Het beoordelen van de bereikbaarheid van locaties

Het beoordelen van de
bereikbaarheid van locaties
Definiëring, maatstaven, toepassing en
beleidsimplicaties
Specificering bereikbaarheid
•
Bereikbaarheid is de potentiële interactie tussen activiteitsruimten in een
bestemmingszone en personen/huishoudens in een herkomstzone,
uitgedrukt in gebruikersequivalenten (Hakkesteegt, 1988)
•
Kwaliteit bereikbaarheid is afhankelijk van:




Het herkomstgebied
De vervoerwijze
Motief verplaatsing en persoonskenmerken
Tijdstip (wens) verplaatsing
•
Bereikbaarheid heeft betrekking op de beoordeling van de hoeveelheid tijd ,
geld en moeite die het kost om een bestemmingslocatie te bereiken (= offer)
•
Bepalend is het nut dat ontleend wordt aan het uitvoeren van een specifieke
activiteit op een locatie
Definities
• Bereikbaarheid: de potentiële interactie tussen activiteitsruimten in
een bestemmingszone en personen/huishoudens in herkomstzones;
uitgedrukt in gebruikersequivalenten
• Gebruik: de actuele interactie tussen activiteitsruimten in een
bestemmingszone en personen/huishoudens in herkomstzones,
uitgedrukt in gebruikers.
• Het gebruik (actueel) is de realisatie van de bereikbaarheid
(potentieel).
• Bereikbaarheid en gebruik worden berekend vanuit
bestemmingszones
Definities
• Bereik: de potentiële interactie tussen personen/huishoudens in een
herkomstzone en activiteitsruimten in bestemmingszones, uitgedrukt
in activiteitsruimte-equivalenten
• Mobiliteit: de actuele interactie tussen personen/huishoudens in
een herkomstzone en activiteitsruimten in bestemmingszones,
uitgedrukt in uitgevoerde activiteiten resp. verplaatsingen.
• Mobiliteit is de realisatie van bereik (berekend vanuit
herkomstzones)
• Bereik en mobiliteit worden berekend vanuit herkomstzones
Definities
Aard interactie
Bestemmingszone
Herkomstzone
Potentieel
Bereikbaarheid
Bereik
Actueel
Gebruik
Mobiliteit
Samenhang begrippen rond
bereikbaarheid
• Bereikbaarheid: Hoeveelheid tijd, geld, moeite die gebruikers van
een activiteit zich moeten getroosten om vanuit hun herkomstgebied
de (bestemmings-)locatie van de activiteit te bereiken
• Relationele bereikbaarheid is de bereikbaarheid van een locatie
vanuit één specifiek herkomstgebied
• Integrale bereikbaarheid is de bereikbaarheid van een locatie
vanuit alle relevante herkomstgebieden samen
Samenhang begrippen rond
bereikbaarheid
Kenmerken van:
Locaties van
activiteiten
Gemeten in:
Weerstand (tijd, geld,
moeite)
Gemeten in:
Afstand
Vanuit één
herkomstgebied
Relationele
bereikbaarheid
Nabijheid
Vanuit alle
herkomstgebieden
Integrale
bereikbaarheid
Centraliteit
Samenhang begrippen rond
bereikbaarheid (vervolg)
• Nabijheid:
Geeft aan welke afstand (hemelsbreed of langs de weg) deelnemers
aan een activiteit moeten afleggen om vanuit een specifiek
herkomstgebied de specifieke locatie van de activiteit te bereiken
• Centraliteit:
 de mate waarin een locatie in het middelpunt van een gebied ligt
(Friskus en Zandsteeg); richt zich op afstanden en reistijden
 De mate waarin een stad als verzorgingscentrum een centrale
functie heeft voor haar ommeland (Christaller, 1933); richt zich op
relaties en/of vervoerstromen
"Theorie der zentralen Orte",
Christaller (1933)
Samenhang begrippen rond
bereikbaarheid (vervolg)
•
Bereik: het vermogen van een individu om zich te verplaatsen teneinde aan
de door hem gewenste activiteiten deel te nemen binnen de mogelijkheden
