Het vlaggensysteem

Het vlaggensysteem
20/03/2014
In gesprek over seksueel gedrag van
kinderen en jongeren
Ludwina Degryse
Een voorbeeld
+ Een jongen van 11 wordt in het zwembad betrapt
met een erectie…
×Bekijk dit als toezichter
×Bekijk dit als ouder van de jongen
×Bekijk dit als ouder van een getuige
×Bekijk dit als de jongen zelf
Op een morgen..
Wat is het probleem?
+ Welke waarden willen we jongeren meegeven?
×Verschillen in visies op seksueel gedrag
×De discussie is vaak geladen en persoonlijk
+ Er is een groot gevoel van verantwoordelijkheid
bij begeleiders en ouders
×Men wil vooral risico’s vermijden
×Seksuele ontwikkeling krijgt moeilijk ruimte
×Overreactie of laisser faire
+ Men gaat het gesprek uit de weg
×Pedagogisch vacuüm
Wat is het probleem?
+ Context van seksualisering
×Beschikbaarheid van beelden en informatie
×Niet steeds geschikt voor jongeren
+ Grotere autonomie
×Zelfsturing groter
×Controle aanpassen
Bedoeling vlaggensysteem
1.Seksueel gedrag van kinderen en jongeren
correct inschatten
+ Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen
+ Criteria en argumenten aan te bieden
2. Gesprek te stimuleren
+ Nuancering en normalisering
+ Gemeenschappelijke taal
3.Pedagogisch reageren
+ Instrumenten en methodieken aan te bieden.
Visie op weerbaarheid
+ Cfr weerbaar in het verkeer
+ Leer je niet door op de achterbank van een auto
te zitten
+ Wel door als zwakke weggebruiker je veilig op
straat te kunnen begeven
×Zicht hebben op risicosituaties
×Gedrag van anderen kunnen inschatten
×Zelf geen gevaarlijke situaties veroorzaken
×Beschermingsmaatregelen kennen
Autonomie en bescherming
7
6
5
4
bescherming
autonomie
3
2
1
0
0 jaar
12 Jaar
18 jaar
Wat is Seksueel
Grensoverschrijdend Gedrag?
+ Opdracht: beoordeel de situaties op het gevoel
en noteer je score
+ Groen - - - - - Geel - - - - - rood - - - - - zwart
+ Helemaal oké
+ Noteer je gevoel
helemaal niet oké
Mag dat?
+ Tijdens het vadertje en
moedertje spelen zoent een
meisje van 4 haar broertje
van 5 op de mond.
Mag dat?
+ Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed.
Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden
het fijn.
Mag dat?
+ Een groepje van 15
jarige jongens
masturberen zich
samen. Ze hebben veel
lol.
Mag dat?
+ Een meisje van 10 gluurt,
tijdens het omkleden in het
zwembad, in de hokjes van de
jongens
Mag dat?
+ Een blote jongen van 10 zet
een meisje van 10 onder
druk om hem te pijpen.
Mag dat?
+ Twee jongetjes en
een meisje van 8
maken grapjes en
seksuele
toespelingen.
Mag dat?
+ Een jongen van 6 probeert het
slipje van een meisje van 4
naar beneden te trekken. Hij
dreigt ermee haar pop kapot te
maken als ze hem niet wil
gehoorzamen
Magdat?
+ Een lerares leunt over een
9-jarige leerling.
Magdat?
+ Een meisje van 10 zit op de
schoot van een volwassen
man. Hij streelt haar borstjes
terwijl ze dat leuk vindt.
Mag dat?
Eigen voorbeelden
+ Welke situaties hebben jullie al meegemaakt of
gehoord? Vertel heel kort
×Betrokkenen (meisjes of jongens) en leeftijd?
×Wat is er precies gezien of gehoord?
×Wat was de context?
Grensoverschrijdend of niet?
