Cijfermateriaal nachtwinkels

Cijfermateriaal nachtwinkels
Een nachtwinkel wordt welomschreven in de wet openingsuren met name in artikel 2, 9° en moet
voldoen aan volgende voorwaarden:

de netto verkoopoppervlakte mag niet groter zijn dan 150 m²

geen andere activiteiten uitoefenen dan de verkoop van algemene voedingswaren en
huishoudelijke artikelen

op duidelijke en permanente manier de vermelding “nachtwinkel” dragen

sluitingsuren: 7u00 -18u00 (afwijkende sluitingsuren mogelijk via gemeentelijk reglement)
Er zijn evenwel geen concrete en exacte cijfers bekend van het aantal nachtwinkels. De reden
hiervan is dat er geen specifieke NACE-code voor nachtwinkels bestaat.
De laatst gekende cijfergegevens zijn afkomstig van onderzoeksbureau Food in Mind. Einde 2004
telden zij 2254 nachtwinkels in België. De jaren ervoor was er een jaarlijkse aangroei van 115
nieuwe nachtwinkels.
De laatst gekende cijfers dateren van 2004. Onderzoeksbureau Food in Mind gaf toen aan dat er
2254 nachtwinkels in België waren. Recentelijk heeft Food in Mind in het kader van een grootschalig
onderzoek naar het “grijze kanaal” in de voedingsdistributie nieuwe cijfers bekend gemaakt. Eddy
Bovyn van Food in Mind licht enkele bevindingen toe: “ In België tellen we momenteel 3700
nachtwinkels en phoneshops waarvan minimaal 2/3de nachtwinkels en maximaal 1/3de phoneshops.
Ten aanzien van de cijfers van 2004 is er dus voor de nachtwinkels een lichte stijging van zowat 5 %.
Wij peilden ook naar de omzetcijfers van de nachtwinkels: zowel voor voeding, niet-voeding als
drank zien we een omzetsgroei van gemiddeld tien procent. Naar de toekomst toe voorspellen wij
voor 2010 een daling van het aantal nachtwinkels en phoneshops (-2 % per jaar) en een stijging van
de omzet (+ 5% per jaar)”
De lichte stijging van het aantal relativeert de stelling dat er een algemene wildgroei zou zijn , wat
niet wegneemt dat dit in bepaalde steden wel het geval is.
VVSG heeft in de maanden januari en februari ook gegevens verzameld van het aantal
nachtwinkels in de steden alsook van de specifieke maatregelen die zij hanteren ten aanzien van
nachtwinkels.
Aantallen
317550099 - LABP - 28 november 2008 - 1/4
Er was een zeer grote respons: 304 van de 308 gemeenten (responsgraad van 99 %) beantwoordde
onze vragen. In deze gemeenten zijn er 853 nachtwinkels. Een overzicht van de verdeling in de
verschillende steden en gemeenten vindt u op deze kaart.
Zoals u in afbeelding 1 kan zien, is er in de meeste steden en gemeenten geen (103) of slechts 1
nachtwinkel (84).
Verdere analyse reveleert dat de nachtwinkels in hoofdzaak in de grote steden gevestigd zijn.
Antwerpen (circa 200) en Gent (88) zijn hierbij de absolute koplopers.
Wanneer ook de andere centrumsteden mee verrekend worden, komen we aan 54% van het aantal
nachtwinkels in de 13 centrumsteden (zie Tabel 1). De andere steden en gemeenten tellen dus
slechts 46% van het totale aantal nachtwinkels.
Tabel 1. Aantal nachtwinkels in centrumsteden
Stad
Aantal nachtwinkels
Aalst
14
Antwerpen
200
Brugge
26
Genk
13
Gent
88
317550099 - LABP - 28 november 2008 - 2/4
Hasselt
10
Kortrijk
15
Leuven
30
Mechelen
17
Oostende
32
Roeselare
5
Sint-Niklaas
10
Turnhout
3
TOTAAL
463
Maatregelen
In onze bevraging zijn we tevens nagegaan of de steden/gemeenten specifieke maatregelen nemen