van zijn tijd-geld budget (Huigen, 1986)
•
Reikwijdte: de reikwijdte van een goed of dienst is de maximale afstand die
een consument wenst af te leggen om het goed te kopen resp. de dienst te
betrekken (Christaller, 1933: "Theorie der zentralen Orte", )
•
Reikwijdte heeft betrekking op een activiteit (object) en bereik op een
individu (subject)
•
Toegankelijkheid geeft aan welke tijd, geld en moeite gebruikers van een
activiteit zich moeten getroosten om, nadat de locatie bereikt is, de feitelijke
activiteitsruimte te betreden (bijv. entreekosten, openingstijden, fysieke
inrichting/toegangsdeur) = bereikbaarheid op een lager schaalniveau
Definities Bereikbaarheid
•
•
•
•
•
•
•
•
de moeite die nodig is om met de gewenste vervoerwijze, op een gewenst tijdstip en
via een gewenste route van de ene naar de andere plaats te komen
de inspanning om een zone te bezoeken en/of te verlaten
een kenmerk van een activiteitenplaats dat betrekking heeft op de ruimte waar een
verzameling personen is gesitueerd, die vanuit hun herkomstlocaties een bepaalde
activiteitenplaats tegen acceptabele (tijds)kosten als bestemming kan kiezen
een combinatie van de ligging t.o.v. afnemers en leveranciers (op verschillende
ruimtelijke schaalniveaus al naar gelang de afstand of reikwijdte waarover de
bedrijven relaties onderhouden) en de aanwezigheid van infrastructuur
is de reistijd, reiskosten, en kwaliteit die gebruikers van een bestemming moeten
opofferen om vanuit hun herkomstgebied met een bepaalde vervoerwijze op een
bepaald tijdstip via een bepaalde route een bepaalde bestemming te bereiken
is de hoeveelheid tijd, geld en moeite die gebruikers van een activiteit moeten
getroosten om vanuit hun herkomstgebied de bestemmingslocatie van activiteiten te
bereiken.
is het aantal activiteitenplaatsen (woningen, arbeidsplaatsen, voorzieningen) per
klasse van verplaatsingsweerstand naar die zone toe
is het gemak waarmee mensen en goederen een reeks voorzieningen kunnen
bereiken
Onderdelen van bereikbaarheid
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
vervoerwijze
tijdstip
route
inspanningen
locaties
herkomst
bestemming
activiteitenplaats
afstand
infrastructuur
verplaatsing
tijd
kosten
kwaliteit
moeite
gemak
mensen
goederen
verplaatsingsweerstand
Uitwerking bereikbaarheid
Bereikbaarheid uitgedrukt als
Hoofdcomponenten
Weerstand
Geld, tijd, moeite
Moeite
Prijs, kwaliteit in tijd, gemak
Kwaliteit
Kosten, tijd, inspanning
Inspanning
Kosten. Tijd, kwaliteit
Kosten
Reiskosten, tijdkosten,
kwaliteitskosten
Gemak
Kosten, kwaliteit in comfort,
betrouwbaarheid
Activiteitenplaats
Tijdkosten, monetaire kosten,
aantal activiteitsplaatsen
Definitie Bereikbaarheid
• De benodigde hoeveelheid tijd, geld en moeite voor personen of
goederen, om vanuit hun herkomstgebied(en) de afstand tot een of
meerdere locaties, waar zich een bepaalde (hoeveelheid) activiteit
bevindt, te overbruggen
De drie beleidsdimensies van
bereikbaarheid
1.
Bereikbaarheid als voorwaarde voor economische groei
Doelgroepen: zakelijk verkeer en goederenvervoer
2.
Bereikbaarheid ten behoeve van geleiding en beperking van
de mobiliteit
Locatiebeleid (wonen, werken, voorzieningen) speelt centrale rol
Bereikbaarheid en nabijheid
3.
Bereikbaarheid als voorwaarde voor ontplooiing van
individuen
Aspecten bereikbaarheid
1.
Perspectief:
vanuit individu, bedrijf/activiteit, vervoersysteem,
overheidsdoelstelling
2.
Activiteit:
woning, voorziening, werkgelegenheid
3.
