There is no planet B - Vakdidactiek maatschappijleer

Hennelien Stoorvogel
Maatschappijleer DT
500695720
Vakdidactiek 3
Mieke Bernaerts
Inhoud
Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3
Wanneer spreken we van ‘duurzame’ ontwikkeling? --------------------------------------------------------------- 4
Ontwikkeling ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4
Opdracht 1- Ontwikkeling ---------------------------------------------------------------------------------------- 6
Duurzame ontwikkeling -------------------------------------------------------------------------------------------------- 6
Bedreigingen---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7
Opdracht 2- Bedreigingen en duurzame ontwikkeling ---------------------------------------------------- 7
De Verenigde Naties --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7
Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens ------------------------------------------------------------ 8
Millenniumdoelen --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8
Opdracht 3- Millenniumdoelen --------------------------------------------------------------------------------- 9
De 3 P’s - Dimensies ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9
People- sociaal-culturele dimensie -------------------------------------------------------------------------------- 9
Planet- Ecologische dimensie --------------------------------------------------------------------------------------- 9
Profit- Economische dimensie ------------------------------------------------------------------------------------ 10
Opdracht 4- Bloedmobieltjes ---------------------------------------------------------------------------------- 11
Opdracht 5- Sevren Suzuki ------------------------------------------------------------------------------------- 11
Ongelijkheid ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 12
Rol van de consument ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 12
Duurzaam consumeren ------------------------------------------------------------------------------------------------ 12
Keurmerken --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 13
Opdracht 6-Keurmerken ---------------------------------------------------------------------------------------- 13
Reduce, re-use en recycle ------------------------------------------------------------------------------------------------ 14
Cradle to cradle ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15
Biologische kringloop------------------------------------------------------------------------------------------------ 15
Technische kringloop ------------------------------------------------------------------------------------------------ 15
Opdracht 7 – Reduce, re-use, recycle --------------------------------------------------------------------------- 15
Keuzes maken --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16
Opdracht 8- Hoe duurzaam koop jij?------------------------------------------------------------------------- 17
Opdracht 9 -Rank a Brand -------------------------------------------------------------------------------------- 17
Leerlingen- bronnenlijst --------------------------------------------------------------------------------------------------- 18
Inleiding
Beste leerling,
Voor je ligt nu het leerlingenboekje ‘ There is no planet B’ , een inleiding in duurzame ontwikkeling.
Het is jullie vast niet ontgaan dat er in de media veel aandacht wordt besteed aan de uitstoot van
broeikasgassen, dierenleed in de bio-industrie en oplossingen over energiebesparing. Duurzame
ontwikkelingen en milieuvraagstukken krijgen een steeds duidelijkere rol in de hedendaagse
samenleven. Jullie zijn de dragers van de toekomstige samenleving. Jullie zullen de toekomstige rol
van docent, politicus, onderzoeker of politicus op je nemen en daarin is het belangrijk rekening te
houden met wat de gevolgen zijn van onze keuzes, voor nu en later.
In deze lessenserie, die vier lessen van 90 minuten omvat, gaan wij leren over duurzame
ontwikkeling. Wat houdt het in, welke bedreigingen zijn er, welke dillema’s heersen en welke rol
kunnen jij en ik daarin spelen. Aan het einde van de lessenserie zal je een toets krijgen over de
theorie en opdrachten die in dit leerlingenboekje zijn ingenomen. Het is dan ook van belang dat je
het boekje en ook de antwoorden op de vragen goed bewaard.
Wanneer spreken we van ‘duurzame’ ontwikkeling?
Ontwikkeling
Er zijn allerlei vormen van ontwikkeling waar je dagelijks mee te maken hebt: competentie
ontwikkeling, evolutie ontwikkeling, persoonlijke - of professionele ontwikkeling of bijvoorbeeld de
ontwikkeling van het klimaat. De meest logische vertaling van het woord ontwikkeling is vooruitgang.
Toch is deze vertaling niet voldoende. Want is het een vooruitgang dat wij acht miljoen auto’s
hebben rijden in Nederland? Dat er per dag wereldwijd zon 12.000 ton plastic afval bij komt? Of dat
de ijskappen op de Noordpool smelten en daarmee de leefomgeving van de ijsbeer wordt bedreigd?
Wat noemen we dan vooruitgang ofwel ontwikkeling?
Het woord ontwikkeling heeft in ieder geval te maken met het leven van de mens. We hebben
immers als mens het woord bedacht en ook al maken we ons druk om de ontwikkeling van de
natuur, dan is het vaak omdat het invloed heeft op de wijze waarop mensen op aarde wensen te
leven. Ontwikkeling kunnen we dus definiëren als een verbetering of vooruitgang van het leven van
mensen. Dit zegt nog steeds niet veel. Daarom maken we een onderscheid tussen twee manieren
waarop we naar ontwikkeling kunnen kijken: een kwantitatieve en kwalitatieve benadering.
