Het vlaggensysteem

Beleid seksuele en
lichamelijke integriteit en
vrijwilligers
Verantwoording en instrumenten
Sensoa 2014
Seksuele en lichamelijke integriteit
+ Integriteit = onaantastbaarheid: zelf bepalen
welke ingrepen van buitenaf geduld worden;
+ Lichamelijke en seksuele integriteit: comfortzone
op fysiek en seksueel vlak: veiligheid, begrenzing
+ Kwetsbaar en broos gegeven bij zwakkere
cliënten:
×kan danig worden verstoord
×kunnen zelf niet de condities creëren
+ Waarom van belang?
×Schenden van de seksuele en lichamelijke
integriteit = complex trauma
×Verstoort o.a. de ontwikkeling van zelfbeeld,
hechting, affect- en impulsregulatie, aandacht en
concentratie, somatiseren, …
×Allerlei gedragsproblemen als gevolg
Waarom is dit nu nodig?( sexpert)
+ 1 op 5 meisjes en 1 op 10 jongens zijn
geconfronteerd met SGG
+ 1 op 10 meisjes met verkrachting of poging
daartoe
+ Vaak herhaaldelijk (1 op 3)
+ Duur gemiddeld 2 jaar
+ Pleger bekende
×Thuismilieu
×Kennis
×Begeleider
+ Ongeveer de helft praat er niet over
Contexten
Geweld, gemeld en geteld (2012) Verschillende vormen
van geweld t.a.v. jongeren
× 1 op 3 leerlingen op school geconfronteerd met een vorm
van SGG
× 1 op 10 binnen een sportcontext
× 3 op 100 binnen jeugdbeweging
× vnl ongewenste aanrakingen, ongewenst kussen,
begluren, intimideren, geslachtsdelen aanraken
× Daders leeftijdsgenoten
× Vaak mannelijke daders
× Geen professionele hulp
Aanbevelingen
×Meer ondersteuning voor seksuele vorming thuis en op
school
×Extra aandacht voor sgg jongeren onderling
×Meer aandacht voor kwetsbare doelgroepen
×Betere samenwerking tussen diensten
×Protocol en stappenplan
×Lagere drempel voor hulp
×Investeren in deskundigheid
×Een beleidsplan
Overzicht van de tools
Vlaggensysteem
Vlaggensysteem
×30 situatiekaarten
met tekeningen
×Beoordeling per
situatie
×Suggesties voor
pedagogische
reactie
×Linken naar beleid
Raamwerk Seksuele en Lichamelijke
integriteit en beleid
+ Beleidskader
+ Te integreren in
eigen context
+ Voorziet in
denkkaders en
instrumenten
1. Vlaggensysteem
Bedoeling vlaggensysteem
1.Seksueel gedrag van kinderen en jongeren correct
inschatten
×Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen
×Criteria en argumenten aan te bieden
2. Gesprek te stimuleren
×Nuancering en normalisering
×Gemeenschappelijke taal
3.Pedagogisch reageren
×Instrumenten en methodieken aan te bieden.
Visie op weerbaarheid
×Cfr weerbaar in het verkeer
×Leer je niet door op de achterbank van een auto te
zitten
×Wel door als zwakke weggebruiker je veilig op
straat te kunnen begeven
•
•
•
•
Zicht hebben op risicosituaties
Gedrag van anderen kunnen inschatten
Zelf geen gevaarlijke situaties veroorzaken
Beschermingsmaatregelen kennen
Een jongen raakt de borsten van een meisje tijdens
groepsknuffel (14j)
Een trainer (22j) zit vaak voor het slapengaan op de
kamer van de meisjes(15-17j) moppen te vertellen.
Een jongen staat te zwieren met zijn piemel in een
gemengde kleedkamer (7-11j).
Een trainster komt zonder verwittigen de
kleedkamer van de jongens binnen (15-17 j)
Een jongen maakt een foto van de meisjes onder de
douche en verspreidt die via e-mail (13 j)
Een jongen (7 j)wordt gedwongen om aan de piemel
van de trainer te komen
Grensoverschrijdend of niet?
+ Grote verschillen in beoordeling
×Ngl persoonlijke aanvoelen en visie
×Ngl de persoon over wie het gaat
×Ngl de context
Hoe beoordelen van seksueel gedrag?
+ Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag
+ Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag
+ Rode vlag: zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag
+ Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag
Hoe beoordelen van seksueel
gedrag?
6 beoordelingscriteria
1.
Toestemming (wederzijds)
2.
Vrijwilligheid
3.
Gelijkwaardigheid
4.
Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat
5.
Contextadequaat
6.
Zelfrespecterend
Consent of wederzijdse toestemming
In kindertaal:
+ Als we het allebei goed en
prettig vinden, dan is het
ok.
+ Ik moet goed vragen of het
ok is
+ Als ik het niet wil, dan
moet ik dat zeggen en het
niet doen.
