Elektriciteit 02-64.indd

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
De sanitair installateur
Elektriciteit voor
de sanitair installateur
D E
I N S
S A N I T A
T A L L A T E
I
U
R
R
ELEKTRICITEIT VOOR DE SANITAIR
INSTALLATEUR
FONDS VOOR
VAKOPLEIDING
IN DE
BOUWNIJVERHEID
Koningsstraat 45
1000 Brussel
Tel.: (02) 210 03 33
Fax: (02) 210 03 99
www.debouw.be
[email protected]
© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2006.
Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen.
D/2006/1698/02
2
VOORWOORD
Toen het werkterrein van het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid werd uitgebreid tot de
Voltooiingssector, werden de verantwoordelijkheden per beroep verdeeld over werkgroepen: de
FVB-secties.
Binnen de FVB-sectie «Sanitaire Installaties, Kunststoffen en Gas» werd reeds van bij de aanvang
beslist om een leerboek te ontwikkelen. In de loop van de werkzaamheden kreeg het leerboek eerder
het karakter van een naslagwerk voor opleiding.
Met dit naslagwerk willen we een zo breed mogelijk publiek bereiken: de leerlingen, de volwassenen
in opleiding, de opleiders, en last but not least... de sanitair installateur zelf.
Ten behoeve van de lezer werd het naslagwerk opgedeeld in verschillende modules. Per afgeronde
eenheid werd er telkens een boekje van een 40-tal pagina’s opgemaakt.
Voor diegenen die zich meerdere boekjes, of de volledige reeks willen aanschaffen, werd een
bijbehorende map ontwikkeld, om de boekdelen in op te bergen. De volledige structuur van het
naslagwerk vindt u op de keerzijde van de cover.
We hopen met dit werk een bijdrage te leveren tot meer uniformiteit in de opleiding en zijn er van
overtuigd dat de leerlingen of cursisten met dit werk op een aangename wijze kunnen kennismaken
met het zo veelzijdige beroep van «Sanitair Installateur».
We willen hierbij al de leerkrachten danken die hun bijdrage hebben geleverd om dit omvangrijk
werk te realiseren, evenals de firma’s die ons hebben geholpen bij de keuze van de illustraties en
het corrigeren van sommige teksten.
Speciaal willen we de heren N. De Pue (†) (past-voorzitter L.B.I.S. - Beroepsfederatie Sanitair, Gas
en Dakbedekking) en G. Wouters (honorair voorzitter, Verenigde Lood- en Zinkbewerkers, Antwerpen)
vermelden, die mee aan de wieg stonden van dit project en de verdere realisatie mogelijk maakten.
Veel leesplezier.
Stefaan Vanthourenhout,
FVB-Voorzitter.
WERKGROEP
Opmaak en eindredactie:
De heer Michils
De heer Michielsen (Electrabel)
Coördinatie:
De heer P. Becquevort
3
INHOUDSTAFEL MODULE IX: ELEKTRICITEIT
I. BEGRIPPEN ........................................................................................................................................
I.1. Spanning .......................................................................................................................................
I.2. Stroom ...........................................................................................................................................
I.3. Weerstand .....................................................................................................................................
I.4. Vermogen ......................................................................................................................................
I.5. Opwekken van elektriciteit ..........................................................................................................
I.5.1. Gelijkspanning, wisselspanning ....................................................................................
I.5.2. Opwekken van wisselspanning .....................................................................................
I.6. 230 volt - 400 volt (220 V, 380 V) ..................................................................................................
5
5
7
9
11
13
13
14
16
II. OPMETEN VAN ELEKTRISCHE GROOTHEDEN .............................................................................
II.1. Meetapparatuur ............................................................................................................................
II.2. Opmeten van 1F- en 3F-spanning ...............................................................................................
II.3. Aansluiten van boiler (ster-driehoek) .........................................................................................
II.4. Opzoeken van fouten ...................................................................................................................
17
17
18
19
21
III. INSTALLATIEVOORSCHRIFTEN ......................................................................................................
III.1. Aarding ..........................................................................................................................................
III.2. Equipotentiale verbindingen .......................................................................................................
III.3. Vochtige lokalen ...........................................................................................................................
III.3.1. Algemeen .........................................................................................................................
III.3.2. Beschermingsindexen ....................................................................................................
III.3.3. Veiligheidszones (huishoudelijke toepassing) .............................................................
22
22
26
27
27
28
30
IV. BEVEILIGINGEN ...............................................................................................................................
IV.1. Smeltveiligheden ..........................................................................................................................
IV.2. Automatische veiligheid ..............................................................................................................
IV.3. De lekstroomschakelaar (verliesstroomschakelaar) ................................................................
IV.4. Thermokoppel ...............................................................................................................................
IV.5. Fotocel ...........................................................................................................................................
IV.6. Ketelthermostaat ..........................................................................................................................
IV.7. Droogkookbeveiliging ..................................................................................................................
32
32
35
36
40
42
42
42
V. GEBRUIK VAN DRADEN EN KABELS .............................................................................................
43
VI.
VI.1.
VI.2.
VI.3.
VI.4.
VI.5.
ELEKTRISCHE APPARATEN: WARMWATERTOESTELLEN .....................................................
Hoeveel warm water heeft men nodig? ......................................................................................
Plaatsen van een warmwatertoestel ...........................................................................................
Kokend-water-toestel ...................................................................................................................
Doorstroomtoestel .......................................................................................................................
Voorraadtoestellen .......................................................................................................................
VI.5.1. Waterdruk-voorraadtoestellen .......................................................................................
VI.5.2. Drukloze voorraadtoestellen ..........................................................................................
VI.5.3. Comfortketel ....................................................................................................................
VI.5.4. Hoe kiest men een verantwoorde spaarboiler? ...........................................................
VI.5.5. Enkele energievriendelijke regels i.v.m. warmwaterverbruik .....................................
VI.5.6. Mixte boiler ......................................................................................................................
Voorkeurschakelaar .....................................................................................................................
Waarop letten bij aankoop van een warmwatertoestel? ...........................................................
Hydraulische aansluiting .............................................................................................................
Onderhoud + aansluiting .............................................................................................................
44
44
45
47
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
VII. REGELAPPARATUUR .....................................................................................................................
VII.1. Tijdrelais of tijdschakelaar ..........................................................................................................
VII.2. Schakelklok ...................................................................................................................................
VII.3. Benaderingsschakelaars .............................................................................................................
VII.4. Thermostaten ................................................................................................................................
59
59
60
61
62
VIII. VEILIGHEIDSSPANNING ................................................................................................................
64
EPILOOG
64
VI.6.
VI.7.
VI.8.
VI.9.
4
...........................................................................................................................................
I. BEGRIPPEN
Wil men kunnen meepraten over “elektriciteit” dan moet men wel op de hoogte zijn van de betekenis
van enkele begrippen die steeds weerkeren.
I.1. SPANNING
Symbool U - Eenheid = 1 V (volt)
Hiervoor zal men eerst teruggaan naar de natuur.
Nemen we bijvoorbeeld WATER: het kleinste deeltje water dat er bestaat en dat nog alle eigenschappen
van water bezit noemen we een MOLECULE.
De molecule water is op zijn beurt opgebouwd uit atomen: waterstof (H) en zuurstof (O).
Atomen op hun beurt zijn opgebouwd uit een kern met daarrond cirkelende ELEKTRONEN.
Elektronen bezitten steeds een negatieve elektrische lading.
De kern daarentegen, bestaat uit PROTONEN en NEUTRONEN.
Protonen zijn positief elektrisch geladen, de neutronen zijn neutraal en hebben bijgevolg geen
lading.
Atomen zijn van nature uit steeds neutraal, d.w.z. er zijn evenveel protonen als elektronen aanwezig.
Elektronen: deze deeltjes zijn negatief geladen.
Protonen: deze deeltjes zijn positief geladen, er zijn
evenveel protonen als elektronen.
Neutronen: deze deeltjes hebben geen enkele lading.
Kern
Banen
Het atoom is elektrisch neutraal aangezien er evenveel positieve lading (van de protonen)
aanwezig is als negatieve lading (van de elektronen) en deze tegengestelde ladingen elkaar
opheffen.
Nemen we twee verschillende atomen dan zal men zien dat er tussen deze twee atomen een verschil
in lading bestaat.
Dit verschil in ladingen noemen we SPANNING.
5
Maken we de vergelijking met een eenvoudige waterinstallatie.
Nemen we twee bakken met water: bak A en
bak B. Deze twee bakken zijn door middel
van een buis en een kraan met elkaar verbonden.
Draait men de kraan open dan zal het water in
beide bakken op dezelfde hoogte komen te
staan.
(NATUURWET: de drang om alles in evenwicht te brengen).
Wil men dat er water zal vloeien van bak A
naar bak B, wanneer men de kraan opent,
dan zal men moeten zorgen voor een niveauverschil of hoogteverschil tussen beide bakken.
Langs de zijde van bak A zal er nu een druk
staan op de kraan.
We passen hier het principe toe van communicerende vaten.
Van zodra men nu de kraan zal opendraaien,
zal er water vloeien van A naar B totdat beide
bakken tot op dezelfde hoogte gevuld zijn met
water en de druk wegvalt.
Hetzelfde geldt ook voor de elektriciteit. Om een stroom te hebben moeten we ook een verschil hebben van twee elektrische drukken tussen twee lichamen.
Deze druk noemt men POTENTIAALVERSCHIL of kortweg SPANNING (symbool U).
Elektrische spanning stellen we voor door het symbool U en wordt uitgedrukt in de eenheid volt (V).
Voorbeeld: U = 220 V.
Het meten van deze spanning wordt later besproken.
BIJ HOGERE SPANNING =
MEER DRUK =
MEER ELEKTRICITEIT
SPANNING
SPANNING
BIJ LAGERE SPANNING =
MINDER DRUK =
MINDER ELEKTRICITEIT
volt (V)
WAT DRUK IS VOOR WATER
IS SPANNING VOOR ELEKTRICITEIT
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
6
I.2. STROOM
Symbool I - Eenheid = 1 A (ampère).
Verbinden we onze twee atomen of lichamen of
waterbakken met elkaar, dan zullen er elektronen
of zal er water van het ene punt naar het ander
punt vloeien.
Deze verplaatsing van elektronen zal men ELEKTRONENSTROOM of ELEKTRISCHE stroom
noemen.
Men kan vaststellen dat wanneer het hoogteverschil van de bak water groot is de stroming ook groot
is en dat wanneer de verbindingsbuis tussen beide bakken groot is er een grotere stroming ontstaat.
Hetzelfde is ook waar in de elektriciteit: hoe groter de elektrische stroom, hoe dikker de draden
(geleider).
Als een geleider tussen een positief
en een negatief geladen pool geplaatst wordt, worden de vrije elektronen van de geleider door de
positieve pool aangetrokken. Deze
verplaatsing van elektronen in de
stroomgeleider noemt men ELEKTRISCHE STROOM.
teller
liters
7
Elektrische stroom stelt men voor door het symbool I en wordt uitgedrukt in de eenheid ampère (A).
Voorbeeld: I = 15 A.
Elektrische stroom kan men ook meten, maar daarover later meer.
STROOMSTERKTE
ampère (A)
HOEVEELHEID ELEKTRICITEIT
DIE DOOR EEN BEPAALDE GELEIDER
KAN GESTUURD WORDEN
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
8
BIJ GELIJKE SPANNING KAN
MEER ELEKTRICITEIT
DOOR EEN DIKKE GELEIDER
DAN DOOR EEN DUNNE
I.3. WEERSTAND
Symbool R - Eenheid = 1 Ω (ohm).
Wanneer we onze twee bakken water met elkaar willen verbinden, dan zal men gebruik maken van
een slang of buis.
Voor het transport van elektriciteit noemt men dit een GELEIDER.
Maken we weer de vergelijking met de twee
bakken water.
Men kan dan vaststellen dat de wateropbrengst het grootst is wanneer de diameter
van de buis groot is, de lengte klein is, de
wanden van de buis glad zijn en er weinig
bochten zijn.
Ketelsteen
Met andere woorden er is weinig WEERSTAND.
De wateropbrengst is echter laag wanneer
de buisdiameter klein is, de wanden ruw,
de lengte groot en er veel bochten zijn.
M.a.w.: de WEERSTAND IS GROOT.
HOE KLEINER DE DOORSNEDE VAN EEN
GELEIDER BIJ DEZELFDE
STROOMSTERKTE,
HOE GROTER DE
WEERSTAND,
HOE VLUGGER DE
GELEIDER ZAL
OPWARMEN EN
GLOEIEN
WEERSTAND
ohm (Ω)
DE WEERSTAND HANGT AF VAN DE
LENGTE, DE DOORSNEDE (OF DIKTE)
EN DE AARD VAN HET MATERIAAL
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
9
Men kan nu weer de vergelijking maken met de elektriciteit.
