordelijke slachtofferbejegenaars van de andere zones soms teveel
vrijheid hebben naar hun gevoel.
De onderlinge contacten met de verschillende verantwoordelijke slachtofferbejegenaars van
de zes politiezones verloopt zeer goed. Men is zeer tevreden wat betreft de uitwisseling van
informatie, en de feedback. Niemand voelt zich de betere. Allen staan ze open voor nieuwe
ideeën, die kunnen leiden tot een betere slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.
Alle politiezones proberen de slachtoffers in een aangepast lokaal op te vangen, maar de respondenten zijn er zich van bewust, dat zo’n lokaal niet altijd binnen de mogelijkheden ligt van
het politiekorps. Voorlopig dienen ze tevreden te zijn met wat er is en kunnen de meeste respondenten daarmee leven.
Alle respondenten hebben voldoende kennis en weet van de verschillende hulpverleningsdiensten die er binnen de regio zijn. C.A.W. stimulans, afdeling slachtofferhulp en SOP zijn
de belangrijkste diensten waarmee er wordt samengewerkt. Zowel voor hulpverlening als
voor advies. Positief aan de samenwerking, zijn de goede contacten en onderlinge afspraken
die eruit voortvloeien, die kunnen leiden tot een efficiëntere werking van de PSB binnen de
zone. De weinige feedback na doorverwijzing ervaren de respondenten dan vooral als negatief.
In samenwerking met de politie, vindt de hulpverlening de vele correcte doorverwijzingen van
de politiezones positief, maar de grote verschillen qua slachtofferzorgwerking binnen de zes
politiezones, ervaren zij als een zwakte.
71
72
Zeggen dat iedere politieambtenaar van de zes politiekorpsen de basistaken inzake PSB, volgens de OOP 15ter en PLP 10, naar behoren uitvoert, zou een leugen zijn. Alles hangt af van
de persoonlijke ingesteldheid en interesse van de politieambtenaar inzake de slachtofferproblematiek. Vorming en sensisibilisering zijn altijd nuttig, maar niks bewijst dat er daardoor
verandering zal optreden en er dient binnen het politiekorps daar ook ruimte voor te zijn.
Iedere politiezone heeft een specifieke regelgeving of beleidsnota uitgewerkt betreffende de
werking van PSB binnen hun zone, met o.a. de beschrijving van situaties die vallen onder
ernstig slachtofferschap. In de meeste gevallen hebben de respondenten, binnen de limieten
van de zone, deze zelf mogen opstellen of op zijn minst daarin inspraak gehad. Toch kan deze interne regelgeving niet beletten dat de politieambtenaren soms nog te vlug een beroep
doen op de gespecialiseerde medewerker politionele slachtofferzorg, ook al mag deze, volgens de PLP 10 en interne nota, maar opgeroepen worden in gevallen van zeer ernstig slachtofferschap.
Het IPOS is een interessant orgaan omdat er louter politionele aangelegenheden in kunnen
worden besproken. Het is positief om de sociale contacten onder de verschillende slachtofferbejegenaars te versterken, maar er is een groot gemis aan enig concreet en onmiddellijk
resultaat.
Het welzijnsteam is voor de acht slachtofferbejegenaars positief op het vlak van opdoen van
informatie uit het welzijnslandschap en om de onderlinge contacten met de hulpverlening te
versterken. Inzake de uitwerking van concrete projecten mist het welzijnsteam deels zijn
doel. Er is nood aan betere leiding en coördinatie. Volgens sommige slachtofferbejegenaars
voelt het voorlopig eerder aan als een praatbarak.
Kennismaking met elkaars werking en het horen van andere visies, ervaringen, methoden,…
ervaart de hulpverlening als positief aan het welzijnsteam. Toch vinden zij ook dat er gebrek
is aan leiding en coördinatie. De oprichting van het IPOS kan nog altijd niet verhinderen dat
het welzijnsteam soms nog teveel neigt naar een politionele/justitiële vergadering.
Het enige echte positieve element aan van de arrondissementele raad is, volgens de respondenten, het feit dat het parket er bij betrokken wordt, zodat zij de voeling niet verliezen met
het ‘slachtofferlandschap’. Verder wordt dit orgaan beschouwd als een formele, stroeve bijeenkomst, die weinig concreets realiseert ten voordele van de slachtofferproblematiek.
