19 oktober 2014 ptember 2011 - Nederlandse Jeugdvereniging voor

40e jaargang nr. 295 - - 19 oktober 2014
Pagina 1
ASTRUIM is het enige ruimtevaart- en
sterrenkundetijdschrift in het Nederlands in
Nederland en België.
Het is een uitgave van de Nederlandse
Jeugdvereniging voor Ruimtevaart en Sterrenkunde.
Het is bestemd voor jeugd, jongeren en volwassenen.
Telefoon: 024 - 64 199 29
www.njrs.nl
[email protected]
Lidmaatschap-/abonnementsgeld:
20 euro voor een heel kalenderjaar.
Verschijnt plm. 13 keer per jaar.
Bankrekening: NL60 INGB 0003 2938 36
t.n.v. G. Keijzers
Postbus 38
5340 AA Oss
Voor België:
Belfius - Neerpelt
Bankrekening: BE68 0839 7325 2634
Wil je geen lid of abonnee meer zijn? Zeg dan voor
1 december op, anders ben je verplicht opnieuw
voor een jaar te betalen.
Neem de Nederlandse Jeugdvereniging voor
Ruimtevaart en Sterrenkunde als een echt goed
doel op in uw testament !!!!!!
Eindredactie
Gerard Keijzers
Lay-out
- Theo Appeldoorn
- Ruud van Asseldonk
- Gerard Keijzers
Internet realisatie
Stephan Brands
Foto voorpagina:
NASA astronaut Reid Wiseman maakte op 28
september 2014 vanuit het ISS deze schitterende
opname van de Melkweg. Naar zoiets moois kan toch
iedereen uren naar kijken. Toch?
INHOUD:
Space X lanceerde Dragon naar ISS ................................................................................. 3
Nieuwe bemanning (Expeditie 41) in ISS aangekomen ..................................................... 5
Ruimtevaarders voerden twee ruimtewandelingen uit ....................................................... 6
Space shuttle Endeavour in Los Angeles te zien ............................................................... 11
Exoplaneet heeft heldere hemel met waterdamp ............................................................... 11
Stratos 2 raket is nog lang niet klaar voor lancering .......................................................... 12
Marsnieuws ........................................................................................................................ 13
Landing op komeet gaat op 12 november gebeuren ......................................................... 17
Saturnus' nieuws ................................................................................................................ 18
Complexe organische moleculen gevonden ...................................................................... 19
Wat er aan de sterrenhemel te zien is ............................................................................... 20
Activiteiten Nederlandse Jeugdvereniging voor Ruimtevaart en Sterrenkunde ................. 22
Pagina 2
SPACEX LANCEERDE DRAGON
NAAR ISS
Met donderend geweld lanceerde op 21
september SpaceX een Falcon raket. Op de
top van de raket bevond zich een onbemand
ruimtevrachtschip
Dragon.
Aan
boord
bevonden zich o.a. een lading muizen, een
experimentele 3D-printer, fruitvliegjes en een
orkaan onderzoekingsexperiment.
Het muizenverblijf
De 20 muizen werden verdeeld over twee
kooien. NASA bestudeert het effect op muizen
tijdens verschillende experimenten. De andere
tien muizen worden bestudeerd door een
farmaceutisch bedrijf. Het gaat hier om
weefselmonsters die wetenschappers meer
gegevens
moeten
verschaffen
over
spierafbraak tijdens diverse testen. De helft
van de muizen keert half oktober weer naar de
aarde terug en de andere helft in december.
Vanwege het slechte weer (heel veel regen)
moest deze lancering een dag uitgesteld
worden. In de loop van de nacht verdwenen
de wolken en dus kon de raket op zondag
lanceerbasis Cape Canaveral onder zich
laten.
Zo'n drie minuten na liftoff was de brandstof
van de eerste trap met zijn negen motoren al
op. Toen brak het moment aan om deze
rakettrap gecontroleerd terug te laten keren.
Na een serie manoeuvres kwam het in de
Atlantische Oceaan terecht. Deze fase is voor
SpaxeX erg belangrijk omdat het de bedoeling
is dat de Falcon 9 herbruikbaar wordt.
De vlucht verliep verder volgens plan en het
toestel zette koers richting ISS om er twee
dagen later te arriveren. Daar zat de Duitse
ruimtevaarder Alexander Gerst klaar om met
de Canadese robotarm de Dragon naar de
koppelingspoort Harmony te loodsen en het
eraan te koppelen.
Bij de fruitvliegjes willen de wetenschappers
weten welke gedragsveranderingen er tijdens
de gewichtloze ruimtevlucht optreden.
Aan boord is ook een commercieel
ontwikkelde 3D-printer, gebouwd door Silicon
Valley. De bedoeling is dat er 3D-printen
worden gemaakt. Lukt dat dan zijn dat de
eerste producten met 'made in space'. Ze zijn
dan straks van groot belang bij toekomstige
ruimtemissies naar verre bestemmingen zoals
naar Mars. Het ISS-RapidScat instrument
werd
aan
de
buitenkant
van
de
Dragoncapsule
vastgemaakt.
Volgens
wetenschappers moet de sensor helpen bij
het voorspellen van het krachtiger worden van
orkanen in de tropen.
Andere experimenten hebben te maken met
het verbeteren van ontwerpen van golfclubs,
IMAX-camera's enz. Ook twee nieuwe accu's
vlogen mee die in de Amerikaanse
ruimtepakken zullen worden aangebracht voor
de eerstvolgende ruimtewandelingen die in
oktober gepland staan. Deze missie is de
vierde van SpaceX waarbij gebruik werd
Pagina 3
gemaakt
van
de
onbemande
ruimtevrachtschip
Dragon
en
staat
geregistreerd als de CRS-4. Medio oktober
keert deze weer terug naar de aarde en zal
het hangende aan parachutes in de oceaan
neerkomen.
Het experiment met de muizen ARK-2
Pagina 4
NIEUWE BEMANNING (EXPEDITIE 41) IN ISS AANGEKOMEN
Twee kosmonauten en een astronaut
vertrokken op 25 september richting ISS. Ze
bevonden zich aan boord van de Russische
Sojoez TMA-14M capsule. Voor de lancering
zorgde een Russische Sojoez raket vanaf
lanceerbasis Baikonoer in Kazachstan.
kosmonaute. Een journalist vroeg Serova o.a.
hoe ze haar haar in de ruimte denkt te kunnen
wassen. Gevat reageerde ze met een
wedervraag: "Waarom vraag je niet naar de
haarstijl van mijn collega's?"
Elena Serova in haar Sokol ruimtepak
Elena Serova (boven), Barry Wilmore (midden) en
Alexander Samokutyaev (onder) poseren op de trap
voordat ze aan boord gaan van de Sojoez capsule
Temidden
van
de
Rus
Alexander
Samokutyaev (44 Jaar) en de Amerikaan
Barry Wilmore (52 jaar) bevond zich de eerste
Russin Elena Serova, die zes maanden in het
ISS gaan doorbrengen. Zij is slechts de vierde
Russin
in
de
ruimtevaartgeschiedenis.