DE HINDER DIE DE ELEKTRONEN ONDERVINDEN TIJDENS HUN VERPLAATSING, NOEMT
MEN ELEKTRISCHE WEERSTAND.
In de natuur spreekt men van:
GELEIDERS:
dit zijn stoffen die goed elektrische stroom doorlaten.
Voorbeeld: koper, aluminium.
ISOLATOREN:
dit zijn stoffen die geen verplaatsing van elektronen toelaten.
Voorbeeld: hout, glas, porselein.
Elektrische weerstand stellen we voor door het symbool R en wordt uitgedrukt in de eenheid ohm.
Voorbeeld: R = 10 Ω (*)
Tekenkundig stelt men een weerstand voor door het volgende symbool:
(*) Wet van Ohm:
U(V) = R(Ω) x I(A) = volt
U(V)
I(A) = ––– = ampère
R(Ω)
U(V)
R(Ω) = ––– = ohm
I(A)
10
I.4. VERMOGEN
Symbool P - Eenheid = 1 W (watt).
Het vermogen P van een toestel
=
de hoeveelheid elektrische energie die in het
verbruikstoestel per seconde wordt opgenomen (en in arbeid omgezet).
In de mechanica wordt het vermogen van een voorwerp (een auto bv.) bepaald door de kracht die
op het voorwerp werkt, en de snelheid waarmee het beweegt.
Het vermogen = kracht x snelheid.
De kracht kunnen we vergelijken met de elektrische spanning U (in volt).
De snelheid kunnen we vergelijken met de elektrische stroom I (in ampère).
Ofwel
Het vermogen = spanning x stroom
P=UxI
1W=1Vx1A
P=UxI
P
I = ––
U
P
U = ––
I
Toepassing: voorbeeld toestel: vermogen = 2300 W (watt)
spanning = 230 V (volt)
P
De stroomsterkte I = –– = 10 A
U
Welke zekering gaan we gebruiken? (uitgedrukt in A (ampère))
Opletten!
Bij het plaatsen van een automatische schakelaar in een kring van een spaarboiler of accumulatieverwarming moet men er rekening mee houden dat deze zal ontschakelen na ± 1 uur volle belasting.
Voorbeeld: waterketel 2300 W, spanning 230 V = 10 A.
11
Theoretisch zou een automaat van 10 A voldoende zijn. In de praktijk zullen we deze automaat
ongeveer een zestal uren belasten met 10 A wat voor gevolg heeft dat hij na ± 1 uur zal ontschakelen.
Hier zullen we dus een automaat van 16 A gebruiken.
In de volgende tabel kunnen we zien welke zekeringen we kunnen gebruiken bij een bepaald vermogen van de warmwaterketel, eveneens welke geleider-doormeter en doormeter van de beschermingsgeleider we moeten gebruiken.
Bij het gebruik van automatische schakelaars zullen we deze nooit volledig belasten omdat de
belastingstijd verschillende uren bedraagt bij warmwaterbereiding.
Type kring
Minimale doorsnede
van de draden
(mm²)
Nominale stroom
van de
zekering
Grootte van de
automatische
schakelaar
Verlichting
1,5
10 A
16 A
Stopcontacten
2,5
16 A
20 A
Wasmachine,
(1 toestel
per kring)
4x4+4
6 (éénfasig)
20 A
25 A – 32 A
25 A
32 A – 40 A
4x4+4
2x6+6
20 A
25 A
6
10
25 / 32 A
40 / 50 A
32 / 40 A
50 / 63 A
Fornuis (4 platen)
+ oven
Voor grotere
vermogens
BRON: VYNCKIER - GENT
12
I.5. OPWEKKEN VAN ELEKTRICITEIT
Men moet een onderscheid maken tussen NATUURLIJKE elektriciteit en KUNSTMATIGE elektriciteit.
De minst bruikbare vorm is de natuurlijke elektriciteit.
Hieronder verstaat men de STATISCHE elektriciteit en de BLIKSEM.
Kunstmatige elektriciteit, op zijn beurt, kan men onderverdelen in twee grote groepen:
• STATISCHE ELEKTRICITEIT of elektriciteit zonder gebruik te maken van bewegende onderdelen.
Voorbeeld: cel, batterij, thermokoppel, zonnecel.
• DYNAMISCHE ELEKTRICITEIT of elektriciteit door gebruik te maken van draaiende of bewegende
onderdelen.
Voorbeeld: dynamo, alternator, omzetter (elektrogroep).
I.5.1. GELIJKSPANNING, WISSELSPANNING
Bij het opwekken van spanning kan er ook nog gesproken worden over:
GELIJKSPANNING
is een spanning die nooit van teken verandert. Ze wordt opgewekt in alle statische bronnen en in
een dynamo.
WISSELSPANNING
is een spanning die wisselt van polariteit (richting).
Deze spanning wordt opgewekt in een alternator.
BRON: UCAR
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
13
I.5.2. OPWEKKEN VAN WISSELSPANNING
Voor het opwekken van een spanning op dynamische wijze, gebruikt men één van de verschijnselen
eigen aan elektriciteit.
Namelijk: wanneer er een stroom vloeit door een geleider dan zal deze geleider zich gedragen als
een magneet, d.w.z. dat er rond elke stroomvoerende geleider een magnetisch veld ontstaat.
Wetenschapslui hebben nu ontdekt dat het omgekeerde ook waar is, d.w.z. wanneer we een geleider
door een magnetisch veld gaan bewegen, dan zal er in die geleider een spanning opgewekt worden.
Steunend op deze eigenschap heeft men dus machines ontwikkeld die op die manier spanning aan
ons leveren.
In de praktijk maakt men gebruik van alternatoren.
Deze machines worden aangedreven door stoomturbines.
De stoom wordt geleverd door grote ketels die steenkool, aardgas, stookolie of kernsplijtstof als
warmtebron gebruiken.
Dit soort van centrales noemt men THERMISCHE centrales.
Centrales die waterkracht benutten als energiebron noemen we HYDRAULISCHE centrales.
Van deze laatste soort zijn er maar enkele in ons land te vinden.
Een alternator werkt als volgt:
Draait men een magneet met een constante snelheid rond (in of langs een spoel) dan zal er in die
spoel een MAGNETISCH VELD ontstaan. Dit magnetisch veld wisselt steeds van STERKTE en
RICHTING.
Tengevolge van dit WISSELENDE MAGNETISCHE VELD zal men een GEÏNDUCEERDE SPANNING
opwekken die ook van GROOTTE en RICHTING verandert.
De op deze manier bekomen spanning zal men WISSELSPANNING noemen.
Z
Z
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
14
De tijd waarin een wisselspanning of wisselstroom een volledige wisseling doorloopt zal men een
PERIODE noemen.
Krijgt men echter verschillende periodes per seconde dan zal men spreken over de FREQUENTIE.
De frequentie van ons lichtnet bedraagt 50 hertz of 50 Hz.
Dit wil zeggen dat in een tijdspanne van één seconde er 50 periodes zijn.
Let op!
Dit is niet altijd waar. Neem je nu het Amerikaanse lichtnet dan zal je daar een frequentie hebben van
60 Hz.
Wanneer men nu in plaats van één spoel, drie spoelen gaat gebruiken die 120° t.o.v. elkaar verschoven zijn, dan zal men op die manier niet een éénfasige maar een driefasige wisselstroom opwekken.
spanning E
Meestal spreekt men dan van DRIJFKRACHT of 3 fasen.
E1
spoel 1
E2
spoel 2
E3
spoel 3
tijd
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
15
I.6. 230 VOLT, 400 VOLT (220 V, 380 V)
In principe wordt elke nieuwe installatie éénfasig aangesloten op het net.
Indien het niet anders kan of indien men veel energie nodig heeft, zal men driefasig aansluiten.
Zo zal men op de huidige distributienetten volgende spanningsmogelijkheden aantreffen:
230 V (monofasig)
Bij deze aansluiting gebeurt de voeding van het
schakelbord door twee geleiders.
Tussen deze twee geleiders zal men steeds
een spanning meten van 230 V.
3 x 230 V
Op dit net bedraagt de spanning tussen de
fasen 230 V.
In dit geval zal de voeding van het schakelbord
geschieden door 3 draden.
Op het 3 x 230 V is er geen nulgeleider.
230/400 V
Op het 230/400 V-net wordt de nulgeleider
steeds gebruikt.
Op dit net meet men 400 V tussen de fasen
onderling en meet men 230 V tussen een fase
en de nulgeleider.
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
OPGEPAST!
Momenteel (2006) zijn alle Europese netten gelijkgeschakeld.
220 V wordt dus 230 V en 380 V wordt 400 V.
16
II. OPMETEN VAN ELEKTRISCHE GROOTHEDEN
II.1. MEETAPPARATUUR
Zoals je met bepaalde meetapparatuur de waterdruk of de hardheid van het water kan meten, kan
men met de aangepaste apparatuur de elektrische grootheden meten.
Meten is van groot belang, want meten is weten.
De meetresultaten zullen ons een beter inzicht bezorgen over de werking van de installatie.
Maar voor men begint te meten moet men op de hoogte zijn van de werking, de aflezing en de aansluiting van het meettoestel.
De analoge meters worden de laatste jaren
verdrongen door de digitale meters.
Dit vooral omdat digitale meters veel nauwkeuriger zijn, en in hoge mate beveiligd tegen
overbelasting of verkeerd gebruik.
Tevens is de meetsnelheid bij deze meters
hoger, wat vlotter werk verzekert.
BRON: FLUKE
BRON: GANZ
17
II.2. OPMETEN VAN 1F- EN 3F-SPANNING
Voorbeeld: het net is 230 V/400 V (nieuwe netten).
De klant heeft een éénfasige of monofasige aansluiting nodig op 230 V.
Van de elektriciteitsmaatschappij krijgt hij 1 fase en de nulleider (neuter).
De klant heeft een 3-fasige aansluiting nodig op 400 V.
In dit geval krijgt hij dan de 3 fasen en de nulleider ter beschikking. Hiermede heeft hij tussen de nul
en een fase 230 V en heeft hij tussen de fasen onderling 400 V.
Oudere netten
Voorbeeld: het net is 133 V/230 V (oudere netten).
De klant heeft een monofasige aansluiting nodig op 230 V:
van de elektriciteitsmaatschappij krijgt hij 2 fasen.
De klant heeft een 3 fasige aansluiting nodig op 230 V:
in dit geval krijgt hij dan 3 fasen ter beschikking.
In dit soort net is geen 400 V ter beschikking.
18
Nieuwe netten
II.3. AANSLUITEN VAN BOILER (STER-DRIEHOEK)
WELKE DRAADDOORSNEDE OF BEVEILIGING GEBRUIKEN?
Voorbeeld
We zullen de draaddoorsnede of sectie en de zekering berekenen voor het 3-fasig aansluiten van
een waterverwarmer.
Het toestel heeft een vermogen van 3000 W (3 kW), bestaat uit 3 weerstanden met elk een vermogen
van 1000 W (1 kW) - 230 V en de spanning tussen de fasen is 3 x 230 V.
3000 : 230 = 13,04 : √3 = 7,54 A (zekering of automatische schakelaar van 10 A)
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
Is de spanning tussen de fasen 3 x 400 V, dan krijgen we:
3000 : 400 = 7,50 : √3 = 4,33 A (zekering of automatische schakelaar van 6 A)
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
Wordt het toestel nu éénfasig aangesloten op een spanning van 1 x 230 V MONO, dan krijgen we
volgend resultaat:
3000 : 230 = 13,04 A (zekering of automatische schakelaar van 16 A)
Nu we de sterkte van de stroomafname kennen, kunnen we aan de hand van bijgevoegde tabel de
doorsnede (of dikte) van de geleiders afleiden.
19
LET OP!
Ingeval we gebruik gaan maken van automaten, dan is het aan te raden om bij een stroomafname
van 16 A een automaat van 20 A te gebruiken i.p.v. 16 A.
Een automaat van 16 A zal ontschakelen wanneer hij meer dan 1 uur onder 16 A belasting staat.
Dit is normaal het geval bij een spaarboiler en accumulatietoestellen. Deze kunnen tot 8 uur onder
volle belasting staan.
Wel opletten dat de draaddoorsnede 2,5 mm² is wanneer men gebruik maakt van een automaat van
20 A.
Bijgevoegde tabel geeft dan een totaal overzicht van de te gebruiken beveiliging, draaddoorsnede
en laat ook toe de maximumbelasting te bepalen bij de verschillende netspanningen.
