Genen en ethiek

Beschrijf hieronder voor je collega-verslaggevers in enkele zinnen wat je zopas hebt ontdekt...
Boek
de jouje van
rnalis
t
De ontdekkingsreizigers
Genen en ethiek
Hallo!
Je bent gecontacteerd door Passinfos,
het grote wetenschappelijke tijdschrift
met internationale bekendheid: dit
tijdschrift wil nagaan wat jongeren
precies weten en wat hun mening is
over een wetenschappelijke discipline
in volle evolutie, de genetica.
Plan van de tentoonstelling “Genen en ethiek”
Nivel 01 “Het laboratorium van het gen”
≥
Nivel 02 “Genatelier”
Naar de tentoonstelling
“De Verhalenzolder”
a
Film “L
Gen
e
cellule
n clair”
Hoek voor
het debat
Ontpop jezelf daarom tijdelijk tot
groene journalist: ga naar het
genatelier en het genlaboratorium om
aan de hand van enkele vragen meer
te weten te komen over deze voor het
oog onzichtbare elementen die DNA,
chromosomen of nucleotiden worden
genoemd.
Kom daarna terug naar de redactiezaal
om je informatie te delen met de andere
journalisten.
Eiwitten
Daar krijg je een stuk van de puzzel,
aan de hand waarvan je allemaal
samen de voorpagina van je krant
kan creëren.
b
Ver
DNA
e te r
en
W ijz
Nucleotide
igen
Iden
Cel
tific
ere
Chromosomen
n
nen
>
>
Vervolg van de
tentoonstelling
“Genen en ethiek”
K lo
>
Hierbij dien je op basis van de foto een
tekst te bedenken die de aandacht
van de lezer moet trekken…
Hier is alvast een notaboekje met
enkele aanwijzingen die tot stof
kunnen dienen voor je artikel.
DNA, de streepjescode
van een levend organisme
1/Afspraak dus aan de oranje structuur. Waarvoor dient DNA?
Verplaats het verticale paneel totdat het in het Nederlands wordt getoond.
Waar staan de initialen DNA voor?
4/Betreed het laboratorium en ga op zoek naar de Yeti. Lees en beluister
de informatiezuil en meer in het bijzonder het hoofdstuk “Wie is hij”.
Vertel in enkele zinnen het verhaal van deze valse ontdekking… Welke
analyse heeft men uitgevoerd om de oorsprong van dit staal te bepalen?
Waarvoor dient het?
Het onderwerp
van jouw artikel
Genetici baseren hun onderzoek
op zes essentiële elementen die
onderling in wisselwerking staan. In de 2/Als je alle stukjes DNA in ons lichaam aan elkaar zou vasthangen,
tentoonstelling worden ze voorgesteld
wat zou dan de totale lengte hiervan zijn? Draai aan het elastiek om je
door zes metalen structuren in
een beter beeld te kunnen vormen en kijk goed naar wat er gebeurt.
verschillende kleuren.
Begin met de oranje structuur, die
betrekking heeft op het DNA. Deze
immense informatievoorraad biedt
onderzoekers enorme perspectieven!
Kan je dit uitleggen aan het jonge 3/Kijk op het scherm ernaast welke vorm het DNA aanneemt; teken dit.
lezerspubliek?
5/Keer terug naar het “atelier” boven. Bekijk de informaticalessenaars
die naast elkaar tegen de muur staan en het zal je duidelijk worden: de
genetica is een tamelijk recente wetenschap. Wanneer werd voor het
eerst de aandacht gevestigd op DNA?
“Niet de beschrijving maar wel
het begrip is het werkelijke
streefdoel van wetenschappelijk
onderzoek”
Van welke technologie hebben Watson en Crick minder dan een eeuw
later gebruikgemaakt om de vorm van DNA te bestuderen? Bekijk en
beluister aandachtig de film die over dit onderwerp wordt getoond:
werkelijk een zee aan interessante informatie…
Naar jouw mening…
Zou je het aanvaardbaar vinden mochten de hieronder vermelde
instellingen over je genetische afdruk (of DNA) beschikken?