72
73
Ook al zijn de respondenten niet overwegend positief over de overlegstructuren en is er wel
kritiek, toch stuurt geen enkele respondent aan op het afschaffen ervan. Men benadrukt het
belang van persoonlijke contacten en het op de hoogte blijven van het nieuws binnen het
slachtofferlandschap. Als resultaat hiervan kan men een goede samenwerking noemen en het
vermijden van een eilandcultuur. Maar als we het louter bekijken met wat er geschreven staat
in de verschillende wetgevingen, dan missen de overlegstructuren deels hun doel. Wat ontbreekt zijn gezamenlijke projecten.
Vijf van de zes politiezones hebben een lokale permanentierol inzake slachtofferbejegening
opgericht. PZ RIHO en MIDOW werken samen op dit vlak. Deze rol dient om de permanentie inzake slachtofferbejegening na de kantooruren op te vangen en zo een 24/24u. permanentie te verzekeren. Alle permanentiegroepen zijn zeer divers en bestaan, naast de slachtofferbejegenaars, uit personeelsleden van verschillende diensten binnen het politiekorps. Frequenter vergaderen zou voor iedere permanentiegroep, behalve die van PZ MIDOW-RIHO, volgens de respondenten geen overbodige luxe zijn. Behalve PZ Grensleie ervaren de andere
politiezones waar er een lokale permanentie is, het vinden van extra gemotiveerde vrijwilligers als een moeilijkheid.
De politiezone waar er geen lokale permanentierol is, verzekert zich van een 24/24u. permanentie, door in gevallen van ernstig nood en wanneer alle eigen krachten zijn uitgeput, een
beroep te doen op de bovenlokale permanentierol inzake slachtofferbejegening.
De bovenlokale permanentierol is een rol die alle politiezones, met uitzondering van PZ Gavers, liever kwijt dan rijk zijn. Hun lokale permanentierol maakt deze rol overbodig. Het is
een permanentierol die enkel goed is voor PZ Gavers en geen meerwaarde biedt voor de vijf
andere politiezones. De enige manier om de wens van de vijf politiezones kan inlossen, is
hopen dat PZ Gavers binnenkort het fiat van hun korpschef krijgt, om een lokale permanentierol op te starten.
Iedere politiezone heeft zijn eigen plannen voor de toekomst. De één heeft geen onmiddellijke plannen, de andere overweegt sterk om te starten met de oprichting van een eigen dienst
PSB (PZ MIRA), terwijl dat voor PZ Gavers op korte termijn niet haalbaar zal zijn..
Als er wordt gepeild naar de veranderingswensen binnen het arrondissement Kortrijk dan komen er twee belangrijke zaken naar voren. Enerzijds de grotere beschikbaarheid van de externe hulpverleningsdiensten (tijdens weekends, feestdagen en na kantooruren) en anderzijds
de afschaffing van de bovenlokale permanentierol.
73
74
7 Besluiten, knelpunten en voorstellen
In dit hoofdstuk wil ik mijn eindwerk beëindigen met een aantal besluiten en de formulering
van een aantal knelpunten en voorstellen.
We spreken over diensten slachtofferbejegening, slachtofferhulp en slachtofferonthaal. Maar
weet iedereen wel wat ze doen en waarvoor de diensten staan? Binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk heerst er nogal wat onduidelijkheid tussen de verschillende diensten die
instaan voor slachtoffers.
Slachtofferbejegening is een must voor iedere politiezone, maar wordt niet in iedere zone op
dezelfde manier uitgewerkt. Er bestaan verschillende regelgevingen (omzendbrief, decreet,…) die een voorstel uitschrijven hoe de politie de bevolking beter ten goede kan komen.