Eenmaal aan boord maken zij deel uit van
Expeditie 41. Voor de 38-jarige Serova is deze
lancering een hele beleving. Haar metgezellen
hebben allebei al een verblijf in het
ruimtestation er op zitten.
Op de persconferentie voor het vertrek was er
nog een incidentje met de Russische pers, die
vooral focuste op het geslacht van de
Ongeveer zes uur na liftoff bereikten ze
probleemloos het ISS. Vanuit het ruimtestation
was al van verre te zien dat een zonnepaneel
van de Sojoez niet was uitgeklapt. De
ruimtevaarders in de capsule hadden hiervan
niets gemerkt. Wat de oorzaak is van dat falen
is nog niet bekend. Of het een probleem gaat
opleveren als het toestel met bemanning gaat
terugkeren
naar
de
aarde,
is
hoogstwaarschijnlijk niet het geval. Tijdens de
gehele vlucht naar het ISS heeft niemand iets
gemerkt en het automatisch koppelen verliep
prima.
De Sojoez TMA-14M met een zonnepaneel zoals
Wiseman hem vanuit het ISS fotografeerde.
Pagina 5
RUIMTEWANDELING OP 7
OKTOBER
Op 7 oktober maakten de Amerikaan Reid
Wiseman en de Duitser Alexander Gerst een
ruimtewandeling. Zo werd een niet-werkende
ammoniak pomp verwijderd, een klus die
eigenlijk in december van vorig jaar al had
moeten gebeuren. Maar er moest nog meer
vervangen worden namelijk een kapotte lamp
van een televisiecamera op de Canadese
robotarm, waarmee de aankomst en het
vertrek van ruimtevaartuigen gevolgd kunnen
worden.. Verder installeerden zij een reserve
systeem op de mobiele transporter die nodig
is om de robotarm te bewegen om apparatuur
van de ene naar de andere plek te
verplaatsen.
Deze 182e ruimtewandeling duurde 6 uur en
13 minuten en die begon en eindigde in de
luchtsluis Quest. Het was de vijfde van de
zeven ruimtewandelingen die voor dit jaar
gepland staan. Voor Wiseman en Gerst waren
het hun eerste.
In totaal hebben nu de ruimtevaarders 1142
uur en 15 minuten (47,6 dagen) buiten het ISS
doorgebracht.
OORZAAK MISLUKTE
GALILEO-LANCERING BEKEND
Het is inmiddels bekend geworden wat de
oorzaak was van de mislukte lancering van
twee Galileo navigatiesatellieten van ESA op
woensdag 22 augustus. Een ontwerpfout in de
Russische Fregat bovenste rakettrap bleek de
schuldige
te
zijn.
De
hydrazine
brandstoftoevoer bevroor en daardoor werd
de toevoer naar de twee stuwraketten
verstoord. Dat had tot gevolg dat deze
raketten niet voldoende stuwkracht konden
leveren en de kunstmanen niet de vereiste
hoogten konden bereiken.
ESA-ruimtevaarder Alexander Gerst bezig met zijn fit
check van zijn ruimtepak voordat hij aan zijn
ruimtewandeling begint
De mobiele transporter beweegt langs de rails
aan de voorkant van de zonne-energie trust
van
de
robotarm
op
verschillende
werkplekken. Het wordt ook op verschillende
plekken op zijn plaats gehouden. Het
installeren van de MRTA en zijn bekabeling
nam het grootste deel van de resterende tijd
van de ruimtewandeling in beslag. Er deden
zich geen problemen van enige betekenis
voor.
Na afloop spraken beide ruimtevaarders hun
dank uit aan het opleidingspersoneel voor
deze ruimtewandeling. Ze waren zeer
tevreden over het feit dat ze hun
werkzaamheden zo goed hadden kunnen
uitvoeren
Een tekening van de Fregat rakettrap met de twee
Galileo kunstmanen
Een Fregat voor de vlucht vanaf FransGuyana voor de lancering in december, was al
onderweg naar de lanceerbasis. Meerdere
Fregats bleken dezelfde constructiefouten te
vertonen en die onbetrouwbare onderdelen
zijn of worden nu vervangen.
Pagina 6
Alexander Gerst maakte deze erg mooie opname van
Reid Wiseman tijdens diens werkzaamheden in de
ruimte
OPNIEUW EEN GESLAAGDE
RUIMTEWANDELING
De Amerikanen Reid Wiseman en Barry
Wilsmore verlieten op woensdag 15 oktober
de luchtsluis Quest voor een tweede
ruimtewandeling in een week. Zij hadden toe
taak een gebroken koelpomp te vervangen,
een camera, en een component te installeren
die noodstroom naar een robotarm heeft te
transporteren.
Het allerbelangrijkste van deze wandeling was
het herstellen van het elektrische component
SSU dat op 8 mei dit jaar mislukte. Het
vervangen van dat element kon alleen
wanneer het ISS in de schaduw van de aarde
bevond en dus op dat moment geen stroom
opwekte. Een wat langdurige klus en daarom
werd intussen een camera verplaatst van de
haven-1 zonnepaneel trust segment naar de
voorkant van de Harmony module. Die plek
moest vrijkomen voor apparatuur die volgend
jaar zomer wordt aangebracht
De beide astronauten aan het werk tijdens hun
ruimtewandeling op 15 oktober
Pagina 7
TEST NOODRAKET ORION
Op onderstaande foto is te zien hoe een
noodraket op de Orioncapsule wordt
geplaatst. Tot half november blijft het geheel
in de assemblagehal staan. Daarna gaat het
naar een lanceerplatform om half december
boven op een Delta 4 raket gelanceerd te
worden vanaf lanceerbasis Cape Canaveral.
KEERT X-37B SPOEDIG TERUG
NAAR DE AARDE?
Al vele maanden draait het onbemande
ruimteveer X-37B om de aarde. Nu cirkelen
berichten dat het spoedig zal terugkeren naar
de aarde. De landing zal geschieden op de
luchtmachtbasis Vandenberg in Californië.
Dit toestel dat op een space shuttle lijkt, is
van de Amerikaanse luchtmacht. Het zit
volgepropt met geheimzinnige apparatuur,
communicatie- en informatie-instrumenten en
nieuwe materialen voor gebruik in toekomstige
militaire programma's. De 29 meter lange
miniatuur space shuttle is gehuld in een en al
geheimzinnigheid.
Dat het toestel weldra
terugkeert uit de ruimte blijkt wel uit de
voorbereidingen op de luchtmachtbasis. Ook
zijn piloten gewaarschuwd uit de buurt te
blijven. De eerste missie in de ruimte duurde
224 dagen en eindigde in juni 2010. De
tweede keerde na 469 dagen terug op aarde.
De huidige derde missie zal zeker minimaal
670 dagen hebben geduurd en het record flink
hebben verbeterd. Vast staat dat hierna een
vierde missie zal volgen.