×Beoordelen= vlaggen toekennen ahv criteria
×Nadenken over pedagogische reactie
×In gesprek gaan met betrokkenen
Don’t judge too quickly
Beoordelen van seksueel gedrag
+ Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel
gedrag
+ Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend
gedrag
+ Rode vlag: zorgwekkend grensoverschrijdend
gedrag
+ Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend
gedrag
Ernstiger wanneer…
+ Meer schade: belangrijkse argument
×Mate van angst, gebrek aan steun, isolatie,
herhaling, dwang of misleiding,
ongelijkwaardigheid, mate van fysiek contact,..
+ Privacynorm overschreden wordt
+ Meer afwijkt van “gemiddelde” ontwikkeling
+ Pleger gevolgen kan inschatten
6 beoordelingscriteria
+ Toestemming (wederzijds)
+ Vrijwilligheid
+ Gelijkwaardigheid
+ Leeftijd of ontwikkeling
+ Context
+ Zelfrespecterend
Consent of wederzijdse toestemming
In kindertaal:
+ Als we het allebei goed en prettig vinden, dan is
het ok.
+ Ik moet goed vragen of het ok is
+ Als ik het niet wil, dan moet ik dat zeggen en het
niet doen.
+ Als mijn vriend/in zegt dat hij/zij niet wil, dan mag
ik niet aandringen
Toestemming …
+ Afhankelijk van
×Mate waarin kind grenzen voelt
×Duidelijkheid van aangeven van grenzen
×Mate van communicatie (verbaal of non-verbaal)
over grenzen
×Mate van ambivalentie
×Mate van ervaren druk om gedrag te stellen
Vrijwilligheid
In kindertaal:
+ Ik doe het alleen omdat ik het zelf wil
+ Ik doe het niet om de ander een plezier te doen
of omdat ik bang ben dat de ander boos zal
worden
+ Ik mag niet aandringen als de ander niet wil
Vrijwilligheid….
+ Afhankelijk van
×Mate van druk, dwang, aandringen,…
×Sociale druk en groepsdruk
×Beloning, betaling, secundaire winst
×Erbij horen, willen meedoen
×Mate waarin men kan ontsnappen
×Verwachting van negatieve consequenties indien
men weigert
Gelijkwaardigheid
In kindertaal:
+ Seksueel getint contact met iemand die veel
ouder, sterker of slimmer is, is niet ok
+ Seksueel getint gedrag met iemand die veel
jonger of zwakker is ook niet.
Gelijkwaardigheid…
+ Mate van misbruik van macht
×Door overwicht op fysiek, psychisch, sociaal vlak
×Andere ontwikkelingsfase en noden
×Emotioneel ontwikkelingsniveau
×Verschil in noden
×Verschil in informatie
Leeftijd of ontwikkeling
In kindertaal:
+ Ik doe geen dingen waar ik te oud of te jong voor
ben
+ Zie normatieve lijst
Ontwikkeling…
+ Mate van harmonisch of disharmonisch
ontwikkelingsprofiel
+ Grote mate van individuele verschillen in tempo,
snelheid en ervaringen
+ Evolueert nog steeds vb nieuwe media gebruiken
+ Inschatting: beter met een ontwikkelingsnabije
partner wegens meer kans op gelijke noden
+ 20 % norm
Aangepast aan context
In kindertaal:
+ Ik hou rekening met mijn omgeving en doe geen
dingen die anderen zouden kunnen storen of
chockeren.
+ Anderen houden ook rekening met wat jij storend
vindt.
Context…
+ Moeilijker naarmate
×Privacy niet geregeld is
×Kinderen in groep verblijven en worden benaderd
×Meer verzorging
×Er meer toezicht nodig is
×Er meer onveiligheid is
×Professionalisering minder goed is
Specifiek onderwijs
+ In ambulante context= niet de bedoeling dat voor
alles experimenteerruimte wordt geboden
+ Wat wel
×Zich realiseren dat K &J seksuele wezens zijn en
dat seksueel gedrag kan voorkomen
×Nadenken over groene vlag: waar kan wat wel, en
hoe?