Kwantitatieve benadering: bij deze manier van kijken naar ontwikkeling kijken we naar hoe het
leven van mensen getalsmatig in beeld wordt gebracht. We kijken naar inkomen en wat je er voor
kunt kopen (koopkracht). Het gaat dus veelal om materiele zaken (spullen). Deze staan in verband
met economische groei en modernisering.
Natuurlijk is dit belangrijk in het leven van een mens, meer geld betekent vaak dat men ook meer
keuzevrijheid heeft, maar met alleen materiele aspecten kun je nog niet stellen dat je ontwikkeld
bent.
Kwalitatieve benadering: bij deze manier van kijken naar ontwikkeling kijken we naar immateriële
aspecten, zoals vrijheid, mensenrechten, deelname aan een samenleving, keuzevrijheid, de
mogelijkheid je stem te laten horen, invloed uit te oefenen en jezelf te ontplooien.
Ontwikkeling is vanuit twee benaderingen op verschillende manieren te meten. Aan de ene kant kun
je het inkomen van mensen meten en vaststellen dat één miljard mensen van minder dan een dollar
per dag leven. Dat is de kwantitatieve benadering. Bij de kwalitatieve benadering bekijk je die situatie
op een heel andere manier. Het gaat er niet om of één miljard mensen met meer of minder dan een
dollar per dag moeten leven, maar of die mensen ervoor gekozen hebben om op die manier te leven.
Een tussenweg is geformuleerd door de Verenigde Naties. Jaarlijks meet deze internationale
organisatie de ontwikkeling alle landen van de wereld door de Human Development Index. Het is
een samengesteld getal, waarbij de ontwikkeling wordt uitgedrukt in koopkracht, onderwijs en
levensverwachting.
De koning van Bhutan ( een land in de Himalaya) bedacht ooit een derde benadering. Hij vond alle
opvattingen over ontwikkeling veel te westers en introduceerde het Bruto National Geluk. We zijn
gewend om te spreken van Bruto Nationaal Product (het inkomen van een land), maar volgens de
koning gaat het er uiteindelijk om of je gelukkig bent. Sinds die tijd zijn wetenschappers in de wereld
de mate van geluk in de wereld gaan meten.
Bron: HP de Tijd 25-04-2015
Ondanks de verschillende benaderingen zien we dat ontwikkeling meestal in economische termen
wordt gemeten. Groei is dan het belangrijkste om te meten. Groei zegt echter weinig over de
inkomensverdeling in een land of armoede onder de bevolking. Als men in een land vele natuurlijk
hulpstoffen vind, zoals bijvoorbeeld diamanten en goud in Congo betekent dat automatisch groei.
Maar over de verdeling van die groei of de vervuiling die deze groei met zich mee brengt omdat er
mijnen moeten worden aangelegd wordt dan niet gelijk iets gezegd. Je weet zo dus wel wat over de
economische groei, maar niets over de ontwikkeling. Laat staan of die duurzaam is.
Opdracht 1- Ontwikkeling
1. In Nederland kennen we het recht op onderwijs. Bij welke benadering hoort deze.
Kwalitatieve of kwantitatieve benadering?
2. De bron “20 happiest countries in the world” geeft de gelukkigste landen aan. Zoek nou op
welke landen tot het minst gelukkig behoren.
3. Als je de bron “20 happiest countries in the world” bekijkt heb je zowel de kwalitatieve als
de kwantitatieve benadering nodig voor een gelukkig leven. Legt uit waarom.
4. Waarom zegt economische groei in een land niet automatisch iets over de ontwikkeling
van een land?
Duurzame ontwikkeling
De letterlijke vertaling van het woord duurzaam is dat iets lang blijft bestaan en zo een lange
levensduur kent. Dit zorgt gelijk voor verwarring. Want een auto kent een lange levensduur en zo ook
een koelkast, wasmachine of koffieapparaat. Het zijn allemaal producten die als het goed is jaren
meegaan. Echter spreken we hier niet van duurzame ontwikkeling. We spreken van duurzame
ontwikkeling wanneer er sprake is van vooruitgang in de samenleving, waarbij de samenleving zoals
die is, langer kan blijven bestaan.
Het begrip duurzame ontwikkeling werd in 1987 door Brundtland geïntroduceerd in het rapport
“Our Common Future” van de Verenigde Naties.
“Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de
behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige
generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te
brengen”
Kortom, duurzame ontwikkeling kijkt naar de huidige behoefte die de
mensen op de aarde hebben en hoe dit in de toekomst ontwikkeld
kan worden zonder dat de mensen, het milieu of de economie nu of
in de toekomst in gevaar komen.