Verplaatsingsmotief:
personeel, bezoekers, zakelijk verkeer, aanen afvoer goederen, sociaal verkeer
4.
Doelgroep:
specifieke bevolkingsgroepen, autobezitters
5.
Vervoerwijze:
lopen, fiets, auto, OV, binnenvaart, rail, vliegtuig
6.
Schaalniveau locaties:
adres, wijk, plaats, regio, land
7.
Schaalniveau invloedsgebied: regio, land
Bereikbaarheidsaspecten voor economische
groei, gezien vanuit overheid
Aspecten
Overheidsdoelstelling:
Bereikbaarheid als voorwaarde voor economische groei
Perspectief
Vanuit bedrijf/activiteit
Activiteit
Voorzieningen, kantoren, productie en opslagactiviteiten
Motief
Bezoekers, personeel, zakelijk verkeer, aan- en afvoer
goederen
Doelgroep
Economisch belangrijke en tijdgevoelige bezoekers en
goederen
Vervoerwijze
Personen verkeer: Auto, OV en langzaam vervoer
Goederenverkeer: weg, binnenvaart, rail
Locaties
Varieert, meestal regionaal
Invloedsgebeid
Afhankelijk van bedrijfstak; bepaalt door afzetmarkten
zakelijke relaties
Typering bereikbaarheid
1.
Ontsluitingskenmerken:
ontsluiting door verschillende vervoersystemen
(knooppunten)
2.
Positie in netwerk:
positie knooppunt in netwerk van knopen en
verbindingen
3.
Potentiële bereikbaarheid:
geografische ligging t.o.v. potentiële
interactiegebieden
4.
Actuele bereikbaarheid:
bereikbaarheid locatie vanuit verschillende
gebieden, gekoppeld aan kans interactie
5.
Feitelijk gebruik (ervaren kwaliteit) en afwikkelingskwaliteit vervoerssysteem
6.
Bereikbaarheid gerelateerd aan gewenste activiteitenpatronen
1. Ontsluitingskenmerken
• De afstand tot een knooppunt van een OV lijn (halte, station) of tot
een hoofdweg verbinding (weging reiscomponenten, kringentheorie)
 Afstand tot halte/afslag knooppunt
 Afstand + zwaarte knooppunt
• Positie van het openbaar vervoerknooppunt of de wegverbinding in
een netwerk
• De parkeer- en stallingmogelijkheden (beïnvloeden de
toegankelijkheid van een locatie)
Vaststelling invloedsgebied van een halte
Invloedsgebieden van de primaire kernen
Invloedsgebieden van de primaire en
ontsluitende kernen
Gewestelijke haltes met hun
invloedsgebied
Invloedsgebied van de primaire haltes
van een ontsluitend stadsgewestelijk net
2. Positie in het netwerk
• Aantal verbindingen van en naar een punt (graad, valentie)
• Hoogste aantal te passeren schakels vanuit een punt (’König
number’)
• Som ‘König numbers’ over alle bestemmingen (’Shimbel index’)
• Aantal relaties dat een bepaald punt passeert (‘selected node’)
Netwerk in voorbeeldgebied
A
B
C
20’
35’
35’
25’
E
D
F
20’
20’
Connectiviteitsmatrix in voorbeeldgebied
A
B
C
D
E
F
Graad
A
X
0
0
0
1
0
1
B
0
X
1
0
0
0
1
C
0
1
X
0
1
1
3
D
0
0
0
X
1
0
1
E
1
0
1
1
X
1
4
F
0
0
1
0
1
x
2
König number en Shimbel index
A
B
C
D
E
F
König
number
Shimbel
index
A
X
3
2
2
1
2
3
10
B
3
X
1
3
2
2
3
11
C
2
1
X
2
1
1
2
7
D
2
3
2
X
1
2
3
10
E
1
2
1
1
X
1
2
6
F
2
2
1
2
1
x
2
8
3. Potentiële bereikbaarheid
 Geografisch ligging van een locatie ten opzichte van de herkomsten bestemmingsgebieden van potentiële bezoekers
• Relationele bereikbaarheid (afstand of kosten tussen 2 punten)

Gebruikt voor vaststelling normen bereikbaarheid woning –
activiteitenlocaties
• Integrale bereikbaarheid (afstand/reistijd van een locatie naar een
groot aantal relevante herkomsten/bestemmingen)
