In 2050 onafhankelijk van fossiele brandstoffen

In 2050
onafhankelijk
van fossiele
brandstoffen
Binnen 35 jaar kunnen we onafhankelijk zijn van fossiele
brandstoffen. Dat blijkt uit het recent gepubliceerde
Wereld Energie [R]Evolutie Scenario van Greenpeace.
Campagneleider klimaat en energie Joris Wijnhoven van
Greenpeace Nederland zet dit scenario uiteen.
Z
Zijn wij in staat om binnen afzienbare tijd onze energievoorziening
op aarde onafhankelijk te maken van het gebruik van fossiele brandstoffen? Als je de tweegradendoelstelling (een door de politiek vastgesteld doel dat ervan uitgaat dat een hogere temperatuurstijging de
kans op klimaatverandering onaanvaardbaar groot maakt) serieus
neemt, dan zou dat wel moeten. Het goede nieuws hierbij is dat
het Wereld Energie [R]Evolutie Scenario van Greenpeace laat zien
dat dit ook reëel is. Technisch en economisch gezien kan de wereld
in 2050 draaien zonder gebruik te maken van kolen, olie, gas en
kernenergie. Het scenario formuleert realistische tussenstappen voor
2020, 2030 en 2040. Het is dus een kwestie van willen geworden.
Niet altijd gemakkelijk, wél mogelijk.
Auteur
Toekomstige energiemix
Joris Wijnhoven
Functie: campagneleider klimaat
en energie
Organisatie:
Greenpeace
Nederland
38
In oktober publiceerde Greenpeace een nieuwe versie van haar
scenariostudie naar onze toekomstige energiemix. De studie is samen met het gerenommeerde Duitse lucht- en ruimtevaartinstituut
gemaakt. Greenpeace was een van de eerste organisaties die dergelijke studies begon te maken, maar is inmiddels – gelukkig – niet
meer de enige. Ook het Internationale Energie Agentschap publiceert ze met enige regelmaat, evenals de collega’s van het Wereld
Natuur Fonds en Shell. De studies doen aannames over wat haalbaar is, maar verschillen ook in hun doelstellingen. Shell accepteert
in zijn studies bijvoorbeeld opwarming van de aarde met wel vier
of zes graden, terwijl voor Greenpeace maximaal twee graden het
uitgangspunt is.
DEAL! DECEMBER 2015
Zon en wind
Het mooie van de nieuwe studie is dat de inschattingen die Greenpeace bij de vorige versie maakte over de
groei van zon en wind, te laag bleken. Hoewel geen enkele scenario zulke optimistische inschattingen over die
groei durfde in te boeken als Greenpeace, blijken zon
en wind zich in werkelijkheid nóg sneller te ontwikkelen.Hoe ziet volgens Greenpeace onze toekomstige
energiemix eruit? Hoe kunnen we binnen 35 jaar helemaal van de fossiele brandstoffen af zijn, terwijl deze
nu nog dominant zijn in onze warmte- en stroomvoorziening? Dit scenario loopt langs drie sporen:
1
2
3
ossiele energiebronnen kwijtraken,
F
de vuilste eerst.
Schone, hernieuwbare energie snel laten groeien.
Energie besparen, want wat je niet gebruikt
hoef je ook niet op te wekken.
Als deze sporen allemaal tegelijk en in hoog tempo
worden gevolgd, is het mogelijk om alle mensen in de
wereld in 2050 te voorzien van schone energie en zo
een halt toe te roepen aan klimaatverandering. Een uitwerking van de drie stappen ziet er als volgt uit.
1
Fossiele energiebronnen
kwijtraken
Voor het opwekken van elektriciteit en warmte (voor
huizen, industrie) en voor ons verkeer (auto’s, schepen,
treinen, vliegtuigen) gebruiken we fossiele én schone
energiebronnen. Voor stroom zijn steenkool en bruinkool dominant, maar ook gas, kernsplitsing en olie
worden gebruikt. Deze zijn niet allemaal even vies en
onderling uitwisselbaar. Daarom moet per sector goed
bekeken worden hoe en in welk tempo je van brandstof
wil wisselen. Uitgangspunt is dat je zo snel mogelijk
van de meest vuile brandstoffen af moet zien te komen.