Type kring
Minimale doorsnede
van de draden
(mm²)
Nominale stroom
van de
zekering
Grootte van de
automatische
schakelaar
Verlichting
1,5
10 A
16 A
Stopcontacten
2,5
16 A
20 A
Wasmachine,
(1 toestel
per kring)
4x4+4
6 (éénfasig)
20 A
25 A – 32 A
25 A
32 A – 40 A
4x4+4
2x6+6
20 A
25 A
6
10
25 / 32 A
40 / 50 A
32 / 40 A
50 / 63 A
Fornuis (4 platen)
+ oven
Voor grotere
vermogens
20
II.4. OPZOEKEN VAN FOUTEN
Door gebruik te maken van meettoestellen of testpennen zal men nagaan of men te maken heeft met
een MECHANISCHE of een ELEKTRISCHE FOUT.
Wanneer een toestel niet functioneert dan zal men eerst nagaan of er geen uiterlijke sporen zijn die
eventueel een aanduiding kunnen geven over het mankement.
Voorbeeld: men kan op de geur afgaan om eventueel vast te stellen of een toestel of een onderdeel
ervan verbrand is door oververhitting.
De kleur van het onderdeel kan ook al een aanwijzing zijn.
Op de tweede plaats zal men nagaan of het toestel nog elektriciteit krijgt door op verschillende plaatsen de spanning op te meten. Het kan best zijn dat men hier te maken heeft met een doorgesmolten
veiligheid of een afgesprongen automaat of een kabelbreuk of een afgesprongen differentieelschakelaar.
Wanneer een veiligheid in werking is getreden, dan zal men samen met het herstellen van de veiligheid ook op zoek gaan naar de oorzaak van het waarom ze in werking is getreden. Anders heeft
herstellen weinig zin.
Eenvoudige defecten zoals een kabelbreuk, een slecht werkende veiligheid of een verbrande
motor kan men makkelijk zelf herstellen.
Stelt men echter vast dat er een probleem is bij de ingewikkelde elektronische besturing van
pompen of van de centrale verwarming, dan doet men er best aan om een technicus van de firma of
specialist erbij te halen. Deze zal het defecte onderdeel vervangen en de installatie of het toestel
ongewijzigd opnieuw bedrijfsklaar maken met originele wisselstukken.
Stel je een mechanische fout vast, dan kan je deze door gebruik te maken van aangepast gereedschap zelf herstellen.
Door van het naamplaatje van het toestel de gegevens door te geven aan de leverancier, zal deze
zorgen voor de juiste onderdelen.
Is herstellen een probleem, laat dan een technicus komen of neem het toestel mee naar de fabrikant.
Herstel steeds met onderdelen die eigen zijn aan het apparaat, anders zal men meer stukken
maken.
Een goede raad: REGELMATIG ONDERHOUD VOORKOMT MEESTAL ZWARE DEFECTEN EN
ZWARE KOSTEN!
BRON: ATHLET
21
III. INSTALLATIEVOORSCHRIFTEN
Het AREI of Algemeen Reglement op Elektrische Installaties
is formeel.
Enkel materiaal voorzien van
het keurmerk CEBEC en een
EUROPEES KEURMERK is
toegelaten, aangevuld vanaf
1/1/96 met CE.
CEBEC
België
SEMKO
Zweden
KEMA
Nederland
SETI
Finland
VDE
Duitsland
ÖVE
Oostenrijk
UTE
Frankrijk
IMQ
Italië
DEMKO
Denemarken
AEE
Spanje
NEMKO
Noorwegen
IPQ
Portugal
SEV
Zwitserland
BS
GrootBrittannië
Lloyd’s
Register of
Shipment
ASTA
BRON: VYNCKIER - GENT
Alle nieuwbouwwoningen moeten voldoen aan de nieuwe reglementeringen.
Woningen van voor 1981 zullen, wanneer zij een aanzienlijke wijziging ondergaan (vernieuwbouw),
zich moeten in orde stellen met het AREI.
III.1. AARDING
Het aardingssysteem heeft voornamelijk tot doel personen te beschermen tegen elektrocutie door
indirect contact, d.w.z. tegen het optreden van een gevaarlijke spanning op de massa van het elektroapparaat bij defecte isolatie.
Indien er geen aardelektrode is of indien ze niet
voldoet, kan de foutstroom geheel of gedeeltelijk
door het lichaam van de persoon, die het defecte
toestel aanraakt, geleid worden.
ONBESTAANDE AARDELEKTRODE OF
TE GROTE SPREIDINGSWEERSTAND
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
22
Vroeger maakte men een aarding door
een koperen geleider te verbinden met
een in de grond gedreven speciale
staaf. Deze methode is als extra aarding toegelaten wanneer de aardingslus (funderingslus) onvoldoende is of
wanneer het een gebouw betreft dat
dateert van vóór oktober 1981.
PLAATS FUNDERINGSLUS
IN NIEUWBOUW
FUNDERING
BETON
Installatie van de aardelektrode
(Art. 86-01)
De aardelektrode moet verwezenlijkt
VOLLE GROND
worden conform de voorschriften van
OF ZAND
artikel 69 en haar spreidingsweerstand
moet kleiner zijn dan 100 Ω.
AARDINGSLUS
Voor elk nieuw gebouw waar bij graafBRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
werken voor funderingen een diepte van
ten minste 0,60 m bereikt wordt moet
de aardelektrode ten minste bestaan uit
een aardingslus die aangebracht is op de bodem van de funderingssleuven van de buitenmuren.
Deze aardingslus moet gevormd worden door een massieve koperen geleider, blank of verlood, met
een ronde doorsnede van 35 mm2 en zonder las. De uiteinden van deze lus zijn verbonden met de
onderste aansluitklem van de aardingsonderbreker (scheidingsstrip).
Art. 75-05 Om de spreidingsweerstand van de aardelektrode of de aardingslus te kunnen meten, is
het voorzien van een aardingsonderbreker verplicht. Deze zogenaamde scheidingsstrip mag enkel
met speciaal gereedschap worden afgekoppeld.
Art. 2-05 Ministerieel Besluit van 6-10-1981.
De aardingslus moet rechtstreeks tegen de grond worden aangebracht op de bodem van de funderingssleuf en zodanig met aarde bedekt worden dat ze in geen enkel geval in aanraking komt met
het materiaal van de funderingsmuren (mortel, beton, wapening…).
Om de aardgeleider op de bodem van de funderingssleuf ter plaatse te houden mogen eventueel enkel bevestigingsmiddelen (haken, krammen…) gebruikt worden uit koper of een materiaal dat geen
corrosieve inwerking veroorzaakt op het metaal van de geleider die de aardingslus vormt.
Aardingstaven moeten buiten de aardingslus geplaatst worden.
VERTICAAL INGEDREVEN
BAREN-PENNEN
AARDINGSONDERBREKER
BRON: AIB - VINÇOTTE - BRUSSEL
BRON: LEGRAND - DIEGEM
23
Het AREI bepaalt ook dat alle elektrische apparaten moeten voorzien zijn van een aarding
(symbool
).
Er zijn hierop wel enkele uitzonderingen.
Contactdozen bevoorraad door een veiligheidstransformator, alle delen van stroombanen die gevoed
worden op zeer lage veiligheidsspanning (12 V en 25 V) en toestellen met dubbele isolatie (herkenbaar aan het volgende symbool
) mogen niet geaard worden.
Het verbinden van de metalen onderdelen van deze toestellen met de aarde zou alleen maar het
risico op elektrocutie verhogen.
Zo wordt er ook nog door het reglement bepaalt dat er enkel en alleen stopcontacten mogen gebruikt
worden die voorzien zijn van een PINAARDING en een KINDERBEVEILIGING.
RANDAARDINGEN zijn VERBODEN!
Wanneer de beschermingsgeleider (aarding) deel uitmaakt van de leidingen van de installatie, dan
moet de doorsnede minstens gelijk zijn aan de stroomvoerende geleiders tot 1,5 mm² als hij mechanisch beschermd is.
Dit wil zeggen, wanneer de geleider in een buis ligt.
Is de geleider niet mechanisch beschermd, dan moet men een minimumdoorsnede voorzien van
4 mm².
Is een verlichtingskring uitgevoerd met geleiders van 1,5 mm² dan moet de beschermingsgeleider
ook 1,5 mm² zijn.
Het AREI voorziet ook 2 mogelijke installaties:
• Installatie met een aardingsweerstand < 30 ohm
De vaste gebruikstoestellen, de regelinrichtingen en stroombanen met stopcontacten die toegelaten
zijn in badkamers, doucheruimte en dergelijke, alsook de inrichtingen voor het aansluiten van wasmachines en vaatwasmachines, moeten een bijkomende lekstroom-differentieelschakelaar bevatten
met een (hoge of zeer hoge) gevoeligheid van 30 mA.
• Installatie met een aardingsweerstand tussen 30 en 100 ohm
Nu zijn er bijkomende differentieelschakelaars nodig van 30 mA, waarvan één voor het geheel van
de stroombanen voor de verlichting, en één voor elke andere stroombaan of groep van stroombanen
die ten hoogste 16 enkelvoudige of meervoudige contactdozen bevat (2 kringen). Een lekstroomschakelaar van 100 mA is toegelaten voor de circuits die het elektrisch fornuis, de diepvriezer en/of
de koelkast voeden.
• Installatie met een aardingsweerstand hoger dan 100 ohm zijn verboden.
Een aardings- of beschermingsgeleider moet
goed herkenbaar zijn.
Vandaar dat hij de kleur GEEL-GROEN heeft
gekregen.
Om veiligheidsredenen is daarom het gebruik
van GROENE en GELE draden verboden.
24
BELGISCHE CONTACTSTOP
EUROPESE CONTACTSTOP
PINAARDING
-TOEGELATEN-
SLECHT
RAND- + PINAARDING
-TOEGELATEN-
GOED
SLECHT
DUITSE CONTACTSTOP
RANDAARDING
-VERBODEN-
GOED
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
25
III.2. EQUIPOTENTIALE VERBINDINGEN
Zelfs met een goede aarding blijft
het gevaar bestaan dat er spanning
komt op geleidende delen die niet
tot de elektrische installatie behoren.
Om dit te voorkomen, moeten eerst
alle genaakbare geleidende delen
van de constructie en alle leidingen
van gas, water en centrale verwarming onderling en met de aarde
verbonden worden.
Dit noemt men de hoofdequipotentiale verbindingen.
EQUIPOTENTIALE VERBINDINGEN IN DE BADKAMER
GAS
STOPCONTACT
KOUD WATER
BIJKOMENDE
EQUIPOTENTIALE
VERBINDINGEN
HOOFDEQUIPOTENTIALE
VERBINDINGEN
AFLOOPLEIDINGEN
CENTRALE
VERWARMING
AARDINGSLUS
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
BIJKOMENDE EQUIPOTENTIALE VERBINDINGEN
WATERAANVOER
BAD
BIJKOMENDE
EQUIPOTENTIALE
VERBINDINGEN
WATERAFVOER
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
26
Met de geleidende delen van
een constructie bedoelt men
steunijzers, betonijzers, metalen beschermmatten (bv. van
vloerverwarming), aluminiumramen, stalen deurlijsten, enz.
Daarnaast zijn bijkomende
equipotentiale
verbindingen
noodzakelijk in de badkamer.
Deze verbinden metalen delen
zoals bad, douchekuip, waterleidingen, radiator, metalen
deurlijsten en waterverwarmer
met elkaar en met de aarde.
Alle machines en toestellen (ook
lampen!), zelfs als ze gevoed
worden via stopcontacten, horen eveneens tot deze opsomming. Voor bijkomende equipotentiale verbindingen mag een
groengele geleider van 2,5 mm²
gebruikt worden als deze in een
beschermende plastiekbuis ligt
of van 4 mm² (zonder bescherming).
III.3. VOCHTIGE LOKALEN
III.3.1. ALGEMEEN
In vochtige lokalen zoals de badkamer, wasplaats, sauna, douche en zwembad zal men extra aandacht besteden.
Zo zal men er voor zorgen dat:
– alle stroomkringen die in de badkamer aanwezig zijn beschermd worden met een lekstroomschakelaar van 30 mA;
_ binnen het volume-omhulsel enkel materiaal met zeer lage veiligheidsspanning gebruikt wordt
(waterverwarmer IPX4);
– het voedingstoestel voor deze lage veiligheidsspanning buiten het lokaal staat;
– binnen het beschermingsvolume enkel materiaal op lage veiligheidsspanning van 25 V gebruikt
wordt;
– het voedingstoestel voor deze lage veiligheidsspanning zich buiten het lokaal bevindt;
– er zich geen contactdozen, schakelaars, bedieningstoestellen, thermostaten en elektrische toestellen (behalve waterverwarmer IPX4) bevinden binnen het beschermingsvolume en volumeomhulsel;
– men voor het in werking stellen van de verlichting enkel en alleen gebruik maakt van dubbelpolige
schakeltoestellen;
– men in vochtige lokalen enkel gebruik maakt van waterdichte of spatwaterdichte toestellen en
materieel (herkenbaar aan hun IP-nummer).
– verplaatsbare verwarmingstoestellen zijn verboden.