Normen voor relationele bereikbaarheid
Relatie
Norm
Woning – buurtpark
Woning – wijkpark
Woning – lager onderwijs
Woning – middelbaar onderwijs
Woning – wijkcentrum
Woning – ziekenhuis
Woning – werkgelegenheid
Woning – centrum stadsgewest
Woning – centrum stadsgewest
:
:
:
:
:
:
:
:
:
400 m
800 m
500 m
30 minuten reistijd
10 minuten lopen
30 minuten reizen
45 minuten reizen
35 minuten reistijd
12 km
Potentiële bereikbaarheid (vervolg)
• Mogelijke maten voor de integrale bereikbaarheid zijn:







Centraliteit (cirkels)
Isochronen
Potentiële bereikbaarheid (opportuniteit binnen een zekere
grenswaarde, bijv. 45 minuten)
Cumulatieve opportuniteit
Oppervlakte onder de grafiek met opportuniteiten
Reistijd benodigd voor het bereiken van een bepaald aantal
arbeidsplaatsen of inwoners
Gemiddelde afstand of reistijd op potentiële relaties  men dient
te beschikken over afstanden- of reistijdenmatrix en aantal
inwoners/arbeidsplaatsen (potentiële bestemmingen)
Isochronen vanuit C
15’
60’
45’
30’
Potentiële bereikbaarheid in het
voorbeeldgebied
15’
30’
45’
60’
90’
A
4
4
8
13
19
B
2
6
9
13
19
C
4
9
13
15
19
D
2
6
9
17
19
E
4
9
17
19
19
F
3
11
15
19
19
Bereikbare opportunities
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
0
15
30
A
45
B
C
D
E
60
F
90
4. Actuele bereikbaarheid
• Opportuniteit gewogen met een afstandsfunctie
• Maten die uitgaan van de evenwichtsfactoren uit verkeersmodellen
• Maten die gebaseerd zijn op netto satisfactie en consumenten
surplus
• Reistijd in actuele situaties
5. Feitelijk gedrag
• Afwikkelingskwaliteit (bijv. veelvuldige congestie) kan
bereikbaarheid beïnvloeden
• Gedrag van de vervoersconsument als indicator voor de
bereikbaarheid
6. Bereikbaarheid gerelateerd aan het
activiteitenpatroon
 tijd-ruimte pad (Hägerstrand)
 Ruimtelijke processen hebben ook een temporele dimensie
•
Capability constraints: beperkingen die voortvloeien uit de fysisch-biologische
eigenschappen van de mens en/of de hulpmiddelen die men kan gebruiken
•
Coupling constraints: voor sommige activiteiten moet of wil een individu in de nabijheid van
andere mensen of voorzieningen zijn (eten, werken, onderwijs)
•
Authority constraints: bepaalde plaatsen zijn niet toegankelijk omdat het verboden
is of omdat ze tijdelijk niet toegankelijk zijn
Andere randvoorwaarden: beschikbare vervoermiddelen en het beschikbare
budget aan tijd, geld en energie voor verplaatsingen
Afbeelding van individuele verplaatsingen
en activiteiten in tijd en ruimte
tijd-ruimtegedrag (Wikipedia)
•
Het begrip tijd-ruimtegedrag in de sociale geografie is direct verbonden met het werk
van de Zweedse geograaf Torsten Hägerstrand. Hij introduceerde aan het einde van
de jaren zestig van de vorige eeuw de zogenaamde tijdgeografie. De belangrijkste
doelstelling was de geograaf te verlossen van een te sterke fixatie op de factor ruimte
bij de verklaring van bijvoorbeeld locatiebeslissingen. Door de verbinding van
ruimtelijke met temporele dimensies ontstond een meer dynamische benadering van
ruimtelijke processen. Hägerstrands uitgangspunt was dat zijn ideeën praktisch nut
moesten hebben en daarom streefde hij naar een zo groot mogelijke eenvoud bij de
vastlegging van de grondprincipes.
