Feiten en cijfers over eenzame ouderen in Nederland

Feiten en cijfers
over eenzame
ouderen in
Nederland
F
eiten en cijfers over eenzame ouderen in Nederland
Nederland telt ruim 2,9 miljoen 65-plussers
Hiervan voelt bijna 1 miljoen zich eenzaam en dit aantal
is groeiende. Daarvan heeft zo’n 200.000 slechts 1x per
maand een sociaal contact. (bron: TNS/NIPO 2012) Van de
ouderen in een zorginstelling, krijgen bijna 10.000 nooit
bezoek. (Bron: onderzoek Leger des Heils, 2012)
Op eenzaamheid rust een taboe. Bijna niemand durft toe
te geven dat hij of zij zich eenzaam voelt.
Eenzame ouderen lijken in onze huidige samenleving
niet meer te bestaan. Iedereen heeft Facebook, Twitter of
maakt gebruik van andere sociale media. Eenzaamheid
lijkt niet in dat beeld te passen. Desondanks, of misschien
wel dankzij, neemt het aantal eenzame ouderen gestaag
toe.
Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico, waaronder
de groepen alleenstaande en kwetsbare ouderen. Ouderen
van wie hun partner is overleden of die aan huis gebonden
zijn, zoals chronisch zieken.
Wat is eenzaamheid nou eigenlijk?
Eenzaamheid ontstaat wanneer de relaties die mensen met anderen hebben, niet aan hun
verwachtingen voldoen (Bron: Dykstra, 2009 (#reference_19560)).
Het is dus een gevoel dat iemand ervaart, wanneer iemand zijn bestaande relaties afweegt
tegen zijn eigen wensen of verwachtingen ten aanzien van die relaties. Dit verklaart ook het
verschijnsel van sociaal geïsoleerde mensen die zich niet eenzaam voelen, of van mensen
die een groot sociaal netwerk hebben en zich toch eenzaam voelen. Met andere woorden: de
verwachtingen over en van relaties met anderen beïnvloeden eenzaamheid.
Er zijn twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid
kan worden omschreven als een tekort en gemis van een breder sociaal netwerk (kwantiteit
- men kent niet veel mensen). Emotionele eenzaamheid betreft gevoelens verbonden aan het
gemis van een intieme relatie (kwaliteit - men is met niemand écht verbonden).
Sociale kwetsbaarheid
Niet eenzaam
Eenzaam
Groot netwerk
Sociaal weerbaar
Eenzaam
Klein/geen netwerk
Contactarm
Sociaal geïsoleerd
Diversiteit in sociale relaties
beschermt tegen eenzaamheid
kinderen en overige familie hebben meer
kans op eenzaamheid dan ouderen met een
gevarieerder netwerk van relaties. Een aantal
intieme relaties met daarnaast relaties zoals
met buren en kennissen, biedt een goede
bescherming tegen eenzaamheid (Bron: De
Het hebben van verschillende sociale relaties
beschermt tegen eenzaamheid. Ouderen
met uitsluitend goede contacten met hun
Jong Gierveld & Tilburg, 2007a (#reference_19586).
Afnemende gezondheid door eenzaamheid
Eenzaamheid kan tot een depressie leiden. Ook zijn er aanwijzingen dat eenzaamheid de kans op
het krijgen van hartaandoeningen vergroot. Daarnaast tonen diverse onderzoeken verbanden
tussen eenzaamheid en suïcide. (Bron: Heinrich & Gullone, 2006 (#reference_19569)
Eenzaamheid leidt mogelijk ook tot een grotere kans op de ziekte van Alzheimer. (zie: Dementie
(/gezondheid-en- ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychische-stoornissen/dementie/)
In Nederlands onderzoek is een hogere kans op overlijden door eenzaamheid gevonden. Mensen
met de hoogste score op eenzaamheid hebben 1,89% meer kans om te overlijden dan degenen
die het laagst scoren op eenzaamheid. (Penninx et al., 1997 (#reference_2200) Eenzame ouderen
blijken 14% meer kans te hebben op een vroege dood dan de gemiddelde persoon. Daarmee
is de kans op vroegtijdig overlijden bij eenzaamheid twee keer zo groot als bij overgewicht.