MEN ZAL ELK CONTACT VERMIJDEN MET EEN ELEKTRISCH TOESTEL WANNEER MEN
NATTE OF VOCHTIGE HANDEN HEEFT.
27
III.3.2. BESCHERMINGSINDEXEN
De graad van bescherming van de omhulsels van elektrische laagspanningsapparaten is bepaald
door twee codes :
• de beschermingsindex IP, gedefinieerd door de norm NF EN 60-529. Deze wordt gekenmerkt
door 2 cijfers gerelateerd aan bepaalde externe invloeden :
– 1ste cijfer : (van 0 tot 6) bescherming tegen vaste stoffen,
– 2de cijfer : (van 0 tot 8) bescherming tegen vloeistoffen.
• de IK code, gedefinieerd door de norm NF EN 50-102. Deze wordt gekenmerkt door een groep
van cijfers (van 00 tot 10) gerelateerd aan de bescherming tegen mechanische schokken.
1ste cijfer :
bescherming tegen vaste stoffen
2de cijfer :
bescherming tegen vloeistoffen
IP
IP
Aanduiding
Aanduiding
0
geen bescherming
0
geen bescherming
1
beschermd tegen vaste stoffen met
meer dan 50 mm Ø (bv. : achterkant
van de hand)
1
beschermd tegen verticaal vallen van
waterdruppels (condensatie)
2
beschermd tegen vaste stoffen met
meer dan 12 mm Ø (bv. : vingers
van de hand) minimum vereist voor
bescherming tegen directe contacten
2
beschermd tegen vallen van waterdruppels tot 15° van de verticale
3
beschermd tegen vaste stoffen met
meer dan 2,5 mm Ø (bv. : draad,
werktuigen...)
3
beschermd tegen regen tot 60° van
de verticale
4
beschermd tegen vaste stoffen met
meer dan 1mm Ø (bv. : kleine draad,
fijne werktuigen...)
4
beschermd tegen waterspatten vanuit
alle richtingen
5
beschermd tegen stof (geen schadelijke afzetting)
5
beschermd tegen waterspatten vanuit
alle richtingen uit de slang
6
stofbestendig
6
beschermd tegen waterspatten die
vergelijkbaar zijn met stortzeeën
7
15 cm
8
m
beschermd tegen de effecten van
onder water lopen
beschermd tegen de langdurige effecten van onder water lopen onder
druk
BRON: HAGER
28
IK code : bescherming tegen mechanische
schokken
IK code volgens de norm NF EN 50-102 (nieuwe
aanduiding)
Bijkomende letter (optioneel)
Bescherming voor personen van de toegang tot
gevaarlijke delen
Aanduiding
Code IK
Schokenergie
00
niet beschermd
01
0,15 joule
02
0,2 joule
03
0,35 joule
04
0,5 joule
05
0,7 joule
06
1 joule
07
2 joules
08
5 joules
09
10 joules
10
20 joules
A
beschermd tegen het indringen
van de rug van de hand
B
beschermd tegen het indringen
van de vinger
C
beschermd tegen het indringen
van een werktuig - Ø 2,5 mm
D
beschermd tegen het indringen
van een werktuig - Ø 1 mm
Bijkomende letter (optioneel)
Apparatuur-gebonden informatie
Aanduiding
H
hoogspanningsmateriaal
M
beweging tijdens de waterproef
S
stationair tijdens de waterproef
W
weer en wind
BRON: HAGER
29
III.3.3. VEILIGHEIDSZONES (huishoudelijke toepassing)
plafond
Zone 0: (in het bad)
In dit volume is geen elektrisch materieel toegelaten.
Zone 1: (het volume-omhulsel)
Maximum 12 V wisselspanning is toegelaten (voor leidingen en toestellen).
Waterverwarmer met beschermingsgraad “IPX4” is toegelaten.
Zone 1 bis: (onder het bad)
Hier is alleen materiaal voor massagebaden toegelaten, op voorwaarde dat:
– de badkuip in kunststof is;
– de ruimte onder het bad niet vlot toegankelijk is;
(Het toezichtsluik mag enkel met gereedschap te openen zijn.)
– aansluitingen van het vaste type zijn;
– alle elektrisch materieel ten minste de beschermingsgraad “IPX4” heeft;
– de montage van elektrisch materieel op 5 cm boven de vloer gebeurt.
Zone 2: (het beschermingsvolume)
Hier is enkel toegelaten:
– leidingen en toestellen op max. 25 V;
– een waterverwarmer met beschermingsgraad “IPX4”;
– lichtpunten op 230 V als ze voorzien zijn van een mechanische beschermkap en van beschermingsgraad “IPX4” en als ze zich minstens 1,60 m boven de vloer bevinden;
– vaste verwarmingstoestellen van klasse II.
Zone 3: (de ruimte buiten het beschermingsvolume)
Hier is toegelaten:
– elektrisch opbouwmaterieel met beschermingsgraad “IP21”;
– verwarmingskabels met beschermingsgraad “IP21”;
– alle inbouwtoestellen.
30
Voorzorgen i.v.m. plaatsen van leidingen:
– plaats nooit leidingen schuin over de muur;
– respecteer onderstaand schema: (zowel voor droge als vochtige lokalen) dat enkel geldt voor
huisinstallaties;
– de dikte van de dekkende bepleistering is minimum 4 mm.
BRON: VYNCKIER - GENT
Bijkomende equipotentiaalverbinding
Deze verbindt alle vreemde geleidende delen en de massa’s van het elektrisch materieel in de
volumes 0, 1, 2, 3 en 1 bis met uitzondering van de massa’s van het elektrisch materieel op zeer
lage veiligheidsspanning.
Verwarmingsweerstanden verzonken in de vloer
Deze zijn toegelaten op voorwaarde dat ze bedekt zijn met een metalen netwerk of dat ze een
metalen bekleding omvatten, verbonden met de bijkomende equipotentiaalverbinding, en het circuit
moet beschermd worden door een verliesstroomschakelaar van 30 mA.
31
IV. BEVEILIGINGEN
Wil men zijn installatie beveiligen tegen overbelasting, kortsluiting en brandgevaar, zal men gebruik
maken van smeltveiligheden of automaten.
IV.1. SMELTVEILIGHEDEN
Men zal de smeltveiligheid zodanig plaatsen dat,
wanneer de overstroom te groot is of te lang
zal aanhouden, de stroombaan onderbroken
wordt.
vulmassa
smeltdraad
Het AREI bepaalt dat men elke kring moet beveiligen en dat wanneer men van een grotere
draaddoorsnede naar een kleinere draaddoorsnede gaat er ook een beveiliging moet geplaatst
worden.
Een smeltveiligheid is opgebouwd uit:
– gekalibreerde zilverdraad,
– vulmassa,
– kalibreerpen,
– contactpen.
kalibreerpen
contactpennen
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
De gekalibreerde zilverdraad is zodanig gemaakt
dat het draadje zal doorsmelten voor de temperatuur in de geleiders zodanig hoog is opgelopen
dat er beschadiging kan optreden aan de isolatie
van de geleiders.
De kalibreerpennen zullen ervoor zorgen dat
de smeltpatronen onverwisselbaar zijn met
elkaar.
Hiermee bedoelt men dat men wel een smeltpatroon van een lager kaliber kan plaatsen in
een kring voorzien voor een hoger kaliber maar
niet omgekeerd.
BRON: VYNCKIER - GENT
Zo zal men bijvoorbeeld een smeltpatroon van
16 A kunnen vervangen door een patroon van
10 A, maar het moet onmogelijk zijn om een
smeltpatroon van 10 A te vervangen door één
van 16 A.
BRON: VYNCKIER - GENT
32
DRAADSECTIE, KALIBREERELEMENTEN EN VERBRUIKERS
1 mm2
1,5 mm2 2,5 mm2
4 mm2
6 mm2
10 mm2
RELATIE KALIBREERELEMENT EN STROOMSTERKTE VOOR ZEKERING EN AUTOMAAT
ROOD
ORANJE
GRIJS
BLAUW
BRUIN
GROEN
BRON: VYNCKIER - GENT
33
LET OP!
Het is bij de wet verboden om smeltpatronen
zelf te herstellen, ook al kan je het nodige materieel in de handel vinden.
Een doorgebrande smeltveiligheid zal men
steeds vervangen door een nieuwe, na eerst de
oorzaak van het doorsmelten van de vorige te
hebben opgespoord en verholpen.
Wenst men een oude installatie aan te passen,
dan mag men gebruik maken van automaten
van een hogere waarde om de oude smeltpatronen te vervangen.
34
BRON: ELECTRABEL – ANTWERPEN
IV.2. AUTOMATISCHE VEILIGHEID
Deze is opgebouwd uit een thermisch en een elektromagnetisch
gedeelte.
Op die manier zal men op een goede manier zijn kringen beveiligen
tegen overbelasting en kortsluitstromen.
Men mag dus smeltpatronen vervangen door automaten van een
hoger kaliber om de eenvoudige reden dat de automaten bij de
geringste fout veel sneller zullen reageren.
Daar waar de smeltpatronen maar als enkelpolige uitvoering
verkrijgbaar waren zijn automaten als enkel- en meerpolige uitvoering verkrijgbaar.
Ze bestaan in penvorm en in de uitvoering om rechtstreeks op de
DIN-rail te klikken.
BRON: VYNCKIER - GENT
Onderstaande tabel geeft je een overzicht van de doorsneden (draaddiktes) die men zal gebruiken
met hun daarbijhorende beveiliging.
Type kring
Minimale doorsnede
van de draden
(mm²)
Nominale stroom
van de
zekering
Grootte van de
automatische
schakelaar
Verlichting
1,5
10 A
16 A
Stopcontacten
2,5
16 A
20 A
Wasmachine,
(1 toestel
per kring)
4x4+4
6 (éénfasig)
20 A
25 A – 32 A
25 A
32 A – 40 A
4x4+4
2x6+6
20 A
25 A
6
10
25 / 32 A
40 / 50 A
32 / 40 A
50 / 63 A
Fornuis (4 platen)
+ oven
Voor grotere
vermogens
OPLETTEN!
Bij het plaatsen van een automatische schakelaar in een kring van een spaarboiler of accumulatieverwarming moet men er rekening mee houden dat deze zal ontschakelen na ± 1 uur volle belasting.
Bijvoorbeeld: waterketel 2300 W, spanning 230 V = 10 ampère.
Theoretisch zou een automaat van 10 A voldoende zijn. In de praktijk zullen we deze automaat
ongeveer een zestal uren belasten met 10 A hetgeen voor gevolg heeft dat hij na ± 1 uur zal ontschakelen. Hier zullen we dus een automaat van 16 A gebruiken.
Wil men daarentegen zijn installatie nog verder beveiligen tegen toevallige aanraking door personen,
m.a.w. wil men het elektrocutiegevaar beperken dan zal men gebruik gaan maken van een differentieelschakelaar of lekstroomschakelaar.
35
IV.3. DE LEKSTROOMSCHAKELAAR (VERLIESSTROOMSCHAKELAAR)
Zoals het woord het zelf al laat vermoeden zal de
beveiliging pas in werking treden wanneer er een lek
of een verlies wordt waargenomen.
Het aantal te plaatsen lekstroomschakelaars is afhankelijk van de waarde van de spreidingsweerstand
van de aardingslus.
Zo voorziet het AREI dat wanneer de spreidingsweerstand van de aardingslus lager is dan 30 ohm
men aan het begin van de installatie een verzegelbare differentieelschakelaar moet plaatsen met een
gevoeligheid van 300 mA en een nominale stroom
van minimum 40 A.
Een bijkomende schakelaar met een gevoeligheid
van 30 mA is vereist voor het beveiligen van de
stroomkringen van de badkamer en alles wat zich in
de badkamer bevindt, evenals de wasmachine, de
vaatwasmachine en de droogkast.
BRON: GE POWER CONTROLS BELGIUM - MERELBEKE
De energieleverancier aanvaardt tegenwoordig niet meer dat de spreidingsweerstand groter is
dan 30 Ω. In dit geval moet absoluut de situatie verbeterd worden (= de spreidingsweerstand verlagen).
net
tweepolige schakelaar
schakelhefboom
nok a
veer b
hefboom
veer a
testknop
nok b
elektro-magneet
stroomspoel
stroomspoel
spanningsspoel
weerstand
ringkern
aansluitklemmen
verbruik
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
36
Onderstaande schema’s zullen dit alles nog verduidelijken.
De weg van de stroom doorheen het lichaam is afhankelijk van de positie van het lichaam t.o.v. de
aarde. Sta je geïsoleerd of niet?
isolatie
aarde
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
Aanraking bij volledige isolatie t.o.v. de aarde:
geen gevolgen.
Wanneer je echter met twee handen de twee
actieve delen van een stroombaan aanraakt,
zal de stroom door je borstkas vloeien.