Uitgangspunten
• Hägerstrand ging ervan uit dat ieder individu altijd ergens is op een bepaald moment.
Ieder individu volgt een pad door tijd en ruimte. Elke locatie kan in principe opnieuw
worden bezocht, maar een bepaald tijdstip kan niet worden herhaald. Het individuele
pad is als het ware een lijn in een vierdimensionale tijd-ruimte. Er kan een
onderscheid worden gemaakt tussen een levenspad, een jaarpad en een dagelijks
pad. Paden eindigen tijdelijk in zogenaamde ‘stations’, plaatsen waar mensen bij
elkaar komen voor werk of ontspanning bijvoorbeeld.
• Het afleggen van een tijdpad geschiedt niet zonder dat er rekening gehouden moet
worden met beperkingen (constraints). Hägerstrand onderscheidde hierbij drie
groepen beperkingen:
tijd-ruimtegedrag
Constraints (beperkingen)
•
Fysieke beperkingen (capability constraints). Dat zijn beperkingen die voortvloeien
uit de fysieke eigenschappen van de mens. Normaal gesproken kan een mens niet
veel harder draven dan 20 km per uur, moet er bovendien van tijd tot worden gegeten
en is verder ook regelmatig rust en slaap nodig. Daardoor is met name het dagelijks
pad aan beperkingen onderhevig.
•
Koppelbeperkingen (coupling constraints). Deze vloeien voort uit het gegeven dat
mensen bij elkaar komen in bepaalde ruimtes om te eten, te werken, te wonen, te
ontspannen en te slapen. Alleen kluizenaars kunnen zich onttrekken aan de
koppelbeperkingen
•
Zeggenschapsbeperkingen (authority constraints). Het gedrag in tijd en ruimte is
ook niet onbeperkt, omdat voor bepaalde groepen sommige ruimten helemaal niet of
voor een bepaalde periode niet toegankelijk zijn. Militaire terreinen zijn voor
onbevoegden afgesloten en datzelfde geldt ook voor privé-ruimten. Winkelcentra zijn
overdag geopend, maar ‘s avonds gesloten. Natuurgebieden zijn alleen toegankelijk
met een speciale pas etc. etc. Gebieden waar specifieke zeggenschapsregels gelden
worden domeinen genoemd.
tijd-ruimtegedrag
Visualisering
• Voor de visualisering van het gebruik van tijd en ruimte zijn grafische modellen
ontworpen. Deze driedimensionale modellen kennen een X, Y en Z-as. X en Y staan
voor de ruimte en de verticale Z-as representeert de factor tijd. De eerder genoemde
stations worden in het grafisch model verbeeld als kolommen.
• De tijd-ruimte benadering is niet zonder kritiek gebleven. Onderzoekers hebben
opgemerkt dat de factor tijd erg mechanistisch wordt opgevat. Er wordt geen
rekening gehouden met ‘ervaren’ tijd of met ‘sociale’ tijd. Verder is de nadruk op
beperkingen te dominant. Mensen hebben ook mogelijkheden te kiezen uit
alternatieven bij het volgen van paden in tijd en ruimte.
Toepassingen
• De benadering is in de Belgische en Nederlandse geografie in een reeks van
onderzoeken in de periode 1980-2000 toegepast. Paulus Huigen maakte gebruik van
de tijd-ruimtebenadering in de studie naar het bereik van voorzieningen in Zuidwest
Friesland. Adri Dietvorst gebruikte de tijd-ruimtebenadering als uitgangspunt voor een
analyse van het gedrag van bezoekers van Enkhuizen en het Zuiderzeemuseum.
Voor dit onderzoek werd een aantal hypothetische tijd-ruimtemodellen ontwikkeld.
Hierboven is een van deze modellen afgebeeld. Daarin wordt het tijd-ruimtepad
beschreven van een echtpaar dat per jacht in de haven van Enkhuizen is gearriveerd
en daarna de wal op gaat om de stad en het aangrenzende Zuiderzeemuseum te
verkennen. De achterliggende vraag in dit onderzoek was na te gaan in hoeverre de
verschillende attractiepunten in Enkhuizen elkaar konden versterken (zie toeristischrecreatieve complexen). Met tijd-ruimteanalyse kon worden vastgesteld welke hiaten
er in het netwerk van relaties aanwezig waren.
