Wat zijn belangrijke aandachtspunten in de begeleiding van

Watzijnbelangrijkeaandachtspuntenindebegeleidingvanzorgleerlingen
bijdeovergangvanbasisschoolnaarpraktijkschool?
Vraagstellers:CaroleSmal,IntegraaljeugdbeleidGemeenteAmsterdam,enJaap
Lemereis,afdelingOnderwijsGemeenteAmsterdam
Inleiding
DeafdelingOnderwijsenJeugdvandegemeenteAmsterdambereidteenpilotvooromde
integralezorgstructurenopdebasisscholenteverbeteren.Tervoorbereidingopdezepilot
wildegemeentemeerinzichtindebegeleidingdiedehuidigePrO-leerlingenhebben
gekregenindelaatstejarenvanhetbasisonderwijs.HetKohnstammInstituutvoerde
daaromeenverkennendonderzoekuitnaarhetvoortrajectvanleerlingendienaarhet
praktijkonderwijsgaan.
DezevraagisbeantwoorddoorDesiréeWeijersenMargrietHeimvanhetKohnstamm
Instituut([email protected])
Interviews
ErzijnvertegenwoordigersgeïnterviewdvanallezevenAmsterdamsepraktijkscholen.Ook
zijnerinterviewsgehoudenmetdeskundigendietemakenhebbenmetmeerdere
AmsterdamsebasisscholenenmeteenvertegenwoordigingvandeToelatings-en
AdviescommissievanhetsamenwerkingsverbandVOinAmsterdam.Viadezeinterviews
hebbenweachterhaaldwelkehulpenondersteuningfeitelijkgebodenwordtinde
basisscholenenhoedeoverdrachtvaninformatieoverinstromendeleerlingentussen
basisschoolenpraktijkschoolplaatsvindt.
Kortesamenvattingvanderesultaten
Tweevandezevenpraktijkscholenrapporterendaternaarhunoordeelrelatiefveelleerlingen
instromenmetgroteproblematiekdienietofonvoldoendeaangepaktofonderzochtisinde
basisschool.Bijdeoverigevijfpraktijkscholenzijnerenkeleleerlingenvoorwieditgeldt.De
praktijkscholenvindendatzijoverhetalgemeenonvoldoendeopdehoogtezijnvandevorm
eninhoudvandeeventuelebegeleidingofondersteuningdiehunleerlingeninhet
basisonderwijshebbengekregen.
Hetonderzoeklegtknelpuntenblootindebegeleidingenondersteuningvantoekomstige
praktijkschoolleerlingen,onderanderedoorgroteklasseninhetbasisonderwijsenbeperkte
kennisbijleerkrachtenovermoeilijklerendekinderenenhetpraktijkonderwijs.Daardoor
wordentoekomstigepraktijkschoolleerlingennietofpaslaatgesignaleerd.Ookwordtnietaltijd
(tijdig)diagnostischonderzoekverricht,blijftadequateambulantehulpenondersteuningsoms
achterwegeenschietdedidactischeensociaal-emotionelebegeleidingvandezeleerlingen
nogaleenstekort.Detoeleidingvanhetbasisonderwijsnaarhetpraktijkonderwijsverloopt
doorontbrekendeinformatieinleerlingdossiersnietoptimaal.Ouderswordenvaaklaat
geïnformeerdoverhettoekomstperspectiefvanhunkindenerissprakevannegatieve
beeldvormingrondpraktijkonderwijs(‘laatsteredmiddel’)opdebasisscholendieafstraaltopde
leerlingenwaardoorzijmetweerstanddepraktijkschoolbinnenkomen.
1
Aandachtspuntenbijdeovergangbasisschool-praktijkschool
Opbasisvanderesultatenvandeinterviewskaneenaantalconcreteaandachtspuntenworden
geformuleerdvooreenbetereaansluitingtussenbasisonderwijsenpraktijkonderwijs.