Kolen en gas
Bij het opwekken van elektriciteit gaat het dan allereerst om steenkool en bruinkool, wat bijvoorbeeld in
SPECIAL EXECUTIVE
Polen en Duitsland nog veel gebruikt wordt. Een kolencentrale stoot per opgewekte kilowattuur namelijk
twee keer zoveel koolstofdioxide uit als een gascentrale. Logisch dat je van die centrales het eerste probeert
af te komen. Pijnlijk genoeg worden dit jaar nog in
Nederland drie nieuwe centrales geopend. In het licht
van de strijd tegen klimaatverandering een historische
vergissing. Omdat kolen vergeleken met gas erg goedkoop zijn en de overcapaciteit in Nederland enorm is,
staan de vervuilende kolencentrales te walmen, terwijl
gascentrales in de mottenballen worden gezet.
Kernenergie
En kernenergie dan? In het scenario van Greenpeace
is daarvoor geen ruimte. De ramp in Fukushima heeft
nog eens duidelijk gemaakt hoe onbeheersbaar de risico’s van kerncentrales zijn, om over het onopgeloste
afvalprobleem nog maar te zwijgen. Daarnaast wordt
kernenergie steeds duurder, terwijl duurzame energie
almaar goedkoper wordt. Het Energiescenario van
Greenpeace laat ook zien dat kernenergie helemaal niet
nodig is om het licht overal te laten branden.
Olieproducten
Ons gemotoriseerde verkeer beweegt, afgezien van de
meeste passagierstreinen, metro’s en trams, op olieproducten. Vracht(auto’s) vooral op benzine en diesel, schepen op stookolie en vliegtuigen op kerosine.
Het is zaak van die olieproducten af te komen en over
te schakelen op hernieuwbare bronnen. Daarbij heeft
de omschakeling naar elektrisch vervoer verreweg de
voorkeur, omdat je stroom relatief gemakkelijk groen
kunt opwekken. Dat begint bij het personenvervoer
en lokaal transport. Alleen waar elektrisch vervoer niet
mogelijk is, kunnen duurzame biobrandstoffen worden ingezet. Gas kan (in de vorm van lng) hooguit een
rol spelen in de scheepvaart. Vrachtauto’s gaan rijden
op elektriciteit, biobrandstoffen en waterstof, de luchtvaart is op biobrandstoffen aangewezen en wellicht op
waterstof. Daarbij geldt dat zeker voor vliegverkeer het
prijskaartje een veel eerlijkere weerspiegeling van de
milieukosten moet zijn, zodat de vraag ook afneemt.
Dit betekent: accijns op kerosine en BTW op tickets.
Uitgangspunt
is dat je zo snel
mogelijk van
de meest vuile
brandstoffen
af moet zien te
komen
2
Schone energie
snel laten groeien
Tegenover het gebruik van deze fossiele brandstoffen staat het gebruik van schone bronnen, die nooit opraken en ook wel hernieuwbare bronnen worden genoemd. Wereldwijd gaat dat om ruim 9
procent van de elektriciteit. Waterkrachtcentrales kennen we al jaren. Wind en zonne-energie zijn snel aan het groeien: afgelopen
jaar werd wereldwijd net zo veel geïnvesteerd in duurzame energie
als in fossiel, het astronomische bedrag van 250 miljard euro. Naast
planten(resten), waarbij de duurzame herkomst wel een belangrijke
voorwaarde is, zijn ook aardwarmte en, in mindere mate, getijdenenergie veelbelovende bronnen. Voorlopig zijn zon en wind met 92
procent de grote dragers van onze energierevolutie.
Akkoord
In Nederland sloot Greenpeace samen met andere milieuorganisaties, de overheid, bedrijven en de vakbond het Energieakkoord.
Daarin werden maatregelen afgesproken om de totale hoeveelheid schone energie in tien jaar tijd te verviervoudigen van een beschamende 4 procent in 2013 naar 16 procent in 2023. Dat zou
een inhaalrace van jewelste betekenen, want slechts twee EU-landen wekken minder schone energie op dan Nederland: Malta en
Luxemburg. Zo’n akkoord kwam dus als geroepen. Het regelt onder meer dat er de komende jaren duizend windmolens op zee en
DEAL! DECEMBER 2015
39
tweeduizend op land gebouwd worden. Ook werd afgesproken vijf oude kolencentrales te sluiten. De hoeveelheid biomassa die in de overige centrales wordt bijgestookt is beperkt
tot dat wat je ook echt duurzaam kunt kopen op de wereldmarkt. Door het akkoord echt helemaal uit te voeren, komen
we qua tempo van omschakeling dicht in de buurt van het
Wereld Energie [R]Evolutiescenario, zelfs in het achterlopende Nederland.
3
Energie
besparen
Omdat het opwekken van schone energie geen sinecure is,
staat als een paal boven water dat we alles op alles moeten
zetten om véél minder energie te gebruiken. Technisch is er
al ontzettend veel mogelijk, nu gaat het erom die kennis en
mogelijkheden ook toe te passen door markten te creëren en
die waar nodig bij te sturen.
Woningen isoleren
In de gebouwde omgeving staat het isoleren van huizen voorop. Nu al worden woningen gebouwd die geen energie meer
gebruiken, omdat ze goed geïsoleerd zijn en via warmtepompen en zonnepanelen zelf voor hun energie zorgen. Het zal
niet lang meer duren voordat we alleen nog maar zulke woningen bouwen. Bij bestaande huizen en andere gebouwen
is het zaak het energieverbruik fors naar beneden te brengen
door radicale isolatie aan te brengen en het toepassen van verwarmingstechnieken die niet op gas gestookt worden, maar
gebaseerd zijn op elektriciteit. Met een warmtepomp kan de
warmte uit de lucht of bodem opgepompt worden. Ook liggen er geweldige kansen voor zonnepanelen en zonnecollectoren op onze daken.
Warmte
Onze warmtevoorziening zal in de nabije en verdere toekomst
ook steeds vaker in collectieve vorm zijn. Die energie gaat via
warmtenetten die gasnetten vervangen. Soms kan industriële
restwarmte gebruikt worden, wat prima is als die industrieën er nog wel een tijdje staan en hun warmte anders zouden lozen. Maar ook aardwarmte kan op zo’n net worden
ingevoerd. Bovendien kan in de industrie veel beter worden
samengewerkt tussen verschillende bedrijven. Vaak kan het
ene bedrijf prima de warmte, in de vorm van stoom, van
een ander bedrijf gebruiken, zodat ze dat zelf niet met gas
hoeven op te wekken. Industriële warmte kan ook afkomstig zijn van het stoken van duurzame biomassa of groen gas.
Nog belangrijker is dat verschillende industrieën geprikkeld
40
DEAL! DECEMBER 2015
Als Afrika, India
en China zich
ontwikkelen zonder
fossiele brandstoffen,
kunnen welvaart
en duurzaamheid
samengaan
en gestimuleerd worden om hun productieprocessen nog veel zuiniger
in te gaan richten.
Zuiniger worden
In het transport moeten we onze voertuigen zuinig maken, wat trouwens ook geldt voor de apparaten in onze huishoudens. Dat betekent
vooral kleinere en elektrische auto’s. Maar we moeten ook minder gaan
autorijden en vliegen, dus de rol van het openbaar vervoer en de fiets
neemt toe.
Is dit haalbaar?
Zal dit alles haalbaar zijn? Er zijn redenen om optimistisch te zijn en
te veronderstellen dat de fossiele belangen die dit soort ontwikkelingen tegen werken het onderspit zullen delven. Een belangrijke factor
hierbij is de economische haalbaarheid van het scenario. De kosten van
een snelle omslag naar schone energie gecombineerd met verregaande energiebesparing pakken uiteindelijk namelijk lager uit dan minder ambitieuze scenario’s waarbij overheden nauwelijks ingrijpen en
de markt haar gang laten gaan. Het goede nieuws is verder dat het veel
meer banen oplevert: alleen al in de zonne-industrie zullen straks meer
mensen werkzaam zijn dan nu in de hele kolensector. Tot 2030 komen
er wereldwijd 17,5 miljoen banen bij in de zon- en windsector.
Welvaart en duurzaamheid
Tot slot: is het als Europeaan niet wat al te gemakkelijk je rijk te rekenen met een energiescenario, terwijl een groot deel van de wereldbevolking niet eens de beschikking over licht en warm water heeft? Dat
is de reden waarom het Wereld [R]Evolutie Scenario ook ruimte biedt
voor de rechtvaardige claim op welvaartsgroei van landen in Afrika en
China en India. Want als de economieën van deze landen zich verder
ontwikkelen in duurzame richting zonder de fossiele route te volgen
waarmee het Westen zich opwerkte, kunnen welvaart en duurzaamheid
hand in hand gaan.£