×Zowel formele als informele situaties bekijken (klas
= formeel, speelplaats of bus= informeel)
×Communicatie aangaan is belangrijk, ook mening
van leerlingen zelf horen
Zelfrespect
In kindertaal:
+ Ik doe mezelf geen pijn.
+ Ik denk na over de schadelijke gevolgen van mijn
gedrag voor mezelf
Zelfrespect…
+ Meer in gevaar bij
×Fysieke schade of risico
×Emotionele afwijzing, vernedering, blaam,
schaamte, schuld
×Sociale uitsluiting, kans op repecussies, pesterijen
of negatieve gevolgen
×Gewetensnood
Schema
+ Grensoverschrijding op één van de criteria
voldoende
+ Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur
van de vlag
+ Herhaald gedrag-rodere kleur
+ Urgentie vanaf Rood
+ Seksueel misbruik: grijze zone
vlaggen
groen
geel
rood
zwart
toestemming
OK
+- OK
- OK
--OK
vrijwilligheid
OK
+- OK
- OK
--OK
gelijkwaardig
heid
OK
+- OK
- OK
--OK
Leeft/ontw.
OK
+- OK
- OK
--OK
Context
OK
+- OK
- OK
--OK
Zelfrespect
OK
+- OK
- OK
--OK
Geel
+ Eenmalig
+ Geen penetratie
+ Ongelijkwaardigheid is niet
groot
+ Onduidelijke communicatie
+ Geen angst (wel
onaangenaam)
+ Relatief veilige context
+ Kleine afwijking op
ontwikkeling
+ Klein of mogelijk risico
rood
+ Herhaald geel
+ Eenmalig penetratie zonder
toestemming
+ Grotere ongelijkwaardigheid
+ Dwang en geweld, chantage
+ Niet ontsnappen
+ Angst
+ Geen veilige context
+ Geen privacy
+ Reëel risico
+ Grote afwijking op
ontwikkeling
zwart
+ Herhaald rood
+ Geen gelijkwaardigheid (volwassene)
+ Grote afhankelijkheid
+ Grote angst en onveiligheid
+ Past niet in context
+ Gevolgen zijn ernstig
+ Grote afwijking van ontwikkeling
+ Bewust schade toebrengen
Definitie
+ Seksueel grensoverschrijdend gedrag is
seksueel gedrag dat op één van de criteria niet
voldoet (bleek grijs)
+ Seksueel misbruik is seksueel gedrag (donker
grijs)
× Dat duidelijk zonder wederzijdse toestemming
× Zonder vrijwilligheid
× Zonder gelijkwaardigheid tussen de partners gebeurt.
Stuurwiel
Spotje sport
Oefening
+ Welke vlag zou je volgende situaties geven?
× Bekijk de criteria
× Zoek in de normatieve lijst
Welke vlag?
+ Tijdens het vadertje en
moedertje spelen zoent een
meisje van 4 haar broertje
van 5 op de mond.
+ Toestemming, vrijwillig,
gelijkwaardig, ontwikkeling,
context, zelfrespect
+ groen
Magdat?
+ Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed.
Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden
het fijn.
+ Toestemming, vrijwillig, leeftijd
+ groen
Magdat?
+ Een groepje van 17
jarige jongens
masturberen zich
samen. Ze hebben veel
lol.
+ Vrijwillig? Context?
+ Geel of groen
Mag dat?
+ Een meisje van 10 gluurt,
tijdens het omkleden in het
zwembad, in de hokjes van de
jongens
+ Toestemming? Privacy?
+ Geel
Mag dat?
+ Twee jongetjes en een
meisje van 8 maken
grapjes en seksuele
toespelingen
+ Toestemming,
ontwikkeling, vrijwillig,
gelijkwaardig
+ Groen
Mag dat?
+ Een jongen van 6 probeert het
slipje van een meisje van 4
naar beneden te trekken. Hij
dreigt ermee haar pop kapot te
maken als ze hem niet wil
gehoorzamen
+ Toestemming? Vrijwillig?