+ Als mijn vriend/in zegt dat
hij/zij niet wil, dan mag ik
niet aandringen
Vrijwilligheid
In kindertaal:
+ Ik doe het alleen omdat ik
het zelf wil
+ Ik doe het niet om de
ander een plezier te doen
of omdat ik bang ben dat
de ander boos zal worden
+ Ik mag niet aandringen als
de ander niet wil
Gelijkwaardigheid
In kindertaal:
+ Seksueel getint contact
met iemand die veel
ouder, sterker of slimmer,
jonger of zwakker is, is
niet ok
Leeftijds- of ontwikkelings-adequaat
gedrag
In kindertaal:
+ Ik doe geen dingen waar ik te
oud of te jong voor ben
+ Zie normatieve lijst op
www.seksuelevorming.be/down
load
Aangepast aan context
In kindertaal:
+ Ik hou rekening met mijn
omgeving en doe geen
dingen die anderen
zouden kunnen storen of
chockeren.
+ Anderen houden ook
rekening met wat jij
storend vind.
Zelfrespecterend
In kindertaal:
+ Ik doe mezelf geen pijn.
+ Ik denk na over de
schadelijke gevolgen van
mijn gedrag voor mezelf
+ Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende
+ Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de
vlag
+ Herhaald gedrag-rodere kleur
+ Urgentie vanaf Rood
+ Seksueel misbruik: grijze zone
Seksueel misbruik?
groen
geel
rood
zwart
toestemming
OK
+- OK
- OK
--OK
vrijwilligheid
OK
+- OK
- OK
--OK
gelijkwaardig
heid
OK
+- OK
- OK
--OK
Leeft/ontw.
adequaat
OK
+- OK
- OK
--OK
Contextadequaat
OK
+- OK
- OK
--OK
Zelfrespect
OK
+- OK
- OK
--OK
Hoe reageren?
+ Groen: accepteren en eventueel uitleggen
+ Geel: uitleggen, begrenzen en alternatieven bieden,
signaleren, coachen
+ Rood: verbieden, uitleggen en controleren, eventueel
bemiddelen, melden, straf of interventie aankondigen,
coachen
+ Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf
of/en begeleiding of andere interventie, melden
Een jongen staat te zwieren met zijn piemel in
een gemengde kleedkamer (7-11j).
Groen: Je zegt bijvoorbeeld
+ Er was zoveel plezier in
de kleedkamer, vertel
eens wat er zo leuk was
.
Een trainer zit vaak voor het slapengaan
op de kamer van de meisjes moppen te
vertellen
Geel: Je zegt bijvoorbeeld als
kampleider t.a.v. trainer:
+ Ik heb gemerkt dat je voor
het slapengaan wat lang op
de meisjeskamer blijft. Ook
al vinden sommige meisjes
dit leuk, toch is het niet
gepast.
+ De meisjes moeten
voldoende privacy en rust
krijgen. Kunnen we
afspreken dat dit niet meer
gebeurt?
Je zegt bijvoorbeeld als meisje
t.a.v. trainer:
+ Wij vinden het leuk dat je
mopjes vertelt, maar niet op
onze kamer.
+ We hebben graag meer tijd
om ons om te kleden.
+ Kunnen we in het vervolg
misschien mopjes vertellen
in de ontspanningszaal?
Een jongen raakt de borsten van een meisje tijdens
groepsknuffel (14j)
Rood: Je zegt bijvoorbeeld
als trainer:
+Borsten aanraken kan niet in
groepsknuffel. Ga je excuses
aanbieden!”
Een jongen (7 j)wordt gedwongen om aan de piemel
van de trainer te komen
Zwart: Je zegt bijvoorbeeld
als volwassene:
+Het is goed dat je ons dit
vertelt.
+Dit mag niet gebeuren, we
bespreken dit.
+Het is erg dat dit jou
overkomt.
+Dit is zeker niet jouw fout.
+We gaan je helpen.”
2. Raamwerk seksuele en
lichamelijke en integriteit en beleid
Waarom een Raamwerk?
+ Aanbevelingen Bijzondere Commissie seksueel
misbruik binnen de kerk
×Structureel misbruik
×Ook in andere contexten zoals school, jeugd,
sport, internaat en instelling
+ Rapport ‘Geweld, gemeld en geteld’ van het
Kinderrechtencommissariaat
+ Parlementaire vragen
Doelstellingen van het
Raamwerk
+ Een integer en integraal beleid in organisaties
- via een verbetertraject voor bestaand beleid
- via concreet werkmateriaal
+ Bescherming van de seksuele en lichamelijke
integriteit
van “cliënten”
Een Raamwerk in drie delen
1. Een modelvisie voor het beleid
2. Instrumenten die het beleid toepasbaar maken in de
praktijk
3. Achtergrondinformatie
Een beleid op drie niveaus:
Reactiebeleid
Preventiebeleid
Kwaliteitsbeleid
Beleidsdomeinen
kwaliteit
Zorg/educatie
Huisregels/
accommodatie
Deskundigheid
medewerkers
Communicatie
preventie
reactie
Beleidsinstrumenten
1.
een leidraad: hoe kan een organisatie aan de slag?