Er moet meer duidelijkheid worden geschapen over de functie slachtofferbejegening bij de
politie. De benaming ‘bejegening van slachtoffers’ maakt alvast weinig duidelijk. Bejegenen
is een woord dat niet courant wordt gebruikt. Bij een rondvraag, in mijn directe omgeving
naar de betekenis ervan, zullen maar weinig van de mensen weten waar het woord precies
voor staat. Bovendien klinkt het woord ouderwets. Globaal komt het er op neer dat ieder
slachtoffer zo goed mogelijk moet worden opgevangen en ervoor te zorgen dat hij of zij zich
niet nog een tweede maal slachtoffer voelt. ‘Zorgen’ is hier veel beter gekozen, dan bejegenen. We gaan het slachtoffer niet behandelen, maar we zorgen ervoor dat het slachtoffer in de
eerste plaats op een correcte manier wordt behandeld.
Is het niet beter om te spreken over ‘slachtofferzorg’ in de plaats dan over ‘slachtofferbejegening?’ Slachtofferzorg overkoepelt veel méér aspecten van het slachtofferschap en heeft veel
meer toegangswegen voor slachtoffers om zich onder deze noemer te plaatsen. Dit zou onder
ander meer duidelijkheid scheppen bij de bevolking. Het moet eenvoudig en eenduidig zijn.
Naar mijn aanvoelen klinkt bejegening veel te statig en te verouderd. Ook al geven de definities in politiekringen een juiste omschrijving, het is in de eerste plaats het slachtoffer dat telt
en de politie die hem op een zorgvuldige manier probeert bij te staan.
74
75
Als we willen streven naar een eenduidigheid qua slachtofferbejegening binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk, dan dient eerst en vooral iedere politiezone een specifieke dienst
te hebben. Zoals het er nu naar uitziet lijkt dit nog niet aan de orde. Bijvoorbeeld PZ Gavers,
enerzijds is het mijns inziens een verantwoorde keuze dat PZ Gavers geen specifieke DPS
heeft. Immers is het een zeer kleine zone, waar de criminaliteit beduidend lager ligt dan in
andere zones. De tijd en ruimte die vrij komt door geen DPS te hebben, kunnen ze investeren
in de betere uitbouw van andere diensten (wijkdienst, recherche, onthaal,…). Op die wijze
kunnen ze de bevolking op andere manieren een goede dienstverlening bieden. Anderzijds
vind ik wel, dat als een DPS niet mogelijk is (wat volgens mij voor elke zone een must is),
een lokale permanentierol een absolute minimale voorwaarde moet zijn. Dit vraagt in principe niet veel moeite, men moet enkel de gemotiveerde vrijwilligers vinden en de goedkeuring
van de korpsleiding. Daar wringt echter soms het schoentje. Sommige korpschefs kiezen te
snel voor de gemakkelijkheidshalve oplossing, zonder dat er ooit maar eens gediscussieerd
kan worden over het item slachtofferbejegening, met de geïnteresseerde slachtofferbejegenaars en politieambtenaren van de zone. Op vlak van slachtofferbejegening kan de communicatie binnen de verschillende politiekorpsen mijns inziens nog veel beter.
Misschien willen een aantal kleinere zones, voorlopig niet investeren in slachtofferbejegening, omdat ze ervan uit gaan dat er toch nieuwe politiehervormingen zullen komen, waardoor
er een aantal kleinere zones zullen samensmelten met andere zones. Dan is het mogelijk dat
zone Gavers en zone Vlas een nieuwe politiezone vormen, met als gevolg dat het item slachtofferbejegening direct opgelost wordt, voor de gemeenten Harelbeke en Deerlijk (= nu de
omvattende gemeenten van PZ Gavers).
Slachtoffergericht denken en optreden wordt pas duidelijk wanneer het korpsmanagement een
slachtoffervriendelijke aanpak ook daadwerkelijk stuurt. Meer nog, het is mijns inziens een
noodzakelijk voorwaarde dat de korpsleiding, het beleid (als dat er al is) en regelgeving inzake slachtofferbejegening weet te vertalen naar de concrete werking en organisatie van het
korps. Iedereen moet er achter staan, alle neuzen moeten in dezelfde richting wijzen en er
moet een overeenkomst bestaan over de definitieve uitwerking slachtofferbejegening binnen
het korps, evenals over de wijze waarop de dienstverlening aan slachtoffers in het organisatiemodel kan worden ingepast. Hierbij dient men te streven naar gelijklopende werkingen uit
andere zones, waar er al een goed uitgebouwde dienst is. Dit vraagt natuurlijk een engagement en openheid van het korps, waar men vaak niet toe bereid is. Men lost het liever zelf op,
maar daardoor is het nog niet beter.