1.IdentificeerPrO-leerlingenineenvroegstadiumenzetpassendebegeleidingin
Doorspecialistischekennisoverleerlingenmetcognitievebeperkingenindereguliere
basisschooltebrengen,kaneerdergesignaleerdwordenwelkeleerlingenmogelijkhetbeste
hunschoolloopbaankunnenvervolgenopeenpraktijkschool.Vroegesignaleringmaakthet
bovendienmogelijkomdezeleerlingeneerderpassendebegeleidingofhulptebieden.Tijdig
inzettenvanpassendedidactischeondersteuningkanindevormvaneeneigenleerlijn.Met
tijdige(mentor)begeleidingen/ofjeugdhulpkandeoverstapvanbasisonderwijsnaar
voortgezet(speciaal)onderwijsgoedvoorbereidworden.Dezemaatregelendragenbijaan
eenpositieveontwikkelingvanleerlingenenhetvoorkomenvangroteproblematiekzoals
gedragsproblemen,eenlaagzelfbeeldofernstigefaalangstoplatereleeftijd.
PraktijkscholenkunnenregulierebasisscholenadviserenbijhetidentificerenvanPrO-
leerlingen(moetenwehetperspectiefpraktijkonderwijswelaanhouden?),rondomde
toeleiding(hoekunjeeenleerlingzovoorbereidendatdeovergangsoepelverloopt?),maar
ookrondhetonderwijsaandezeleerlingen(watkunjedezeleerlingenaanbieden,hoekunje
dezeleerlingenhetbestebegeleiden?).
2.Neemoudersineenvroegstadiummeeinhetprocesvandetoeleidingnaarhet
praktijkonderwijs
Omacceptatieproblematiekbijoudersvanmoeilijklerendekinderenaantepakkenofte
voorkomen,zoudenouderseerderenintensieverbegeleidmoetenwordenindetoeleiding
naarhetpraktijkonderwijs.Belangrijkisdatouderseenreëelbeeldhebbenvande
mogelijkhedenenleercapaciteitenvanhunkindenbegrijpenwatditbetekentvoorhunkind,
zodatzijhunkindgoedkunnenondersteuneninzijnontwikkeling.Internbegeleiderszouden
getraindkunnenwordeninhetvoerenvangesprekkenrondomdeadviseringoverleerlingen
enhetomgaanmetdemogelijkeweerstandvanoudershierbij.Ouder-enkindadviseurs
zoudenvanuithunrolalsondersteunersbijproblemenrondomontwikkeling,opvoedenen
opgroeien,ingezetkunnenwordenbijhetomgaanmetacceptatieproblematiekvanouders.
3.Vergrootdekennisvan(deinhoudvan)hetpraktijkonderwijsinderegulierebasisscholen
Wanneerkaneenleerlinghetbestenaarhetpraktijkonderwijswordenverwezenen
wanneernaarhetvoortgezetspeciaalonderwijsofvmbometleerwegondersteuning?Meer
kennisinhetregulierebasisonderwijsoverdeondersteuningsbehoeftenvanverschillende
typenleerlingenisnodigomgoedepassendeadviezentekunnengeven.Praktijkscholen
kunnenhierineenrolspelendoorbasisscholenvaninformatietevoorzienovermoeilijk
lerendekinderen.Ditzoubijvoorbeeldkunnenviadeinternbegeleidersopdebasisscholen.
Leerlingenvanbasisscholenenouderszoudenopeenpraktijkschoolkunnengaankijkenom
tezienwateenpraktijkschoolinhoudtenhoezijwerken.
4.Zorgvoorgoedesamenwerkingtussenonderwijsenjeugdhulp
VeelPrO-leerlingenhebbennietalleentemakenmetcognitievebeperkingen,maarookmet
andereproblemen,zoalsgedragsproblematiek.Goedesamenwerkingtussenonderwijsen
jeugdhulpisgewenst,omdatditeenpositievebijdragekanleverenaanhettijdiginzettenvan
ambulantebegeleidingenondersteuningenhetsnellertotstandbrengenvancontacttussen
hetschoolsysteemenzorgsysteem.EengoedenregelmatigcontacttussenschoolenOuder-
2
enKindadviseursishierbijcruciaal.