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
Als je niet geïsoleerd staat tegenover de aarde,
vloeit de stroom doorheen je lichaam volgens
een weg die afhangt van de lichaamsdelen in
contact met de onder spanning staande delen
en met de aarde.
Effectzones van de elektrische stroom op het menselijk lichaam:
Zone 1: de elektrische stroom geeft geen reactie:
de maximumstroom heeft een ordegrootte
van 0,5 mA, (verschilt van persoon tot persoon).
Zone 2: de elektrische stroom heeft geen fysiopathologisch effect; geen gevaar voor het
hart.
Zone 3: geen gevaar voor hartfibrillatie doch andere
nadelige verschijnselen die gewoonlijk niet
gevaarlijk zijn (ademhalingsstoornissen).
hartstilstand
drempel van
onomkeerbare
hartfibrillatie
drempel van
ademhalingsverlamming
spierverkramping
zwakke
gevoeligheid
Zone 4: de stroom kan hartfibrillatie tot gevolg hebben.
Zone 5: levensgevaar.
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
37
DIFFERENTIEELSCHAKELAARS IN HET AREI
Het AREI (art. 85 en 86) voorziet het gebruik van één of meerdere CEBEC-gekeurde differentieelschakelaars in elektrische installaties.
0
0
0
300 mA
max.
TEST
0
30 mA
TEST
10 mA
60 cm volume 2
0
TEST
1. Aardingsweerstand < 30 ohm
BRON: GE POWER CONTROLS BELGIUM - MERELBEKE
38
0
0
0
0
100 mA
TEST
30 mA
TEST
300 mA
max.
TEST
30 mA
TEST
0
30 mA
TEST
10 mA
60 cm volume 2
0
TEST
2. Aardingsweerstand tussen 30 ohm en 100 ohm
BRON: GE POWER CONTROLS BELGIUM - MERELBEKE
39
IV.4. THERMOKOPPEL
Een thermokoppel bestaat uit twee metalen: koper en constantaan.
Deze twee metalen raken elkaar maar in 1 punt en zijn verder van elkaar geïsoleerd.
Gaat men dat aanrakingspunt verwarmen, dan zal men kunnen vaststellen dat er in het thermokoppel een zeer kleine spanning en stroom opgewekt wordt.
Gaat men deze stroom versterken door gebruik te maken van een spoel, dan zal deze stroom
krachtig genoeg zijn om te zorgen voor een magnetisch veld.
Men gebruikt hier de volgende elektrische eigenschap: elke geleider waardoor een stroom vloeit
gedraagt zich zoals een magneet.
Gebruikt men nu een spoeltje uit koperdraad en plaatst men in dat spoeltje een ijzeren kern, dan zal
men kunnen vaststellen dat wanneer er een stroom vloeit door het spoeltje het geheel zal werken als
een magneet, m.a.w. men heeft hier een elektromagneet vervaardigd.
Door gebruik te maken van deze eigenschap kan men de elektromagneet verbonden aan het thermokoppel gebruiken voor het openhouden van een gasklep.
elektro-magneet
gasklep
constantaan
koper
gasaanvoer waakvlam
BRON: JUNKERS
Het thermokoppel wordt in een gasdoorstroomtoestel toegepast op volgende manier.
Het gasgedeelte van een doorstroomtoestel bestaat uit 3 belangrijke gasventielen:
– veiligheidsventiel (elektromagnetisch ventiel),
– gasventiel (manueel bediend),
– watergestuurd gasventiel.
40
1
4
6
2
3
5
1
2
3
4
5
6
7
8
10
9
7
8
9
10
Waakvlambuis
Thermokoppel
Brander
Veer
Veiligheidsventiel
Elektromagneet
(weekijzeren kern)
Manueel gasventiel
Veer
Bedieningsknop
Watergestuurd
gasventiel
Het veiligheidsventiel (5) zorgt samen met het
watergestuurd gasventiel (10) voor de gasafsluiting van het toestel.
Het veiligheidsventiel (5) wordt manueel ingedrukt. Tegelijkertijd wordt het manueel gasventiel (7) dichtgedrukt zodat de hoofdbrander
zeker geen gas krijgt.
Het gas stroomt naar de waakvlambrander en
wordt ontstoken.Het thermokoppel wordt verwarmd en deze warmte wordt omgezet in enkele
millivolts spanning die een magneetventiel (6)
bekrachtigt.
Het veiligheidsventiel blijft geopend zolang de
waakvlam brandt.
Het manueel gasventiel (7) wordt geopend door
de knop los te laten of verder te draaien (afhankelijk van het model).
Het toestel is nu klaar voor bedrijf.
Bij waterafname opent het watergestuurd gasventiel (10) en stroomt het gas naar de brander
waar het ontstoken wordt door de waakvlam.
41
IV.5. FOTOCEL
Als bijkomende beveiliging plaatst men ook nog
wel eens de FOTOCEL of LDR-weerstand (Light
Dependent Resistor).
In plaats van de warmte te detecteren zoals
een thermokoppel, zal de fotocel nagaan of er
wel degelijk een ontsteking van het gas of de
stookolie is gebeurd.
Gebeurt er geen waarneming van vuur of LICHT
dan zal de cv-ketel na enkele seconden weer in
beveiliging vallen en wordt verder onheil voorkomen.
Een fotocel is net zoals het thermokoppel opgebouwd uit twee verschillende materialen.
In plaats van te reageren op de warmte zal de
fotocel reageren op de lichtinval ten gevolge van
de vlammen.
BRON: OMRON - ITALIE
IV.6. KETELTHERMOSTAAT (aquastaat)
Naast het gebruik van een fotocel voor de beveiliging van een cv-ketel zal men de ketel ook nog
beveiligen door gebruik te maken van een KETELTHERMOSTAAT.
Een ketelthermostaat is een temperatuur-regelaar.
Men kan hiermede de temperatuur regelen en begrenzen van het water van het verwarmingssysteem.
Soms kan men een ketelthermostaat gebruiken als maximumthermostaat.
Dit wil zeggen dat als men de ingestelde temperatuur gaat overschrijden de thermostaat in werking
treedt en een contact zal openen.
De ketel zal hierdoor stilvallen en het water zal niet verder meer verwarmd worden.
Deze verbreking gaat gewoonlijk samen met een vergrendeling.
Is de temperatuur beneden de ingestelde waarde gedaald, kan men de vergrendeling verbreken en
kan men de installatie weer normaal laten werken.
Het is wel aan te raden om de oorzaak van deze oververhitting na te gaan en te herstellen. Een
veiligheid zal niet zonder reden in werking treden.
IV.7. DROOGKOOKBEVEILIGING (pressostaat)
Wil men zijn cv-ketel beveiligen tegen droogkoken, dan zal men deze voorzien van een DROOGKOOKBEVEILIGING.
Deze beveiliging is niets anders dan een drukschakelaar.
Hiermee wordt bepaald of er voldoende water in de ketel aanwezig is.
Is er bijvoorbeeld geen water of is de druk te laag, dan zal de veiligheid in werking treden.
De droogkookbeveiliging wordt in serie geplaatst met de elektrisch geregelde gasklep.
In sommige toestellen is ook nog een KLIXON aanwezig die de temperatuur van de ketelmassa
bewaakt. Deze is mee in serie geschakeld in de beveiligingskring.
De klixon bevat een bimetaal dat verbonden is met een contact. Dit contact kan open of gesloten
zijn.
Herinschakelen kan ook op 2 manieren gebeuren:
– manueel: door het indrukken van een knopje;
– automatisch: wanneer de klixon terug is afgekoeld.
42
V. GEBRUIK VAN DRADEN EN KABELS
Wil men een boiler of een cv aansluiten op het elektrische net, dan zal men gebruik maken van met
VPE geïsoleerde geleiders.
Voor men tot de aanschaf van de draden overgaat zal men nagaan of de geleiders moeten dienen
voor:
– verzonken montage,
– zichtbare montage,
– verplaatsbare toestellen,
– vaste toestellen.
Men zal de doorsnede (of dikte) van de geleiders aanpassen aan de maximaal toelaatbare belastingsstroom.
Men zal zo maar niet eender welke doorsnede (draaddikte) gebruiken. De tabel zal je daarbij
helpen.
Draden en kabels moeten voldoen aan bepaalde normen. Zo zijn de meest voorkomende genormaliseerde draaddoorsneden van de geleiders:
0,5 - 0,75 - 1 - 1,5 - 2,5 - 4 - 6 - 10 - 16 mm² - enz.
Geleiders die eindigen in een stopcontact zijn minimum 2,5 mm².
Type kring
Minimale doorsnede
van de draden
(mm²)
Nominale stroom
van de
zekering
Grootte van de
automatische
schakelaar
Verlichting
1,5
10 A
16 A
Stopcontacten
2,5
16 A
20 A
Wasmachine,
(1 toestel
per kring)
4x4+4
6 (éénfasig)
20 A
25 A – 32 A
25 A
32 A – 40 A
4x4+4
2x6+6
20 A
25 A
6
10
25 / 32 A
40 / 50 A
32 / 40 A
50 / 63 A
Fornuis (4 platen)
+ oven
Voor grotere
vermogens
43
VI. ELEKTRISCHE APPARATEN: WARMWATERTOESTELLEN
VI.1. HOEVEEL WARM WATER HEEFT MEN NODIG?
De hoeveelheid warm water dat men gemiddeld per dag zal verbruiken is verschillend van persoon
tot persoon.
Wenst men een lekker heet bad of mag het water lauw zijn? Moet het bad bijna overlopen of is 15 cm
al voldoende? Neemt men een lange of een korte douche?
Een voorbeeld zal dit alles verduidelijken en zal helpen bij het maken van de juiste keuze van het
toestel.
Onze dagelijkse lichaamsverzorging gaat met het grootste waterverbruik lopen.
Neemt men aan dat de gemiddelde watertemperatuur 40 °C bedraagt, dan heeft men per persoon
gemiddeld 130 l nodig voor een bad, 40 l voor een douche en 8 l voor een wasbeurt aan de wastafel.
Beschikt men in de keuken over een vaatwasmachine, dan zal men inderdaad minder warm water
nodig hebben.
In het andere geval moet men toch rekenen op een verbruik van 8 l van 55 °C à 60 °C per dag en
per persoon.
Voor het schoonmaken en bereiden van voedingswaren mag men rekening houden met een verbruik
van gemiddeld 3 l (van 40 °C à 50 °C) per persoon per dag.
Maakt men gebruik van een mini-wasmachine of doet men een handwas, dan mag men rekenen op
een verbruik van gemiddeld 15 à 20 l per persoon per week.
44
VI.2. PLAATSEN VAN EEN WARMWATERTOESTEL
Verzorg de hydraulische aansluiting.
Voorraadtoestellen moet men voorzien van een
VEILIGHEIDSGROEP of INLAATCOMBINATIE
op de koudwaterleiding.
Bij toestellen die werken op gas is deze combinatie reeds ingebouwd.
Deze combinatie bestaat uit een afsluitkraan,
een keerklep, een veiligheidsklep en een leegloopkraan.
W.D. installatie
met inlaatcombinatie
1 mengkraan
2 buizen
3 inlaatcombinatie
4 afvoertrechter
5 aftak T-stuk
koud water
warm water
Wanneer men water gaat verwarmen in een geBRON: DAALDEROP - NEDERLAND
sloten vat, dan zal dat vat onder druk komen te
staan. (Water zet uit !)
Om te vermijden dat deze druk te groot wordt maakt men gebruik van de VEILIGHEIDSKLEP of
ONTLASTKLEP.
De klep, die ingesteld is op een bepaalde druk, zal bij het overschrijden van die ingestelde druk
openen.
Op die manier zal er water uit het toestel wegvloeien en zal de druk in het vat verminderen tot onder
de ingestelde druk.
Het is daarom aan te raden om regelmatig de werking van deze klep te controleren.
Hou er wel rekening mee dat de hoeveelheid EXPANSIEWATER dat bij opwarming wegloopt (bij
opwarming van ± 10 °C tot 65 °C) ongeveer 2 % van de totale inhoud van het toestel bedraagt. Zorg
bijgevolg voor een goede afvoer.
VEILIGHEIDSKLEP OF
ONTLASTKLEP
KEERKLEP
VOORRAADKETEL
INLAAT KOUD WATER
MET SPREIDKAPJE
AFSLUITKRAAN
LEEGLOOPKRAAN
TRECHTER VOOR AFLOOP
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
TIPS
• Decentraliseer.
Het is soms beter om 1 groot toestel te vervangen door meerdere kleinere toestellen. Zo kan men
de afstand tussen het toestel en het verbruikspunt klein houden en de warmteverliezen beperken.
Indien mogelijk: hou de buizen korter dan 8 m.
• Scheid warmwaterproductie van verwarming.