Bereikbaarheid gerelateerd aan het
activiteitenpatroon
Bereikbaarheidsmaten
• Mogelijkheden binnen potentieel dagpad (het begrensde
driedimensionale tijd-ruimtebudget)
• Disruptie-index: mogelijke alternatieve activiteitenprogramma’s na
een verandering
Selectie van bereikbaarheidsmaten voor
overheidsdoelstellingen
1.
Bereikbaarheid als voorwaarde voor economische groei

bereikbaarheid voor zakelijk verkeer en goederenvervoer

bereikbaarheid voor particuliere klanten
2.
Bereikbaarheid ten behoeve van geleiding en beperking van
de mobiliteit
3.
Bereikbaarheid als voorwaarde voor ontplooiing van
individuen
Bereikbaarheid en economische groei
• Kwaliteit infrastructuurnetwerk

betrouwbaarheid van reistijden
• Onderling verbinding economische centra
 verbindende functie netwerk
• Netwerkpositie van locaties
 potentiële mogelijkheden (centraliteit, opportuniteiten)
Naar een betrouwbare reistijd
Histogram reistijden
regulier
mediaan
26 min
gemiddelde
26 min
n=50
1.
2.
3.
met incident
mediaan
34 min
gemiddelde
43 min
n=15
De “ellende”- index mag nooit hoger zijn dan 0,5.
De “buffertijd”-index mag niet hoger zijn dan 50%
De “monsterfiles” bereiken hun maximale “ellende’’-index” met een
vertraging van minimaal een half uur (geleidelijke functie-afname)
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Stabiliteit van
de reistijd
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Regulier vraagpatroon
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Kenmerken van
de reiziger
Motief Reis
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Stabiliteit van
de reistijd
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Kenmerken van
de reiziger
Motief Reis
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Preventie
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Stabiliteit van
de reistijd
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Kenmerken van
de reiziger
Motief Reis
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Preventie
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Stabiliteit van
de reistijd
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Kenmerken van
de reiziger
Motief Reis
Netwerkmanagement
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Stabiliteit van
de reistijd
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Professionalisering
Preventie
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Kenmerken van
de reiziger
Motief Reis
Netwerkmanagement
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Informatieverstrekking
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Stabiliteit van
de reistijd
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Professionalisering
Preventie
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Kenmerken van
de reiziger
Motief Reis
Netwerkmanagement
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Informatieverstrekking
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Stabiliteit van
de reistijd
Preventie
Motief Reis
Geleidelijke
Netwerkmanagement
functieafname
Professionalisering
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Kenmerken van
de reiziger
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Causale relaties
Betrouwbaarheid van de reistijd
Informatieverstrekking
Reistijd
Verwachte
reistijd
Reiziger
Variatie in
de reistijd
Stabiliteit van
de reistijd
Preventie
Motief Reis
Geleidelijke
Netwerkmanagement
functieafname
Professionalisering
Gedrag bestuurder
&
Acties Wegbeheerder
Mate van onzekerheid
Info Alternatieven
Kenmerken van
de reiziger
Robuustheid van het netwerk
•Redundantie
•Compartimentering
•Veerkracht
•Aanpassingsvermogen
Verandering
• Vraag
• Aanbod
Verstoringen
•Kans
•Effect
Reservecapaciteit
Regulier vraagpatroon
Regulier aanbod patroon
Robuustheid
Onder robuustheid verstaan we het vermogen om de functie waarvoor
het netwerk ontworpen is te blijven vervullen, ook in situaties die sterk
afwijken van de reguliere gebruikersomstandigheden.
Robuustheid
Redundantie
Compartimentering
Veerkracht
Netwerkeigenschappen
Aanpassingsvermogen
Redundancy
Spare capacity  stability of the system dealing with high V/C ratios
• Active redundancy
• Passive redundancy
Implementation levels:
• Strategic level
• Tactical level
• Operational level
Interdependency
Propagation of local disturbances through the entire network
 Prevent congestion spreading unchecked (cascading failures)
Determinants:
•
Distance between nodes
•
Buffers
•
Layout of nodes (limited number of branches per intersection, capacity,
etc.)