RUSLAND LANCEERDE
GEHEIME KUNSTMAAN
De noodraket wordt op de Orioncapsule geplaatst
De Orioncapsule zal gedurende vier uren
tweemaal om de aarde draaien om vervolgens
weer behouden op aarde terug te keren.
Mocht er tijdens de lancering iets misgaan dan
kan
de
noodraket
de
onbemande
Orioncapsule van de raket omhoog trekken en
op veilige afstand van de raket neer te laten
komen.. Het is de bedoeling dat in de
toekomst bemande ruimtevluchten met dit
ruimtevaartuig uitgevoerd worden naar Mars
en asteroïden.
Na vier maanden van stilte in verband met
een mislukte lancering in mei, ging op
zaterdag 27 september weer een Proton raket
van start. Na ongeveer 10 minuten na liftoff
hadden de drie rakettrappen hun werk gedaan
en was het de beurt aan de Breeze M
rakettrap om de lancering af te ronden.
Hiervoor waren een reeks manoeuvres nodig
alvorens de geheime militaire kunstmaan in
zijn juiste definitieve omloopbaan om de aarde
terecht kwam. Hoewel Rusland nauwelijks iets
over de missie bekend maakte (zo gaat dat bij
spionagesatellieten) wordt aangenomen dat
de Luch in een geostationaire baan zal zijn
gebracht. De volgende lancering met een
Proton raket staat gepland op 21 oktober. Dan
moet de Express AM6 in een baan om de
aarde worden geschoten. Gezien de nietoptimale betrouwbaarheid en de slechte
betrekkingen tussen de V.S. en Rusland, loopt
het aantal lanceringen met deze raket terug.
Pagina 8
ARIANE 5 LANCERING
Twee commerciële communicatiesatellieten
bevonden zich in de neuskegel van een
Ariane 5 raket toen deze op donderdagavond
16 oktober (plaatselijke tijd) de lanceerbasis in
Kourou onder zich liet. Beide kwamen, zoals
gepland, in geostationaire overgangsbanen
terecht. De lancering verliep vlekkeloos nadat
er een uitstel had plaatsgevonden van 44
minuten vanwege stormen die op dat moment
woedden.
De Proton raket wordt gereed gemaakt voor lancering
In augustus is het aantal personeelsleden met
25% verminderd. De Proton raket is geschikt
voor grote communicatiesatellieten met een
gewicht van 6000 kg en meer. Maar de V.S.
heeft daarvoor nu ook de Falcon 9 en Europa
de Ariane 5. De concurrentie is dus heel groot.
TEST NIEUW
LANCEERSYSTEEM
De NASA bestudeert gegevens van een proef
met een nieuwe technologie waarmee
suborbitale raketten een deel van hun lading
kunnen afleveren. Een suborbitale raket komt
wel in de ruimte, maar maakt geen volledige
omwenteling in een baan rond de aarde. Bij
de proef werd op 28 augustus werd
geprobeerd een sublading af te werpen, terwijl
de hoofdlading aan boord blijft. De Black
Briant IX-raket met de nieuwe techniek werd
gelanceerd vanaf de basis op Wallops Island
in de Amerikaanse staat Virginea. Het
afleversysteem maakt gebruik van kleine
raketmotoren. Bij de proef werden onder meer
dampsporen getrokken in de ruimte. NASA
bestudeert nu of het nieuwe afleversysteem
functioneert.
Intelsat 30/DLA-1 in de testhal
Als eerste werd afgestoten de Intelsat
30/DLA-1
voornamelijk
bestemd
als
televisiesatelliet voor Latijns-Amerika. Vanaf
95 gr. W.L. zal het gedurende de komende 15
jaar in bedrijf zijn. Daarna volgde de ruim
3000 kilo wegende Arsat-1. Deze kunstmaan
is de eerste grote telcom kunstmaan van
Argentinië. Ook deze heeft een geschatte
levensduur van zeker 15 jaar.
INDIA LANCEERDE IRNSS-1C
India lanceerde op woensdag 15 oktober haar
derde navigatiesatelliet, de IRNSS-1C. Dat
gebeurde met een PSLV raket vanaf
lanceerbasis Satuh Dhawan. Al snel waren de
zes hulpraketten leeggebrand en afgeworpen,
gevolgd door de eerste trap. 20 minuten na
liftoff bereikte deze navigatiesatelliet zijn sterk
ellipsvormige baan van 282 bij 20.670
kilometer om de aarde. Daarbij maakte het
een hoek met de evenaar van 17,9 graden.
Het uitklappen van de grote zonnepanelen
leverden evenmin problemen op. De 28e
lancering van een PSLV raket was wederom
een succes. De 1425 kg wegende IRNSS-1C
Pagina 9
(Indian Regional Navigation Satellite System)
kon een 20 dagen later van manoeuvreren
aan zijn werk voor de komende 10 jaar
beginnen. De IRNSS-1 A en 1B werden
respectievelijk in juli 2013 en in april 2014 in
de ruimte gebracht. De bedoeling is dat vierde
in december en nummer vijf volgend jaar
februari of maart gelanceerd gaan worden.
India hoopt dan een Global Positioning
System voor eigen regio voltooid te hebben.
Tekening van de IRNSS-1C
JAPAN LANCEERDE
VERBETERDE
WEERSATELLIET
Met de lancering van een weersatelliet startte
Japan met een nieuwe verbeterde serie op 7
oktober. Voor het in de ruimte brengen
gebruikte dat land haar eigen H-2A raket
vanaf lanceerbasis Tanegashima. De eerste
trap, werkend op vloeibare waterstof, was
versterkt met twee hulpraketten, die vaste
brandstof verbruiken. Na ongeveer een minuut
waren de twee hulpraketten leeggebrand en
vielen terug naar de aarde en kwamen in de
Stille Oceaan terecht.. De eerste trap had zijn
werk na zes-en-een-halve-mninuut er ook op
zitten. De bovenste rakettrap werd vervolgens
nog twee keer ontstoken om de weersatelliet
Himawari
8
in
een
geostationaire
overgangsbaan te brengen op een hoogte van
250 tot 35.976 kilometer. Daarbij maakte het
een hoek met de evenaar van 22,4 graden.
Enkele weken van manoeuvreren volgden
vervolgens om de baan cirkelvormig te krijgen
op bijna 36.000 kilometer hoogte, een
geostationaire op 140 gr. O.L.
Himawari 8 in de testhal
Om de 10 minuten scant het toestel het
oostelijk halfrond om foto's te verzamelen van
tyfoons, cyclonen, weersystemen en wolken.
Aan boord bevinden zich vergelijkbare
instrumenten als in de Amerikaanse GOES-R,
die in 2016 met een Atlas 5 in een baan om
de aarde zal worden geschoten. Gezamenlijk
moeten ze beter in staat zijn om opkomende
zware stormen te voorspellen. De Himawari 8
gaat de MTSAT 2 vervangen, die in 2006 is
gelanceerd. Zoals de plannen er nu liggen, zal
in 2016 de Himawari 9 om de aarde gaan
draaien.