+ Geel
Welke vlag?
+ Een blote jongen van 10 zet
een meisje van 10 onder
druk om hem te pijpen.
+ Niet met wederzijdse
toestemming, vrijwillig en
gepast voor ontwikkeling
+ rood
Welke vlag?
+ Een lerares leunt over een
15 jarige leerling.
+ Toestemming? Vrijwillig?
Gelijkwaardig?
+ geel
Magdat?
+ Een meisje van 10 zit op de
schoot van een volwassen
man. Hij streelt haar borstjes
terwijl ze dat leuk vindt.
+ Toestemming?
Vrijwilligheid? Gelijkwaardig?
+ Zwart
Vergelijk beoordeling
+ Waar zitten gelijkenissen
+ Waar verschillen?
+ Waar hebben die verschillen mee te maken?
Oorzaken van verschillen:
+ Valkuilen bij beoordeling
×Volwassen seksualiteit ≠ kinderseksualiteit
×Generatieverschillen
×Gendersensitiviteit
×Cultureel sensitief
×Autonomie vs bescherming
×Normerend m.b.t. seksualiteit
×Problematiserend
Beoordeling eigen voorbeelden
+ Overlopen van eigen situaties
×Welke criteria zijn relevant?
×Welke vlag geven we?
Reactiewijzen
Afhankelijk van:
+ Je rol en positie tav kind/jongere
+ Leeftijd van het kind/jongere
+ Tav wie je reageert
+ Niveau van de jongere
+ Observatie van gedrag
+ Gedrag zelf
Niet op je gevoel alleen voortgaan
Kind en jongere coachen
Hoe reageren?
+ Groen: accepteren en eventueel uitleggen
+ Geel: uitleggen, begrenzen en alternatieven
bieden, signaleren, coachen
+ Rood: verbieden, uitleggen en controleren,
eventueel bemiddelen, melden, straf of
interventie aankondigen, coachen
+ Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met
straf of/en begeleiding of andere interventie,
melden
Opbouw
groen
geel
rood
zwart
Bekijk/benoem/
bevraag
Bekijk/benoem/
bevraag
Bekijk/benoem/
bevraag
Bekijk/benoem/
bevraag
bevestig
bevestig
bevestig
Bevestig (?)
Leg uit
Begrens/leid af
verbied
verbied
Leg uit
Leg uit
Leg uit
Observeer
Bemiddel/herst Bemiddel/herst
el/coach/verwitt el/coach
ig
Observeer
goed
Straf/verwijs
door/hulp
Observeer
extra
Groene vlag
+ Tijdens het vadertje en
moedertje spelen zoent een
meisje van 4 haar broertje
van 5 op de mond.
+ OK voor alle criteria
Groene vlag reactie
+ Perspectief kind/Benoem
• Ik zie dat je zoenen leuk vindt?
+ Permission/bevestig
• Dat is goed, dan weet je goed hoe het voelt
• Niet: uitlachen, verbieden, vernederen,
Groene vlag
+ Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed.
Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden
het fijn.
Groene vlag reactie
+ Perspectief/benoem
• Ik zie (heb gehoord) dat jullie dit leuk
vinden? Wat is leuk?
+ Permission/bevestig
• Dat is goed, dan weet je wat goed voelt en
wat niet. Zolang het voor allebei goed is, is
het OK.
• Niet: uitlachen, verbieden, zwijgen,
vernederen,
Groene of gele
vlag
+ Een groepje van 17
jarige jongens
masturberen zich
samen. Ze hebben veel
lol
Groene vlag reactie
+ Perspectief/benoem:
×Jullie spelen een spelletje?