Het heeft geen zin om tijdens de zomermaanden de centrale verwarming te laten werken om warm
water te verkrijgen. (Een mixte boiler kan hier een oplossing zijn.)
• Hou de temperatuur LAAG.
De meeste elektrische toestellen kunnen probleemloos warm water leveren met een temperatuur
van 85 °C. Toch is het beter om de temperatuur lager te houden: ideaal is 60 °C (min.: 50 °C,
max.: 65 °C).
• Op deze manier voorkomt men onnodige kalksteenvorming, verkrijgt men minder warmte-verliezen, heeft men een hoger rendement van de ketel, verkrijgt men een langere levensduur van
het toestel en vermindert men aanzienlijk het risico op huidverbranding.
• Beperk de verliezen.
45
Wil men het rendement van het toestel optimaal houden, dan moet men ook op de hoogte zijn van
de mogelijke verliezen.
Zo zal men spreken van:
– LEIDINGVERLIEZEN: warmteverliezen ten gevolge van de te grote afstand tussen toestel en
aftappunt;
– STRALINGS- en GELEIDINGSVERLIEZEN: deze bedragen voor een doorstroomtoestel ongeveer 2 % en voor een voorraadtoestel ongeveer 3 tot 8 % (afhankelijk van de ingestelde temperatuur);
– UITZETTINGSVERLIEZEN bij het opwarmen: bij het verwarmen van water van 10 °C tot 60 °C
zal er ongeveer 2 % water met een temperatuur van 30 °C wegvloeien, anders wordt de druk in
het toestel te hoog.
– STILSTANDVERLIEZEN: om deze verliezen te beperken moet men een perfect geïsoleerd toestel
kiezen. Het water zou anders veel te veel afkoelen in het toestel op ogenblikken dat men geen
warm water nodig heeft.
– STARTVERLIEZEN: tussen het moment dat men de kraan opent en het vloeien van het warm
water aan de gewenste temperatuur, zal men steeds een kleine hoeveelheid energie verliezen.
Door gebruik te maken van thermostatische kranen kan men dit verlies beperken.
Totaal verlies, per meter leiding om de temperatuur van de buis en van zijn inhoud
op te voeren tot 60 °C.
A: Aantal door de buis opgeslorpte calorieën.
B: Aantal calorieën die bij de afkoeling verloren gaan.
Capaciteit van de leidingen
in mm
in duim
Calorieverlies per meter
inhoud
in
l/meter
A
B
Totaal
Verlies in
watt/u per
meter
Stalen buizen
12 x 17
3/8
0,12
7
8
15
17
16 x 21
1/2
0,18
10,5
12,5
23
27
22 x 27
3/4
0,35
16
24
38
44
27 x 33
4/4
0,53
23
37
60
70
Koperen buizen
12 x 10
3/8
0,08
2
5,5
7,5
8,5
15 x 13
1/2
0,13
2,4
2,7
10,3
12
22 x 19,8
3/4
0,32
3,8
22
25,8
50
Een goede thermische isolatie kan dit verlies aanzienlijk verminderen en kan derhalve verantwoord
zijn voor de leidingen die verafgelegen kranen met frequente afname bedienen.
Bovendien dient men ervoor te zorgen dat het toestel en de buizen niet worden blootgesteld aan de
vorst.
46
VI.3. KOKEND-WATER-TOESTEL
Een kokendwatertoestel kan men het best vergelijken met een gewone kookketel. Wil men
warm water hebben, dan zal men het gewenste
volume in de ketel laten lopen om het daarna op
de gewenste temperatuur op te warmen.
Deze toestellen worden niet automatisch bijgevuld met water.
Ze bezitten steeds een opening met de lucht.
De inhoud van het waterresservoir schommelt
tussen de 5 en de 15 liter terwijl het vermogen
2 tot 4 kW bedraagt.
Het toestel is steeds voorzien van een gegradueerde stolp of peilglas.
De thermostaat laat toe de temperatuur te regelen tussen 30 °C en 100 °C.
BRON: AEG
Wanneer de ingestelde temperatuur bereikt is,
schakelt het toestel automatisch uit.
Een extra beveiliging tegen opwarmen zonder
water is ook voorzien.
Hou er wel rekening mee dat wanneer men
water op hoge temperatuur wenst, dit wel een
tijdje kan duren (ongeveer 6 minuten voor 2 liter
water). Daar dit toestel nooit onder druk staat,
zal het ook maar langzaam leeglopen.
BRON: AEG
VI.4. DOORSTROOMTOESTEL
Het woord zegt het zelf. Dit toestel legt geen voorraad warm water aan, maar zal bij het openen van
de kraan onmiddellijk warm water leveren.
Bij het sluiten van de kraan, schakelen de verwarmingselementen automatisch weer uit.
De temperatuur van het water van deze toestellen is afhankelijk van:
– het vermogen van de verwarmingselementen,
– het debiet van warm water,
– de temperatuur van het koude water.
Meestal zijn het toestellen met een groot vermogen: van 12 tot 38 kW tot zelfs 100 kW.
Het kleinste toestel (12 kW) kan men laten werken op een voedingsspanning van 3 x 230 V terwijl
men voor de grotere vermogens aangewezen is op 3 x 400 V, of 3 x 230/400 V.
Daar men deze toestellen rekent bij de categorie van de grote stroomverbruikers heeft men eerst de
toelating nodig van de energieleverancier voor het plaatsen en aansluiten van zo een toestel.
47
Naargelang de sturing van deze doorstroomtoestellen kan men nog een onderscheid maken tussen
HYDRAULISCHE, ELEKTRONISCHE en GEMENGD GESTUURDE TYPES.
Deze hydraulisch gestuurde toestellen beschikken over geen thermische isolatie en hebben een klein
voorraadvat van 0,3 tot 0,9 liter dat werkt op drukverschillen.
Wil men deze toestellen optimaal laten functioneren dan zal men gebruik moeten maken van een
speciale mengkraan.
Deze toestellen bestaan in de volgende vermogens: 12, 18, 21 en 24 kW.
Voor een badkamer zijn toestellen met een vermogen dat lager is dan 18 kW ongeschikt.
PRINCIPESCHEMA DOORSTROOMTOESTEL
VERWARMINGSBLOK
UITGANG VAN HET GEISOLEERD DEEL
STERPUNT
VERWARMINGSSPIRALEN
INGANG VAN HET GEISOLEERD DEEL
VOORSCHAKELWEERSTAND
DEBIETREGELING
CONTROLELAMP
KLEMMENSTROOK
WIPCONTACTEN
TEMPERATUURVEILIGHEID
BOVENSTE MEMBRAANKAMER
SCHAKELSPOEL
ONDERSTE MEMBRAANKAMER
MEMBRAANSCHIJF
MEMBRAAN
VENTURI
AANSLUITKLEMMEN
FILTER
AFSLUITKRAAN
3-FASIGE STROOM 380V
KOUDWATERAANVOER
AFTAP WARM WATER
AARDLEIDING
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
In dit soort toestellen wordt een voorraad warm
water aangelegd.
Deze toestellen zijn bijzonder geschikt wanneer
er vraag is naar een groot debiet.
Aangezien water verwarmen energie vraagt en
dus ook geld kost, zijn deze toestellen ook alleen
maar verantwoord wanneer men gebruik kan
maken van het voordelige elektriciteitstarief.
Hierover later meer.
In deze toestellen kan men weer een onderscheid maken tussen de WATERDRUK- of
HOGEDRUKVOORRAADTOESTELLEN en de
DRUKLOZE of LAGEDRUKTOESTELLEN.
48
BRON: DAALDEROP - NEDERLAND
VI.5. VOORRAADTOESTELLEN
VI.5.1. WATERDRUK-VOORRAADTOESTELLEN
Ze bestaan uit een gesloten ketel die permanent
onder waterdruk staat. Bij de opwarming kan de
druk in de ketel oplopen tot ongeveer 8 bar. Het
gebruik van een ontlastklep is dus nodig. Wanneer men de kraan van het warm water opent,
zal het koude water de ketel binnenstromen en
het warme water naar buiten duwen.
De kuip van dit toestel is zodanig vervaardigd
dat ze aan deze druk kan weerstaan.
Deze toestellen zijn ook uitstekend geïsoleerd
om het water lang op temperatuur te kunnen
houden. De kuip van deze toestellen is meestal
vervaardigd uit geëmailleerd staal, koper, inox
of nog een ander materiaal.
Om een snelle verkalking van het toestel tegen
te gaan zijn ze uitgerust met een anodestaaf.
BRON: DAALDEROP - NEDERLAND
Door gebruik te maken van stapelweerstanden of dompelweerstanden zal men het water verwarmen.
Door middel van een thermostaat kan men de temperatuur van het water regelen tussen 35 °C en
85 °C .
Men mag bij de installatie van deze toestellen de inlaatcombinatie, die bestaat uit een terugslagklep,
een afsluitklep en een druk-veiligheidsgroep, niet vergeten. Toestellen met een inhoud van 10 tot
30 liter zijn ideaal voor het gebruik in de keuken. Hun temperatuur is maximaal instelbaar tot 70 °C
en de werkingsdruk van deze toestellen varieert tussen de 4 tot 6 bar (uit veiligheidsredenen worden
ze getest op een hogere druk).
warm water
koud water
uitlaatbuis
temperatuurbeveiliging
instelknop temperatuur
100% CFK-vrij polyurethaan
koperen ketel
thermostaatbuis
inlaatbuis
verwarmingselement
slagvast kunststof
BRON: DAALDEROP - NEDERLAND
49
Deze toestellen hebben een hoog aansluitvermogen en
werken meestal op dagtarief.
Wanneer men meer dan 50 liter nodig heeft, zal men de
toestellen op het net aansluiten door gebruik te maken van
een voorkeurschakelaar (waarover later meer).
Daar men deze toestellen, door middel van de voorkeurschakelaar, zowel overdag maar vooral ‘s nachts laat opwarmen, liggen ze goed in de markt en dit om de volgende
drie redenen:
– er zijn meerdere aftakpunten mogelijk;
– het water kan op volle druk afgetapt worden;
– er zijn geen speciale kranen nodig.
BRON: AEG
VI.5.2. DRUKLOZE VOORRAADTOESTELLEN
Hier staat de kraan van het warm water steeds open. Hierdoor komt het toestel nooit onder druk te
staan. Draait men de kraan van het warm water volledig open dan zal er koud water in het toestel
stromen en wordt het warme water naar buiten geduwd. De speciale mengkraan gaat hier de functie
vervullen van veiligheidsklep. Dit wil zeggen dat wanneer het water gaat opwarmen het expansiewater via de mengkraan naar buiten komt.
Door hun beperkte afmetingen en kleine voorraad zijn deze toestellen geschikt voor gebruik van warm
water voor lavabo’s in toiletten of slaapkamers. Aangezien deze toestellen nooit onder druk komen
te staan, hebben ze ook een lange levensduur. De eenvoudige constructie en het wegvallen van een
veiligheidsgroep maken het toestel goedkoop.
PRINCIPESCHEMA LAGEDRUKTOESTEL
- drukloze aansluiting -
DRUKLOZE MENGKRAAN
AFVOER VAN
UITZETTEND
WARM WATER
AANSLUITING WATERLEIDING
WARMWATERUITGANG
BOILER VOOR
1 AFTAPPUNT
KOUDWATERINLAAT
BRON: AEG
50
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
VI.5.3. COMFORTKETEL
Nieuwe materialen en de opkomst van de elektronica hebben ervoor gezorgd dat er nog een andere
ketel op de markt te vinden is: namelijk de COMFORTKETEL.
Met de comfortketel kan men optimaal aan de eisen van de verbruiker voldoen. De gebruiker beschikt
over een onbeperkte hoeveelheid warm water en toch blijven de kosten minimaal. Deze ketel werkt
in feite met twee verschillende basistemperaturen (40 °C en 65 °C). Tijdens het goedkope nachttarief
zal de ketel zijn volledige inhoud opwarmen tot een temperatuur van 65 °C.
Is de afname van warm water tijdens de dag zo groot en dreigt men zonder warm water te vallen,
dan zal de ketel er automatisch voor zorgen dat de voorraad water, aanwezig in de ketel, nog steeds
een temperatuur heeft van 40 °C (dit door bij te verwarmen op een lager vermogen om de kosten te
drukken).
Bij de indienstname zal men de keteltemperatuur instellen op de INTERNE THERMOSTAAT.
Deze temperatuursinstelling kan altijd aangepast worden aan de wensen van de gebruiker.
Een EXTERNE THERMOSTAAT zal de watertemperatuur tijdens “overdag opwarmen” begrenzen.
Sommige toestellen geven eveneens aan hoeveel warm water er in de ketel nog aanwezig is.