 Hierarchy of independent, well-connected subsystems
Resilience
Capability of rapidly and repeatedly recovering from temporary
overload
Determinants:
• ITS-DTM (flexible layout network)
• Fall back options
• Professional response emergency services (speed)
Flexibility
Property of the transport system to evolve with new requirements
Relevant aspects:
• Timeframe needed for necessary adjustments
• Learning capabilities of the system (self organising system)
Bereikbaarheid en beperking/geleiding
mobiliteit
• Concurrentiepositie OV/LV ten opzichte van de auto
• Nabijheid van locaties
 vraaggerichte benadering vanuit locatie
• Actuele bereikbaarheid
= verplaatsingsweerstand per vervoerwijze
= verplaatsingsafstand
Bereikbaarheid en ontplooiing van
individuen
• Potenties binnen beschikbare tijd- en geldbudgetten
• Welke activiteiten kunnen binnen budget via beschikbare
voorzieningen bereikt worden
Overzicht bereikbaarheidsaspecten en
bereikbaarheidsmaten naar overheidsdoelstellingen
Bereikbaarheidsmaat
Doelstelling:
Groei economie
Mobiliteitsgeleiding
Ontplooiing
Bereikbaarheidsaspecten
•
Perspectief
•
Activiteit
•
Motief
Bedrijf
Bedrijf
Zakelijk, goederen
•
•
•
•
Econ. belangrijke verpl.
Weg, rail, water
Werklocaties
Afzetmarkten, relaties
Overheid
Wonen, werk, voorzieningen
Woon, werk en voorzieningen
gebonden verplaatsingen
Autobeschikkers
OV/LV versus auto
Woon- en werklocaties
Daily Urban System
Individu
Wonen, werk, voorzieningen
Woon, werk en voorz.
gebonden verplaatsingen
(niet) autobeschikkers
Auto/OV/LV
Woongebieden
Daily Urban System
+
++
+
0
+
-
0
0/+
++
0
0
+
0
++
Doelgroep
Vervoerwijze
Locaties
Invloedsgebied
Geschiktheid bereikb. maat
•
Ontsluiting
•
Netwerk
•
Pot. bereikbaarheid
•
Act. bereikbaarheid
•
Feitelijk gedrag
•
Activiteitenpatroon
++
+
0
-
=
=
=
=
zeer geschikt
geschikt
enigszins geschikt
ongeschikt
Geschiktheid maten voor bepaalde
beleidsdoelstellingen
Bereikbaarheidsmaat
1.
2.
3.
4.
5.
6.
++
+
0
-
Ontsluiting
Netwerk
Potentiële bereikbaarheid
Actuele bereikbaarheid
Feitelijk gedrag
activiteitenpatroon
=
=
=
=
zeer geschikt
geschikt
enigszins geschikt
ongeschikt
Doelstelling:
Groei
economie
Mobiliteitsgeleiding
Ontplooiing
+
++
+
0
+
-
0
0/+
++
0
0
+
0
++
Relevante reistijdcomponenten per
bereikbaarheidsmaat
Bereikbaarheid
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ontsluiting
Netwerk
Pot. bereikbaarheid
Act. bereikbaarheid
Feitelijk gedrag
Activiteitenpatroon
S
A
T
T+K
T+K+C
S
A
T
T+K
T+K+C
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
= Schakels
= Afstand
= Reistijd
= Reistijd + Reiskosten
= Reistijd + Reiskosten + Comfort
+ = relevante indicator
- = niet bruikbaar als indicator
Weerstandscomponenten in
bereikbaarheidsmaten
Tijd, geld en moeite
• Tijd
– Auto: afhankelijk parkeerlooptijd herkomst, afstand, snelheid, congestie,
parkeerzoektijd bestemming, parkeerlooptijd bestemming
– Openbaar vervoer: afhankelijk van verborgen wachttijd, voortransport,
wachttijd, rijtijd, looptijd overstap, wachttijd overstap, natransport
– Fiets: afhankelijk van afstand en snelheid
• Geld
– Auto: variabele kosten zijn bepalend
– Openbaar vervoer: afhankelijk van tariefstelling, abonnementen, afstand
• Moeite: weging verschillende onderdelen verplaatsing
 Gegeneraliseerde reistijd: waardering reistijd (1,5 – 20 € per uur)
Verplaatsingsweerstand per vervoerwijze
beschrijven met 6 indicatoren
•
Afstand: maat voor nabijheid; basis voor bepalen kilometrage
•
Reële reistijd per vervoerwijze: gemakkelijk te interpreteren; basis voor potentiële
bereikbaarheid
•
Gewogen reistijd: reistijdcomponenten gewogen met wegingsfactoren die het
comfort uitdrukken
•
Reiskosten: variabele autokosten; reiskosten OV
•
Parkeersituatie: sleutelelement locatiebeleid; belangrijke factor bij ervaren
bereikbaarheid, beïnvloedbaar; onafhankelijk van vervoersmarkt
•
Totale gegeneraliseerde reistijd: (3 + 4 + 5 samen): basis voor
concurrentieverhouding tussen vervoerwijzen en voorspellen vervoerwijzekeuze
Uitwerking bereikbaarheidsmaten
Input:
1. Ontsluitingskenmerken
a.
