doc

AFRIKA
Korte inhoud :
- inleiding
- luisteren naar de pygmeeën
- drummen op het water
- EEN KRACHTIG DJEMBÉONWEER
Inleiding
De rijkdom van authentieke Afrikaanse muziek wordt door steeds meer
mensen ontdekt, bewonderd en geanalyseerd. Ze heeft een enorme
expressieve waarde die ons opnieuw doet nadenken over de levensechte
mogelijkheden van muziek : muziek als middel om gevoelens te uiten,
om allerhande ervaringen dieper te beleven, om je werkelijk te ontspannen,
om te dansen en te genieten.
Muziek uit andere culturen heeft de laatste jaren sterk aan belang
gewonnen. Men is ervan overtuigd dat bewondering en respect
voor ‘andere’ muziek de weg naar een positieve integratie
mogelijk kan maken.
Van Afrika wordt door de media nog vaak een negatief beeld
opgehangen. Er zou ontzettend veel armoede zijn en er zouden steeds
gruwelijke oorlogen gevoerd worden. Dit is echter een erg vertekend beeld.
Je kan uiteraard niet ontkennen dat er problemen zijn. Maar Afrikanen zijn
over het algemeen heel optimistische, vrolijke mensen. Dit ervaar je
in hun filosofieën, kunst en natuurlijk ook muziek.
Hier worden drie activiteiten aangeboden. (we tellen even het kartonnen dozenproject erbij) Alle drie zijn ze voorzien van een geluidsfragment dat je kan
vinden op de cd.
De activiteiten zijn gemakkelijk te organiseren. Je hoeft geen duur materiaal
te kopen. De echte Afrikaanse instrumenten worden steeds vervangen door
goedkope gemakkelijk te vinden objecten zoals kartonnen dozen,
flessen, enz.
Een krachtig djembé-onweer : percussie - project
Indeling :
Schikking van het klaslokaal
De instrumenten
Beluisteren van het fragment “San Fye”
Het geluidenvierkant - klankbeelden
Het ritmevierkant - woordritmeren
Schikking van het klaslokaal
Het klaslokaal wordt zo ingericht dat er vier groepen aan het
werk kunnen. De groepen bestaan uit vier tot zes leerlingen.
Vier keer worden er twee of meer tafels bij elkaar geschoven.
Op elke tafel komen een aantal instrumenten terecht : kartonnen
dozen, stokjes, rammelaars en belletjes. De vier tafels hebben
niet dezelfde ‘instrumentatie’. Ze worden in een halve kring
rond het bord gezet. De kartonnen dozen op de tafels zijn zo
geplaatst dat iedereen er makkelijk op kan trommelen. De
kleinere instrumentjes liggen voor iedereen ‘bij de hand’. De
stoelen staan in een halve kring rond de tafels.
Schematisch ziet het er voor 16 lln zo uit :
lkr
De instrumenten
Kartonnen dozen.
Het beste kan je werken met grote, platte dozen
die tegen een stootje kunnen.
Erop spelen kan gewoon met je handen - dat klinkt
het mooist - of met houten stokken. In deze les
gebruiken we de ritmestokjes
De ritmestokjes tikken we
gewoon tegen elkaar, we tikken
op de bank en kloppen ermee
op de dozen.
Ronde stokjes van hard hout
zijn in de handel aan de meter
te koop. Stokken van bamboe
klinken mooier
De schudkokers :
kan je het beste maken fotofilmdoosjes of frisdrankblikjes die
dan vult met rijst, kralen, steentjes...
De triangel staat in dit project voor alles wat maar
van metaal is en helder klinkt : bellen, buizen,
ringen, ....
Beluisteren van het fragment “ San Fye”1
De opname (CD 7) begint met gedrum van alle trommen (djembé's : zie foto) samen. Een hels lawaai.