X-37 GELAND
Zoals we al aankondigden elders in Astruim
dat de militaire mini space shuttle X-37B elk
moment weer kon terugkeren naar de aarde,
is dat inmiddels gebeurd. Net voor het
afsluiten van dit nummer van Astruim, bereikte
ons het persbericht dat het toestel op 18
oktober op de luchtmachtbasis Vandenberg
was geland.
Pagina 10
SPACE SHUTTLE ENDEAVOUR IN LOS ANGELES TE ZIEN
Twee jaar nadat space shuttle Endeavour in
Los Angeles aankwam, kon het publiek zich
alvast aan het ruimteveer vergapen met name
wat er al allemaal in het laadruim was
geplaatst. Dat wordt gevuld met apparatuur,
grote delen e.d. Heel opvallend erin valt de
Spacehab op. De komende jaren zal het
ruimteveer zoveel mogelijk voorzien worden
van displays en onderdelen die door de NASA
eruit zijn gehaald.
Spacehab
EXOPLANEET MET HELDERE
HEMEL EN WATERDAMP
Opvallend is de aanwezigheid van de Spacehab
De drukmodule Spacehab vloog op acht
shuttlemissies tussen 1996 en 2000. Telkens
leverde het onderdelen af voor de opbouw van
de ruimtestations MIR en ISS. Het vloog aan
boord van de ruimteveren Endeavour, Atlantis
en Discovery tijdens STS-79, STS-81, STS84, STS-86, STS-89, STS-96, STS-101 en
STS-106
missies.
Alle
indrukmakende
onderdelen tijdens verschillende vluchten zijn
in het laadruim geplaatst. Van elke vlucht
tenminste een, een echte of een replica.
Eind oktober worden de laadruimdeuren
gesloten. Het is momenteel te bezichtigen in
het Exposition park net ten zuidwesten van
het centrum van Los Angeles. Heel veel
bedrading is aangebracht om de onderdelen
beter te kunnen laten zien. Het geheel is
schitterend verlicht. Daarna wordt de expositie
genaamd 'Go for Payload' gesloten. Er volgt
vervolgens een tijd om sponsors en
geldschieters te vinden voor de aanvulling van
een External tank, de hulpraketten enz. om
het geheel te completeren. In 2018 hoopt het
museum alles gerealiseerd te hebben.
Een internationaal team van astronomen heeft
een planeet ontdekt met een heldere hemel
en water in de dampkring. Het is de kleinste
planeet tot nu toe waar wetenschappers water
hebben aangetroffen. De planeet is ongeveer
zo groot als Neptunus, zo'n vier keer de
grootte van de aarde en staat 124 lichtjaar van
de aarde vandaan. De planeet, HAT-P-11b
genaamd, heeft een heldere hemel, wat het
voor de onderzoekers mogelijk maakte om de
atmosfeer te onderzoeken. Bij alle andere
ontdekte exoplaneten van deze grootte werd
het zicht beperkt door wolken. Om de planeet
waar te nemen maakten de wetenschappers
gebruik van de zogeheten transitmethode. Op
het moment dat de planeet vanaf de aarde
gezien voor zijn ster schuift, verduistert de
planeet een klein stukje van die ster. De
astronomen maakten gebruik van de
ruimtetelescopen Hubble, Spitzer en Kepler.
Ze keken naar het licht dat vanuit de ster door
de dampkring van HAT-P-11b in de
telescopen viel. Uit de waargenomen
golflengtes concludeerden de onderzoekers
dat de atmosfeer waterdamp bevat. Omdat
het licht dat de dampkring doorlaat relatief
intens is, moet de planeet een heldere hemel
hebben. In elk geval tot vlakbij het oppervlak
is HAT-P-11b wolkeloos.
Pagina 11
STRATOS 2 RAKET IS NOG NIET KLAAR VOOR LANCERING
Hij had uiterlijk 3 oktober de lanceerbasis El
Aeronocillo van de Spaanse ruimtevaartorganisatie Instituto National di Technica
Aerospacial moeten verlaten voor een vlucht
naar 50 kilometer hoogte. Maar een
technische storing hield voor de zoveelste
keer die start tegen. Het technische probleem
was van dien aard dat het nu een uitstel voor
lange tijd werd. Een nieuwe lanceerdatum kon
onmogelijk worden vastgesteld voor de
Stratos 2 raket.
Op deze tekening is te zien hoe de zoetjesraket Stratos
2 naar een hoogte van 50 kilometer had moeten
klimmen
De Stratos 2 raket is gebouwd door de
studenten van de TU Delft. Nauw eraan
werkte mee de Radboud Universiteit
Nijmegen. Op 2 oktober 's ochtends om 11.00
uur zou de raket moeten vertrekken vanaf de
lanceerbasis nabij de stad Huelva. De ene
uitstel na de andere volgde vanwege
mankementen. Om 18.00 uur was het zover,
de tank was gevuld met brandstof en de
countdown liep nu onafgebroken door. Plots
begonnen de systemen te haperen en daarbij
liet ook nog de boordcamera het afweten. Om
18.30 uur besloten de studenten de lancering
naar de volgende dag te verplaatsen. Helaas
bleken alle problemen niet opgelost te zijn. De
hoofdklep die moest zorgen dat het lachgas
onder hoge druk de motor in zou spuiten,
weigerde met als gevolg dat de klep bevroor.
De studenten zagen toen maar af van een
verdere poging en besloten de lancering voor
onbepaalde tijd uit te stellen.
De raket zelf is gebouwd door studenten van
Delft Aeropace Rocket Engineering (DARE)
en wordt aangedreven door een hybride
motor. Dat is een techniek waarbij
grondstoffen worden gebruikt die ook zijn te
vinden in zoetjes, kaarsvet en lachgas.
Spottend heeft het de bijnaam 'zoetjesraket'
gekregen. Met deze lancering hoopten de
studenten het hoogterecord van 5 jaar
geleden flink te verbeteren. Toen bereikte hun
raket een hoogte van 12,5 kilometer. Met
gevoelige
meetinstrumenten
van
de
Nijmeegse Radboud Universiteit hoopten die
studenten meer te weten te komen over
radiostraling in de atmosfeer. Hoever dringen
die radiogolven uit de ruimte in onze
atmosfeer door? Op aarde wordt dit signaal
verstoord door al die andere radiogolven in
onze dampkring zoals telefoons, radio's,
navigatie enz. Allemaal ruis en tot welke
hoogte reiken die? En welke veranderingen
treden er op naarmate men hoger komt. De
studenten
wilden
weten
hoeveel
achtergrondruis vanaf de aarde richting ruimte
wordt ingeslingerd. Filtert men die dan blijft de
achtergrondruis uit het heelal over. En die
leert weer meer over het ontstaan van het
heelal. Hoe zuiverder die metingen des te
nauwkeuriger de verkregen gegevens zijn.
Daarom is het grote doel dat zij voor ogen
hebben een kleine radiotelescoop naar de
maan te sturen. Dat zal nog wel even duurder.