75
76
Alle zes de politiezones hebben een interne nota waar de werking slachtofferbejegening binnen hun politiekorps, in wordt uitgeschreven. Daarin staat de bestaande werking, de organisatie, … beschreven. Wat echter ontbreekt is een duidelijke visie en strategie op langere termijn
van slachtofferzorg binnen elk korps. Bestaat deze visie? Is slachtofferbejegening een lange
termijn project? Wordt er nog werk gemaakt van verdere plannen?
Ik vind dat ieder managementteam van elk korps een langere termijnvisie zou moeten bepalen. Zoniet dan is slachtofferbejegening naar mijn oordeel slechts een woord dat de wettelijke
correctheid van de politiezones aanduidt, (cfr. PLP 10), zonder dat er verandering of verbetering optreedt.
Het item slachtofferbejegening wordt wel ten pas en ten onpas als onderdeel van diverse projecten gehanteerd. Dit is een goede zaak, maar het gebeurt meestal op fragmentaire wijze ,
vaak zonder inspraak van zij die uitwerking moeten geven aan de opdrachten. Daarom kunnen we nogmaals stellen dat het geheel van initiatieven in het kader van slachtofferbejegening, niet het kenteken van ‘prioritaire opdracht’ (cfr. PLP 10) kan genieten, waardoor de omzendbrief duidelijk een onvervulbare wens blijft op dit vlak.
Ook voor de hulpverlening zou het gemakkelijker zijn, mocht iedere zone een gelijkwaardige
werking inzake slachtofferbejegening hanteren. Net zoals de politieambtenaren ten opzichte
van het hulpverleningsaanbod soms de bomen door het bos niet meer zien, is het voor de
hulpverlening moeilijk om een zicht te krijgen op hoe de verschillende politiezones van het
gerechtelijk arrondissement Kortrijk te werk gaan inzake slachtofferbejegening. Dit speelt
zeker niet in het voordeel van het slachtoffer. Om beter te kunnen samenwerken dienen er
duidelijke afspraken en taakverdelingen gemaakt te worden. Vanuit de hulpverlening is er
voldoende motivatie om een optimalere werking tot stand te brengen, maar ik heb soms het
gevoel dat de politie niet altijd even enthousiast is om mee te werken. Daarom zou het misschien interessant zijn om een gezamenlijk project op te starten, met de hulpverlening en sleutelfiguren van de politiezones, ten voordele van de slachtofferproblematiek (vb. vorming
partnergeweld organiseren met het WZT), maar ook ten voordele van ieders aparte werking.
Hoe nauwer de contacten zijn met hulpverlening en politie, hoe beter de kennis zal zijn van
elkaars werking, hoe beter er afspraken zouden kunnen gemaakt worden (wie doet wat wanneer?) en tenslotte hoe efficiënter de doorverwijzing. Er kunnen vele diensten en projecten
worden opgericht ten voordele van slachtoffers, maar als men niet van elkaars bestaan of werking afweet, bereikt men er ook niks mee. Integendeel, het slachtoffer raakt verward en haakt
af en voelt zich nu nog meer slachtoffer.
76
77
Op dit vlak zijn het welzijnsteam en IPOS (enkel voor de verantwoordelijke politionele
slachtofferbejegenaars) een goed orgaan. Daarin kunnen de verschillende diensten hun frustraties, bevindingen, opmerkingen,… specifiek over de samenwerking kwijt. Er wordt kennis
opgedaan van elkaars specifieke werkwijzen en gebreken, de sociale contacten worden onderhouden, … Dit alles draagt bij tot een efficiëntere doorverwijzing van de politie en van een
open sfeer onder de verschillende slachtoffergerichte dienstverleningen.