2.
een quickscan: topiclijsten die helpen het huidige beleid in te schatten
3.
overzicht uitgangspunten voor een beleidsvisie
4.
een uitgewerkte beleidsmatrix met suggesties voor mogelijke interventies en
werkwijzen
5.
een competentiechecklist voor medewerkers, die kan gebruikt worden om de
noden aan bijscholing in kaart te brengen
6.
profiel aanspreekpersoon integriteit API
7.
een checklist voor omgangsregels
8.
het vlaggensysteem
9.
een gedragscode: een instrument om de verwachtingen naar medewerkers
met betrekking tot seksualiteit en lichamelijke integriteit te formuleren
10.
een handelingsprotocol: een stapsgewijs voorstel tot handelen bij een
vermoeden, een onthulling of een vaststelling van seksueel misbruik
11.
een wegwijzer met adressen en contactgegevens waar je cliënten kan naar
doorverwijzen of waar je zelf terecht kan voor advies en ondersteuning
Achtergrondinformatie
1. Engagementsverklaring seksuele integriteit in de
sport
2. De denkkaders voor een beleid over seksualiteit en
lichamelijke integriteit, met linken naar meer
bronnenmateriaal;
3. Normatieve lijst seksuele ontwikkeling
4. Het beroepsgeheim en andere begrippen:
informatie over de huidige wetgeving ter zake.
Denkkaders
+ Voorbeeld: de denkkaders
×Seksuele ontwikkeling
×Ethisch kader
×Rechtenkader
×Juridisch en regelgevend kader
×Kwaliteit van leven
×Seksuele gezondheid
×Traumatogene modellen
Basisinstrumenten
AANSPREEKPERSOON INTEGRITEIT (API)
WAT?
Een aanspreekpunt voor begeleiders, ouders met een
vraag,
vermoeden of klacht over (seksueel)
grensoverschrijdend gedrag.
KENNIS
afspraken, reglementen, reactieplan, vlaggensysteem &
wegwijzer
Aanspreekpersoon Integriteit (API)
TAKEN
+ Preventie en ondersteuning (bekendmaken functie,
bewustmaking gedragscodes, vorming voor
begeleiders, info aan bestuur…)
+ Aanspreekpunt en eerste opvang
(luisteren + informatie, advies of doorverwijzing)
+ Coördinatie van interne procedure (reactieplan) en
doorverwijzing (hulpverlening, politie en justitie…)
Reactieplan of handelingsprotocol
Het reactieplan
kunnen toepassen
bij een vermoeden,
onthulling of
vaststelling van
seksueel
grensoverschrijdend
gedrag.
Reactieplan of handelingsprotocol
FASE 1: Het vermoeden, de onthulling of de vaststelling
+ Vermoeden
Signalen ordenen, veiligheid garanderen, vermoeden
bespreken
+ Onthulling
Actief luisteren, informeren over verdere stappen, veiligheid
garanderen, ernst van feiten inschatten, onthulling bespreken
+ Vaststelling
Veiligheid garanderen, politie&medische bijstand, ouders
verwittigen, slachtoffer ondersteunen en informeren over
verdere stappen
Reactieplan of handelingsprotocol
FASE 2: Overleg en advies
+ Intern overleg
× Samenstellen noodteam (API + bestuurslid, ouder, extern
expert, vertegenwoordiger van een federatie…)
× Taken noodteam: Verdere acties bespreken en uitvoeren,
communicatie naar derden, woordvoerder aanstellen
+ Extern advies
× Aan gespecialiseerde hulpverleningsdiensten
× Bij wie terecht voor wat?  zie wegwijzer
Reactieplan of handelingsprotocol
FASE 3: Interne afhandeling/melding bij hulpverlening
en/of politie
+ Interne afhandeling
× Voor elk van de betrokkenen
× Tussen de betrokkenen
× Voor de organisatie
× Communiceren met familie
+ Melding bij hulpverlening (waar voor wat?  zie
wegwijzer)
+ Melding bij politie en justitie (waar?  zie wegwijzer)
Reactieplan of handelingsprotocol
FASE 4: Opvolging & evaluatie
+ Kort na het voorval
× Welke stappen
× Hoe verlopen
+ Enkele maanden erna
× Hoe is het nu in de organisatie
× Extra maatregelingen nodig?
× Hoe kan een aanpak beter? Uitbreiden noodteam? …
Implementatie van het Raamwerk
+ Engagement voor doorontwikkeling
×naar diverse contexten: sport, jeugdsector,
integrale jeugdhulp, kinderopvang en onderwijs
×focus op jongeren en kinderen
×resultaat = 5 aangepaste versie Raamwerk
+ Implementatie door opleiding
×training van begeleiders
×Lijst gecertificeerde trainers
Contact
 Erika Frans
[email protected]