Eerst een succesvolle lancering naar de 50
kilometer hoogte. Dat is nog lang geen ruim
385.000 kilometer, de afstand tot de maan.
WEDSTRIJD; BEDENK NAAM
VOOR DE LANDINGSPLEK OP
KOMEET
Momenteel wordt de landingsplek van het
Duitse ruimtevaartuig Philae op komeet
67P/churyumov-Gerasimenko aangeduid met
'Site J'. Maar dat is toch geen naam. Dat
vinden ze bij ESA ook en daarom roepen ze
alle Europeanen, jong en oud, op om een
passende naam te bedenken. Je moet ook
een korte beschrijving erbij doen (max. 200
woorden) waarom je die naam hebt gekozen.
De winnaar wordt uitgenodigd om de landing
op 12 november te volgen in het
vluchtleidingscentrum in Darmstadt.
Pagina 12
door Michel van Pelt
KOMEET
MARS
SCHEERT
LANGS
Op 19 oktober, net als deze Astruim uitkomt,
vliegt komeet Siding Spring vlak langs Mars.
Een botsing is vrijwel uitgesloten, maar de
zeer snelle deeltjes uit de staart vormen wel
een risico voor de diverse satellieten die
momenteel rond de rode planeet draaien. Die
deeltjes
zullen
ook
de
atmosfeer
binnendringen, wat juist weer zeer interessant
is voor observatie door deze sondes.
De huidige schatting is dat er
“maar” ongeveer honderd kilogram aan
komeetmateriaal
per
seconde
de
Marsatmosfeer in zal vallen. Dat betekent dat
de stroom deeltjes zeer ijl zal zijn. Toch zorgt
NASA er voor dat haar drie orbiters, Mars
Odyssey, Mars Reconnaissance Orbiter en de
net aangekomen MAVEN, op het moment dat
de komeet langs scheert zich aan de andere
kant van Mars bevinden.
De kans op een inslag van een deeltje is
daarmee vrijwel nul, maar het observeren van
de komeetdeeltjes tijdens de meest nabije
nadering is daarmee niet mogelijk. Wel zullen
de instrumenten van de NASA sondes voor,
tijdens en na de dichtste nadering de activiteit
van de komeetkern in de gaten houden en
gegevens verzamelen over de grootte en
verdeling van de stofdeeltjes in de
komeetstaart.
ESA laat haar Mars Express echter niet
“schuilen”, maar zal het juist zo manoeuvreren
dat het zijn ASPERA-3 deeltjesdetector in kan
zetten tijdens de dichtste nadering.
De net aangekomen NASA Marssatelliet MAVEN.
[NASA/JPL-Caltech]
Pagina 13
Dit instrument is hopelijk in staat de kleine
veranderingen in de samenstelling van de
Marsatmosfeer op het moment van de
komeetpassage te meten. ASPERA-3 zal
vooral letten op sporen van watermoleculen,
die normaal gesproken niet in de hoge
Marsatmosfeer voorkomen en dus van de
komeet afkomstig moeten zijn.
Komeet Siding Spring wordt ook met andere
middelen gevolgd, onder andere met de
Infrared Telescope Facility op Hawaï,
verscheidene ruimtetelescopen (waaronder de
Hubble Space Telescope) en tal van
ruimtesondes als Swift, SOHO en NeoWISE.
MAVEN
AANGEKOMEN
BAAN ROND MARS
IN
In de nacht van 21 op 22 september kwam
NASA’s MAVEN (Mars Atmosphere and
Volatile Evolution) aan in een baan rond de
rode planeet. MAVEN werd op 18 november
2013 gelanceerd en is ontwikkeld om
onderzoek te doen aan de ijle bovenste lagen
van de koolstofdioxide-dampkring van Mars.
De sonde moet antwoorden geven op vragen
omtrent de evolutie van de Marsatmosfeer,
klimaatveranderingen in het verleden, en de
invloed
daarvan
op
de
(mogelijke)
bewoonbaarheid van het Marsoppervlak. Voor
MAVEN zijn ook vijf 'duiken' in de
Marsdampkring gepland, waarbij de sonde
kortstondig slechts 125 kilometer boven het
oppervlak zal vliegen om ook het grensgebied
tussen de onderste en bovenste lagen van de
ijle dampkring te bestuderen.
EERSTE INDIASE MARSSONDE
OOK AANGEKOMEN
Slechts drie dagen na de aankomst van
MAVEN werd ook Indiaas Mars Orbiter
Mission (MOM), of Mangalyaan, door middel
van een rem-raket-manoeuvre in een baan om
de planeet Mars gebracht. Hiermee werd
India, na Rusland, de VS en Europa (ESA), de
vierde ruimtevaartmogendheid die dit voor
elkaar kreeg.
De Indiase Marssonde Mangalyaan. [ISR]
Pagina 14
Mangalyaan werd op 5 november 2013
gelanceerd en zal onder meer metingen doen
van de hoeveelheden methaan in de
Marsatmosfeer
en
de
verhouding
deuterium/waterstof van waterdamp in de
hoge atmosfeer. Uit dit laatste kan worden
afgeleid hoeveel water de planeet in de loop
van zijn geschiedenis is kwijtgeraakt. Verder
heeft Mangalyaan nog een (eenvoudige)
camera, een deeltjesdetector en een
infraroodsensor
aan
boord.
Het
instrumentenpakket weegt in totaal slechts
vijftien kilogram; drie procent van het totale
gewicht van de ruimtesonde. Dit is niet erg
veel, maar Mangalyaan is danook vooral
bedoeld als testmissie voor de ontwikkeling
van Marssondes en vooral ook de operaties
op weg naar en rond Mars (het volgen en
besturen vanaf aarde). De sonde werd in
slechts drie jaar ontwikkeld, gebaseerd op een
bestaande satelliet-bus en enkele door de
Indiase ruimtevaartorganisatie zelf (in zeer
korte tijd) ontwikkelde meetinstrumenten.
De Marsmissie past in het relatief nieuwe
interplanetaire programma van India. Eerder
plaatste het land al een sonde in een baan om
de maan. In de komende jaren wil India een
onbemande lander op de maan neerzetten,
een ruimtesonde naar Venus sturen en een
satelliet voor zonneonderzoek lanceren. Het is
daarmee ook in een soort ruimterace met
concurrent China verwikkeld; de race naar
Mars heeft het wat dat betreft in ieder geval al
gewonnen.
CURIOSITY BOORT EERSTE
GAT IN MOUNT SHARP
NASA’s
Curiosity
heeft
een
eerste
boormonster genomen van (de voet van)
Mount Sharp, de berg die het hoofddoel is van
de rover. Het door de boor verzamelde poeder
zal in Curiosity’s interne laboratorium worden
onderzocht op chemische en mineralogische
samenstelling. Aan de voet van de berg
bevindt zich het oudste gesteente, zo bleek uit
eerder observaties door Marssatellieten. Hoe
hoger de rover klimt, hoe jonger de
sedimentlagen die het tegen zal komen.