Het rapport “Our Common Future” van Brundtland waarin de principes van duurzame ontwikkeling
werden vastgelegd was de aanleiding voor de eerste Wereldconferentie in Rio de Janeiro in 1992
Door rekening te houden met mens, het milieu en de economie krijg je een samenleving die in balans
is. Bij het in balans houden van de samenleving wordt gekeken naar de drie dimensies die een rol
spelen bij duurzame ontwikkelingsvraagstukken. Het gaat om het gedrag en de belangen van mensen
(people), om de effecten op en bescherming van het milieu, de ecologie en de aarde in het algemeen
(planet), en om de economische ontwikkeling en welvaart (profit), afgekort de drie p’s. Mensen,
natuur en economie dienen met elkaar in balans te zijn. Deze drie P’s worden verderop in de reader
besproken.
Bedreigingen
De aarde is in principe een hele veilige plaats. We zijn goed beschermd tegen mogelijke rampen. Een
film als “2012” of “The day after tomorrow” over het einde van de wereld is heel goed gemaakt,
maar het is alweer 2016 en zo bleek die Maya-voorspelling niet te kloppen. Toch zijn er wel degelijk
redenen tot zorg om de toekomst van onze planeet en de levens de zich daar op afspelen.
Enkele bedreigingen zijn:
 Klimaatverandering als gevolg van uitstoot van broeikas gassen;
 Verspilling van grondstoffen en zoet water;
 Afval en schadelijke stoffen die in het milieu belanden;
 Overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen;
 Luchtvervuiling;
 Verdroging en verzuring van de bodem;
 Uitbuiting en schendingen van mensenrechten;
 Te grote verschillen in welvaart tussen mensen wereldwijd;
 Groei van de wereldbevolking;
 Het welzijn van niet in de vrije natuur levende dieren die wij voor
ons eigen nut gebruiken;
 Met uitsterven bedreigde dieren
Opdracht 2- Bedreigingen en duurzame ontwikkeling
1. Wanneer is er sprake van duurzame ontwikkeling. Leg in eigen woorden uit.
2. Kies één van de bedreigingen uit de bovenstaande tekst. Zoek op wat de oorzaak is achter
de bedreigingen.
Bijvoorbeeld; Hoe komt het dat er verzuring van de bodem ontstaat, waarom is een groei van de
wereldbevolking een bedreiging.
De Verenigde Naties
De Verenigde Naties, vaak afgekort tot de VN, is een internationale organisatie waarin alle 193
landen als leden vertegenwoordigd zijn. De VN is opgericht in 1945, toen de Tweede Wereldoorlog
net was afgelopen. De VN doet een heleboel met alle landen en in alle landen die lid zijn van de VN.
Ze hebben 4 grote doelen die duidelijk maken waar de VN zich mee bezig houdt.




De bevordering van de internationale vrede en veiligheid.
De ontwikkeling van vriendschappelijke relaties tussen naties.
Samenwerking bij het oplossen van internationale problemen.
Het bevorderen van de naleving van de mensenrechten.
Om deze doelstellingen te behalen heeft de VN vele organisaties in het leven geroepen. Een aantal
zullen jullie wel bekend voorkomen. Namelijk; de Organisatie van de Verenigde Naties voor
Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO), Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en
de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO).
Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
De Verenigde Naties zijn ook bekend vanwege het vastleggen van de mensenrechten in de
"Universele Verklaring van de Rechten van de Mens". Op 10 december 1948 heeft de Algemene
Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
(UVRM) als resolutie aangenomen De verklaring is de eerste internationale bevestiging van de
universaliteit van mensenrechten. De verklaring heeft geen bindende kracht, maar heeft in de loop
der jaren grote morele betekenis gekregen als de belangrijkste internationale standaard van de
mensenrechten.
Mensenrechten zijn de basis van vrijheid,
gerechtigheid en vrede.
Minachting voor de mensenrechten heeft geleid tot
barbaarse handelingen.
Als mensen niet worden beschermd, is opstand
tegen onderdrukking het laatste toevlucht.
Alle leden van de Verenigde Naties hebben zich
aan deze verklaring gebonden.
Mensenrechten zijn een plicht van iedereen:
regering, individu of maatschappelijk orgaan
Millenniumdoelen
In 2000 hebben de 193 lidstaten van de Verenigde Naties na 25 jaar onderhandelen en redetwisten
afgesproken om voor 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het gebied van armoede, onderwijs,
gezondheid en milieu. Er zijn acht concrete doelstellingen vastgelegd: de Millennium Development
Goals ofwel millenniumdoelen.
Opdracht 3- Millenniumdoelen
1. Zoek de definities op voor relatieve armoede en absolute armoede.
2. Zoek op welk bedrag de Wereldbank hanteert om de armoedegrens aan te geven.
3. Definieer wat armoede is in Nederland. Wanneer ben je arm? En is er dan sprake van
relatieve of absolute armoede? Licht je antwoord toe.
4. De VN heeft een organisatie in het leven geroepen dat UNICEF heet. Dat staat voor 'United
Nations International Children's Fund'. Zoek op wat deze organisatie doet.
De volgende vraag beantwoord je in tweetallen.