(Bron: onderzoek Professor Cacioppo, Universiteit van Chicago / The Journal of Psychology 2012)
Wie hebben de grootste kans op eenzaamheid onder ouderen?
Vooral mensen die na overlijden van hun partner alleen blijven, hebben een grote kans op
eenzaamheid. Ook alleen wonen na een echtscheiding is vaak verbonden met gevoelens
van eenzaamheid. Een partner biedt overigens niet altijd bescherming tegen eenzaamheid.
Wanneer een partner geen daadwerkelijke hulp en ondersteuning geeft, kan eenzaamheid
zeer ernstig zijn.
Van alle 65-plussers woont ongeveer 52% alleen en van alle 75-plussers is dat ongeveer 65%.
Het meest eenzaam zijn alleenwonende ouderen die gescheiden zijn en weinig sociale relaties
hebben (Bron: SBS Statline)
Onder laagopgeleiden komt meer (ernstige) eenzaamheid voor dan onder hoogopgeleiden.
Dit geldt zowel voor emotionele eenzaamheid als voor sociale eenzaamheid. Daarnaast geldt
dat zowel westers allochtone als niet-westers allochtone Nederlanders eenzamer zijn dan
autochtone Nederlanders. Niet-westers allochtone Nederlanders zijn het meest eenzaam. (Bron:
Gezondheidsmonitor GGD-en, CBS en RIVM)
Opleidingsniveau
Laag (lager onderwijs)
Eenzaam
57,1
(Zeer) ernstig eenzaam
16,7
Emotioneel eenzaam
44,8
Sociaal eenzaam
52,1
Midden 1 (mavo, lbo)
43,7
10,1
29,7
44,7
Midden 2 (havo, vwo, mbo)
36,4
7,5
25,0
38,0
Hoog (hbo, wo)
32,0
5,4
21,6
33,1
Wie voelen zich eenzaam?
In de leeftijd van 55 jaar en ouder voelen tweehonderdduizend personen zich extreem eenzaam.
In de leeftijdscategorie 74-84 jaar voelt 40% zich matig eenzaam en 10% sterk eenzaam.
De eenzaamheid neemt toe naarmate mensen ouder worden: 14% van de ouderen vanaf 85
jaar voelt zich sterk eenzaam. Het verliezen van dierbaren en een verslechterende gezondheid
spelen hier een rol bij. (Bron: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, juni 2014)
Van eenzaam naar achtzaam
Achtzaam wil er alles aan doen om het aantal eenzame ouderen drastisch terug te dringen.
Oprechte aandacht staat centraal. Een luisterend oor, regelmatig persoonlijk contact en
iemand die u echt op weg kan helpen. Ofwel: Achtzaamheid.
Achtzaam wil op zoveel mogelijk manieren eenzaamheid in Nederland bestrijden. Wij richten
ons op de grote groep eenzame ouderen, namelijk de kwetsbare 65-plussers. Deze groep zal in
de toekomst alleen maar groter worden. Wij willen achtzaamheid weer terug in de samenleving
brengen.
Wat Achtzaam betreft is dé manier om eenzaamheid aan te pakken:
• continue aandacht voor dit thema;
• bewustwording van hoe belangrijk het is om oprechte aandacht voor elkaar te hebben;
• goed georganiseerde dienstverlening.
Meer weten? Check onze website: www.achtzaam.nl
“Mijn buurvrouw gaf
mij een lidmaatschap
cadeau.
Dankzij haar is mijn
eenzaamheid doorbroken
en kom ik weer meer
onder de mensen. Wat
een prachtig cadeau!”