Een opname van het eerste gat dat Curiosity in Mount
Sharp heeft geboord. [NASA/JPL-Caltech/MSSS]
Pagina 15
Zo zal Curiosity de geschiedenis van Mount
Sharp kunnen lezen, en onderzoeken of de
sedimenten zijn afgezet door wind, water of
een combinatie van beide.
STUDENT
VINDT
NIEUWE
MANIER OM WATER TE VINDEN
IN HET VERLEDEN VAN MARS
Vervolgens vergeleken de onderzoekers de
resultaten met metingen van Curiosity. Het
bleek de door de NASA rover onderzochte
Marsgesteenten een hoge kristallisatiegraad
hebben, wat er dus op wijst dat er geen
afkoeling door water in het spel was. Het is
voor het eerst dat de invloed van, en dus
aanwezigheid van, water in het verre verleden
van Mars bestudeerd werd op basis van de
kristallisatiegraad van vulkanisch gesteente.
Het gebeurd zelden dat een student de eerste
auteur is van een artikel in het
wetenschappelijke, gerenommeerde tijdschrift
Nature
Communications.
De
21-jarige
Amerikaanse student Kellie Wall kreeg het
voor elkaar met een beschrijving van een
nieuwe methode om de aanwezigheid van
water op Mars aan te geven.
Wall en haar collega's bestudeerden de mate
van kristallisatie in verschillende vulkanische
gesteenten op aarde. Het bleek dat een lage
mate van kristallisatie samengaat met snelle
afkoeling onder invloed van water. Zonder
water is er een tragere afkoeling, en is de
kristallisatiegraad hoger.
Student Kellie Wall, eerste auteur van een
wetenschappelijk artikel over de detectie van water op
Mars. [Robert Hubner, WSU Photo Services]
Pagina 16
LANDING OP KOMEET GAAT OP 12 NOVEMBER GEBEUREN
De Duitse lander Philae, dat nu nog vast zit
aan de het Europese ruimtevaartuig Rosetta,
zal op 12 november afdalen naar het
oppervlak van komeet 67P/ChuryumocGerasimenko. Dat zal gebeuren op de kop
van deze komeet, die gezien zijn vorm
spottend 'badeendje' wordt genoemd. Zowel
de datum als de landingsplek maakte ESA
eind september bekend. Voor het eerst in de
geschiedenis zal een aards voertuig op een
komeet landen.
De plek is gekozen omdat het daar redelijk
vlak is. Ook valt daar genoeg zonlicht, zodat
de accu's opgeladen kunnen worden. Mocht
de landing daar toch niet door kunnen gaan,
dan heeft ESA nog een alternatief achter de
hand. Het is de bedoeling dat de Rosetta op
12 november om 9.35 uur de Philae loslaat.
Dan daalt het toestel langzaam naar het
oppervlak. Na ongeveer 7 uur vliegen moet de
landing voltooid zijn. Bijna een half uur later,
iets na 17.00 uur, moet het signaal op aarde
aankomen, dat alles is geslaagd. Moet dat op
de alternatieve plek gebeuren, dan zal dat een
paar uur later het geval zijn.
De verkenner Philae moet het komende jaar
onder meer gaan boren in het oppervlak van
de komeet om vast te stellen waaruit dit
hemellichaam
bestaat.
Dat
kan
wetenschappers een beter beeld geven over
de wijze waarop ons zonnestelsel is ontstaan
en daarmee ook van de aarde
Op 26 september fotografeerde het Europese
ruimtevaartuig Rosetta komeet 67P/ChuryumovGerasimenko uitvoerig. Dat op een afstand van 26
kilometer.. Het werd een samenstelling van vier
opnames die een interessant plaatje opleverde. In het
middendeel (de nek) zijn duidelijk jetstromen te zien.
IJsdeeltjes en gassen spoten uit het binnenste van de
komeet omhoog. Het tijdsverschil tussen het eerste en
het vierde plaatje bedroeg 20 minuten.
Pagina 17
SATURNUS' RINGEN EN DRIE
MANEN
Een fraaie opname gemaakt door het NASA
ruimtevaartuig Cassini van een deel van de
ringen en drie van diens manen. De grootste
van de drie, Tethys met een doorsnede van
1062 kilometer, is in het midden van de foto te
zien. Al vanaf deze afstand valt het pokdadige
oppervlak vanwege de vele inslagen op.
Linksboven de maan Tethys, komt maan
Hyperion met een doorsnede van 270
kilometer, in beeld. Linksonder de ringen is op
deze foto nog net maantje Prometheus te
zien. Deze meet een doorsnede van 86
kilometer. Let ook eens op de ringen. De
diverse scheidingen moeten je ook zeker
opvallen. Cassini maakte deze opname op 14
juli 2014. Het toestel bevond zich op dat
moment 1,9 miljoen kilometer van Tethys en
maakte daarbij een hoek van 22 graden met
het vlak zon-Tethys. Het kleinst zichtbare
detail op deze maan dat te zien is, meet altijd
nog 11 kilometer. De opname is gemaakt in
het normale zichtbare licht.
'EILANDJE' GEVORMD OP
MAAN TITAN
Op de grootste maan van Saturnus, Titan, is
een structuur ontdekt die er nog niet eerder
was. Het oppervlak is bezaaid met meren en
eilanden. Door de lage temperaturen zijn de
meren echter vooral gevuld met methaan en
ethaan. In juli 2013 zagen astronomen van
Cornell University een structuur die er nog niet
eerder was. Het zou het eerste bewijs kunnen
zijn van actieve geologische processen op
Titan. Maar er zijn ook andere verklaringen
Pagina 18
mogelijk en de onderzoekers noemen er een
aantal. Ten eerste zou het de wind kunnen
zijn, die golven maakt op het eerder
spiegelgladde oppervlak van het meer, Ligeia
Mare. Die golven zouden er op de metingen
uit kunnen zien als een eiland. Mogelijk
kunnen het ook gasbellen of vaste deeltjes
zijn die in het water zitten, waardoor de
dichtheid anders gemeten wordt, en de indruk
van een eiland ontstaat. Tot slot stellen ze dat
het misschien vaste materialen zijn die
bevroren waren in de winter van
Titan.
Inmiddels begint het namelijk lente te worden
op de maan, en zouden de stijgende
temperaturen de stoffen hebben gesmolten,
waarna ze zijn gaan drijven. Kortom, er is nog
veel onderzoek nodig om dit raadsel op te
lossen.
COMPLEXE ORGANISCHE
MOLECULEN GEVONDEN
Duitse en Amerikaanse astronomen hebben
diep in de ruimte complexe organische
moleculen gevonden die het begin zijn van al
het leven op aarde. Dat was het resultaat na
onderzoeken van de samenstelling van een
gaswolk waarin stervorming plaatsvond. Die
gaswolk, Sagittarius B2, bevindt zich op een
afstand van 27.000 lichtjaar van ons vandaan
en bleek moleculen te bevatten, die nooit
eerder zo diep in de ruimte waren
aangetroffen. In de gaswolk vonden de
astronomen isopropyl cyanide, een molecuul
met
een
vertakte
koolstofketen.
