DEEL 3:Relaties tussen organismen

DEEL 3: Relaties tussen
organismen
Fig. 1
1
Interacties tussen soorten onderling
1.1
Inleiding
Soms komen organismen van verschillende soort opvallend veel samen voor.
Welke voor- of nadelen zijn er aan samenlevingsvormen?
vraag
1
Probeer bij onderstaande voorbeelden de voor- en/of nadelen voor elke soort in
de samenlevingsvorm te ontdekken.
Leestekst
De schoonmakers
Er zijn veel voorbeelden van dieren die andere dieren helpen door ze schoon te houden. De
schoonmaker wordt voor zijn diensten “betaald” met het voedsel dat hij van zijn klant haalt.
De krokodilvogel is een pleviersoort, die zijn voedsel van de huid van krokodillen plukt. De vogel
loopt zelfs de bek van zonnebadende exemplaren binnen om de voedselresten van tussen de
tanden te pikken. Nochtans lijkt deze plevier een
ideale prooi voor de krokodil.
Ook bij de vissen komen veel dergelijke samenlevingsvormen voor: andere vissen schrapen de
huid van grote rovers als haaien. De ossenpikker,
een vogelsoort, maakt de huid van neushoorns
en buffels vrij van insecten.
DEEL 3: Relaties tussen organismen
fig. 75 Buffel en ossenpikker
72
In koraalriffen bezoeken grote roofvissen
bepaalde zones, die dienst doen als schoonmaakstation. Kleinere vissen of andere dieren zoals
garnalen maken huid en muil schoon, terwijl de
normale roofdier-prooirelatie eventueel tijdelijk
niet van kracht is.
fig. 76 Diklipvis en kleine lipvissoort
De taxis
Op de schelp van een heremietkreeft staan
poliepen en anemonen. Deze vastzittende dieren laten zich ronddragen door de kreeft.
fig. 77 Krab en zeeanemoon
De slavenhouders
Mieren kennen zeer ingewikkelde samenlevingsvormen. De Europese rode bosmier gaat op
strooptocht naar het nest van een andere minder agressieve mierensoort en steelt er de larven. Veel ervan worden direct opgegeten, maar andere worden gewoon volwassen en zijn
ingeschakeld in de normale werkzaamheden van de rode bosmieren. Andere soorten zijn niet
meer in staat hun broed te verzorgen, aangezien de vorm van hun kaken er niet meer voor
geschikt is. Ze laten deze taak dan uitvoeren door slaven, die ze uit andere kolonies hebben
ontvoerd.
Samenvatting
Voor deze samenlevingsvormen bestaan meerdere mogelijke interacties,
waarbij steeds voordeel voor minstens één van de partners optreedt. De
andere partner heeft dan ook voordeel ofwel nadeel. Soms is de samenleving voor de tweede partner gewoon neutraal.
De wetenschappelijke term voor een vorm van samenleving is symbiose.
Dit betekent ‘samen leven’.
1.2
Welke symbiosen of samenlevingsvormen
zijn er?
1.2.1
Wat is mutualisme?
Onderzoek een korstmos onder de microscoop.
waarneming 2
Welke vormen en kleuren neem je waar?
3
Als je weet dat het om schimmels en wieren gaat,
welk organisme hoort dan bij welke vorm?
4
Welke betekenis heeft elk organisme voor het
geheel?
fig. 78 Dooiermos
73
fig. 79 Doorsnede korstmos
Een korstmos is een samenlevingsvorm van een zwam en eencellige wieren. De
wieren doen aan fotosynthese en bouwen zo organische bestanddelen op die als
voedsel dienen voor de zwam. De zwamdraden doen dienst als een soort spons
en houden water en mineralen vast als grondstof voor de bladgroenwerking van
de wieren.
besluit 5
Wat zijn de voordelen of de nadelen voor deze samenlevende organismen?
Samenvatting
Mutualisme is een samenlevingsvorm waar beide partners voordeel
hebben.
Dikwijls wordt symbiose als synoniem voor mutualisme gebruikt, maar het heeft
eigenlijk een bredere betekenis, zoals hierboven vermeld wordt.
opmerking
DEEL 3: Relaties tussen organismen
1.2.2 Wat is parasitisme?
74
Een volwassen lintworm leeft in de darm van zijn gastheer.
6
7
Welke voordelen heeft een lintworm hierdoor?
Welke nadelen heeft de gastheer?
Samenvatting
Een samenlevingsvorm van twee soorten organismen waarbij één partner
voordeel heeft en de andere nadeel noemen we parasitisme.