+ Permission/bevestig
×Ik merk dat het leuk is (ik hoor dat het leuk was)
Gele vlag:
+ Limited Information/Leg uit
× Je mag wel plezier maken, maar niemand dwingen
× (Zeg waarom): vrijwilligheid, contextadequaatheid
Rode vlag reactie
+ Een blote jongen van 10 zet
een meisje van 10 onder
druk om hem te pijpen
Rode vlag jongen
+ Perspectief/benoem/bevraag
× Ik zie (ik hoor) dat je een meisje hebt gedwongen aan je
piemel zuigen? Was dat wat je wou?....
+ Permission/bevestig
× Ik begrijp dat je …
+ Limited information/verbied en leg uit
× Dat kan je niet doen (verbied)
× Je dwingt haar: je kan een ander niet dwingen tot seks. Dat is
absoluut verkeerd
× Jullie zijn nog te jong
+ Specific Suggestion/verwittig/bemiddel/coach
× Als dit nog eens gebeurt zullen we maatregelen moeten
nemen
× Hoe ga je je excuses aanbieden?
× Hoe doe je het anders?
Tav meisje
+ Perspectief/benoem/bevraag
× Ik zie (ik hoor) dat die jongen je heeft gedwongen aan zijn
piemel zuigen?....
+ Permission/bevestig
× Het is ok om dingen uit te proberen
+ Limited information/verbied en leg uit
× hij dwingt je: je kan een ander niet dwingen tot seks. Dat doet
pijn. Je mag zelf kiezen wat je wel en niet wil
× Jullie zijn nog te jong
+ Specific suggestion/bemiddel/bied hulp aan
× Dit mag niet nog eens gebeuren
× Hoe kan hij zijn excuses aanbieden?
× Hoe kan jij reageren als het nog eens gebeurt?
Zwarte vlag reactie
+ Een meisje van 10 zit
op de schoot van een
volwassen man. Deze
streelt haar borstjes
terwijl ze dat niet leuk
vindt.
Zwarte vlag reactie tav man
+ perspectief/ Benoem/bevraag
× Je hebt een meisje op je schoot genomen en aan haar
borstjes gevoeld? Zij vindt dat niet leuk.
+ Permission/ bevestig:?
+ LI/Verbied en leg uit
× Dat is fout, dat kan je niet doen.
× zij is veel jonger dan jij en durft dat niet te weigeren.
× Je kan geen seksuele aanrakingen doen bij een kind
+ SS/verwijs door/meld
× Je kan niet meer als begeleider werken.
+ IT: een aangifte of verwijzing
Reactie tav meisje
+ Perspectief/benoem/bevraag
× Man heeft jou op schoot genomen en aan je borstjes gevoeld?
Jij vind dat niet leuk?
+ Permission/bevestig
× Kan moeilijk zijn om dat te weigeren
+ Limited information/Verbied en leg uit
× Dat is fout, dat kan hij niet doen.
× jij bent veel jonger dan hij
+ SS/verwijs door/help/coach
× Hoe kunnen we voorkomen dat dit nog eens gebeurt?
× Wat doen we tav de man
× Wat kan jij doen als dit nog eens voorvalt?
Enkele pedagogische reactiewijzen
+ Bevestigen, begrijpen en belonen
+ Modeling
+ Coachen
+ Herstelbemiddeling
+ Gevolgen bespreken
+ Sancties
+ Time-out
Evaluatie: wat werkt?
+ Materiaal is goed leesbaar, wordt goed gebruikt,
ervaringen zijn positief
+ Meer zicht op groene vlag bij gebruikers (i.v.m.
Niet gebruikers)
+ Meer zelfzekerheid
+ Helft past omgangsregels in organisatie aan
+ Beter aangeven welke pedagogische reactie
nodig is
+ Invloed op attitudes van gebruikers t.a.v.
seksualiteit
Wat wordt nog ontwikkeld?