Wetenschappers zijn geïnteresseerd in
dergelijke moleculen, omdat al het leven op
aarde afhankelijk is van moleculen met
vertakte koolstofketens. Tot nu toe werden er
alleen
onvertakte
koolstofmoleculen
gevonden. De vondst kan erop duiden dat de
bouwstenen van het leven in groten getale
aanwezig zijn in de ruimte, een belangrijke
ontdekking in de zoektocht naar buitenaards
leven. Al het leven zoals wij op aarde kennen
is afhankelijk van eiwitten, die opgebouwd zijn
uit aminozuren. Wetenschappers die zoeken
naar buitenaards leven, hopen deze complexe
organische moleculen aan te treffen in
stervormende gaswolken, want waar de
bouwstenen van het leven worden gevormd,
ontstaat mogelijk ook leven. De astronomen
ontdekten de isopropyl cyanide-moleculen
door te kijken naar het licht dat uit de gaswolk
kwam. De waargenomen golflengtes geven
informatie over de samenstelling van de
gaswolk.
RADARREFLECTIES VAN
VENUS BLIJVEN
RAADSELACHTIG
Radaropname van het hooggebergte Ovda Regio op
Venus. (NASA)
Een nieuwe analyse van twintig jaar oude
meetgegevens
heeft
geen
oplossing
opgeleverd
voor
de
raadselachtige
radarreflectie-eigenschappen van de planeet
Venus.
De Amerikaanse planeetverkenner Magellan
ontdekte in de jaren negentig al dat radarsignalen sterker door het Venusoppervlak
worden
gereflecteerd
naarmate
het
betreffende terrein hoger ligt. Bovendien
werden op grote hoogte enkele merkwaardige
donkere vlekken ontdekt - gebieden die juist
vrijwel géén radarsignaal reflecteren.
Het nieuwe onderzoek spitste zich toe op het
hooggebergte in Ovda Regio. Op 2400 meter
hoogte blijkt de radarreflectiviteit van het
Venusoppervlak vrij gering te zijn; op 4500
meter hoogte is de reflectiviteit aanzienlijk
hoger. Maar op een hoogte van 4700 meter is
er sprake van een plotselinge afname van de
radarhelderheid.
De oorzaak is nog steeds onopgehelderd.
Vermoedelijk is er een relatie met de
temperatuur, die op Venus extreem hoog is
(ca. 500 graden) maar wel afneemt bij
toenemende hoogte. Er is al gesuggereerd
dat er sprake zou kunnen zijn van een soort
metallische neerslag met bepaalde elektrische
eigenschappen die van invloed zijn op de
radarreflectiviteit, maar om wat voor
verbindingen het dan zou gaan is onduidelijk.
Pagina 19
WAT ER AAN DE STERRENHEMEL TE ZIEN IS
IN DE PERIODE VAN 19 OKTOBER TOT 17 NOVEMBER 2014
MERCURIUS
Is in de laatste week van oktober en in de
eerste
helft
van
november
in
de
ochtendschemering laag boven de oostzuidoostelijke horizon op te sporen. Het
gebruik van tenminste een verrekijker is wel
aan te raden. Mercurius bevindt zich in Maagd
en vanaf 14 november in de Weegschaal.
VENUS
Staat deze periode te dicht of achter de zon
en is dus niet waarneembaar. Venus treffen
we tot 30 oktober aan in het sterrenbeeld
Maagd en daarna in de Weegschaal.
MARS
De enige planeet aan de avondhemel die met
het blote oog te zien is. Gaat ongeveer twee
uur na de zon onder. Die tijd wordt steeds
korter, tegen half november nog maar een
uurtje. Deze redelijk heldere planeet staat tot
21 oktober in het sterrenbeeld Slangendrager
en daarna in Boogschutter.
JUPITER
Schittert aan het firmament. Komt in de
tweede helft van oktober kort na middernacht
op en tegen half november al voor
middernacht. Deze reuzenplaneet prijkt in het
sterrenbeeld Leeuw.
SATURNUS
Is in deze periode helaas niet waarneembaar.
Bevindt zich of te dicht bij de zon of achter de
zon. Saturnus staat in Weegschaal.
URANUS
Met tenminste een goede verrekijker kunnen
we deze planeet in Vissen vinden. Staat het
grootste deel van de nacht aan het firmament.
NEPTUNUS
De zichtbaarheid van deze verste planeet in
ons zonnestelsel neemt af. De tijd dat deze
planeet zichtbaar is, wordt steeds korter en
half november verdwijnt hij al voor
middernacht onder de horizon. Zoek met een
sterrenkijker in het sterrenbeeld Waterman.
VAN DAG TOT DAG
21 okt.: Deze ochtend staan de vier grootste
manen ten westen van de planeet.
23 okt.: Voor onze leden in Noord-Amerika en
voor diegenen die daar op vakantie zijn of
voor werk, die kunnen genieten van een
gedeeltelijke zonsverduistering. Voor exacte
tijden zie de plaatselijke nieuwsbronnen.
25 okt. De Maan bedekt planeet Saturnus. Te
18.11 uur begint de Maan voor de planeet te
schuiven en vanaf 19.09 uur komt Saturnus
weer tevoorschijn. De aanvang zal al moeilijk
te zien zijn omdat beide hemellichamen op
slechts 8 graden boven de zuidwestelijke
horizon staan. Het gebruik van minimaal een
zeer goede verrekijker is nodig. Het einde van
dit natuurverschijnsel is vrijwel zeker niet
zichtbaar, Dat gebeurt op slechts 1 graad
boven de horizon.
Hoe verder naar het westen des te beter zal
deze bedekking zichtbaar zijn. Wacht dacht je
voor een kort verblijf in Wales? Of NoordoostAmerika?
26 okt.: Einde zomertijd. Om 3.00 uur worden
alle klokken weer een uur teruggezet.
28 okt.: Deze avond treffen we onder de
maansikkel planeet Mars aan.
31 okt.: Deze ochtend wordt maan
Ganymedes van Jupiter langdurig verduisterd
door de schaduw van maan Callisto. De
helderheid neemt ruim 1 magnitude af.
3 nov.: Rond 7.00 uur is Mercurius boven de
heldere Spica te zien, de helderste ster van
het sterrenbeeld Maagd.
4 nov.: Deze ochtend staan de vier grootste
manen van Jupiter ten westen van de planeet.
4 nov.: Planeet Uranus is rond 18.08 uur iets
ten zuiden van de maanrand te vinden. Een
ideaal moment om nu deze planeet eens in je
kijker te krijgen.
7 op 8 nov.: Boven de Maan kunnen we de
open sterrenhoop de Pleiaden zien staan.
8 op 9 nov.: De Maan passeert rakelings
Aldebaran, de helderste ster van het
sterrenbeeld Stier. Zeer fraaie samenstand die
je beslist moet bekijken.
12 nov.: Rond 6.13 uur eindigt de bedekking
door de Maan van een sterretje van het
Pagina 20
sterrenbeeld
Tweelingen.
