recht van de internationale handel

verbintenisrechtelijke
alternatieven voor pand
Afbakening van dit onderwerp:
Geen zakelijke rechten, louter verbintenissen
Dus niet behandeld: fiduciaire eigendom
Verbintenis die een of andere voorrang geeft
Dus niet: vooruitbetaling (geen krediet)
Dus in bijna alle gevallen slechts doordat men verhaal heeft op een derde
-Ofwel derde als persoonlijke zekerheid
-Ofwel derde als schuldenaar van een schuldvordering waarop men een of ander recht
verkrijgt
Enige échte alternatief: externe/zakelijke werking van interne modalisering van
schuldvorderingen
Dus twee delen
1. Gebrek aan zakelijke werking van contractuele rechten in het algemeen
2. Zakelijke werking van interne bepalingen van schuldvorderingen op naam
1
Gebrek aan zakelijke werking
van contractuele rechten




-
Onderscheid zakelijke – obligatoire rechten – numerus clausus
Wat houdt numerus clausus wel / niet in ?
1. Volmacht
Mogelijkheid volmacht te verlenen aan lasthebber om te beschikken over goed
lastgever
Mogelijkheid ook volmacht te verlenen om dat in eigen naam te doen (middellijke
vertegenwoordiging)
Nut – bv. incassomandaat
Maar niet konkursfest
2. Beschikkingsbeperking, bv. onherroepelijke volmacht: verdringend ?
Doet een verbintenis ontstaan om niet te beschikken; beperkingen
Maar geen beschikkingsonbevoegdheid: non licet sed potest
Uitz. bepaalde vormen van gebonden gemeenschap (bv. beleggingsfonds)
2
Gebrek aan zakelijke werking
van contractuele rechten


-
3. Vervreemdingsbeperking
in beginsel geen zakelijke werking
ook verbintenisrechtelijke beperkingen (voorwerp, tijd, belang)
wel contractuele remedies (bv. verval van tijdsbepaling; uitoefening volmacht; enz.)
buitencontractueel: ev. derde-medeplichtigheid bij wanprestatie
4. Ontbindende voorwaarde en ontbindingsrecht
beginsel van terugwerking + zakelijke werking
kan dus in zekere zin zakelijke werking verlenen aan verbintenissen opgelegd aan de
verkrijger in de verkrijgingstitel
veronderstelt dat de voorwaarde verbintenisrechtelijk geldig is
3
Zakelijke werking van interne
bepalingen van
schuldvorderingen op naam



A)
-
B)
-
Twee situaties waarin dit voorkomt:
1. Tweepartijenverhoudingen: schuldvergelijking of netting. Naast de wettelijke (en
gerechtelijke) schuldvergelijking extra mogelijkheden voor conventionele
schuldvergelijking
2. Driepartijenverhoudingen:
rechten die geen toestemming derde vereisen:
Zakelijke zekerheid op de schuldvordering gevestigd door overeenkomst (pand)
Zakelijke zekerheid op schuldvordering krachtens de wet (RV, voorrecht, zakelijke
subrogatie)
Combinatie: voorrecht/RV op fonds
rechten die toestemming derde vereisen:
Overeenkomst met derde tot persoonlijke zekerheidstelling
Overeenkomst met derde ingevolge delegatio solvendi e.d.
4
Zakelijke werking van interne
bepalingen van
schuldvorderingen op naam






-
-
Grondslag
Schuldvorderingen hebben geen ander bestaan dan hun « gelden » tussen SE & SA
Derden kunnen dus maar rechten t.a.v. een schuldvordering verkrijgen in de mate
waarin en zoals ze bestaat.
Dus hebben de interne bepalingen van een schuldverhouding ook externe/zakelijke
werking - onder voorbehoud van het vertrouwensbeginsel, en daarom beperkt tot
schuldvorderingen op naam (inb. rekeningtegoeden, aandelen op naam, enz)
In geval van wijziging van een bestaande schuldvordering: voor zover partijen
beschikkingsbevoegd waren op het ogenblik van de beschikking over hun
schuldvordering
Toepassingen:
vervreemdingsbeperkingen
ondeelbaarheid dan wel juist opsplitsing
onbeschikbaarheid
trustachtige opsplitsing
voorwaardelijke rechten
5
Zakelijke werking van interne
bepalingen van
schuldvorderingen op naam




-
Algemeen
Zekerheidsoogmerk geen beletsel
Externe werking veronderstelt natuurlijk interne geldigheid, o.m. w.b.
nietigheden, onrechtmatige bedingen
actio pauliana, art. 17 FaillW
Externe werking wijkt voor vertrouwensbeginsel
bij abstractie, zie hoger
simulatie
toerekenbare schijn
6
Conventionele schuldvergelijking