5. Kies één van de acht millenniumdoelstellingen en werk deze uit.
o Wat willen ze bereiken met de doelstelling?
o Kun je een land benoemen waarvoor deze doelstelling specifiek van belang is en
uitleggen waarom?
o Zou je een negende millenniumdoel kunnen opstellen?
Beargumenteer je antwoord.
Alles over millenniumdoelen https://www.oneworld.nl/toekomstdenkers/millenniumdoelen
De 3 P’s - Dimensies
People- sociaal-culturele dimensie
Bij deze dimensie gaat het erom dat er sociale rechtvaardigheid en gelijkheid wordt nagestreefd.
Hoe gaat draagt een bedrijf zorg voor zijn werknemers binnen de organisatie, maar ook daar buiten.
In een maatschappelijk verantwoorde organisatie zijn er goede arbeidsverhoudingen, kunnen de
werknemers zich ontwikkelen en hebben zij voldoende eigen verantwoordelijkheid. Ook biedt deze
organisatie een leefbare omgeving voor de nabije bevolking, maar is er ook respect voor
mensenrechten en arbeidsomstandigheden in andere landen, bijvoorbeeld de landen waar de
grondstoffen vandaan komen.
Hoe gaat een bedrijf om met gedragscodes: man-vrouw verhoudingen, diversiteit, discriminatie, inzet
van mensen met een (lichamelijke, geestelijke en/of psychische) arbeidsbeperking, mensenrechten,
omkoping, kinderarbeid en medezeggenschap.
Planet- Ecologische dimensie
Planet staat voor een proactieve opstelling met betrekking tot de natuurlijke leefomgeving en het
bijdragen aan het oplossen van milieuproblemen waarop de organisatie invloed heeft of kan hebben.
Waar haalt het bedrijf zijn grondstoffen of energie vandaan, houdt het daarbij rekening met de
natuurlijke kringloop? Zijn de milieuaspecten van het bedrijf voor iedereen zichtbaar en transparant,
zodat anderen kunnen nagaan hoe de organisatie omgaat met het milieu. Gaan zij zo om met de
natuur en haar natuurlijke hulpbronnen dat deze ook voor toekomstige generaties verzekerd zijn?
Rekening houden met het effect van de bedrijfsactiviteiten op het milieu, ofwel de planeet. Dit houdt
concreet in dat bij de activiteiten van de organisatie gelet wordt op afvalscheiding, gebruik van
schoonmaakmiddelen op natuurlijke basis, zuinig energieverbruik, gebruik van gerecyclede
materialen en verpakkingen.
Profit- Economische dimensie
Bij profit gaat het er om dat de organisatie niet enkel winstgericht is en hierbij dus rekening houdt
met de vorige twee dimensies. Denk hierbij aan wat zij in economisch opzicht bijdragen aan de
omgeving; doen zij aan sponsoring van goede doelen, wat betekenen zij voor de werkgelegenheid?
Dragen zij bij aan een goede infrastructuur? En nog belangrijker, betalen zij een eerlijke prijs voor
hun grondstoffen en medewerkers. Ofwel is er sprake van een eerlijke handel en niet van
kinderarbeid of afpersing. Winst maken hoort bij sociaal ondernemen, het gaat erom dat de balans
tussen alle P’s evenwichtig is.
Kleeft er aan jouw telefoon bloed
Je mobiele telefoon is een goudmijn! Maar dan met allerlei minerale grondstoffen: zilver, tin, kobalt en het zeldzame columbiet-tantaliet ofwel coltan. Zoveel grondstoffen als je mobiele
telefoon in zich heeft, zeker zoveel bedrijven hebben zich met de productie van je mobiele telefoon bezig gehouden. Dat zie je in eerste instantie niet aan je Nokia, Samsung of Apple,
maar deze multinationale ondernemingen werken in een mondiaal productienetwerk samen met allerlei onderaannemers, die onderdelen van je mobiele telefoon aanleveren.
We nemen de batterij in je mobiele telefoon als voorbeeld. Een belangrijk bestandsdeel in je batterij is de grondstof kobalt. De Democratische Republiek Congo heeft de grootste winbare
voorraad kobalt. Via lokale handelaren wordt de kobalt verkocht aan exporteurs van minerale grondstoffen. Zij verkopen het door aan verwerkingsbedrijven van kobalt, zoals Umicore of
Xstrata Nickel. Vervolgens wordt de verwerkte kobalt verkocht aan producenten van batterijen zoals Samsung Electronics of Sanyo Electronics. Daarna gaat de batterij naar de producenten
van mobiele telefoons. Dat zijn vooral Aziatische elektronica bedrijven zoals Foxxcon, die de productie van mobiele telefoons verzorgt in opdracht van grote merken als Apple en Nokia.
Hierna wordt de mobiele telefoon verkocht via mobiele netwerkproviders zoals Vodafone, KPN en T-Mobile die hun producten weer verkopen via onafhankelijke verkooppunten als
Belcompany of The Phone House.