Afstand tot knooppunt
b.
Afstand tot afslag autosnelweg
c.
parkeernormen
2. Netwerkpositie
a.
Netwerken van hoogwaardige infra voor OV en auto
(aanwezigheid en lengte verbindingen tussen de knopen)
b.
‘Zwaarte’ knopen in het netwerk
3. Potentiële bereikbaarheid/Nabijheid
a.
Reistijden tussen zones in een studiegebied per
vervoerwijze
b.
Afstanden tussen zones
c.
‘Zwaarte’ van die zones in aantal inwoners of
arbeidsplaatsen
4. Actuele bereikbaarheid
a.
Gegeneraliseerde reistijden tussen zones in een
studiegebied per vervoerwijze
b.
Afstanden tussen deze zones
c.
‘Zwaarte’ van die zones in aantal inwoners, arbeidsplaatsen
of voorzieningenaanbod
d.
Afstandsgevoeligheidsfuncties
Output:
a.
b.
Aanwezigheid ontsluiting locatie met hoogwaardige
infrastructuur voor OV en auto
Classificatie naar parkeerregime
a.
Mate van centrale ligging van een locatie in
netwerken van OV en auto
a.
Isochronen per vervoerwijze en aantal
inwoners/arbeidsplaatsen binnen bepaalde
grenswaarden voor de reistijd
Aantal inwoners/arbeidsplaatsen binnen bepaalde
grenswaarden voor de afstand
b.
a.
b.
c.
Verwachte gemiddelde reistijden naar/vanaf een
locatie per vervoerwijze
Verwachte gemiddelde reisafstanden naar/vanaf
een locatie
Verwacht aandeel verplaatsingen binnen een
grenswaarde voor de reistijd of afstand
NB: De potentiële en actuele bereikbaarheid/nabijheid kunnen nader worden gedifferentieerd naar specifieke doelgroepen en
motieven, de zogenaamde verplaatsingssegmenten
Robustness
Degree to which the system is capable of functioning to
its design specifications in case of serious disruptions
Robustness
Redundancy
Interdependency
Resilience
Network characteristics
Flexibility
Plaatswaarde en Knoopwaarde (Bertolini)
Plaatswaarde: stedenbouwkundige kracht als vestigingsplek
• bedrijven, type werkgelegenheid
• diensten
• wonen
Knoopwaarde: de vervoerscapaciteit
• hiërarchie knooppunt
• multimodale ontsluiting
• situering in netwerk
• bereikbaarheid andere locaties
Plaatswaarde en Knoopwaarde (Bertolini)
Samenhang tussen ruimtelijk systeem en
transportsysteem op verschillende niveaus
Afwikkeling
verkeer in
netwerken
Dynamische
herkomstbestemmings-matrix)
Dynamisch
verkeersmanagement
Vervoermanagement
Dagelijks activiteitenpatroon
Bereikbaarheid
Infrastructuurnetwerken
Ruimtelijke
structuur
Mobiliteit