Dit is positief, maar in feite is dit niet de hoofdbetrachting van deze organen. Het is de bedoeling dat er via deze organen gezamenlijke projecten ontstaan, ten voordele van de slachtofferproblematiek binnen het gerechtelijk arrondissement Kortrijk. Iedere dienst moet zijn specifieke inbreng kunnen doen en zijn eigenheid behouden. Binnen het WZT moet rond het
slachtofferbeleid worden gewerkt en de agenda, met knelpunten en voorstellen voor de arrondissementele raad, moet er worden opgesteld. Van deze hoofdtaak komt er momenteel weinig
in huis. Het welzijnsteam en IPOS blijven voorlopig steken op een ‘betaald onderonsje’, zoals sommige respondenten het zelfs durven te noemen Met als gevolg dat bepaalde zones,
aparte vormingen of projecten opstarten, louter en alleen voor hun korps. Waarom kan dit
niet uitgebreid worden voor het hele arrondissement Kortrijk, in samenwerking met andere
korpsen en hulpverleningsinstanties, die allen een specifieke inbreng hebben in het thema (vb.
partnergeweld)? Zulke initiatieven kunnen een bijdrage leveren aan de gezamenlijke aanpak
van het slachtofferschap en zullen zeker een meerwaarde zijn voor de politiezones waar er
momenteel vaak geen tijd is om vormingen te geven.
Naar mijn gevoel mist het welzijnsteam coördinatie en een leidersfiguur die de vergadering
binnen de lijnen van de essentie kan houden. Het merendeel van de antwoorden uit mijn vragenlijst, gericht naar het welzijnsteam, staven deze stelling. Dit kan alleen maar een uitdaging
betekenen. Er vanuitgaande dat iedereen momenteel van hetzelfde oordeel is, dan denk ik dat
de deelnemers van het WZT zeker open staan voor verandering. Misschien zijn ze echter niet
de personen die het heft in handen willen nemen en wordt er momenteel nog te veel naar elkaar gekeken in plaats van met elkaar iets te verwezenlijken.
Over de arrondissementele raad ben ik minder hoopvol. Mocht iedere deelnemer van zichzelf
eens nagaan waar dit orgaan voor staat, wat het al verwezenlijkt heeft en wat het nog kan bieden, dan zal men allicht tot de conclusie komen dat de arrondissementele raad, als beleidsorgaan, voorlopig niet aan zijn opdrachten kan voldoen. Ik schat enige verandering niet optimistisch in. Een starre en geforceerde bijeenkomst die twee maal per jaar vergadert, kan
mijns inziens geen gefundeerde argumenten of voorstellen voor knelpunten rapporteren aan
de overheid. Alle initiatieven blijven veel te vaag binnen dit orgaan, niks wordt concreet.
77
78
Een volgend item dat ik wil aanhalen, maar al veel aanbod is gekomen in het verloop van
mijn eindwerk, is de bovenlokale permanentierol voor slachtofferbejegening. Eigenlijk is
mijn mening daar vrij duidelijk over. Het is een overbodig orgaan dat enkel leidt tot frustratie
bij de zones die over een lokale permanentierol beschikken, maar in het belang van één zone
dient te blijven bestaan. Het afschaffen van de bovenlokale permanentierol zou mijns inziens
een bijkomend positief effect hebben op de samenwerking tussen de verschillende slachtofferbejegenaars. PZ Gavers heeft geen lokale permanentierol, maar tijdens de kantooruren zijn
er wel twee personen aangesteld om in gevallen van ernstige noodzaak bijstand te verlenen als
slachtofferbejegenaar. Het valt moeilijk te begrijpen dat er in deze zone werkelijk niemand,
ook de aangestelde personen niet, bereid wordt gevonden om buiten de kantooruren de permanentierol op te nemen. Het aantal opdrachten van de bovenlokale permanentierol telde
slechts drie opdrachten na de kantooruren. Met meerdere vrijwilligers en duidelijke afspraken
kan de inspanning zelfs tot een minimum beperkt worden, en een mooi systeem worden uitgewerkt. Hier is naar mijn mening het gezegde “Waar een wil is, is een weg”, niet aan de
orde.