We zien hier een manier van produceren die kenmerkend is voor het globaliseringsproces. Het eindproduct draagt de naam van één multinationale onderneming, maar is tot stand
gekomen in een uitgebreid productienetwerk.
Bron: Lesgeven over duurzame ontwikkeling
Opdracht 4- Bloedmobieltjes
Lees eerst de bovenstaande bron door en bekijk dan dit filmpje https://vimeo.com/24366196
Vragen:
1. Leg in het kader van het voorbeeld uit wat globalisering inhoudt.
2. Bekijk de video “bloedmobieltjes” en leg uit met behulp van beide bronnen dat alle 3 P’s
bij de winning van coltan niet worden nageleefd.
3. Welk millenniumdoelen zijn hiermee niet geslaagd? Hoe zou je het proces kunnen
stoppen?
Boek: Bloedmobieltjes- colant in Congo door Seada Nourhussen
Opdracht 5- Sevren Suzuki
In 1992 kreeg Severn Suzuki de wereld stil met haar speech op de Wereldmilieu Conferentie van de
Verenigde Naties in Rio de Janeiro. Zij sprak daar als twaalfjarige namens de Environmental
Children's Organization, die ze zelf was gestart op haar negende.
Lees eerst de vragen door en bekijk dan haar speech hier- https://youtu.be/gXQ5OSnRwO8
Vragen:
1. Ze noemt verschillende ‘angsten’ die ze heeft. Noem er drie.
2. Op welke millennium doelstellingen doel ze hiermee? Kun je haar angsten koppelen?
3. Welke boodschap wil zij meegeven aan de leden van de Verenigde Naties?
Bespreek in tweetallen
4. Wat vond je van haar speech? Wat vonden jullie wel of niet goed? Wat raakte je en wat
niet? Zijn er daarbij dingen die zij gezegd heeft die nog steeds gelden? Wat dan?
‘Twintig jaar geleden, toen ik twaalf jaar oud was, sprak ik de VN toe. Sindsdien heb ik veel
verschillende dingen gedaan, maar die zes minuten in Rio de Janeiro in 1992, waarin ik de wereld
confronteerde met de stem van de toekomst, blijft het meest krachtigste en belangrijkste dat ik ooit
heb gedaan. Ik heb veel tijd nagedacht over waarom dat is. Meer dan ooit ben ik ervan overtuigd dat
we wanhopig op zoek zijn naar die stem, de stem van jonge mensen. Om ons te confronteren met onze
acties en alle rationalisatie voor de vernietiging van de aarde weg te nemen. Dus ik zou jullie willen
vragen om je stem te gebruiken. Nooit in de geschiedenis van de mensheid hebben we jouw stem meer
nodig gehad dan nu.’
Sevren Suzuki- 36 jaar
Ongelijkheid
Een van de uitgangspunten voor duurzame ontwikkeling is een gelijkwaardige beschikking over
eerste levensbehoefte en toegang tot kennis en ontplooiing. Dat ideaal is nog lang niet in zicht.
Enkele cijfers over de mondiale verdeling van consumptiemogelijkheden en bestedingen. (bronnen:
Human Development Report van de VN en de FAO-2012):
o
o
o
o
o
o
o
o
o
854 miljoen mensen zijn chronisch ondervoed. 1,2 miljard mensen hebben last van overgewicht en
400 miljoen mensen lijden aan obesitas;
70% van het zoete water in de wereld wordt gebruikt voor landbouw; 22% voor de industrie en 8%
voor huishoudelijk gebruik;
De minimale waterbehoefte per persoon per dag is 20 liter. Europeanen gebruiken gemiddeld 250
liter. Amerikanen 575 liter. 1,1 miljard mensen moeten het doen met 5 liter per dag;
Meer dan 1,1 miljard mensen hebben geen toegang tot voldoende veilig drinkwater;
2,6 miljard mensen hebben geen goede sanitaire voorzieningen;
65% van alle energie wordt verbruikt door 20% van de wereldbevolking;
50% van alle vermogen is in bezit van 2% van de wereldbevolking. 50% van de wereldbevolking moet
het doen met 1% van het vermogen in de wereld;
70% van de wereldhandel gaat naar 20% van de wereldbevolking;
75% van het wereldinkomen gaat naar 20% van de wereldbevolking.
Rol van de consument
Duurzaam consumeren
Consumeren betekent dat wij als consument producten en/of diensten aanschaffen. Dit is dus iets
wat jij en ik in principe elke dag doen. Wanneer we spreken van duurzaam consumeren betekent dat
er bij de aankoop van producten en/of diensten rekening wordt rekening gehouden met het milieu
en met eerlijke productie. Hiermee kunnen wij als consument een bijdrage leveren aan een
duurzame samenleving. Vaak wordt er bij het woord duurzaam gelijk gedacht aan “duur”. Dat gaat
tegenwoordig niet meer in alle gevallen op. Duurzame producten zijn vaak in een zelfde al dan niet
goedkopere prijsklasse te vinden dan niet duurzame producten. Wanneer deze wel duurder zijn in
de aanschaf, bieden ze op de lange termijn vaak voordelen. Bijvoorbeeld omdat er energie mee
wordt bespaard of omdat het product langer mee gaat. Soms helpen subsidies en belastingkortingen
de aanschafprijs te verlagen.
