Fietsverlichting - Nieuws Verkeer op School

Coverfoto: Stefan Dewickere
Fietsverlichting
Eerste en tweede graad
1.1VOET(en):
Gemeenschappelijke stam: 8, 10, 19, 25
Context 1: 11, 13, 14
1.2materiaal:
Gereedschappen, herstelfiche
1.3
Nuttige info:
Eerder werd de lesfiche ‘Fietscontrole en fietsatelier’ uitgegeven. Daarin werden enkele praktische tips gegeven
om een fietscontrole en fietsatelier op school te organiseren.
Wanneer de donkere periode van het jaar aanbreekt, spits je je bij een fietscontrole of in een fietsatelier best
toe op fietsverlichting. In deze lesfiche gaan we hier dieper op in. We bekijken de verplichte uitrusting van de
fiets voor verlichting, de werking van een dynamo en het herstellen van fietsverlichting. Dit onderwerp kan
aan bod komen in de lessen technologische opvoeding en PAV, maar ook in het fietsatelier natuurlijk.
Z i c h t b a a r h e i d
1
De slimme ezel in het verkeer
De Vlaamse Stichting Verkeerskunde zette in het kader van het nieuwe project
Slimme Mobiele Scholen (SMS) een affichecampagne op poten die leerlingen
van het secundair onderwijs moet sensibiliseren over verkeer en mobiliteit. Op
de affiches van de ‘Beestig Bezig’-campagne is telkens een ‘slimme ezel’ te
zien die op een ludieke manier de jongeren wil bewustmaken over verkeer en
mobiliteit. In november 2010 verschijnt ook een affiche over fietsverlichting.
Die kan een mooie aanleiding zijn om het thema fietsverlichting in de lessen
te verwerken.
Alle secundaire scholen krijgen drie exemplaren in A2-formaat en twee in
A1-formaat gratis toegestuurd. Wie er niet genoeg heeft, kan gratis bijbestellen
via de website: www.slimmemobielescholen.be/projectloket.
1.4Leerinhoud
1. Zichtbaar in het donker?!
Om de kans op een ongeval te verkleinen, zorg je
ervoor dat je gezien wordt wanneer je op straat komt.
Een fiets met de juiste uitrusting brengt je al een eind
ver:
• Een witte reflector vooraan
• Een rode reflector achteraan
• Gele of oranje reflectoren aan weerszijden van
elke pedaal
• Twee gele of oranje reflectoren per wiel en/of een
reflecterende strook op weerszijden van elke band
Dankzij hun specifieke samenstelling, kunnen
reflectoren het licht dat op hen valt weerkaatsen
naar de bron. Het oppervlak van de reflector
is bedekt met minuscule glaspareltjes, die het
binnenvallende licht door breking via dezelfde
weg terugkaatsen naar de lichtbron.
Andere reflectoren, zoals de oranje spaakreflectoren op de fiets, weerkaatsen door middel van
prisma’s
Het voorlicht zorgt ervoor dat je zelf voldoende
zicht hebt en dat je door het tegenliggend en
zijwaarts verkeer kunt gezien worden. Het achter­
licht dient vooral als signaal voor het achter­
opkomende verkeer.
De lichten mogen zowel op de fiets als op de fietser
bevestigd worden. Zowel vaste lichten als knipper­
lichten zijn toegelaten.
Klassieke, vaste fietsverlichting wordt meestal aan­
gedreven door een dynamo die tegen de band drukt.
Bij regenweer, mist, ijzel en sneeuw gaat zo’n dynamo
vaak slippen, waardoor het licht het laat afweten.
Bovendien kunnen de fragiele kabeltjes van de klassieke
fietsverlichting gemakkelijk worden losgetrokken.
Tussen het vallen van de avond en het aanbreken
van de dag, en in alle omstandigheden wanneer je
niet meer duidelijk kunt zien tot op een afstand van
ongeveer 200 meter:
• Een wit of geel licht vooraan (niet verblindend)
• Een rood licht achteraan (zichtbaar op een afstand
van 100 meter bij helder weer)
2
©Stefan Dewickere
2. Technologie: de dynamo
Overgenomen uit het invulboekje bij de fietskoffer
van Uitgeverij TESS, www.tess.be.
De fietsdynamo
De naafdynamo spint onhoorbaar rond de as van
het voorwiel terwijl stroom gegenereerd wordt. Het
voordeel van een naafdynamo is dat weersomstan­
digheden geen invloed hebben op de werking. Het
nadeel is dat de naafdynamo altijd een lichte weer­
stand zal geven, ook als er geen gebruik wordt
gemaakt van de fietsverlichting, hoewel dit te ver­
waarlozen is.
Als je de dynamo aanzet gaat het wieltje (de top)
van de dynamo heel snel tegen je fietsband rollen.
Aan de top zit een ijzeren staafje, de as. Die as gaat
de dynamo in. Binnenin de dynamo zit aan de as
een magneet. Deze magneet draait heel snel boven
een spoeltje met koperdraad. Door deze beweging
ontstaat er elektriciteit in de draad.
Dus: Hoe harder je
trapt, hoe sneller de
magneet draait, hoe
meer elektriciteit je
opwekt en hoe
krach­tiger het fiets­
lampje zal branden.
Losse fietsverlichting werkt zonder bedrading, op elk
moment en in alle weersomstandigheden. Deze ver­­lich­ting kan bovendien meestal op een knipperstand
gezet worden. Knipperende verlichting verhoogt de
aandacht bij de andere weggebruikers. Automobi­
listen zullen fietsers met knipperende verlichting
beter en sneller opmerken.
magneet
spoel met koperdraad
De fietsverlichting
De onderdelen die voor de verlichting van de fiets
zorgen:
• De koplamp
• Het achterlicht
• De dynamo
• De stroomdraadjes
In de koplamp en het achterlicht zitten lampjes. Ze
gaan branden als er elektrische stroom door gaat.
De dynamo zorgt voor de elektrische stroom. De
draadjes zijn nodig om die stroom naar de lampjes
te laten lopen.
3
Met dank aan: vzw Vélo (www.kuleuven.be/velo), Uitgeverij TESS BVBA (www.tess.be)
De stroomkring
Eén draadje
De elektrische stroom loopt niet zomaar door een draad. Je hebt
altijd een gesloten stroomkring nodig.
De elektrische stroom vertrekt aan de positieve pool (+) van
de spanningsbron. Hij loopt door het stroomdraadje naar het
lampje. In het lampje zit een gloeidraad die heel warm wordt.
De warmte wordt omgezet in licht. De elektrische stroom
gaat verder door de draad naar de negatieve pool (-) van de
spanningsbron. De kringloop is gesloten, het lampje brandt.
Ook voor het licht op je fiets heb je een gesloten stroomkring
nodig. Eén draadje laat de stroom van de dynamo naar de
koplamp lopen. Er is echter geen draadje voorzien dat de stroom
naar de dynamo terug laat lopen. Toch brandt de lamp. Hoe kan
dat? Het frame is van metaal en metalen zijn goede geleiders.
Het frame doet dus dienst als geleider. De stroom loopt via het
metaal terug naar de dynamo. Op die manier is er toch een
gesloten stroomkring.
In elektrische schema’s wordt de stroomverbinding via het
metalen frame voorgesteld door het volgende symbool:
Hoe werkt een fietslicht?
De stroom gaat via
het lichtkabeltje van
de dynamo naar de
lampjes.
De stroom loopt terug
naar de dynamo via
de metalen delen
van de fiets.
Schema fietsverlichting
Schakelschema
Het verlengde van
de aslijn van de
dynamo moet
door het midden
van de wielas
lopen.
D/2010/8258/18 V.U. Jan Peumans, Louizastraat 40, 2800 Mechelen.
3. Herstelfiche: verlichting
Stap 1: Controleer of er een breuk is in de lichtkabeltjes.
Herstellen: - Verwijder 1 cm isolatie.
- Draai de uiteinden in elkaar.
- Isoleer opnieuw met tape.
Geen breuk -> stap 2
Gebruik een striptang om de isolatie te verwijderen.
Ga na of het draadje aan het voorlicht niet te strak
zit, anders breekt het bij het draaien van het stuur.
Leg de kabel met tape of bindstrips goed vast tegen
het frame.
Stap 2: Controleer het lampje.
Werkwijze: - Lampje uitschroeven.
- In een andere fiets plaatsen of met een batterij testen.
- Indien stuk, vervangen.
Niet stuk -> stap 3
Met een platte batterij van 4,5 V kun je sneller de
oorzaak van een defect vinden.
Stap 3: Controleer het contact tussen lamphouder en massa.
Werkwijze: - De bevestiging losdraaien.
- Vuil en roest verwijderen.
- Weer vastdraaien.
Geen resultaat -> stap 4
Het probleem zit dikwijls bij het achterlicht.
Vaak volstaat het om het even los- en weer vast
te draaien.
Stap 4: Controleer het contact tussen lamp en houder.
Werkwijze: - Lampje uitschroeven.
- De contactpunten schoonmaken.
- Lampje weer inschroeven.
Geen resultaat -> stap 5
Moderne en betere fietsen zijn nu vaak uitgerust met
een naafdynamo. Meestal wordt er dan geen gebruik
gemaakt van de massa maar van een dubbel kabeltje.
Veel fabrikanten kiezen ook voor een achterlicht op
batterijen. Het probleem met batterijen is dat de
contactpunten snel roesten. Met een schuurpapiertje
kun je de batterij weer schoon maken.
Stap 5: Controleer de dynamo.
Werkwijze: - Met behulp van een lampje en een stukje lichtkabel test je de dynamo.
- Dynamo stuk -> vervangen
Geen resultaat -> naar de vakhandel
4