De voetafdruk van vlees

DE VOETAFDRUK VAN VLEES
Stijn Bruers
EVA
27/11/2013
INHOUDSOPGAVE
MILIEU-ASPECTEN VEETEELT
Hoeveel verschillende aspecten?
VOETAFDRUKKEN EN PLANETAIRE GRENZEN
Wat is een voetafdruk?
GLOBALE MILIEU-IMPACT EN BIODIVERSITEIT
Wat is aandeel van de veeteelt?
KLIMAAT EN KOOLSTOFVOETAFDRUK
Nieuwe gegevens bijdrage veeteelt aan klimaatopwarming
LANDGEBRUIK EN ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
Wat met biologische veeteelt?
Minder ontbossing door veganisme?
NUTRIËNTENCYCLUS EN STIKSTOFVOETAFDRUK
Is een mondiale veganistisch-biologische landbouw haalbaar?
ZOET WATER EN WATERVOETAFDRUK
1
MILIEU-ASPECTEN VAN VEETEELT
2
DE MILIEU-IMPACT VAN VEETEELT
1.
2.
3.
4.
KLIMAATOPWARMING DOOR METHAAN, CO2 EN LACHGAS
ONTBOSSING
BODEMEROSIE DOOR OVERBEGRAZING EN AKKERBOUW
VERVUILING DOOR MEST: EUTROFIËRING (VISSTERFTE EN DODE KUSTZONES
DOOR OVERBEMESTING)
5. VERZURING DOOR AMMONIAK
6. VERVUILING DOOR PESTICIDEN
7. VERVUILING DOOR DIERGENEESMIDDELEN
8. VERZILTING DOOR IRRIGATIE
9. UITPUTTING GRONDWATER
10.OVERBEVISSING VOOR VISMEEL
11.ENERGIEVERBRUIK
12.MONOCULTUREN EN GGO’S
13.CHEMISCHE VERVUILING BIJ VERWERKING
14.FIJNSTOF EN SMOG
15.FRAGMENTERING VAN ECOSYSTEMEN VOOR GROOTWILD
3
16.INTRODUCTIE VAN INVASIEVE EXOTISCHE GRASSOORTEN
“HET ZIET ER NAAR UIT DAT DE VEETEELT WEL EENS DE BELANGRIJKSTE SPELER ZOU
KUNNEN ZIJN IN HET VERLIES AAN BIODIVERSITEIT, AANGEZIEN HET DE GROOTSTE
OORZAAK IS VOOR ONTBOSSING, EN EEN VAN DE BELANGRIJKSTE OORZAKEN VOOR
LANDEROSIE, VERVUILING, KLIMAATVERANDERING, OVERBEVISSING (…)” (FAO,
2006, P.XXIII)
“DE BIJDRAGE VAN DE VEETEELT AAN MILIEUPROBLEMEN IS GROOTSCHALIG. DE
IMPACT IS ZO SIGNIFICANT DAT HET MET SPOED MOET WORDEN AANGEPAKT.”
(P.XX)
“DE VEETEELT STAAT VOORAAN ALS ÉÉN VAN DE TOP TWEE OF DRIE MEEST
BELANGRIJKE BIJDRAGERS AAN DE ERNSTIGSTE MILIEUPROBLEMEN, OP ELKE
SCHAAL VAN LOKAAL TOT MONDIAAL” (P.XX)
“EEN SUBSTANTIËLE VERMINDERING VAN DE MILIEU-IMPACT IS ENKEL MOGELIJK
MET EEN SUBSTANTIËLE WERELDWIJDE VERANDERING VAN VOEDINGSPATROON,
WEG VAN DIERLIJKE PRODUCTEN.” (UNEP, 2010)
FAO, 2006: Livestock’s Long Shadow
UNEP, 2010: Assessing the Environmental Impacts
of Consumption and Production
4
ENKELE WEETJES
BIOMASSA VAN VEEDIEREN: ?% VAN DE TOTALE BIOMASSA VAN ALLE DIEREN OP
LAND
20%
OPPERVLAKTE VOOR VEEDIEREN: ?% VAN DE TOTALE LANDOPPERVLAKTE
30% (en 80% van landbouwoppervlakte)
AANTAL VEEDIEREN: PER MENS HOEVEEL VEEDIEREN?
3
5
VOETAFDRUKKEN EN PLANETAIRE GRENZEN
6
WAT IS EEN VOETAFDRUK?
Het vraag-aanbodmodel
 Cfr. bankrekening
7
VOETAFDRUKKEN
Koolstofvoetafdruk
Ecologische voetafdruk
Watervoetafdruk
Stikstofvoetafdruk
Energievoetafdruk
Materialenvoetafdruk
…
8
WAT IS EEN VOETAFDRUK?
Planetaire grenzen
Rockström e.a. (2009) A Safe Operating Space for Humanity
14,5%
(16%)
30-50%
30%
75%
8%
9
GLOBALE MILIEU-IMPACT EN BIODIVERSITEIT
10
11
12
Stehfest, E. e.a. (2008), Vleesconsumptie en klimaatbeleid,
Planbureau voor de Leefomgeving.
13
KLIMAAT EN DE KOOLSTOFVOETAFDRUK
14
DE KOOLSTOFVOETAFDRUK
Antropogene emissies van Kyoto-broeikasgassen (exclusief korte
cyclus biologische systemen)
 Kyoto-gassen:
CO2 (fossiele brandstoffen, verandering van landgebruik)
 NH4 (landbouw, productieprocessen, aardgaslekken)
 N2O (landbouw, chemie)
 Fluorgassen (koelsystemen)