ten aanzien van nachtwinkels. We onderscheiden vijf verschillende maatregelen:
belastingsreglement voor nachtwinkels, stedenbouwkundige verordening voor
functiewijzigingen,gemeentelijk reglement in kader van wet openingsuren, uitbatingsvergunning en
politiereglement waarin beperkingen rond alcoholverkoop opgenomen zijn.
We beperken ons hier tot een bespreking van de cijfers. Verder uitleg over de verschillende
maatregelen vindt u op onze website:
http://www.vvsg.be/nl/lokale_economie_en_werk/nachtwinkels.shtml
Een verhoudingsgewijs overzicht van de diverse maatregelen vindt u in Afbeelding 2.
317550099 - LABP - 28 november 2008 - 3/4
248 of 81,5% van de steden en gemeenten, die antwoordden op onze bevraging, geven aan dat er
in hun stad of gemeente geen specifieke beleidsmaatregelen genomen worden ten aanzien van
nachtwinkels. Dit nuanceert ons inziens toch sterk de stelling dat steden en gemeenten de oorlog
verklaren aan nachtwinkels.
De meest gehanteerde beleidsmaatregel is het belastingsreglement voor nachtwinkels: 31 steden
hanteren deze fiscale maatregel met als argumentatie dat nachtwinkels meer overlast veroorzaken
voor omwonenden. De bedragen die gehanteerd worden zijn variabel.
De bedragen van de belasting variëren, de maximale bedragen die gehanteerd kunnen worden zijn
6000 euro openingstaks en 1500 euro jaarlijkse belasting. Opvallend is dat deze maatregel vaak
gehanteerd wordt in de provincie Antwerpen en Oost-Vlaanderen.
Stedenbouwkundige verordening met betrekking tot functiewijzigingen:
Hierbij worden afwijkende openingsuren, wat bij nachtwinkels het geval is, beschouwd als een
functiewijziging waardoor nachtwinkels steeds een stedenbouwkundige vergunning dienen aan te
vragen. Slechts 12 gemeenten beroept zich op deze mogelijkheid. Er zijn hier provinciale verschillen
waar te nemen met betrekking tot de goedkeuring van dergelijke stedenbouwkundige verordening.
Gemeentelijk reglement in kader van wet openingsuren:
De meest recente maatregel is een uitvloeisel van de wet van 10 november 2006 betreffende de
openingsuren. Deze wet biedt gemeenten de mogelijkheid een reglement aan te nemen waarin
afwijkende sluitingsuren voor nachtwinkels en/of phoneshops kunnen opgenomen worden. Ook is
er de mogelijkheid om de vernoemde vestigingen te onderwerpen aan een voorafgaande
vergunning. Sedert de inwerkingtreding van de wet (1 maart 2007) hebben een 15 steden van deze
mogelijkheid gebruik gemaakt. VVSG heeft in het kader van haar dienstverlening na de nodige
verduidelijking gevraagd te hebben bij de federale overheid, een model van reglement opgemaakt
(zie http://www.vvsg.be/nl/lokale_economie_en_werk/nachtwinkels.shtml)
Politiereglement met beperkingen rond alcoholverkoop: een belangrijke bijdrage tot de overlast
wordt allicht veroorzaakt door alcoholverkoop en- verbruik aan of in de buurt van de nachtwinkel.
Om hieraan tegemoet te komen worden er in politiereglementen/verordeningen bepalingen
opgenomen met betrekking tot alcoholverkoop en –gebruik.
In sommige steden is het in de zomermaanden verboden ’s nachts alcoholhoudende dranken te
verkopen.
Ook bestaan er tijdelijke politieverordeningen waarbij alcoholverkoop door nachtwinkels tijdens
bepaalde evenementen verboden wordt.
Stefan Thomas,
Stafmedewerker lokale economie
VVSG
[email protected]
02/211.55.65
317550099 - LABP - 28 november 2008 - 4/4