Plots hoor je de leider een bepaald ritme slaan. De anderen volgen zijnritme. Het klinkt heel opzwepend :
je hoort telkens een aantal doffe slagen op de trommen gevolgd door een lichter getik en gerammel. Dit
patroon wordt een hele tijd aangehouden in intussen speelt de leider zijn contrasterende ritmes. Af en toe
hoor je een schreeuw. Na tussenkomst van de leider verandert het ritme. Hierdoor klinkt het nieuwe
samenspel iets trager maar dreigender, meer bezwerend.
San Fye werd opgenomen in Ivoorkust, een land in West-Afrika. Het drukt de beleving van een onweer
uit. Etnische groepen in Afrika zijn nog steeds onderhevig aan natuurverschijnselen. Door het onweer na
te bootsen geven ze uitdrukking aan hun angst en bewondering voor het onweer. Ze eren en danken de
goden omdat dit indrukwekkend fenomeen de grond vruchtbaar maakt.De kracht die wij bij het beluisteren
van dit fragment ervaren is volgens de spelers nog niets vergeleken bij die van het echte onweer, dat door
de regengod is gemaakt.
San Fye bestaat uit twee grote onderdelen. Sterk vereenvoudigd zouden we’t zo kunnen opschrijven2:
Eerste deel : maat 4/4
Tweede deel : maat 12/8
Trommen
Trommen
Gleuftrom
Gleuftrom
Rammelaars
Rammelaars
.
Bellen
Bellen
.
.
.
.
.
Mogelijke vraagjes bij het beluisteren :
Welke instrumenten hoor je ?
.
Trommen(djembé’s),stokjes, gleuftrommen,
Is er een baas bij de muzikanten ?
Waar, voor wie wordt er gespeeld ?
Rammelaars(Kalebassen), metalen bellen
Niet echt een dirigent, maar toch wel een leider.
Er wordt buiten gespeeld. Er is geen publiek.
Iedereen doet mee.
Denk je nog aan andere dingen ?
1
2
CD : Percussions Mandingues. Vol 2 Mandinga Drums. Foliba. Adama Dramé. Playa Sound.
Een juistere en meer volledige natotie van dit fragment vind je op het einde van dit project.
Het geluidenvierkant - klankbeelden
1
2
3
4
A
B
C
D
Verklaring van de symbolen
een korte klank
van stil naar luid
een lange klank
van luid naar stil
een trillend, roffelig,
rammelend geluid
stil - luid - stil
allerlei verschillende
klanken proberen
maken
luid - stil - luid
De bedoeling van deze lesfase is de kinderen te laten wennen aan de instrumenten,
een aantal symbolen en aan het muzikaal vierkant als dusdanig.
De instrumenten : ervoor zorgen dat alle kinderen op alle instrumenten kunnen spelen.
Alle vervang-instrumenten zijn normaal gezien reeds in de klas ofwel gemakkelijk te
verzamelen. Op grote kartonnen dozen is het wellichtleuker spelen. Je kan er al gauw
met zijn vieren aan gaan zitten : op die manier leert de ene van de andere, is er wat
meer een groepsgevoel.
De klanksymbolen : hebben eveneeens als bedoeling de groep als muzikale eenheid te
vormen. Samen verstillen, verluiden, kort of lang spelen, een of ander speciaal klankje
produceren, ...
maakt van de klas een orkest, en maakt de leerlingen bewust van de verschillende
speelwijzen op de instrumenten.
Het muzikaal vierkant : is een bijzonder handig middel om allerlei dingen uitvoerig in te
oefenen. Het heeft omwille van zijn 4x4- struktuur heel wat vorm-mogelijkheden. Elk
vakje heeft hier zijn eigen symbolen, maar duurt wel ongeveer even lang. Je kan bv. de
rijen uitvoeren, de kolommen, een diagonaal, de paardensprong, bij sommige vakjes
bijschrijven hoeveel keer je het gaat spelen, hoe luid of hoe stil, je kan er nog vokale
geluiden aan toevoegen etc....
EEN MOGELIJKE WERKWIJZE :
1.
