Catherina (Karen) Koning Catherina (Karen) Koning BACTERIËN

11-11-2016
Catherina (Karen) Koning
Darmmicrobiota
De rol van de microbiota
Winclove ontwikkelt, onderzoekt
en produceert probioti voor
verschillende applicaties
Dr. Karen Koning
Nederlandse Stomavereniging
5 november, 2016
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Catherina (Karen) Koning
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 2
BACTERIËN – DARMFLORA – MICROBIOTA
PAGE 3
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 4
1
11-11-2016
Publicaties over Microbiota
… in de “niet-wetenschappelijke” wereld…
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
…en in populair wetenschapelijke boeken!
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 6
Micropia – The World’s First MICROzoo !
PAGE 7
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 8
2
11-11-2016
Bacteriën zijn overal
Zijn bacteriën niet slecht voor je?
Een tongzoen brengt 80 MILJOEN bacteriën over!
PAGE 9
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Nee, bacteriën zijn essentieel voor je!
Zetmeel
Vezels
Eiwitten
•
verschillende soorten
MICROORGANISMEN
60-80 %
Korte keten vetzuren
Vitamines
• Vitamine K
• Vitamine B12
• Foliumzuur
Aminozuren
van het
IMMUUN SYSTEEM
zit rond de darm
• Zorgen dat ziekteverwekkende microorganismen geen kans krijgen
• Ontwikkeling & functioneren immuunsysteem
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
De darm bevat
1000
• Productie van belangrijke nutriënten:
•
•
PAGE 10
Onze microbiota
• Afbraak van complexe componenten in eten:
•
•
•
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 11
Bacteriën zijn
We zijn
MEER
10-50X
MICROOB kleiner dan
DAN MENS lichaamscellen
.
De microbiota weegt 1-2 KG
en naas telkaar kunnen onze
microben 2,5X de wereld rond
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 12
3
11-11-2016
Microbiota
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Ontwikkeling van de microbiota
PAGE 13
Ontwikkeling van de microbiota
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 14
Ontwikkeling van de microbiota
Type geboorte
Voeding
Termijn
Ziekenhuisbezoek
Antibiotica gebruik
Infectiedruk
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 15
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 16
4
11-11-2016
Verstoring microbiota
Microbiota
• > 1000 verschillende soorten
• Unieke persoonlijke microbiota → relatief stabiel
• Verlies diversiteit → geassocieerd met slechtere
gezondheid
HAS college van Karen Koning, sept 2016
PAGE 17
Verstoring microbiota na antibiotica
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Direct gelinkt met:
• Diarree
-
Antibioticum geassocieerd
-
Reizigers
-
Infectieuze (Rotavirus)
•
Constipatie
•
Inflammatory Bowel Disease (IBD)
•
Prikkelbaar darm syndroom (IBS)
•
Helicobacter pylori infecties
Indirect gelinkt met:
•
Allergieën
•
Kanker
•
Hart en Vaatziekten
•
Urineweginfecties
•
Bacteriële vaginose
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 18
Microbiota, Antibiotica en Obesitas
PAGE 19
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 20
5
11-11-2016
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 21
Microbiota management
Microbiotia management
Wat kunnen we doen om een verstoring te
voorkomen (preventie) of the herstellen
(therapeutisch)?
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 23
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 24
6
11-11-2016
Microbiotia management
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Fecestransplantatie
PAGE 25
Prebiotica
PAGE 26
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Soorten prebiotica
Prebiotica: niet verteerbare levensmiddelen
ingrediënten die selectief de groei en/of activiteit van
een of meerdere bacteriesoorten in de microbiota
stimuleren en zo een gezondheidsbevorderend effect
hebben voor de gastheer
De meest bekende prebiotica zijn:
- Inuline
- Fructo-oligosachariden (FOS)
- Galacto-oligosaccharides (GOS)
- Pectines uit groenten en fruit
- Glucanen uit graanproducten
Onion
Garlic
Leek
Artichoke
Black salsify
Aspargus
Wheat
Oat
Banana
Witlof
Cichorei
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 27
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
% weight (fresh)
2-6
9-1
3 - 10
2-6
4 - 10
2-3
1-4
0.5 - 1.5
0.3 - 0.7
15 - 20
PAGE 28
7
11-11-2016
Probiotica
Probiotica
Wat zijn probiotica? Veelal melkzuurbacteriën
•
Bifidobacteriën
•
Lactobacillen
•
Enterococcen
•
Lactococcen
•
Saccharomyces boulardii
•
E. coli
•
Streptococcen
PAGE 29
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Geen eiwit
Geen medicijn
Wat zijn probiotica? Veelal melkzuurbacteriën
Probiotica
Levende micro-organismen die wanneer toegediend in
voldoende hoeveelheid een gezondheidsbevorderend effect
hebben voor de gastheer.
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 30
Probiotica
Wat zijn probiotica?
Geen molecuul
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 31
•
Bifidobacteriën
•
Lactobacillen
•
Enterococcen
•
Lactococcen
•
Saccharomyces boulardii
•
E. coli
•
Streptococcen
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 32
8
11-11-2016
Hoe zien probiotica er uit?
Soorten Probiotica
•
Monostrain probiotics:
• bevatten 1 stam van een soort
• Voorbeeld:
• Lactobacillus acidophilus
•
Multistrain probiotics:
• bevatten >1 stam van een soort
• Voorbeeld:
• Lactobacillus acidophilus
• Lactobacillus casei
•
Multispecies probiotics:
• Bevatten stammen van meerdere soorten
• Voorbeeld:
• Lactobacillus acidophilus
• Bifidobacterium bifidum
• Enterococcus faecium
PAGE 33
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 34
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Multispecies probiotica
Multispecies probiotica
Dreamteam?
Eigenschappen bacterie X ≠ eigenschappen bacterie Y
Dreamteam!
≠
Multispecies
combinatie stammen/eigenschappen geeft hogere effectiviteit
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 35
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 36
9
11-11-2016
Multispecies probiotica
Indicatie specifiek
Eigenschappen bacterie X ≠ eigenschappen bacterie Y
Applicatie
Product
Reizigers
diarree
≠
•
Product
Design
Multispecies
combinatie stammen/eigenschappen geeft hogere effectiviteit
•
Indicatie specifiek
de juiste stammen (eigenschappen) voor elke aandoening
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 37
Product ontwikkeling
PAGE 38
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Indicatie specifiek
Reizigers diarree wordt veroorzaakt door microorganismen als:
Applicatie
- Bacteriën (85%)  Escherichia coli (ETEC)
Reizigers
diarree
- Parasieten (10%)
Product
Design
Inhibition
ETEC
- Virussen (5%)
Selectie stammen die goed
ETEC kunnen remmen
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Allergie
PAGE 39
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 40
10
11-11-2016
Invloed op de gezondheid op 3 niveaus
Hoe werken probiotica?
1
Microbe – Microbe
Compete for colonization space and receptors
Resistance and inhibition of pathogens (e.g. H2O2)
Modify metabolic environment (e.g. SCFA production)
Communicate with commensals (e.g. quorum sensing)
2
Microbe – Mucosal Layer
Improve barrier function (e.g. claudins)
Induce cyto-protective compounds (e.g. defensins)
Stimulate mucus production
3
Microbe – Immune System
Enhance signaling response (e.g. Ig and cytokines)
Induce immune cell migration (e.g. T and B cells)
Moderate responsiveness (e.g. to food antigens)
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 41
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 42
Toepassingsgebieden probiotica
5 grote toepassingsgebieden
•
(Terugkerende) infecties
•
Functionele darmaandoeningen
•
Immuun gerelateerde aandoeningen
•
Obesitas en metabool syndroom
•
Gut-brain-axis aandoeningen
movie
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 43
11
11-11-2016
Aanbevelingen probiotica
RR van 0.4 ten
gunste van
probiotica
gebruik
Van 5 AAD
gevallen kun je
er 2 voorkomen
‘A’ claims (Floch 2011)
• Infectieuze diarree bij kinderen
• AAD (antibioticum geassocieerde diarree)
• Pouchitis
• Colitis Ulcerosa (remissietijd verlenging)
• Immuun systeem
• Atopisch eczeem
• NEC/PDS/infectie preventie/Vaginale gezondheid
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 45
EFSA claims
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 46
Waarom geen claims?
Wildgroei aan gezondheidsclaims voor voedingsmiddelen
• Producten werken niet → echter wel veel
Wetenschappelijke publicaties die dit wel laten zien!
• Medische claims voor voedingsmiddelen zijn
verboden (ziekte voorkómen, behandelen of
genezen)
• Paradox wetgeving: gezondheid bevorderen maar
niet ziekte bestrijden. Hoe toon je aan dat gezond
iemand nog gezonder wordt?
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 47
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 48
12
11-11-2016
Werken probiotica voor iedereen?
Veiligheid
In clinical trial setting zijn probiotica en synbiotica
veilig(n=30800)
Nee → Waarom werken probiotica bij sommige mensen
wel en bij sommige mensen niet?
Geen verschil in AEs tussen groepen. Probiotica zelfs
licht beschermend
Type
probioticum
Kan iedereen probiotica gebruiken?
De gastheer
In principe JA, wanneer oraal ingenomen
Omgevingsfactoren
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 49
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Verwachting in de praktijk
Gebruikerservaring
Kwaliteit van leven verbeteren:
• Weinig wetenschappelijk onderzoek met
probiotica specifiek bij stomadragers
•
vermindering diarree
•
vermindering obstipatie (klachten)
•
vermindering (buik)pijn, opgeblazen gevoel, flatulentie\
•
Constipatie
krampen
•
Diarree
•
Huidproblemen
Gevolg: meer energie, beter slapen, fitter,
•
Geur
verbetering sociale aspecten
•
High output (ileostoma)
•
PAGE 50
• Wel veel gebruikerservaring
verlenging remissietijd bij UC en pouchitis
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 51
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 52
13
11-11-2016
Tot slot…
Gebruikerservaring Probiotica
… twee gebruikerservaringen van
stomadragers met probiotica …
Case: Man, 70 jaar.
Stoma na LAR vanwege rectumcarcinoom
Nooit echt stevige ontlasting na plaatsen van stoma
(veelvuldig AB-gebruik). Van alles geprobeerd om
ontlasting steviger te krijgen (metamucil, voeding, etc).
Na 3 weken dagelijks een multispecies probioticum
(indicatie antibiotica geassocieerde diarree);
Ontlasting brijig
Na 4 weken
Ontlasting stevig
Vervolgens langere termijn op multispecies probioticum
(indicatie generieke darmgezondheid)
Ontlasting blijft stevig
Bron: rechtstreeks contact Winclove
PAGE 53
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Gebruikerservaring: na colonkanker
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 54
Hoe herken je goed probioticum?
Case: Vrouw, 55 jaar
Stomadraagster, Colonkanker 2008
Post-operatief heftig geconstipeerd ondanks stoma.
Vaak klinisch gelaxeerd. Ernst: behandelplan stopgezet.
6 maanden Probiotica (indicatie AAD)
Veel antibiotica gebruikt: gestart met probiotica.
Binnen 2 dagen ontlasting soepel, elke nacht volle
stomazak.
Kan weer naar buiten, zelf voor het eerst op vakantie.
•
Multispecies product
•
Minimale dagdosis 5x108 cfu/dag (tot eind HBH)
•
Indicatie specifiek
•
Overleving maag-darmkanaal
•
Biologisch actief
•
Evidence based
Bron: Medisch Centrum de Veluwe
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 55
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 56
14
11-11-2016
Soort probioticum?
Waarom probiotica proberen?
• Veilig
• Geen of nauwelijks bijwerkingen
• Snel duidelijk wel/geen resultaat
• Behalve bij remissietijd verlening
• Modulatie van het immuunsysteem
• Betere kwaliteit van leven voor patiënten
• Wetenschappelijk bewijs bij specifieke indicaties
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 57
Specifieke vragen
PAGE 58
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
Specifieke vragen
Darmkrampen (verklaring?)
Moeilijk verteerbaar?
• Infectie
• Vetrijk eten
• Obstipatie
• Gefrituurd eten
• PDS (stress)
• Vezels??? – onverteerbaar?
• Gebrek aan magnesium
• Eten (vertering)
Oplosbare vezels
Onoplosbare vezels
(fermenteerbaar)
(niet-fermenteerbaar)
Fruit, groeten, peulvruchten
volkoren en graanproducten
(appel, sinaasappel, prei, uien)
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 59
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 60
15
11-11-2016
Specifieke vragen
Goed om te eten?
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
• Persoonlijke darmflora
• Darmpflora past zich aan aan wat je eet
• Gevoeligheid darmen
Er is geen “one size fits all” concept!
VRAGEN ?
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 61
Nederlandse Stomavereniging, nov 2016
PAGE 62
16