+ Praten met kinderen en jongeren: meer materiaal
+ Praten met ouders: trainingen
+ Werken met complexe situaties voor begeleiders
van kinderen en jongeren
×Met beperking
×Met trauma-ervaringen
×Met cultuurverschillen
×Met genderproblematiek
Stuurwiel
Materiaal: basishandboek
Niets Mis Mee?!:Vlaggensysteem
voor jeugdwerk
Vlaggensysteem
voor sport
×30 situatiekaarten
met tekeningen
×Beoordeling per
situatie
×Suggesties voor
pedagogische
reactie
×Linken naar beleid
Materiaal
Spel voor 12-16 jarigen:
+ Handleiding
+ Spelbord
+ 30 tekeningen
+ Steunkaarten
+ Wist-je dat kaarten
+ Aanvaardbaar of niet
kaarten
+ Doe-opdrachten
Spelverloop
+ Afspraken maken
+ Opwarmer(s)
+ Uitleg van de criteria
(inoefenen)
+ Uitleg van de vlaggen
+ Eigen ervaringen
oplijsten
+ Spelen met spelbord
+ Afronden
Bordlessen ‘Over de grens’
+ Via seksuelevorming.be
+ Elektronische bordlessen
voor het secundair
onderwijs
+ Thema’s
×Gender
×Nieuwe media
×SGG
+ Lln boekje en
leerkrachtenbundel.
Spreken met jongeren: een
voorbeeld
Opgenomen in andere interventies
+ Seksuelevorming.be
+ Seksualiteit.be
+ Klasse
+ Be A Man
+ Website “wecanyoung.nl”
+ Website SeksGPS.be
+ Klasse (De eerste Lijn)
+ Handboek ‘grensoverschrijdend gedrag van
pubers’
+ Promotiefilmpje sport
Materiaal voor ouders
+ Folder voor ouders
+ Op.seksuelevorming.be
en seksualiteit.be en
movisie.nl
Nieuw boek voor hulpverleners
+ Buiten de lijnen.
Het
vlaggensysteem
voor kinderen en
jongeren met
bijzondere noden
+ Aandacht voor
×Beperking
×Cultuur
×Trauma
×Gender
Vlaggensysteem als
beleidsinstrument
+ Pedagogisch beleid
+ Omgangsregels bespreken
+ Gedragscode opstellen
+ Visie uitklaren
+ Professionalisering van medewerkers
+ Handelingsprotocol
+ Aanpassen van accommodatie
+ Communicatie naar ouders
Raamwerk
Seksualiteit en Beleid
Kwaliteit, preventie en reactie
in jouw organisatie
september 2012
Beleid als boom
+ Blaren en vruchten
×Concrete
resultaten
+ Takken
×Interventies op
diverse niveaus
+ Stam
×Visie
×draagvlak
+ Wortels
×denkkaders
Visie= de stam
Een beleid over seksuele en
lichamelijke integriteit op drie
niveaus:
Reactiebeleid
Preventiebeleid
Kwaliteitsbeleid
Beleidsdomeinen= takken
kwaliteit
Zorg/educatie
Huisregels/
accommodatie
Deskundigheid
medewerkers
Communicatie
preventie
reactie
vlaggensysteem in beleid
kwaliteit
preventie
reactie
Zorg/educatie
x
X
X
Huisregels/
accommodatie
x
x
x
Deskundigheid
medewerkers
x
x
x
Communicatie
x
x
x
Beleidsinstrumenten
1.
een leidraad: hoe kan een organisatie aan de slag (verbetertraject)?
2.
overzicht uitgangspunten voor een beleidsvisie
3.
een uitgewerkte beleidsmatrix met suggesties voor mogelijke
interventies en werkwijzen
4.
een competentiechecklist voor medewerkers, die kan gebruikt
worden om de noden aan bijscholing in kaart te brengen
5.
een checklist voor omgangsregels
6.
Vlaggensysteem
7.
Aandachtspunten bij communicatie
8.
een gedragscode: een instrument om de verwachtingen naar
medewerkers
9.
een handelingsprotocol: een stapsgewijs voorstel tot handelen
10. een wegwijzer met adressen en contactgegevens waar je cliënten kan
naar doorverwijzen
Dank u
Ludwina Degryse
www.seksuelevorming.be