Keurmerken
Een keurmerk is een compact, visueel kwaliteitsoordeel over een product of dienst, afkomstig van
een betrouwbare bron. Een keurmerk helpt de consument bij het beslissen over een aankoop.
Keurmerken zijn ook inzetbaar voor goede doelen, zoals producten die beter zijn voor het milieu, of
die diervriendelijk zijn geproduceerd.
Er zijn inmiddels talloze keurmerken op de markt, waardoor niet overzichtelijk is waar ieder
keurmerk voor staat. We kunnen echter wel één belangrijk onderscheid maken in alle keurmerken
namelijk die tussen het onevenwichtige gebruik van menselijke of natuurlijke hulpbronnen.
-
Keurmerken voor ecologische producten
In de landbouw, maar ook in bijvoorbeeld de kleding- en meubelindustrie wordt in hoge
mate gebruik gemaakt van natuurlijke hulpbronnen. Keurmerken voor ecologische producten
streven naar een evenwichtig gebruik van deze natuurlijke hulpbronnen. Voorbeelden zijn
het FSC houtkeurmerk, het EKO-keurmerk en het keurmerk Beter Leven.
-
Keurmerken voor fairtrade producten
De internationale handel wordt gekenmerkt door ongelijke toegang tot de wereldmarkt en
prijsontwikkelingen waar grote bedrijven meer grip op hebben dan kleine producenten. Bij
fairtrade producten staat sociale rechtvaardigheid, een leefbaar loon, veilige en gezonde
arbeidsomstandigheden en goede werknemersrechten voorop. Het meest bekende
keurmerk in Nederland is Max Havelaar.
Download gratis de App; Questionmark & de site met alle keurmerken in een overzicht
http://keurmerken.milieucentraal.nl/Keurmerken
Opdracht 6-Keurmerken
1. Welke van de 3 P’s benadrukken de keurmerken voor fairtrade producten nou juist? Leg uit
waarom.
2. Let jij bij de aankoop van etenswaren op ecologische keurmerken? Waarom zou je dat
doen?
In groepjes van vier.
3. Bedenk 3 producten (merken) die jij graag eet. Zoek vervolgens van deze producten de ‘
duurzame’ variant op. Hoe groot is het prijsverschil? En beargumenteer of je het
duurzame product nu eerder zou aanschaffen of waarom je voor het eerst gekozen product
zou gaan. Deel vervolgens je producten in je groepje.
In groepjes van vier. Ieder zoekt een keurmerk op.
4. Zoek de volgende keurmerken op via internet en leg in je eigen woorden uit waar deze
voor staan.
 EKO-keurmerk;
 FSC-logo;
 Max Havelaar-keurmerk;
 MSC-keurmerk
Reduce, re-use en recycle
Reduce
Reduce staat voor reduceren ofwel verminderen. Dit betekent dat je het verbruik van (natuurlijke)
middelen probeert te verminderen. Je kunt dat vooral denken aan het verminderen van je gebruik in
algemene voorzieningen als water, gas, elektriciteit maar ook aan gebruiksgoederen als kleding,
meubels of dagelijkse boodschappen.
Re-use
Re-use staat voor hergebruik. Je probeert dan producten zolang mogelijk te gebruiken, voor zoveel
mogelijk doeleinden. Verleng bijvoorbeeld de levensduur van een kastje door het te repareren of te
voorzien van een nieuw kleurtje. Biedt spullen die je niet meer wilt aan bij een Kringloopwinkel of
verkoop ze door op Marktplaats. Maar je kunt ook denken aan het geven van een nieuwe functie
aan producten die je niet meer gebruikt. Van oude blikjes kun je leuk gekleurde planten potjes
maken of oude glazen potten gebruiken om badkamerartikelen in op te bergen.
Bron: Pinterest
Recycle
Bij recycling worden onderdelen of grondstoffen van oude producten gebruikt om nieuwe producten
te maken. Het verschil tussen recycling en hergebruik is dat bij recycling spullen worden verzameld
die aan het einde van de levensduur zijn gekomen om ze vervolgens te verwerken tot nieuwe
grondstoffen voor nieuwe producten. Je bespaart hiermee niet alleen op grondstoffen maar vooral
ook op energie. De winning van grondstoffen uit de natuur en productie van nieuwe materialen kost
namelijk veel meer energie dan het recyclen van oude materialen. Het mooiste is dat recycling een
gesloten cirkel is. Dit wordt ook wel de Cradle-to-cradle gedachte genoemd. Producten moeten zo
gemaakt worden dat ze biologisch afbreekbaar zijn of dat de materialen volledig hergebruikt kunnen
worden.