Hoewel politionele slachtofferbejegening en slachtoffergerichte dienstverlening in essentie te
maken hebben met een professionele houding, kunnen we er niet omheen dat de infrastructuur
van sommige politiegebouwen van de zes zones ontoereikend is. Er is een tekort aan aangepaste materiële infrastructuur om slachtoffers (burgers) in een serene sfeer te ontvangen en/of
discreet te verhoren. In de praktijk moet een slachtoffer zich veelal eerst melden aan een
soort loket, waar weinig privacy is. Daar moet hij of zij haar verhaal doen in een omgeving
die zeker geen comfortabele en rustgevende sfeer uitstraalt. Met het oog op een redelijk onthaal en een goede eerste opvang van slachtoffers (cfr. OOP 15ter) is de inrichting van één of
meerdere lokalen een noodzaak. Indien dit toch niet haalbaar blijkt, kunnen kleine aanpassingen, maar vooral veel goede wil en creativiteit behoorlijke resultaten opleveren.
Een ander punt, dat zal blijven terugkomen, is de noodzaak aan permanente vorming en sensibilisering over politionele slachtofferbejegening ten aanzien van iedere politieambtenaar van
de zes zones en hulpverleners, die met slachtoffers in contact kunnen komen. De bedoeling
hiervan is om zo de voeling met de slachtofferproblematiek niet te verliezen en het ‘afschuif’
gedrag bij de politieambtenaren, te reduceren. Mij lijkt het een goed idee dat het welzijnsteam eens brainstormt over een onderwerp waarrond er vorming kan worden gegeven aan alle
diensten. Daarna hoeft niet iedere dienst te participeren in de vorming, maar het geven van
informatie en helpen vorm geven aan een ontwerp, kan al een eerste stap zijn in de concrete
samenwerking aan projecten binnen het welzijnsteam.
78
79
Personeelstekort, tijdsgebrek, infrastructurele tekortkomingen en gebrek aan middelen zijn
misschien reële, maar mijns inziens te weinig valabele argumenten om slachtoffergerichte
initiatieven van de hand te doen.
Professionalisering van de personeelsleden in het omgaan met slachtoffers vereist ontegensprekelijk een continu proces van sensibilisering, vorming, training, evaluatie en positieve
bekrachtiging. Evengoed zijn een positieve en open werksfeer in het korps en met de hulpverlening, maar ook het feit dat politieambtenaren aanvoelen zelf door hun oversten goed ‘bejegend’ te worden, belangrijke sleutels tot succes. Werk aan de winkel dus?
79
80
8 Literatuurlijst
8.1
Boeken
• Aertsen, I. Vademecum politiële slachtofferbejegening. Brussel, Politeia, 1996.
• Aertsen e.a., I. e.a. Vademecum politiële slachtofferbejegening. Gent, Academia Press,
2002.
• Interuniversitaire reeks criminologie en strafwetenschappen. Slachtofferhulp en strafrechtsbedeling. Antwerpen - Arnhem, Kluwer rechtswetenschappen - Gouda quint, 1991.
• Peters, T. en Goethals, J. Samenleving , criminaliteit en strafrechtspelging. De achterkant
van de criminaliteit. Leuven, Kluwer, 1993.
• Tilanus, C.P.G. Onderzoeksmethoden bij agogisch handelen. Utrecht, uitgeverij SWP,
1997.
• Van Coillie, J. Bij de tekst, schrijfboek voor sociaal werkers. Mechelen, Wolters Plantyn,
2000.
• Vereniging van Vlaamse Sociale Hogescholen. Leren en werken als maatschappelijk assistent. Leuven, Garant, 1996.
8.2
Artikels
• Christiansen, S. en Meyvis, W. Slachtofferzorg: een politiezorg?! Verkenning en omschrijving van een politietaak. Panopticon 1, 1990, nr. 11, p. 96-124.
• Politiehulp aan slachtoffers van misdaden. Stadskrant Kortrijk, 1995, juni, p.1.
• Truyens, E. Wie helpt het slachtoffer? De politieofficier, 1996, nr. 6, p. 45-60.
• Van Ooteghem, P. omzendbrief OOP 15ter inzake slachtofferbejegening. Politiejournaal,
1999, nr. 17, p. 12-13.
• Verboven, P. Slachtofferhulp vanuit de politie, een noodzaak. Politeia, 1995, nr. 8, p. 1619.
• Verboven P. Slachtoffer- en daderzorg, de hulpverleningsstructuren bij politie en justitie.