Het is zelfs mogelijk deze toestellen van op afstand (ongeveer 20 m) te bedienen.
verzinkt plaatstaal
gelakt en gemoffeld
uitlaatbuis
inhoudssensor
thermostaathuls
met temperatuursensor
koperen ketel
elementhuls
met
verwarmingselement
isolatie
polyurethaan
naamplaat
stuurprint
bedieningspaneel
BRON: DAALDEROP - NEDERLAND
51
VI.5.4. HOE KIEST MEN EEN
VERANTWOORDE SPAARBOILER?
ISOLATIE
Vertrekkende van de vraag: “Hoeveel warm
water heeft men nodig?”, kan men zijn keuze
doen.
Enkele basisgegevens:
– een bad 100 à 200 liter,
– een douche 40 à 45 liter,
– een lavabo 8 à 15 liter,
– de insteltemperatuur: 60 °C voor een
keukenboiler.
Bij de berekening moet men er ook van uitgaan dat alle verbruik gespreid wordt over de
7 dagen van de week.
Zo kan men dan stellen: 1 à 2 ligbaden per
dag.
Voor een keukenboiler vertrekt men van het
verbruik per wasbeurt en de frequentie van
het verbruik: 10 liter water 10 à 15 maal per
dag.
Onderstaande tabel zal helpen bij het maken
van de keuze.
AFTAPPIJP
BUITENMANTEL
BINNENKETEL
STRAALBREKER
ELEMENTPLAAT
TEMPERATUURREGELAAR
TEMPERATUURBEVEILIGING
INLAATCOMBINATIE
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
De tabel geeft de verantwoorde MINIMUM literinhouden aan voor de spaarboiler en de keukenboiler.
Voorziet men echter een tekort aan warm water met de spaarboiler dan kan men dank zij de voorkeurschakelaar het toestel weer opladen.
De opgegeven vermogens garanderen een maximale oplaadduur van 2 uur wanneer de boiler reeds
voor 50 % leeg is.
Voor een volledig comfort (= nooit zonder warm water) kiezen we de comfortketel.
TWEEVOUDIG UURTARIEF
Dagverbruik
Verbruiks- SPOEL- LAVABO
BAK
punten
SPOELBAK +
LAVABO
Aantal gezinsleden
Nachtverbruik + dagverbruik met
voorkeurschakelaar
STORTBAD + LAVABO LIGBAD EN LAVABO
1 bad
per dag
2 baden
per dag
1 bad
per dag
2 baden
per dag
1-2
10
10
15
50
1500 W
75
2200 W
100
2200 W
150
2400 W
3-4
10 - 15
15 - 30
30
50
1500 W
75
2200 W
120
2200 W
200
3000 W
5-6
15 - 30
30
50
75
2200 W
100
2200 W
150
2400 W
300
3000 W
52
VI.5.5. ENKELE ENERGIEVRIENDELIJKE REGELS I.V.M. WARMWATERVERBRUIK
• Kies een aangepaste waterverwarmer.
• Beperk de temperatuur: om de kalkafzetting te verhinderen stelt men de thermostaat niet hoger
in dan op 65 °C.
• Laat het bad onmiddellijk vollopen op de juiste temperatuur.
• Gebruik thermostatische kranen.
• Schakel voorraadtoestellen uit tijdens de vakantieperiode.
• Splits sanitair warmwater van centrale verwarming.
• Wanneer men de lavabo gebruikt, laat dan het water niet stromen maar gebruik de afvoerstop.
• Hou de afstand tussen het warmwatertoestel en het verbruikspunt kleiner dan 8 meter.
Decentraliseer: plaats eventueel een waterverwarmer meer.
• Isoleer warmwaterleidingen.
• Controleer regelmatig de werking van de veiligheidsgroep. Een druppende klep is niet altijd een
slecht werkende klep, de druk in de ketel kan soms te groot zijn.
• Elektrisch warmwater: gebruik CEBEC gekeurd materiaal, vraag het goede tarief aan.
53
VI.5.6. MIXTE BOILER
Dit hoofdstuk zou niet volledig zijn, indien er hier geen sprake zou zijn van de MIXTE BOILER.
Aangezien het hier niet gaat om een zuiver elektrisch apparaat, wordt het hier als allerlaatste besproken.
Het gebruik van een MIXTE BOILER laat toe het rendement van deze installaties op een eenvoudige
wijze te verbeteren.
Dit type van boiler bevat twee verwarmingseenheden:
– ten eerste is er de warmtewisselaar die aangesloten blijft op de kring van de centrale verwarming;
– ten tweede is er een verwarmingsweerstand die aangesloten wordt op het elektriciteitsnet.
Deze twee verwarmingseenheden laten een soepel gebruik van het toestel toe.
Tijdens de wintermaanden of het koude seizoen zal het water verwarmd worden door de ketel van
de centrale verwarming.
Tijdens de zomer of het warme seizoen kan men de cv-ketel uitschakelen en warm water bekomen
door te verwarmen met de verwarmingsweerstanden.
Deze weerstanden kan men aansluiten op het gemengde tarief (met voorkeurschakelaar) of op uitsluitend nachttarief.
ge
c.v. boiler
c.v. ketel
kamerthermostaat
warm water
c.v. boilerregeling
radiatoren
230 V
koud water
expansievat
230 V
pomp
boiler thermostaat
tijdklok
ontluchting
driewegklep
BRON: DAALDEROP - NEDERLAND
54
c.v. boilerregeling
VI.6. VOORKEURSCHAKELAAR
Voor het produceren van warm water kan men beroep
doen op elektriciteit tegen NORMAAL TARIEF of tegen
NACHTTARIEF.
Het ideale is dat men de spaarboiler aansluit op het
TWEEVOUDIG UURTARIEF.
Dit wil zeggen dat de spaarboiler volledig zal opwarmen
tijdens de nacht en dat indien men warm water te kort
heeft tijdens de dag, men nog kan bijverwarmen. Dit
laat dus een soepel gebruik toe van dit toestel.
Om dit alles nog aantrekkelijker te maken, maakt men
gebruik van een VOORKEUR-SCHAKELAAR.
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
Een voorkeurschakelaar heeft vier standen:
1. stand O: het toestel is uitgeschakeld. Bijvoorbeeld tijdens de vakantieperiodes.
2. stand AUTO: het toestel zal opwarmen tijdens de nacht (goedkoop tarief);
3. stand MANU: men kan extra bijverwarmen tijdens de dag (duur tarief);
4. stand MANU VASTGEZET.
De schakelaar gaat na instelling op de stand MANU ’s nacht automatisch weer over naar de stand
AUTO.
Men kan enkel en alleen gebruik maken van een voorkeurschakelaar op voorwaarde dat men beschikt
over een TWEEVOUDIG TARIEFTELLER en een bijhorende STUUREENHEID (geleverd door de
elektriciteitsmaatschappij).
De schakeling van een voorkeurschakelaar
Meterkast
Boiler
Stuurcontact
XVB 2x1,52
Contactor +
Beveiligingen
XVB 3x2,52
XVB 3x2,52
BRON: ELECTRABEL - ANTWERPEN
55
WERKING VOORKEURSCONTACTOREN
O
O
O
a
u
t
o
m
a
n
u
a
u
t
o
m
a
n
u
a
u
t
o
m
a
n
u
O
Buitengebruikstelling in geval
van langdurige afwezigheid.
AUTO
Instelling op dubbel-uur-tarief.
In- en uitschakeling worden
automatisch geregeld door de
stuurimpuls van de elektriciteitsmaatschappij of van een
schakelklok.
MANU
Tijdens de dag kan het in bepaalde gevallen noodzakelijk
zijn extra energie te vragen.
Blijft de stand MANU staan dan
zal hij automatisch terugkeren
op stand AUTO op het moment
van tariefverandering, dit door
de stuurimpuls van de elektriciteitsmaatschappij of van een
schakelklok.
VI.7. WAAROP LETTEN BIJ AANKOOP VAN EEN
WARMWATERTOESTEL?
• Ga na of het toestel een keurmerk draagt.
• Staat op het toestel een BELGAQUA-etiket, dan is het toestel in orde met de reglementering van
de watermaatschappijen.
• Koop geen toestel dat te klein is. Houd rekening met de dagelijkse behoeften en de afstand tussen
de te bedienen punten.
• Denk aan volgende gegevens voor het bepalen van de inhoud van het toestel:
– samenstelling van het gezin;
– een douche verbruikt 40 à 45 liter water van 40 °C;
– een bad verbruikt 100 liter water van 40 °C;
– een lavabo verbruikt 8 liter water van 40 °C per wasbeurt;
– een afwasbeurt verbruikt 20 liter water van 50 °C.
• Denk aan eventuele decentralisatie van de toestellen.
• Raadpleeg de elektriciteitsmaatschappij.
• Plaats het warmwatertoestel steeds in de buurt van het verbruikspunt.
• Koop een goed geïsoleerde boiler.
• Kijk naar de samenstelling van het toestel voor je de prijzen gaat vergelijken.
• Enkel elektrische waterverwarmers voorzien van de IPX4-D beschermingsgraad mag men in de
badkamer plaatsen.
• Denk aan de veiligheidsgroep of de speciale mengkraan.
Koop het toestel te groot en plaats de thermometer op 60 °C. Dit is beter dan het toestel te klein te
kopen en de thermometer op 75 °C te plaatsen.
56
VI.8. HYDRAULISCHE AANSLUITING
LEIDINGEN
Bij het aanleggen van waterleidingen moet men vermijden verschillende metalen in eenzelfde installatie te gebruiken, ook voor verbindingsstukken.
In elk geval moet het edelste metaal volgen op het minder edele, in de richting van koud naar warm
water.
Inwendige corrosie en beschadiging komen voor indien men zich niet houdt aan deze voorzorgsmaatregelen.
Zorg ervoor dat de hydraulische aansluiting volledig beantwoordt aan de voorschriften van de plaatselijke waterdistributiemaatschappij.
VERWERKING VAN VERSCHILLENDE METALEN IN EEN INSTALLATIE
GOED
koudwaterleiding
waterverwarmer
SLECHT
warmwaterleiding
koudwaterleiding
waterverwarmer
warmwaterleiding
Legende: Fe = ijzer
Cu = koper
Em = email
57
VI.9. ONDERHOUD + AANSLUITING
ONDERHOUD
• Kokendwatertoestellen zal men het best om de 3 à 4 maanden ontkalken. Dit is afhankelijk van
de hardheid van het water en de frequentie van gebruik.
• Vermijd lekkende kranen (met uitzondering als de kraan functioneert als veiligheidsgroep).
• Alle elektroboilers werken automatisch, zijn uiterst betrouwbaar en hebben een levensduur van
ongeveer 15 jaar voor metalen ketels en 25 jaar voor koperen ketels.
Deze toestellen kan men het best om de 6 à 7 jaar ontkalken.
Men mag ook niet vergeten de veiligheidsgroep regelmatig uit te testen op zijn goede werking.
• Een elektroboiler gaat zelden stuk.
Indien er problemen zijn, dan hebben die meestal te maken met de hardheid van het leidingwater.
• Vermijd het gebruik van scherpe of schurende reinigingsmiddelen voor het onderhoud van de
mengkraan.
AANSLUITING
Wanneer men een warmwatertoestel gaat aansluiten op het elektriciteitsnet dan zal men steeds
werken volgens de bepalingen van het Algemeen Reglement voor Elektrische Installaties of kortweg
het AREI.
De stroomkring die men aanlegt voor het warmwatertoestel vereist leidingen met een minimumdoorsnede van 2,5 mm². De stroomkring zal men dan ook beveiligen hetzij met smeltpatronen van
16 A of met automatische veiligheden van 20 A.
Men mag vooral niet vergeten het toestel te AARDEN met een beschermingsgeleider.
Plaatst men het warmwatertoestel in de badkamer, dan zal men rekening moeten houden met bijkomende veiligheidsvoorschriften zoals het toestel beschermen met een differentieelschakelaar van
30 mA.
58
VII. REGELAPPARATUUR
Voor het regelen en besturen van verlichting of van motoren kan men beroep doen op tijdschakelaars,
klokken, voorrangsschakelaars, benaderingsschakelaars en thermostaten.
VII.1. TIJDRELAIS OF TIJDSCHAKELAAR
Een tijdrelais zal men gebruiken wanneer:
– een verbruiker slechts een bepaalde tijd moet ingeschakeld blijven;
– een verbruiker na een bewerking nog een tijd in bedrijf moet blijven;
– een verbruiker na de instelling een tijd later in werking treedt.
Om deze tijdsinstelling te bekomen zal men gebruik maken van verschillende mechanismen.
Zo zal de tijdsregeling kunnen geschieden door:
– een pneumatisch mechanisme,
– door een elektromotor,
– door een bimetaal,
– elektronisch.
Bij een pneumatisch tijdrelais zal bij bekrachtiging van de elektromagneet een balg opengetrokken worden en zullen er contacten openen
en sluiten.
Door de instelling van de stelschroef kan men
de tijd instellen om weer een normale balg te
bekomen.