Cradle to cradle
Er bestaat geen afval! Zo luidt de filosofie van Braungart en McDonough, twee wetenschappers die
het principe van cradle to cradle (C2C) hebben geïntroduceerd. Het gaat erom dat een product dat
eenmaal is verkocht opnieuw wordt ingenomen als het versleten is, om er daarna weer eenzelfde
product van te maken. Het ‘afval’ van het ene product moet de basis zijn voor nieuwe producten.
Het uitgangspunt is het begin van een eindeloze keten van het ontwerpen en produceren van
producten, waarvan je zeker weet dat ze uiteindelijk weer nieuwe producten opleveren. Ze spreken
van twee soorten kringlopen. Biologische en technische kringlopen.
Biologische kringloop
Bij een biologische kringloop worden de producten weer teruggegeven aan de natuur, doordat het
biologisch afbreekbaar is. Zo bestaan er bijvoorbeeld al biologisch afbreekbare tapijten, jassen en
parpaplu’s. Het materiaal (zowel de stoffen, als de kleuren waarmee de stoffen zijn geverfd) is
volledig biologisch afbreekbaar.
Technische kringloop
Bij technische kringloop is het product volledig te demonteren en zijn de losse onderdelen in nieuwe
producten te verwerken. Er zijn inmiddels fabrikanten van stoelen, tafels en zelfs computers, die hun
producten zo hebben gemaakt, dat elk deel gemakkelijk te demonteren is.
Bron: duurzaamondernemen.nl
Opdracht 7 – Reduce, re-use, recycle
1. Bedenk voor zowel reduce, re-use als recycle 3 voorbeelden.
2. Welk van de drie; reduce, re-use of recycle, zou het beste zijn voor het milieu.
Beargumenteer je antwoord.
3. Vind voor zowel de biologische als de technische kringloop een voorbeeld.
Wat is jouw voetafdruk op de
www.wnf.nl/footprint
aarde? Ga naar
Keuzes maken
Keuzes maken wordt steeds ingewikkelder. Doordat er steeds meer producten op de markt komen
neemt de keuze mogelijkheid voor ieder product toe. Bedenk je maar eens hoeveel soorten en
merken tandpasta, laptops en mobiele telefoons zijn. En naast het de hoeveelheid soortgelijke
producten heb je ook nog eens de invloed van het aantal aanbieders. Zo verkopen vele winkels zowel
in de straten als online dezelfde producten. Wie verkoopt wat, waar en moet ik nog rekening
houden met aanbiedingen?
Als consument maak je telkens keuzes bij de aankoop van je
producten en/of diensten. Wat zijn de keuzes die jij maakt?
Hieronder zijn een aantal factoren genoemd die wellicht meewegen
in het maken van keuzes.
 Prijs-kwaliteitverhouding
Het spreekt voor zich dat je bij het maken van een keuze
een afweging maakt tussen de prijs en de kwaliteit. Is een duurder product ook beter? Of
kun je kosten besparen en de zelfde kwaliteit verwachten van een vergelijkbaar en
goedkoper product? Ook voorwaarden als service, garantie en dienstverlening kunnen een
rol spelen bij het afwegen van je keuze.
 Merk
Het merk van een product speelt vaak een grote rol in het maken van onze keuzes. Het kan
zijn dat je altijd producten van een zelfde merk koopt omdat je hier goede ervaringen mee
hebt. Wellicht gebruik je altijd het zelfde make-up merk of draag je altijd hetzelfde kleding
merk omdat het imago van het merk je aanspreekt of omdat merk aansluit bij jou
persoonlijke smaak.
 Gebruikersgemak
Met gebruikersgemak wordt bedoelt dat je het product of de dienst zonder al te veel moeite
kunt gebruiken. Je hoeft bij de aanschaf van een nieuwe telefoon niet eindeloos de
handleiding door te nemen of bij de aanschaf van een nieuwe laptop eindeloos software te
installeren voordat er gebruik van kunt maken. Je kunt ook denken aan gebruikersgemak als
het gaat om verpakkingen. Kan ik de verpakking makkelijk open krijgen of weer afsluiten als
ik het langer wil bewaren?
 Milieu- en/of gezondheidseffecten
Welke gevolgen hebben de producten die je koopt voor het milieu en/of gezondheid? Je kunt
hierbij denken aan de afval die de aanschaf van een product oplevert. Is het product
bijvoorbeeld gemaakt van recyclebaar materiaal? Maar ook gezondheidsgevolgen kunnen
meespelen, denk daarbij aan giftige stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden
bij het telen van groenten of fruit.
 Gevolgen voor je eigen leven
Sta je altijd stil bij de gevolgen die producten hebben voor je eigen gezondheid of leven? Veel
Red Bull drinken heeft als gevolg dat je een mogelijk slaapstoornis ontwikkelt, veel ongezond
en vet eten kan de kans op suikerziekte vergroten.