-

-
-
1. Externe werking onder het gemeen recht:
Toepassing hogergenoemd beginsel
Geldigheid contract, zie hoger (éénzijidig compensatiebeding kan unfair term zijn)
Geen verbintenisrechtelijke vereisten t.a.v. de betrokken schuldvorderingen (zoals
opeisbaarheid, liquiditeit): wilsautonomie
Wel zakenrechtelijke vereisten:
overeenkomst gesloten op tijdstip waarop partijen beschikkingsbevoegd zijn
schuldvorderingen ontstaan vooraleer beschikkingsbevoegdheid verloren (dus voor
beslag of samenloop of cessie/inpandgeving passieve vordering)
Vraag: vanaf wanneer is een schuldvordering niet (meer) toekomstig ?
2. Beperkte uitbreiding in WFZ, maar enkel t.a.v. handelaars (idioot arrest GWH)
ook indien overeenkomst te GT gesloten na samenloop
ook indien gesloten in verdachte periode (17,2 FaillW uitgeschakeld)
Art. 18 FaillW uitgeschakeld
ook voor andere schuldvorderingen dan op naam (zeldzaam)
7
Driepartijenverhoudingen

Basisstructuur: delegatie-overeenkomst
delegataris
valutaverhouding
gedelegeerde
Delegant
dekkingsverhouding
(fonds)
8
Driepartijenverhoudingen

Delegatie-overeenkomst

De delegatie s.s. (opdracht door delegant om zich te verbinden jegens delegataris) is
een beschikking. Maakt de schuldvordering delegant – gedelegeerde onbeschikbaar
In sommige gevallen verschaft dit alleen reeds aan de delegataris een voorrecht /
R.V. op het fonds (chequeW, wisselbriefW)




In andere gevallen wordt delegatie tegenwerpelijk erga omnes door de aanvaarding
ervan door de gedelegeerde (ter vergelijking: erkenning van een cessie in 1690)
Verschaft dus voorrang op de fondsvordering ook al is het géén inpandgeving
Conflict inpandgeving / delegatie ? Art. 1690 naar analogie: tijdstip
kennisgeving/erkenning vergelijken + goede trouw

Aanvaarding delegatie door delegataris: maakt valutavordering onbeschikbaar

Toepassingen: ook wisselbrief, overschrijving,
9
Modalisering schuldvorderingen
(ihb rekeningtegoeden)
Vgl. de mogelijke technieken
1.
Inpandgeving rekeningtegoed of andere schuldvordering.
Twee beperkte gerechtigden op éénzelfde schuldvordering (eigenaar/pandhouder)
(Daarnaast heeft wetgever geheel nutteloos specifieke regelingen ingevoerd, bv.
«voorrecht» op huurwaarborg)
2.
Gemeenschappelijk rekeningtegoed (mede-eigendom of actieve solidariteit).
Meerdere gerechtigden met zelfde rechten
3.
Voorwaardelijk rekeningtegoed
Meerdere gerechtigden met alternatieve voorwaardelijke rechten
Dit vereist wel een akkoord met de schuldenaar (die akkoord gaat om schuldenaar te
zijn van die alternatieve schulden)
Bv. minnelijk kantonnement
Niet effectief zonder akkoord van de schuldenaar
10
Kwaliteitsrekeningen
Is ook een soort opsplitsing van het eigendomsrecht op de schuldvordering tussen:
Een bewindvoerder
Een gerechtigde of (meestal) meerdere alternatieve gerechtigden
 Waarom onder bewind ? meestal omdat er gerechtigde niét onvoorwaardelijk
gerechtigd is, d.i. er alternatieve gerechtigden zijn
 Bewind wordt dan beschermd door:
- ofwel gemeenschappelijke rekening van bewindvoerders (2 advocaten bv)
ofwel mandaat van gemeenschappelijk belang (in beginsel enkel gezamenlijk
opzegbaar)
 Vereist dat kwaliteitskarakter bekend is bij de schuldenaar (bank) (van wie normaal
ook afstand van schuldvergelijking/ondeelbaarheid wordt bedongen
 Wettelijke kapstok voor tegenwerpelijkheid aan schuldeisers bewindvoerder: art. 103
FaillW
 Schuldeisers van partijen hebben niet meer rechten dan die partijen zelf – ze kunnen
zich dus slechts op het voorwaardelijk tegoed verhalen

11