PowerPoint-presentatie

Insecten-ethiek
Mathijs ten Brinke & Bernice Bovenkerk
Amsterdam, 4 Juni 2015
Eten van insecten wordt gepromoot
Is dit vanzelfsprekend?
Menselijke consumptie (entomophagy)
•
•
2000 eetbare soorten, 130 landen
•
Mogelijke voordelen (Gjerris et al, 2015):
Alternatief in eiwitconversie?
- Voedingswaarde: hoog eiwit en vitaminegehalte,vet- en koolhydraat arm
- Laag risico op overdracht zoönosen (wel allergieën)
- Efficiëntie: hoge voedselconversie ratio (2kg
1 kg eiwit)
- Duurzaamheid: minder inputs nodig (water, energie, land),
opruimen afval, lagere CO2 uitstoot
- Beschikbaarheid/ voedselzekerheid
Andere gebruiken van insecten
• Alternatief voor proefdieren?
• Geen beoordeling dierexperimentencommissie
• Veevoer (29 insecten op de positieflijst; 15 bedrijven)
• Bio-industrie van mini-vee?
Insecten en ‘ecosystem services’
• Insecten zijn van grote (economische) waarde voor ons
• Bestuiving van gewassen
• Opruimen van mest, kadavers etc.
• Grootschalige monocultures leiden tot een afname in het aantal
soorten
• 68 miljard dollar per jaar verlies door schade aan natuur
• Wat is het gevolg van grootschalige kweek van insecten voor de
biodiversiteit?
Drosophila melanogaster
• Slag om de arm: het ene insect is het andere
niet
• Modelorganisme: genoom komt grotendeels
overeen met dat van gewervelde dieren
• TRP-receptoren zijn betrokken bij het
waarnemen van schadelijke stimuli
• Isolatie van het ‘painless’-gen
• Mutanten: vertraagde respons op schadelijke
stimuli
Associatief leergedrag bij Drosophila
• Fruitvliegen kunnen geuren associëren met het krijgen van een schok
• Verandering in gedrag om pijnlijke stimulus te ontwijken
• ‘Relief learning:’ het leren associëren van een geur met de beëindiging
van een pijnlijke stimulus
• Zouden insecten een voordeel in fitness hebben van de ervaring van
pijn?
• Trade-off: aanmaken van meer neuronen brengt hoge kosten mee
• Korte levenscyclus
Pijn, ervaring en gedrag
• Drosophila larven ‘kronkelen en rollen’ wanneer ze worden
blootgesteld aan hoge temperaturen
• Onderscheid tussen pijn en nociception
• Een reactie op een pijn-inducerende stimulus betekent nog
niet meteen dat het organisme pijn ervaart
• Respons van fruitvliegen kan geheel verklaard worden
door neurale mechanismen
Analogie met gewervelde dieren?
• Zijn insecten wel echt goede modelorganismen?
• Er zijn nog te weinig gegevens over pijn- en leergedrag van
ongewervelde dieren
• Hebben wij dan niet de plicht ze het voordeel van de twijfel te
geven?
• Als insecten wel pijn ervaren, hoe kunnen ze dan (vanuit de
ethiek geredeneerd) geschikte modelorganismen zijn?
Onze houding ten opzichte van insecten
• Asymmetrische benadering van gedrag bij gewervelde
en ongewervelde dieren
• Wat is het criterium op grond waarvan we onderscheid
maken tussen deze categorieën?
• Is het hebben van pijn wel een geschikt criterium?
Insecten en onderzoek naar bewustzijn
• Romanes’ postulaat: “ Als een dier homologe hersenstructuren heeft aan die
van mensen, en hetzelfde soort gedrag vertoont (na bijv. pijnlijke stimulus),
dan heeft het een zelfde soort capaciteiten voor emotie en cognitie”
• Analogieredenering heeft limitaties
• Convergente evolutie
• Andere structuur, zelfde rol
• Inktvissen en heremiet kreeften
Bewustzijn
• Wat voor experimentele set-up nodig?
- Flexibel leergedrag
- Geheugen (trace conditioning)
- Preferentie of 2 choice tests
- Pain & relief response
• Hoe interpreteer je resultaten onderzoek? Alternatieve verklaringen?
• Tegenvoorbeelden kunnen relativeren
• Is cognitie mogelijk zonder emotie?
Wat betekent denken over insecten voor dierethiek?
• Criteria voor morele status: nieuwe categorie nodig?
• Graduele schaal van morele status (considerability & significance)?
• Als collectieve emotie & cognitie bestaan
collectieve morele status?
• The haves & the have nots: Is iedereen buiten de morele gemeenschap
vogelvrij?
• Dieren evolueren in bepaalde nîche: natuur geen bewust doel
• Als je het marginal cases argument gebruikt, hebben insecten dan ook niet
morele status?
• Voorbij welzijn? Integriteit
En wellicht andere normatieve implicaties….?
Suggesties?
Vragen?