2.
3.
4.
5.
6.
8.
Iedereen speelt op de dozen rij A
Iedereen speelt opde stokjes rij B
De groepen met de rammelaars spelen rij C
De groepen met de bellen spelen rij D
Iedere instrumentengroep speelt een afgesproken rij
Er worden enkele kolommen gespeeld.
Bijvoorbeeld kolom 2 en 3 klinken mooi
Elke groep stelt een volgorde van 4 vakjes op en oefent die in. Het moet wel
een goed klinkende volgorde zijn.De groepen stellen hun kompositie voor aan
de anderen. Deze acyiviteit kan ook klassikaal.
KLANKBEELDEN MAKEN :
mogelijkheden :
- een onweer : het begint te waaien, bladeren ritselen, regen,
donder, paniek, het wordt terug rustig.
- De dieren in de savanne. De vier instrumentengroepen
worden geassociëerd met een dier. Bv. leeuw, aap, slang, vogel.
Via een gefantaseerd verhaal maken we dan een spannend
klankbeeld, met of zonder verteller.
Het ritmevierkant - woordritmeren
1
2
3
4
A
B
C
D
Steeltjes naar beneden : op de dozen kloppen.
Steeltjes naar boven : stokjes tegen elkaar
Steeltjes naar beneden : op de bank tikken
Steeltjes naar boven : stokjes tegen elkaar
Het
- teken wil zeggen schudden.
Het heeft de lengte van hele noot
Steeltjes naar beneden : laag klinkende bellen gebruiken
Steeltjes naar boven : hoog klinkende bellen gebruiken
WOORDRITMEREN
De ritmes van het origineel werden deels aangepast aan de mogelijkheden van de
kinderen en de instrumenten.
Ze worden nu eerst ingeoefend aan de hand van klankwoorden, die passen bij bij klank
van de instrumenten en de bijhorende ritmes. De uitvoering van de steeltjes naar onder
of boven lees je op de vorige pagina.
doemedoeme doemdoem tik
doemedoeme doemdoem tik
tik
tik
doemedoeme doemdoem
tik
tik
tik
tak
tik
tik
tik
tak
tik
tik
tik
/
doem
tak
taktak
tik
tak
/
tak
tak
/
/
tjak
schudden
tjak
schudden
tjak
tjak
schuddeeeeeeeeeeeen
schuddeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeen
tjak
tjak
schuddeeeeeeeeeeeen
ping
pong
pingping
pongpong
ping
pong
pingping
pongpong
ping
pong
pingping
pongpong
/
/
pingping
pong
HET RITMEVIERKANT MET DE INSTRUMENTEN UITVOEREN
Aangezien het hier weer om een muzikaal vierkant gaat, kan het verwerken verlopen
zoals bij het geluidenvierkant.
4.
De uiteindelijke opbouw
Nu wordt het hoogtijd dat er een eindvorm wordt vastgelegd. Allerlei elementen uit de
vorige projectonderdelen kunnen gebruikt worden.
Een voorbeeld :
A1
B1
A2
B1
B2
A3
B2
B3
...
B3
...
C1
C2
C3
...
D1
D2
D3
...
OF
A1
A2
A3...
B1
B2
B3...
C1
D1
C2
C3
C4
C1
D2
C2
C3
C4
C1...
D3...
Eenmaal er een soort ritmisch refrein is vastgelegd, kan dit afgewisseld, aangevuld
worden met geluiden van het geluidenvierkant, van de gemaakte klankbeelden, met
woordritmes, e.d.m. De mogelijkheden zijn eigenlijk onbegrensd.
Helemaal hetzelfde kan nu ook met het ritme van deel B van het fragment. Alles
helemaal herhalen hoeft niet meer. We beperken ons nu tot het geven van het
ritmevierkant van deel B.
Als beide ritmes door de lln goed verwerkt zijn is het natuurlijk te gek deze alle twee in
de uiteindeljke opbouw te verwerken.