• je school:
• de politie:
• je toekomstige werkgever of die van je ouders:
• je toekomstige verzekeraar of die van je ouders:
Verklaar je antwoord.
>
De cel, het allerkleinste element
van een levend organisme
1/Afspraak dus aan de groene structuur.
Raadpleeg het verticale lichtpaneel door het naar de taal van je keuze te
schuiven. Zoals alle levende wezens bestaan wij uit cellen. Uit hoeveel
cellen is het menselijke lichaam samengesteld?
4/Verken het laboratorium en ontdek via welk kunstmatig proces een
levend wezen op identieke wijze kan worden gereproduceerd.
Blijven deze altijd identiek of evolueren ze?
Luister naar de infozuil en noem twee domeinen waarin dit nuttig zou
kunnen zijn.
Het onderwerp
van jouw artikel
Genetici baseren hun onderzoek
op zes essentiële elementen die
onderling in wisselwerking staan. In de
tentoonstelling worden ze voorgesteld
door zes metalen structuren in
verschillende kleuren.
Wat zijn hun eigenschappen?
5/Wat is het verschil tussen aseksuele voortplanting en klonen?
Begin met de groene structuur, die
2/Bekijk de evolutie van een cel die voor de geboorte van een baby zal zorgen.
onze cellen onder de loep neemt. Over
Wanneer heeft het embryo hersenen?
dit onderwerp zijn nog zo veel dingen
te ontdekken!
Aan jou om samen te vatten hoe het
met onze kennis hierover is gesteld en
de juiste vragen te stellen in verband
met genetica en haar toepassingen.
Wanneer kan het horen?
Hoe groot is het en hoeveel weegt het op het einde van de 5e maand?
“Als de mens de loop der dingen
een andere wending wil geven, als
hij het spel van oude actoren, toeval,
noodzaak, goden of God wil vervangen
door zijn eigen spel, moet hij zijn
kennis onder ogen durven zien, of
beter gezegd zijn onwetendheid.
”
Albert Jacquard,
Eloge de la différence
Naar jouw mening…
Waarom zijn er volgens jou zo veel mensen wantrouwig tegenover dit
proces? Wat denk jij ervan? Zijn er risico’s aan verbonden?
3/Neem plaats aan een van de lessenaars achteraan, doorloop het
hoofdstuk “Cel”; lees en luister. Wie was Van Leeuwenhoek?
In welke periode leefde hij? Wat onderzocht hij?
Wat observeerde hij als eerste?
>
Het gen, meesterwerk
van het werelderfgoed
1/Afspraak dus aan de blauwe structuur.
Over hoeveel genen beschikt het menselijke genoom? Welke rol speelt het
gen? En welke rol speelt het genoom? Om dit te weten te komen, verplaats
je het verticale paneel totdat het in het Nederlands wordt getoond…
4/Ga naar een van de informaticalessenaars tegen de muur en verken
het blauwe hoofdstuk. Lees en luister. Waarom hebben giraffen een
lange nek? Geef de theorieën zoals ze door Lamarck en Darwin werden
geformuleerd.
Door Lamarck
Het onderwerp
van jouw artikel
Door Darwin
Genetici baseren hun onderzoek
2/Op het scherm getiteld “Wat is een gen?” geven een aantal wetenschappers
op zes essentiële elementen die
hun antwoord op deze vraag. Wat heb je hiervan onthouden?
onderling in wisselwerking staan.
In de tentoonstelling worden ze
voorgesteld door zes metalen
structuren in verschillende kleuren.
Begin met de blauwe structuur, die
betrekking heeft op de genen.
“Wat er meer specifiek menselijk
is in het lot van eenieder, dat
zijn esthetische, filosofische,
sentimentele, religieuze
voorkeuren,… Niets van dat alles
staat in de genen geschreven.”
Kan je in je artikel de definitie geven
van een gen?
En wat zou een betere kennis over dit
verbazingwekkende biologische erfgoed
kunnen betekenen voor de mens?
5/Ga naar beneden naar het laboratorium, meer bepaald naar de vitrine
“Verbeteren”. Lees en luister naar de informatiezuil: wat verstaat men
onder gentherapie?
3/Waarom worden in de experimenten muizen gebruikt om het menselijk
wezen beter te begrijpen?