Op die manier kan men contacten bekomen die
vertraagd gaan openen en sluiten. Dit is gebruikt rond de jaren 1950 en wordt nog gebruikt
als trappenhuisrelais.
niet
vertraagd
contact
vertraagd
contact
Bij een tijdrelais met elektromotor zal men door
gebruik te maken van een kleine motor en een
reeks tandwielen een tijdsregeling kunnen maken.
Een instelling zal men kunnen doen door op
één van de tandwielen een ruiter te verplaatsen. Op die manier kan men de tijd verkorten
of verlengen. Deze toestellen bestaan in verschillende uitvoeringen:
– in te bouwen in de verdeelkast,
– in opbouw,
– in tussenstekker/stopcontact-uitvoering.
59
Een tijdrelais dat werkt met een bimetaal steunt
op het principe van de verschillende uitzettingscoëfficiënten van metalen bij verwarming.
Wanneer men een bimetaal gaat omwikkelen
met geïsoleerde weerstandsdraad, dan zal wanneer er een stroom door deze weerstandsdraad
gaat vloeien, het bimetaal warm worden en
kromtrekken.
Op die manier kan men een contact openen of
sluiten.
Vloeit er geen stroom door de weerstandsdraad
dan zal het bimetaal afkoelen en weer zijn oorspronkelijke stand innemen.
De tijdsinstelling zal gebeuren door de afstand
van het schakelcontact te verkleinen of te vergroten.
Gebruiksvoorbeeld: WC-ventilator die nadraait.
Wenst men echter gebruik te maken van een
veel nauwkeuriger tijdsregeling, dan zal men de
elektronische tijdrelais kiezen.
Door zijn compacte vorm en zijn vele mogelijkheden is dit tijdrelais al de andere aan het verdringen.
Aangezien elektronische componenten minder goed bestand zijn tegen trillingen en warmte zal men
het gebruik ervan voor de zware industrie beperken.
VII.2. SCHAKELKLOK
Wenst men dat een pomp op een bepaald
tijdstip begint te pompen en dit gedurende een
voorafbepaalde tijd of wenst men dit gedurende
verschillende tijdsintervallen te herhalen, dan zal
men gebruik maken van een klok.
Bij de schakelklokken, die werken volgens een
uurwerk, zal men kunnen kiezen tussen verschillende tijdsintervallen, functies en aandrijfmechanismen.
Zo zal men klokken tegenkomen die aangedreven worden door een kleine elektromotor of
die elektronisch gestuurd worden.
Men doet er goed aan om eerst na te gaan wat
men wenst en om daarna op zoek te gaan naar
de klok die aan de gestelde eisen voldoet.
Deze klokken kunnen gebruikt worden om toestellen in te schakelen wanneer bijvoorbeeld het
nachttarief geldig is.
BRON: MERLIN-GUERIN, SCHNEIDER - BRUSSEL
60
VII.3. BENADERINGSSCHAKELAARS
Benaderingsschakelaars worden ook wel eens
detectoren genoemd.
Detectoren zijn toestellen die een commando
geven dat ervoor zorgt dat de verlichting aangeschakeld wordt.
In bepaalde uitvoeringen kan men een detector
gebruiken voor het besturen van de spoeling in
openbare toiletten.
Zo zal men een onderscheid maken tussen
twee groepen van detectoren: de PIR of PASSIEF-INFRAROODDETECTOREN: hierbij zal
men gebruik maken van het feit dat elk levend
wezen infrarode energie of warmte uitstraalt.
Wanneer iemand de bewaakte zone van de
detector betreedt, zal de detector een verandering waarnemen en een commando geven.
Verschillende uitvoeringen en afstelmogelijkheden laten toe een gepaste detector te kiezen.
De AIR of ACTIEF-INFRAROODDETECTOR
noemt men soms ook FOTOCEL en stuurt een
onzichtbare lichtstraal naar een ontvanger.
Wordt deze lichtstraal onderbroken, dan zal de
detector een commando geven en eventueel
gedurende een bepaalde tijd een elektronisch
gestuurde kraan doen werken.
AIR detectoren worden meestal toegepast wanneer men grote afstanden moet overbruggen.
Vb.: urinoirs, elektronische kranen, automatische inschakeling van verlichting.
BRON: AQUA - AARTSELAAR
BRON: AQUA - AARTSELAAR
9V-blokbatterij
magneetventiel
besturingselektronica
BRON: AQUA - AARTSELAAR
61
VII.4. THERMOSTATEN
Bij de thermostaten zal men een onderscheid
maken tussen thermostaten die instaan voor de
regeling en beveiliging van het toestel (ketelthermostaat, droogkookthermostaat…) en de
thermostaten die instaan voor de bediening van
de verwarming.
Het is de laatste groep die hier besproken zal
worden.
BRON: LANDIS & HYR - BRUSSEL
De thermostaat is een schakelapparaat dat de
verwarmingsinstallatie in- en uitschakelt bij een
vooraf ingestelde temperatuur (aan-uit).
Daalt de lokaaltemperatuur onder de ingestelde
waarde, dan schakelt de verwarmingsinstallatie
in.
Stijgt de lokaaltemperatuur, dan schakelt de
verwarming uit.
Tussen in- en uitschakelen bestaat een verschil:
het temperatuurdifferentieel.
In de eenvoudigste vorm bestaat de kamerthermostaat uit een recht, gebogen of spiraalvormig
bimetaal. Dit bimetaal zal onder invloed van de kamertemperatuur vervormen en zo een stroomkring
openen of sluiten. De contacten worden direct op het bimetaal gemonteerd.
Kwikcontacten zijn vervaardigd uit een gesloten glazen buisje, gedeeltelijk gevuld met kwik.
Doorheen de wand zijn 2 (of 3) elektroden geplaatst. Dit kwikcontact wordt op het bimetaal aangebracht. Bij kanteling van het buisje veroorzaakt het kwik de elektrische verbinding (of verbreking)
tussen de contacten.
Om het temperatuurdifferentieel van een thermostaat te verbeteren, kan men een compensatieweerstand inbouwen. Dit is een verwarmingsweerstandje dat bij het sluiten van de contacten onder
spanning wordt gezet. Zo ontstaat in de thermostaat een kleine warmteontwikkeling die ervoor zorgt
dat de bimetaal sneller wordt verwarmd. De thermostaat zal de verwarmingsinstallatie sneller uitschakelen, zodat het verschil tussen de inschakel- en uitschakeltemperatuur (differentieel) kleiner
wordt.
Thermostaten met een compensatieweerstand moeten altijd met drie geleiders worden aangesloten.
Elektronische thermostaten zijn nauwkeuriger dan de bimetaalthermostaten. Sommige elektronische
thermostaten stellen enkel een verwarmingskring in werking, volgens de gevraagde temperatuur. De
andere soorten geven een uitgangsspanning, maar zullen we hier niet verder behandelen.
Elektronische thermostaten zijn zeer gevoelig. Hun temperatuurdifferentieel is zeer klein. Het
warmtegevoelige element is meestal een weerstand met een negatieve temperatuurscoëficiënt,
NTC-weerstand genoemd.
De weerstandverandering wordt door een elektronische kring waargenomen.
Dit wordt dan omgezet in bepaalde uitgangssignalen of een aan/uit-regeling.
Deze elektronische thermostaten worden meestal aangesloten met 2 geleiders en sommige hebben
een batterijvoeding.
62
Klokthermostaten zijn een combinatie van een klok en een thermostaat.
Er bestaan verschillende uitvoeringen met motor of elektronische types.
In beide gevallen kan men door de regeling van de instelmogelijkheden een verwarmingsprogramma
invoeren om de verwarming op de ingestelde tijden te laten aan- of afspringen.
Men kan zelfs het programma aanpassen aan de seizoenen door ook nog gebruik te maken van
temperatuurvoelers die buiten zijn opgesteld.
T.o.v. de kamerthermostaat geeft de klokthermostaat de volgende voordelen:
– door een aangepaste en meer gelijkmatig verdeelde warmte krijgt men een groter warmtecomfort;
– minder warmteverliezen door het aantal schakelingen te beperken;
– lagere stookkosten.
Men dient wel rekening te houden met enkele bijkomende voorzorgsmaatregelen:
– men zal aansluiten volgens de instructies van de fabrikant;
– voor de bedrading gebruikt men draden die minimaal bestand zijn tegen een temperatuur van
105 °C in de toestellen (ketels, branders);
– men zal de voedingsspanning uitschakelen voor men aan het toestel werken uitvoert;
– men zal er zorg voor dragen dat de aansluitklemmen van het gasregelblok niet kortgesloten worden, men zou anders de kamerthermostaat kunnen beschadigen;
– hou er rekening mee dat sommige fabrikanten een eigen kamerthermostaat hebben en deze niet
kan vervangen worden door een ander merk.
63
VIII. VEILIGHEIDSSPANNING
De wetgever voorziet veiligheidsvoorschriften
wanneer men werken moet uitvoeren in vochtige
ruimten.
Zo moet men er zorg voor dragen dat het meeste
elektrisch gereedschap dat men in deze ruimte
zal gebruiken werkt op een veiligheidsspanning
van 24 V of indien het niet anders kan, dat men
materiaal gebruikt dat voorzien is van volgend
teken
(dubbel geïsoleerd).
Voorbeeld
Bij werkzaamheden in tanks, ketels en dergelijke
ruimten moeten wij looplampen en handgereedschappen gebruiken die voor een veilige spanning van ten hoogste 50 V geschikt zijn.
Veiligheidstransformatoren leveren een spanning
die zowel veilig is voor mens als dier. De waarde
van de op deze manier bekomen wisselspanning
is meestal 24 V of lager (tussen 6 V en 24 V).
De veiligheidstransformatoren die men gebruikt
voor het voeden van looplampen leveren een
wisselspanning van 24 V.
Bij deze transformatoren draagt men er zorg voor
dat de primaire en de secundaire wikkeling extra
geïsoleerd zijn.
De secundaire wikkeling mag NIET met de
aarde verbonden zijn.
Een veiligheidstransformator die op de werf gebruikt wordt heeft ook geen metalen delen, die
bij een eventueel defect onder spanning kunnen
staan.
Soms volstaat een veiligheidstransformator niet
en dan zal men ook beroep moeten doen op een
SCHEIDINGSTRANSFORMATOR.
Een scheidingstransformator is een transformator met gescheiden wikkelingen en een verhoogde isolatie.
Daar waar men het aanrakingsgevaar van de
onder spanning staande delen in een keten wil
verminderen, zal men beroep doen op deze
transformatoren.
De spanning in deze keten mag maximum 250 V
bedragen.
Wil men meer weten over het gebruik (VERPLICHT) van deze toestellen, dan kan men het
AREI en het ARAB raadplegen.
Sla deze raadgevingen niet in de wind, ze kunnen
een mensenleven redden.
EPILOOG
Hebt u twijfels over de degelijkheid van de elektrische installatie, neem dan contact op met een
installateur-elektricien. Hij zal u graag deskundig
advies verstrekken.
Vandaag is het werken met elektriciteit immers
een zaak voor vaklui.
Amateurisme is volstrekt uit den boze. Het gaat
tenslotte om uw veiligheid !
64
Nog een raad: kies voor toestellen met een
CEBEC-goedkeuring. Deze beantwoorden aan
de strengste veiligheidsnormen.
De lijst van gekeurde toestellen kan men bekomen bij
CEBEC, F. Van Kalkenlaan 9a te 1070 Brussel
Tel.: (02) 556 00 20.
www.cebec.sgs.com
Bij eventuele vragen betreffende reglementen,
raadpleeg een erkend keuringsorganisme.
handboeken
De sanitair installateur
•• Overzicht beschikbare handboeken
•• Tekenen: conventies, normen, symbolen en
definities
•• Aanleg van waterleidingen
•• Tekenen: planlezen voor de sanitair installateur
•• De sanitair warmwaterbereiding
•• Leidingen in lood
•• Leidingen in koper
•• Leidingen in gietijzer
•• Sanitair kraanwerk
•• Brandweerleidingen en sprinklers
•• Waterafvoer
•• Leidingen in staal
•• Gas : Van oorsprong tot distributie - De
binneninstallatie
•• Kunststoffen: algemeen
•• De verbranding van gas
•• Leidingen in PVC-U, PVC-C
•• Gas : De huishoudelijke toestellen - Ventilatie en
schoorstenen
•• Leidingen in PE, VPE, sandwichbuis
•• Leidingen in PPR, sandwichbuis
•• Leidingen in ABS, PB
•• De sanitaire toestellen
•• Aanverwante technologieën
•• Leidingen in gresbuis
•• Elektriciteit voor de sanitair installateur
•• Het bereiden van drinkwater - Waterbehandeling
en drukverhoging
•• De sanitair installateur - Lege klasseermap
•• Scheikunde en fysica voor de sanitair installateur
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid