Document

HvA Onderwijs & Opvoeding
lerarenopleidingen vo/bve
leertaak A5: Mijn eigen leerproces, de reflectiecyclus doorlopen
informatie
Inleiding
Nadenken over het eigen handelen, feedback accepteren (ook van leerlingen), leren luisteren enz.
vormen een noodzakelijke basis voor de verdere ontwikkeling van iedere docent. Dit vereist niet
alleen de bereidheid om te leren, maar ook specifieke vaardigheden. Tijdens de opleiding worden
de studenten vertrouwd gemaakt met het systematisch bijsturen en verbeteren van hun handelen
door middel van leerdoelen en reflectie.
Bij alle activiteiten in het werkplekleren gaat de student uit van leerdoelen, voert daarbij passende
activiteiten uit, reflecteert daarop (ook m.b.v. feedback van anderen) en trekt tenslotte conclusies:
nieuwe leerdoelen formuleren en daarmee weer nieuwe activiteiten aanpakken. Kortom: het leren
verloopt in een cyclus. Dat gebeurt vaak deels op een impliciete manier: niet altijd worden alle
stappen bewust benoemd of besproken of op papier gezet. Daarom is het goed om in een aparte
leertaak heel gericht zichtbaar te maken hoe de cyclus werkt. In andere leertaken is de student
steeds gericht op het leren van de leerlingen, in deze leertaak staat zijn eigen leerproces centraal.
We maken in deze leertaak gebruik van de reflectiecyclus volgens Korthagen, zoals die in het
metawerk vanaf het eerste jaar in de opleiding door de studenten wordt geoefend.
Bestemd voor werkplekleren in jaar: 1, 2, 3, 4
In ieder jaar is de student in het werkplekleren steeds bezig de reflectiecyclus te doorlopen. Deze
leertaak kan dus in ieder jaar worden toegepast. De leertaak mondt uit in een concreet product
voor het portfolio. De vergelijking van de producten van de verschillende jaren geeft een goed
inzicht, aan de student zelf maar bijvoorbeeld ook aan assessoren bij een bekwaamheidsproef, in
de ontwikkeling van zijn vaardigheid om het eigen leerproces te sturen.
Competenties
Het uitvoeren van deze leertaak draagt vooral bij aan de volgende competentie:
 reflectie en ontwikkeling (competentie 7): de student reflecteert op de gegeven lessen,
verwerkt feedback die hij daarop krijgt en verbetert zo zijn handelen.
Omdat deze leertaak gekoppeld is aan het uitvoeren van lessen, komen daarnaast ook de
competenties 1, 2, 3 en 4 aan bod (zie leertaken A1 t/m A4).
Leerdoelen
De student kan:
 systematisch werken in een cyclus van handelen, reflectie en verbetering, en daarin
vaardigheden toepassen zoals:
- leerdoelen formuleren
- reflecteren en de eigen vorderingen in kaart brengen
- feedback vragen, ontvangen en geven
- aan een begeleidingsgesprek deelnemen
- eigen handelingsalternatieven genereren en uitproberen
 meer inzicht verwerven in de eigen sterke kanten, zwakke kanten en mogelijkheden;
 effectief gebruik maken van eigen reflectie en van feedback van verschillende kanten;
 verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen ontwikkeling;
 voor leerlingen als rolmodel te fungeren;
 vanuit inzicht in het eigen leerproces ook leerlingen helpen bij hun leerproces;
 de effecten van zijn persoonlijkheid op het handelen van de leerlingen benoemen.
Info voor de werkbegeleider
Zoals gezegd wordt de reflectiecyclus volgens Korthagen geoefend met de studenten in jaar 1 van
de opleiding en wordt van hen verwacht dat zij die gedurende de opleiding toepassen. Voor de
werkbegeleider is achtergrondinformatie over de reflectiecyclus beschikbaar in de vorm van de
tekst voor studenten die in jaar 1 van de opleiding wordt gebruikt. Deze achtergrondinformatie staat
in de aanvullende uitleg die bij deze leertaak beschikbaar is
.
leertaak A5, versie nov. 2010
1
HvA Onderwijs & Opvoeding
lerarenopleidingen vo/bve
leertaak A5: Mijn eigen leerproces, de reflectiecyclus doorlopen
instructie
Uitvoering van de leertaak
Het spreekt vanzelf dat deze leertaak niet losstaand kan worden uitgevoerd: het vertrekpunt van de
reflectiecyclus is concreet handelen en het eindpunt is opnieuw handelen, maar nu gewapend met
nieuwe inzichten en vanuit nieuwe leerdoelen. De reflectiecyclus wordt dus toegepast op de
activiteitenreeks lesvoorbereiding-lesuitvoering-lesevaluatie. Met andere woorden: deze leertaak
wordt uitgevoerd in combinatie met één van de leertaken A1 t/m A4.
Hieronder staat de uitvoering stapsgewijs in het kort. De genoemde fasen zijn die in de
reflectiecyclus (zie de inleiding van deze leertaak).
NB. Iedere stap wordt meer in detail besproken in de aanvullende uitleg die bij deze leertaak
beschikbaar is.
Stappen
 Fase 0: bereid een les uitvoerig voor. In het lesplanformulier formuleer je ook zorgvuldig je
eigen leerdoelen voor die les. Bespreek de lesvoorbereiding inclusief je eigen leerdoelen met
de begeleider. Pas de lesvoorbereiding zo nodig aan.
 Fase 1: voer de les uit. Zorg dat een begeleider de les observeert en zo mogelijk ook een
medestudent. Zorg dat zij weten waarop je geobserveerd wilt worden.
 Fase 2: terugblik. Vraag de leerlingen om feedback. Bespreek de les na met de observanten.
Gebruik in het gesprek hun observaties en je eigen reflectie, evenals de feedback van de
leerlingen.
 Fase 3: essentiële aspecten. Ga na wat in de gegeven les voor jouw leerpoces essentieel
was. Je kunt dit doen in de nabespreking van de les. Daarnaast kun je op een later tijdstip er
zelfstandig over nadenken en je gedachten hierover apart met je begeleider bespreken.
 Fase 4: alternatieven. Bedenk op basis van de voorgaande fase wat je anders zou kunnen
doen. Werk dit uit in een nieuwe lesvoorbereiding en in nieuwe eigen leerdoelen. Bespreek
deze voorbereiding en deze leerdoelen opnieuw met je begeleider.
 Fase 5: uitvoeren van een nieuwe, verbeterde les.
Portfolioproducten
Bij ieder fase van het reflectieproces dienst portfoliomateriaal verzameld te worden:




fase 0: de lesvoorbereiding, je eigen leerdoelen en commentaar daarop van de begeleider
fase 1: observatiepunten en -formulier, vragen aan de leerlingen voor feedback enz.
fase 2: alle feedback die is verzameld en in het begeleidingsgesprek is doorgenomen
fase 3: je eigen reflectie en een verslag van het gesprek waarin de essentiële situaties zijn
besproken.
 fase 4: de nieuwe lesvoorbereiding met een toelichting (motivatie) bij gemaakte keuzes.
 fase 5: terugblik op de nieuwe, verbeterde les. Werkten de verbeteringen?
leertaak A5, versie nov. 2010
2