Dat
gebeurt
vanachter de donkere maanrand.
13 op 14 nov.: Deze nacht staan de vier
grootste manen van Jupiter ten ooosten van
de planeet.
14 nov.: Linksboven de Maan treffen we
Jupiter aan.
15 nov.: Deze nacht prijkt Jupiter rechtsboven
de Maan.
15 nov.: Deze ochtend zien we linksboven de
Maan Regulus staan, de helderste ster van
het sterrenbeeld Leeuw.
15 nov.: Rond 4.49 uur verschijnt ster XZ
14967 vanachter de donkere maanrand.
19 nov.: Linksonder de smalle maansikkel
zien we 's ochtends Spica staan, de helderste
ster van het sterrenbeeld Maagd.
'VALLENDE STERREN'
Van 2 oktober tot 7 november laten de
Orioniden zich zien. Hun maximum valt rond
de nachten van 21 en 22 oktober. Ze zijn snel
en vallen vooral op door hun vaak nalichtende
sporen. Kijk in de richting van ster Betelgeuze
van het sterrenbeeld Orion. Het is bijna
Nieuwe Maan m.a.w. geen hinder van
maanlicht. En nu maar hopen op een
wolkenloze, heldere nacht.
In oktober en november kunnen we enkele
Tauriden verwachten. Hiervoor moet je het
sterrenbeeld Stier in de gaten houden. Het zijn
trage exemplaren, maar wel heldere. Vaak
schitteren ze in de vorm van vuurbollen.
MAANFASEN
Nieuwe Maan
Eerste Kwartier
Volle Maan
Eerste Kwartier
DE ZON
18 oktober
28 oktober
07 november
17 november
HONDERDEN KOMETEN
GETELD BIJ JONGE STER
Franse astronomen hebben bijna 500
afzonderlijke kometen onderzocht die om de
ster Bèta Pictoris draaien. De pas ongeveer
20 miljoen jaar oude ster is omgeven door een
enorme schijf van materiaal.
Dat is een planetenstelsel-in-wording, waarin
verdampende
kometen
en
botsende
planetoïden gas en stof produceren.
Al sinds bijna dertig jaar zien astronomen
subtiele veranderingen in het licht van Bèta
Pictoris, die worden toegeschreven aan
kometen die vanaf de aarde gezien vóór de
ster langs trekken.
De astronomen hebben meer dan duizend
waarnemingen van het licht van Bèta Pictoris
geanalyseerd die tussen 2003 en 2011 zijn
verkregen met de 3,6-meter telescoop van de
Europese sterrenwacht op La Silla (Chili).
Daarbij zijn 493 verschillende kometen
ontdekt, waarvan sommige meerdere keren
voor de ster langs schoven.
De analyse heeft informatie opgeleverd over
de hoeveelheid stof en gas die de
afzonderlijke kometen uitstoten. Ook konden
enkele eigenschappen van de omloopbanen
van de kometen worden bepaald.
23 oktober
31 oktober
06 november
14 november
OPKOMST ONDERGANG
8.09 uur
18.39 uur
7.27 uur
17.19 uur
7.45 uur
17.01 uur
8.03 uur
16.45 uur
Pagina 21
NACHT VAN DE NACHT
Op zaterdagavond 25 oktober wordt de
jaarlijkse activiteit Nacht van de Nacht weer
georganiseerd. De bedoeling is dat op zoveel
mogelijk plaatsen voor enkele uren het licht
wordt uitgedaan of sterk gedempt. Minder
strooilicht met andere woorden het lijkt wel of
er plotseling veel meer sterren aan het
firmament prijken.
De Nederlandse Jeugdvereniging voor
Ruimtevaart en Sterrenkunde is ook dit jaar
weer met sterrenkijkers aan te treffen op het
recreatieterrein Het Hemelrijk in Volkel. Het
ligt wat afgelegen (alhoewel de buurman is de
luchtmachtbasis)
en
nauwelijks
nog
brandende
straatlantaarns.
Alle
speeltoestellen zijn open en met name de
achtbaan is in het donker een onvergetelijke
gebeurtenis. Een ideale plek om van het
nachtelijke duister te genieten en... zeker ook
van de sterrenhemel.
Iedereen is welkom van 18.00 tot 22.00 uur.
Wij zijn er in ieder geval zeker, met
sterrenkijkers!!! Kom jij ook ?
ACTIVITEITEN KERNEN
NIJMEGEN
Bijeenkomst avond in oktober/november 2014
- bespreking nieuwe plannen
- Bespreking nieuwtjes
- Kijken met een sterrenkijker
- werken aan waterraketten
- wat verder ter tafel komt
Ieder krijgt persoonlijk bericht waar en
wanneer deze bijeenkomst plaatsvindt.
Aanvang: 19.30 uur
Einde: 21.00 uur
UDEN - VELDHOVEN
Gezamenlijke bijeenkomst op vrijdagavond 14
november 2014
- Bespreking nieuwtjes
- 40 Jaar N.J.R.S.
- Nieuwe activiteit
- Wat verder ter tafel komt
In MuzeRijk, Klarinetstraat 4, Uden
Aanvang: 19.30 uur
Einde: 21.30 uur
De volgende ASTRUIM
verschijnt op
18 november 2014
GROOT SUCCES OPEN DAG
ESTEC
In het kader van Wetenschapsweekend hield
de Europese ruimtevaartorganisatie ESTEC in
Noordwijk haar jaarlijkse Open Dag. Ook onze
vereniging was uitgenodigd om ons met een
grote stand te presenteren. Om 9.00 uur
waren we driftig in de weer met het inrichten
met ruimtevaartmodellen, waaronder ISS, MIR
en Viking 1 en diverse 3D afbeeldingen. Toen
om 10.00 uur de deuren werden geopend was
het al meteen loeidruk. Liefst 12.000
bezoekers (jong en oud) bezochten onze
stand. Vooral het ISS-model (1 meter groot)
werd heel veel bewonderd. Aan 3D brilletjes
bleken we een tekort te hebben. Geen wonder
de kraters op de Maan, de ruimtevaarders bij
het ISS kwamen ook zo schitterend over. De
kreten van "het lijkt net echt" en "het lijkt wel
of ik echt in de ruimte ben" klonken ontelbaar
vaak boven de tafel.
Geweldig was ook heel veel leden te mogen
begroeten, die we nog nooit gezien hadden.
Maar ook heel veel bekenden. Trotse
jongetjes van vroeger kwamen nu met hun
kinderen aan, die nu zo 'oud' zijn als zij toen.
Zien we volgend jaar weer jongetjes van
vroeger die nu opa zijn geworden? Dat zou
fantastisch zijn !!!!!
Het was voor ESTEC wederom een geslaagd
evenement. Maar ook voor onze vereniging en
we hopen in 2015 weer van de partij te zijn.
Zien wij jou dan ook? Want er is ontzettend
veel te zien. Diverse ruimtevaarders gaven
lezingen enz.
Pagina 22