Korte cyclus: bv. menselijke ademhaling (voeding), brandhout met
heraanplanting
 Eenheid: kg CO2-equivalenten


Bv. 1 kg CH4 = 34 kg CO2-equivalent
15
DE KOOLSTOFVOETAFDRUK
16
DE KOOLSTOFVOETAFDRUK
Hoe groot is de koolstofvoetafdruk per persoon?
 Wereldgemiddelde: 7 ton CO2-eq per jaar
 Belgisch gemiddelde: 20 ton CO2-eq per jaar
Wat is de planetaire grens?
 1 ton CO2-eq per persoon per jaar tegen 2050
17
DE KOOLSTOFVOETAFDRUK
18
LANDGEBRUIK EN DE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
20
In EU
21
DE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
Het gebruik van biologisch productieve aardoppervlakte
 Het gebruik van fossiele brandstoffen.


energieland = de benodigde oppervlakte van bossen om CO2 op te nemen.
Het gebruik van hernieuwbare materialen (biomassa).
akkerland voor de productie van voedsel en vezels,
 grasland voor vee,
 visgronden voor vis op zee en in binnenwateren
 bosland voor hout- en papierproducten.


Het gebruik van infrastructuur en gebouwen:

bouwland = de oppervlakte voor woningen en tuinen, diensten-, industrie- en
nijverheidsgebouwen, transportinfrastructuur, lucht- en zeehavens,
waterkrachtcentrales en mijnen.
22
DE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
Meeteenheid: gha.jaar
 gha = globale hectare (wereldgemiddelde bioproductiviteit)
Hoe groot is de ecologische voetafdruk per persoon?
 Wereldgemiddelde: 2,4 gha
 Belgisch gemiddelde: 7 gha
Wat is de planetaire grens?
 1,8 gha
23
DE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK
Wie berekent de watervoetafdruk?
 Global Footprint Network www.footprintnetwork.org
 Voor maaltijden/catering www.watervoetafdruk.be
24
KOEMELK OF SOJAMELK?
25
Vleesconsumptie en Klimaatbeleid (2008)
Planbureau voor de Leefomgeving
26
Biologische dierlijke producten: +50% hogere voetafdruk
27
NUTRIËNTENCYCLUS EN DE STIKSTOFVOETAFDRUK
28
DE STIKSTOFVOETAFDRUK
De uitstoot van reactieve stikstof
 ammoniak NH3 en ammonium NH4+, voornamelijk afkomstig van de landbouw
(kunstmest en dierlijke mest)
 stikstofoxiden NOx, voornamelijk afkomstig van verbrandingsmotoren en
elektriciteitscentrales
 nitraat NO3– en nitriet NO2−, voornamelijk afkomstig van landbouw
(kunstmest)
 distikstofmonoxide (lachgas) N2O, voornamelijk afkomstig van de landbouw
en de chemische industrie
Reactieve stikstof zorgt voor
 verzuring: salpeterzuur HNO3 is schadelijk voor natuurgebieden,
 vermesting of eutrofiëring: een daling van zuurstofconcentraties zorgt voor
vissterfte en creëert dode kustzones,
 aantasting van de stratosferische ozonlaag door NO-gas,
 klimaatopwarming: N2O is een 300-keer krachtiger broeikasgas dan CO2
 smogvorming
29
DODE ZONES DOOR STIKSTOFVERVUILING
30
31
DE STIKSTOFVOETAFDRUK
Meeteenheid: kg N
Hoe groot is de stikstofvoetafdruk per persoon?
 Wereldgemiddelde: 8 kg N/jaar
 Belgisch gemiddelde: 25 kg N/jaar

Een Belg eet per jaar 5 kg N
Wat is de planetaire grens?
 ?
32
DE STIKSTOFVOETAFDRUK
Wie berekent de stikstofvoetafdruk?
 N-print: www.n-print.org
33
Center for Ecology and Hydrology, Global Partnersjip on Nutrient management
34
(2013) Our Nutrient World
ZOET WATER EN DE WATERVOETAFDRUK
35
DE WATERVOETAFDRUK
Het gebruik en de vervuiling van beschikbaar proper zoet water
 Groen water = de hoeveelheid water in neerslag, dat wordt opgenomen en
verdampt door planten
 Blauw water = de hoeveelheid zoet water uit oppervlakte- of
grondwaterbronnen dat verdampt wordt tijdens productie van gewassen of
energie.
Irrigatiewater
 Koelwater bij krachtcentrales


Grijs water = de hoeveelheid proper zoet water dat nodig is om vervuild
water zodanig te verdunnen tot de waterkwaliteit voldoet aan de normen.
36
DE WATERVOETAFDRUK
Meeteenheid: liter of m³
Hoe groot is de watervoetafdruk per persoon?
 Wereldgemiddelde: > 1400 m³/jaar
 Belgisch gemiddelde: 3800 m³/jaar
Wat is de planetaire grens?
 Wereldwijde neerslag op land: 16.000 m³/jaar/persoon
 Neerslag in België: 2600 m³/jaar/Belg
 Waterbeschikbaarheid: 830 m³/jaar/Belg
37
DE WATERVOETAFDRUK
Wie berekent de watervoetafdruk?
 Water Footprint Network www.waterfootprint.org
 Voor maaltijden/catering www.watervoetafdruk.be
38