Politeia, 1998, nr. 2, p. 13-17.
8.3
Cursussen
• Degraeve, I. en Verboven, P. Handleiding politionele slachtofferbejegening. Kortrijk,
Dienst Poltionele Slachtofferzorg PZ Vlas, oktober - november 2003.
• De Schutter, L. werkmethoden systeemdenken. Kortrijk, Hogeschool West-Vlaanderen,
departement Hiepso, 2003.
8.4
Eindwerken
• Coulembier, J. Een zorg voor slachtoffers?! Evaluatie OOP 15ter politiezone KortrijkKuurne-Lendelede. Kortrijk, Hogeschool West-Vlaanderen; departement Hiepso, 2001.
• Schakman F. Snel gebeurd, grote impact. Opvang van slachtoffers van een woninginbraak
binnen de PZ Grensleie. Kortrijk, Katho, departement Ipsoc, 2004.
• Verhaeghe, I. Slachtofferzorg de klok rond. Het Politioneel Slachtofferzorgteam van politiezone Vlas vanuit het maatschappelijk werk. Kortrijk, Katho, departement Ipsoc, 2003.
80
81
• Vanmol, E. Politionele slachtofferzorg. Gent, Katholiek Vormingscentrum voor Maatschappelijk Werk, 1999.
8.5
Legistieke bronnen
• Koninklijk Besluit tot vaststelling van de organistatie- en werkingsnormen van de lokale
politie teneinde een gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking te verzekeren. Belgische Staatsblad, p. 35531-35532, 17/09/2001.
• Ministeriële omzendbrief PLP 10 inzake de organistatie- en werkingsnormen van de lokale
politie met het oog op het waarborgen van een gelijkwaardige minimale dienstverlening
aan de bevolking. Belgisch Staatsblad, p. 35984-35991, 09/10/2001.
• Omzendbrief OOP 15bis betreffende slachtofferbejegening door de politie. Belgisch
Staatsblad, s.p., 29/03/1994.
• Omzendbrief OOP 15 inzake politiële slachtofferhulp. Belgisch Staatsblad, s.p.,
26/08/1991.
• Omzendbrief OOP 15ter betreffende politiële slachtofferbejegening. Belgisch Staatsblad,
p. 31269-31276, 09/07/1999.
• Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzak slachtofferzorg. Belgisch Staatsblad, p. 26942-26947, 07/04/1998.
• Wet op het politieambt. Belgisch Staatsblad, p. 27124-27148, 05/08/1992.
• Wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus.
Belgisch Staatsblad, p. 132-178, 07/12/1998.
• Wet tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek
en het gerechtelijk onderzoek. Belgisch Staatsblad, p. 10027-10041, 12/03/1998.
8.6
Rapporten
• C.A.W. Stimulans afdeling slachtofferhulp. Nieuwsbrief. Kortrijk, nr. 16, 2005.
• Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Aanbevelingen van het nationaal forum voor
slachtofferbeleid, stand van zaken. Brussel, Ministerie van Justitie, 29/04/2004.
• Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Strategisch plan van een nationaal slachtofferbeleid, Brussel, Ministerie van Justitie, 1996.
• PZ Vlas. Jaarverslag 2003. Kortrijk, PZ Vlas, 2003.
• PZ Vlas. Zonaal veiligheidsplan 2004, Kortrijk, PZ Vlas, 2004.
• Van Cleven, C. Samenwerkingsverband bovenlokale politionele slachtofferzorg. Menen,
Dienst PST PZ Grensleie, 13/09/2002.
• Vandenborre, R. Dienstnota PZ Vlas: permanentierol politionele slachtofferzorg. Kortrijk,
PZ Vlas, 30/04/2002.
• Verhaeghe, I. Seminariewerk. De beknopte geschiedenis van de dienst politionele slachtofferzorg te Kortrijk. Kortrijk, departement Ipsoc, 2002.
8.7
Brochures
• C.A.W. Stimulans. folder Stimulans vzw Centrum voor Algemeen Welzijnswerk. Kortrijk.
• Informatiebrochure. Slachtoffers van fysiek, seksueel en psychisch geweld! Wat nu?. Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, 2001.
• Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Uw rechten als slachtoffer van een misdrijf. Brussel, Ministerie van Justitie, 2000.
81
82
• Verboven, P. Slachtofferhulp. Kortrijk, Dienst politionele slachtofferzorg PZ Vlas, 1995.
• Verboven, P; en Pille, A.-M. Dienst politionele slachtofferzorg, politiezone Vlas. Kortrijk,
Dienst politionele slachtofferzorg PZ Vlas, 01/04/2002.
8.8
Internet
• Belgisch Staatsblad. Internet, (http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/welcome.pl).
• De Belgische Senaat. Colloquium: De rechten van slachtoffers. Stand van zaken en ontwikkeling. Opvang van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden. Internet, 26/03/2002.
(http://www.senate.be/doc/misc/slachtoffers_22-06-2001.html).
• PZ vlas. Directie politiezorg, Internet, 07/02/2005, (http://www.pzvlas.be/begin.html).
• PZ Vlas. Zonaal veiligheidsplan 2004. Internet, 01/01/2005,
(http://www.pzvlas.be/begin.html).
8.9
E-mails
• Degraeve; I., ([email protected]). Vragenlijst slachtofferbejegenaar, Bart
Werbrouck. E-mail aan Van Cleven, C., ([email protected]), 30/03/2005.
• Van Cleven, C., ([email protected]). Re: vragenlijst slachtofferbejegenaar, Bart
Werbrouck. E-mail aan Degraeve, I., ([email protected]), 15/04/2005.
8.10
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gespreken en interviews
Casier, S., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Roeselare, 12/04/2005.
Degraeve, I., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Kortrijk, 22/04/2005.
Soete, G., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Harelbeke, 12/04/2005.
Seurynck, M., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Roeselare, 12/04/2005.
Seynaeve, G., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Avelgem, 20/04/2005.
Van Cleven, C., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Menen, 20/04/2005.
Vandenheede, R., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Meulebeke, 06/04/2005.
Verboven, P., Mondelinge mededeling. Informeel gesprek, Kortrijk, 22/04/2005.
Verheecke, G., Mondelinge mededeling. informeel gesprek, Kortrijk, 30/03/2005.
82
83
9 Bijlagen
Bijlage 1:
Kaart Politiezones en gerechtelijke arrondissementen van de provincie
West-Vlaanderen
p.85
Bijlage 2:
Omzendbrief OOP 15ter, betreffende politiële slachtofferbejegening
p. 86
Bijlage 3:
Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap
inzake slachtofferzorg
p. 87
Bijlage 4:
Koninklijk Besluit tot vaststelling van de organistatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde een gelijkwaardige dienst aan de bevolking te verzekeren
p. 88
Bijlage 5:
Dienst en vertegenwoordiger WZT
p. 89
Bijlage 6:
Vragenlijst: bevraging van de perso(o)n(en) bevoegd met de slachtofferfunctie binnen alle politiezones van het gerechtelijk arrondissement
Kortrijk
p. 90
Bijlage 7:
Vragenlijst: bevraging van de verantwoordelijke perso(o)n(en) van de
hulpverlenende diensten die zetelen in het welzijnsteam van het arrondissement Kortrijk
p. 91
83
84
Bijlage 1: Kaart politiezones en gerechtelijke arrondissementen van de provincie WestVlaanderen
84
85
Bijlage 2: Omzendbrief OOP 15ter, betreffende politiële slachtofferbejegening
85
86
Bijlage 3: Samenwerkingsakkoord tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake
slachtofferzorg.
86
87
Bijlage 4: Koninklijk Besluit tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de
lokale politie teneinde een gelijkwaardige dienst aan de bevolking te verzekeren.
87
88
Bijlage 5: Dienst en vertegenwoordiger WZT.
88
89
Bijlage 6: Vragenlijst: bevraging van de perso(o)n(en) bevoegd met de slachtofferfunctie binnen alle politiezones van het gerechtelijk arrondissement Kortrijk.
89
90
Bijlage 7: Vragenlijst: bevraging van de verantwoordelijke perso(o)n(en) van de hulpverlenende diensten die zetelen in het welzijnsteam van het arrondissement Kortrijk.
90