Noem enkele ziekten die hiermee zouden kunnen worden overwonnen.
Axel Kahn, geneticus
Naar jouw mening…
Mucoviscidose, hemofilie, suikerziekte, Alzheimer of Parkinson: ken
je iemand die aan een van deze genetische ziekten lijdt? Iedereen in de
groep komt aan de beurt. Waaruit bestaan de behandelingen die deze
persoon op dit moment moet volgen? Zijn ze zwaar? Bestaat er hoop op
genezing?
>
De nucleotide, vier letters met
een oneindig aantal mogelijkheden
1/Afspraak dus aan de gele structuur.
Uit welke 4 letters bestaat de genetische code?
Waarmee stemmen ze overeen?
4/Ga naar de lessenaars achteraan en raadpleeg de biografieën van
de grote onderzoekers die zich in de loop van de geschiedenis van de
genetica hebben weten te onderscheiden. Welke Belg ontving in 1974
de Nobelprijs voor Geneeskunde?
Het onderwerp
van jouw artikel
Genetici baseren hun onderzoek
op zes essentiële elementen die
onderling in wisselwerking staan. In de
tentoonstelling worden ze voorgesteld
door zes metalen structuren in
verschillende kleuren.
Begin met de gele structuur, die
betrekking heeft op de nucleotide: een
term die ongetwijfeld minder bekend
is dan de andere, maar die even
noodzakelijk is in de grote meccano
van de genetica.
Welke onderzoeken heeft hij gevoerd? Vertel.
2/Ga naar het paneel “een letter kan het verschil maken”,
beluister de sonates en probeer de verschillen waar te nemen.
Wat kan je hieruit afleiden? Wat is een mutatie?
Geef een voorbeeld van een ziekte die door een mutatie werd veroorzaakt:
5/Ga naar beneden naar het laboratorium en raadpleeg de vitrine
getiteld “Wijzigen”, bekijk de informatiezuil en meer in het bijzonder
het hoofdstuk “Voeding”. Noem een aantal transgene wijzigingen die
de mens een meerwaarde zouden kunnen bieden.
“Moet wat technisch realiseerbaar
is, ook werkelijk gerealiseerd
worden?”
Kan je artikel dit aantonen?
3/Speel het spel: stel de stukjes DNA opnieuw samen met behulp van
de gekleurde staafjes… Zoek nu het etiket dat met elk van de tekeningen
overeenstemt: genen, nucleotiden, DNA, chromosomen, cellen.
........................................
........................................
........................................
Naar jouw mening…
Waarom is men volgens jou wantrouwig ten opzichte van GGO’s,
genetisch gemodificeerde organismen?
Luister ook naar wat professor Dommes over dit onderwerp te zeggen
heeft om je argumenten te kunnen staven…
........................................
........................................
>
Eiwitten, een talrijke familie!
1/Afspraak dus aan de paarse structuur. Wat is het verband tussen een
gen en een eiwit? Raadpleeg het scherm van de paarse structuur, maar
ook de lessenaars achteraan, en meer bepaald het hoofdstuk “Eiwitten”.
4/Ga in het labo beneden naar de vitrine ‘Wijzigen’ en raadpleeg meer in
het bijzonder het hoofdstuk “Geneeskunde” van de infozuil. Wat was het
eerste medicijn dat dankzij genetische engineering op punt werd gesteld?
Luister vervolgens naar de woorden van Philippe Monteyne, werkzaam
bij een groot Belgisch farmaceutisch bedrijf. In welk domein is
genetische engineering een noodzakelijk instrument?
Het onderwerp
van jouw artikel
Genetici baseren hun onderzoek 2/Ga weer naar de paarse structuur. Stel de zijden van de kubus opnieuw
samen zodat hij oplicht en laat hem draaien: wat zijn de vier belangrijkste
op zes essentiële elementen die
onderling in wisselwerking staan. In de
functies van eiwitten? Geef voor elk van deze functies een voorbeeld van een
tentoonstelling worden ze voorgesteld
eiwit.
door zes metalen structuren in
verschillende kleuren.
