Utrechtse astronomen bouwen instrument om exoplaneten direct

Utrechtse astronomen bouwen instrument om exoplaneten direct waar te
nemen
Allesoversterrenkunde.nl, 22 december 2005
De Utrechtse sterrenkundige Christoph Keller heeft een Vici-subsidie van NWO ontvangen om een begin te
maken met nieuw astronomisch onderzoek aan planetaire systemen rond andere sterren dan de zon. Naar
verwachting kunnen straks met een innovatief instrument op de William Herschel Telescope op La Palma
exoplaneten en planetaire schijven direct worden waargenomen.
Met de toekenning van de Vici-subsidie en een bijdrage van de Universiteit Utrecht wordt de Nederlands-Engelse telescoop op
het Canarische eiland voor een bedrag van 1,5 miljoen euro voorzien van een nieuw instrument dat is gespecialiseerd in het
ontdekken en karakteriseren van planetaire systemen rond andere sterren dan de zon. Tot op heden zijn er met behulp van een
indirecte methode, gebaseerd op het Doppler-effect, zo'n 150 planetaire systemen ondekt. Nog maar een handjevol van deze
zogeheten exoplaneten is ook daadwerkelijk direct waargenomen met een telescoop.
Illustratie van een exoplaneet bij een drievoudige ster.
Exoplaneten zijn ongeveer een miljard keer lichtzwakker dan de centrale ster en worden dus normaalgesproken totaal
overstraald. Het sterlicht dat door zulke exoplaneten en planetaire schijven wordt verstrooid is echter sterk lineair gepolariseerd
en kan daardoor onderscheiden worden van het directe, ongepolariseerde sterlicht dat ons op aarde bereikt. Dankzij de
ongekende polarisatie-gevoeligheid van het nieuwe Utrechtse instrument zal het sterlicht zodanig gefilterd worden dat
planetaire systemen direct waar te nemen zijn.
Deze experimentele polarimeter zal binnen vijf jaar wetenschappelijk operationeel zijn en tevens als technisch voorbeeld dienen
voor toekomstige instrumenten op grotere telescopen. Het Utrechtse instrument zal voornamelijk uitgestrekte schijven en
Jupiter-achtige planeten kunnen waarnemen. Aangezien de polarimetrische techniek complementair is aan de huidige Dopplermethode, zullen met de vernieuwde telescoop nieuwe planetaire systemen ontdekt kunnen worden. Daarnaast zullen de
waargenomen planeten, kometen, asteroïden en stofschijven ook nauwkeurig geanalyseerd worden om zo meer te begrijpen over
het ontstaan van ons eigen planetaire stelsel. Met deze technische en wetenschappelijke ontwikkeling wordt een route ingezet
naar het vinden van planeten zoals onze aarde