 Morele aspecten bij het kiezen
Bij alle keuzes die je maakt, kun je negatieve en positieve gevolgen voor je leven, gezondheid
en de wereld om je heen opnoemen. Dat heeft tot gevolg dat er een moreel aspect zit aan
de keuzes die je maakt. Je eigen normen en waarden spelen dus een rol bij de keuzes die je
maakt. Is het wel of niet goed, is het wel of niet verantwoord voor de maatschappij. Dit kan
er voor zorgen dat je soms voor de ene of andere optie gaat. Als je altijd plastic verpakt eten
koopt, dan weet je dat dit plastic ook moeten worden verwerkt. Als je altijd met de auto of
scooter naar school gaat en niet met de trein, weet je dat je meer vervuiling veroorzaakt .
Het is dus goed om je bewust te zijn van de negatieve en positieve gevolgen van de keuzes
die je maakt.
Opdracht 8- Hoe duurzaam koop jij?
1. Noem 3 producten die je afgelopen maand gekocht hebt. Kijk daarbij naar de afwegingen
die je kunt maken die eerder zijn opgenoemd en vertel welke voor jou doorslaggevend
waren bij de aankoop van het product.
2. Kijk het volgende filmpje https://youtu.be/KL2HZBJ37m0 “Our daily bread- Who wants to
be a chicken’.
Welke aankoopfactor wil de maker van dit filmpje aanwakkeren bij de consument? Licht je
antwoord toe.
Opdracht 9 -Rank a Brand
Rank a Brand is de grootste duurzame merkenvergelijkingssite van Europa. Bij Rank a Brand vind je
een overzicht van belangrijke consumentenmerken en hun score op het gebied van duurzaamheid.
Deze website bevat meer dan 800 merken in 6 sectoren, waaronder kleding, elektronica, reizen,
telecom en eten & drinken.
Bekijk het volgende filmpje: en ga vervolgens naar de website www.rankabrand.nl
Geef antwoord op de volgende vragen:
http://www.youtube.com/watch?v=ql2l71XARLY&feature=player_embedded#
1. Welke labels kent Rank a Brand toe aan de merken?
2. Waarop zijn deze labels gebaseerd? En kun je deze koppelen aan de 3 P’s (people, planet,
profit).
3. Vul op de website de merknaam in van een kledingstuk of schoenen die je nu aan hebt.
Geef aan welk label het merk krijgt van Rank a Brand en leg in het kort uit waarom zij
dit label hebben gekregen.
4. Zoek vervolgens het merk zelf op en kijk wat je kan vinden over ‘duurzame
ontwikkeling’. In welk opzicht houden ze zich er mee bezig of juist niet?
Leerlingen- bronnenlijst
Naam
Fair Trade
Doel
Website
Bevordert eerlijke handel in de wereld.
www.fairtrade.nl
Max Havelaar
Garantielabel voor producten van eerlijke handel.
www.maxhavelaar.nl
Made-by
Een garantielabel voor duurzaam gemaakte mode.
www.made-by.nl
Rank a Brand
Site waar je merken kunt waarderen op
duurzaamheid.
Bestrijding van armoede in Latijns-Amerika, Azië en
Afrika.
Een rechtvaardige wereld zonder armoede
www.rankabrand.nl
Armoede de wereld uit bannen.
www.live8live.com
Het verbeteren van het welzijn van dieren in de
bio-industrie.
Opvang voor uitheemse dieren.
www.wakkerdier.nl
Het Wereld Natuur Fonds zet zich sinds 1962 actief
en met succes in voor natuurbescherming over de
hele wereld.
Acties voor een beter milieu.
www.wnf.nl
Voor een mooi landschap, een rijke natuur en een
gezond milieu.
Verleent hulp aan kinderen in door oorlog
getroffen gebieden.
Verleent hulp in ontwikkelingslanden aan kinderen
en jongeren met een handicap.
Helpt Braziliaanse straatkinderen bij hun dagelijkse
strijd om het bestaan.
Strijd tegen kinderarbeid
www.snm.nl
Hier vind je allerlei informatie over duurzaamheid.
Vele opdrachten, spelletjes en handige tips.
Een bedrijvengids, met ruim 18.000 winkels die
duurzame producten verkopen.
Is een onafhankelijke wereldwijde beweging van
zeven miljoen mensen in meer dan 150 landen die
zich inzet voor slachtoffers van schendingen van
mensenrechten.
www.duurzaammbo.nl
Komt wereldwijd op voor de rechten van het kind
www.unicef.nl
Soldaridad
NOVIB
Live8
Wakker Dier
Stichting AAP
WNF
Milieudefensie
Natuur en Milieu
War Child
Liliane Fonds
Help mij leven
Stop kinderarbeid
Duurzaam MBO
Alles Duurzaam
Amnesty
UNICEF
www.solidaridad.nl
www.novib.nl
www.aap.nl
www.milieudefensie.nl
www.lilianefonds.org
www.helpmijleven.org
www.schooldebestewerkpla
ats.nl
www.allesduurzaam.nl
www.amnesty.nl