1
Begin met de paarse structuur, die
betrekking heeft op de eiwitten: je hebt
er waarschijnlijk al vaak over horen
praten, maar je bent je ongetwijfeld
niet bewust van al hun aspecten!
Leg aan je lezerspubliek uit wat je hebt
ontdekt…
2
3
4
3/Waar of niet waar?
• Er bestaan tienduizenden verschillende eiwitten.
Waar
Niet waar
“In zekere zin is de genetica niets
meer dan een geheugen. Dat van
onze evolutie, ingebakken in ons
vlees.”
5/Keer terug naar het “atelier” boven, ga naar de lessenaars achteraan en
raadpleeg het hoofdstuk over de eiwitten. Lees en luister. In 1965 kregen
drie Franse onderzoekers van het Instituut Pasteur de Nobelprijs voor
de Geneeskunde. Wie waren dat?Tot welke disciplines behoorden zij?
Jean-Christophe Grangé,
fragment uit “Het stenen concilie”
Hun onderzoek heeft ertoe bijgedragen om meer te weten te komen over
een bepaalde ziekte. Welke ziekte was dat?
• Alleen menselijke wezens hebben eiwitten.
Waar
Niet waar
• Enzymen zijn eiwitten die chemische reacties versnellen.
Waar
Niet waar
• Elke cel kan alle soorten eiwitten produceren.
Waar
Niet waar
Naar jouw mening…
Als je de verschillende vitrines van het labo hebt verkend, wat is
dan volgens jou, uit al deze onderzoeken, de grootste bijdrage van
de genetica en haar toepassingen voor de mensheid?
>
Chromosomen: x, y en de andere…
1/Afspraak dus aan de rode structuur.
Wat is mitose? Bekijk de video…
Het onderwerp
van jouw artikel
4/Raadpleeg de lessenaars achteraan in de zaal, en meer bepaald
het hoofdstuk “Chromosomen”. Waarom is de drosophila of “fruitvlieg”
interessant voor genetisch onderzoek?
Probeer nu de verschillende fases van de celdeling te herkennen door
op “spel” te drukken.
5/Ga naar beneden naar het labo en verken de vitrine “Identificeren”.
Sta even stil bij het hoofdstuk “Diagnosticeren” van de infozuil en leg uit
waaruit de PID-methode of ‘pre-implantatie-diagnose’ bestaat.
Genetici baseren hun onderzoek
op zes essentiële elementen die 2/Raadpleeg pagina 1 van de infozuil “xy”.
onderling in wisselwerking staan. In de
Hoe planten de genen zich voort tijdens een geslachtelijke voortplanting?
tentoonstelling worden ze voorgesteld
door zes metalen structuren in
verschillende kleuren.
Begin met de rode structuur, die je
alles vertelt over onze chromosomen.
Aan de hand van je artikel moeten je
lezers hun kennis over het onderwerp
kunnen vergroten en dienen ze enig
inzicht te krijgen in de mogelijkheden
geboden door lopende onderzoeken…
Wat is er ten opzichte van andere cellen bijzonder aan eicellen en
spermatozoïden?
“Wat een individu zijn genetische
waarde geeft, is niet de eigenlijke
kwaliteit van zijn genen. Maar
het feit dat hij niet dezelfde
verzameling genen heeft als de
anderen.”
Wat hebben bepaalde ouders op basis hiervan gevraagd?
François Gros en François Jacob
3/Klein probleem: ieder menselijk wezen heeft 46 chromosomen.
Hij krijgt 23 chromosomen van zijn vader en 23 chromosomen van zijn
moeder.
Naar jouw mening…
Als het technisch mogelijk zou zijn, zou je het dan goed vinden mochten
ooit op een dag “baby’s op maat” gemaakt kunnen worden, die volledig
aan de wensen van de ouders zouden voldoen?
Luister naar het interview met gynaecoloog van het Erasmus-ziekenhuis,
Yvon Englet, ter aanvulling van je bedenkingen.
Gelijkt hij voor de helft op zijn vader en voor de helft op zijn moeder?
Denk goed na… Raadpleeg vervolgens de infozuil: je vindt er het antwoord
en de verklaring… Er komen nog soortgelijke spelletjes aan bod…
>