DeOuder-enKindteamsverzorgenookrelevantetrainingen,zoalssociale-
vaardigheidstrainingenoffaalangsttrainingen.Eenaanbodvandergelijketrainingenopde
schoolzelfvergrootdekansopeengoedetransitievanhetgeleerdenaardedagelijkse
leefomgevingvandeleerlingen.
5. Verbeterdeinformatieoverdrachtviadossiersengesprekken
Vooreendoorgaandelijnindebegeleidingvanleerlingendievanuithetregulier
basisonderwijsnaarhetpraktijkonderwijsgaan,ishetbelangrijkdatereenvolledigeen
adequateinformatieoverdrachtplaatsvindt.Devolgendepuntenkunnenhieraanbijdragen:
- DedossierseerderbeschikbaarmakeninELKK.
- Overlegstartentussenhetregulierebasisonderwijs,hetpraktijkonderwijsenhet
samenwerkingsverbandVOomtekomentoteengeschikterevormeninhoudvande
onderwijskundigeinformatiedocumenten(oki-docs).
- Eenwarmeoverdrachtindefasedatdeaanvraagvoortoelatinginhetpraktijkonderwijsin
behandelingisbijdeTAC,waardoorhetmogelijkwordtgoeddoortevragenenzoopbasis
vanvolledigeregegevensdeplaatsbaarheidvanleerlingentebepalen.
6.Besteedmeeraandachtaantalentenensociaal-emotioneleontwikkelingvan
(moeilijklerende)leerlingeninhetregulierebasisonderwijs
Inhetregulierebasisonderwijszoumeeraandachtkunnenzijnvoordetalentenvan
leerlingen,vooralvanleerlingenbijwiedetalenteneerderpraktischofcreatiefvanaardzijn
dancognitief,zodatzijtijdensdebasisschoolperiodehuntalentenalverderkunnen
ontwikkelen.Ditisspeciaalvoormoeilijklerendekinderenvanbelang,omdatzijdoorhun
cognitievebeperkingeenduidelijkrisicolopenopveelfaalervaringeninhetreguliere
basisonderwijs.Door(meer)aandachttebestedenaandeontwikkelingvanhuntalenten
kunnendezeleerlingenjuistsucceservaringenopdoenenaanhunzelfvertrouwenwerken.
Daarnaastzouermeeraandachtmoetenzijnvoordealgemenesociaal-emotionele
ontwikkelingvandezeleerlingen.Moeilijklerendekinderenhebbenvaaktemakenmet
bijkomendeproblemen,zoalsfaalangst,gedragsproblemenofproblemenindethuissituatie.
Meeraandachtvoordesociaal-emotioneleontwikkelingvanleerlingeninhetregulier
basisonderwijs,bijvoorbeelddoorstructureel(meer)kindgesprekkentevoeren,kanpositief
bijdragenaandeontwikkelingvanmoeilijklerendekinderen.Wanneerersprakeisvan
problemenopsociaal-emotioneelvlakkanondersteuninggevraagdwordenvaneenOuder-
enKindadviseur.
7.GeenverplichteeindtoetsvoorleerlingenmeteenPrO-advies
Uitderesultatenvandecitotoets,volgtminimaaleenadviesvoorvmbo-basis.Ditwerkt
verwarrendvoorleerkrachtenvanbasisscholen,leerlingenenhunouders.Leerkrachtenzienin
ditminimumadviessomsaanleidingomhunoorspronkelijkeadviesvoorpraktijkonderwijsten
onrechtetewijzigennaarvmbometleerwegondersteuning.Alsalduidelijkisdateenleerling
naareenpraktijkschoolgaat,ishetwenselijkomdecitotoetsachterwegetelaten.
Referentievolledigrapport
Weijers,D.&Heim,M.(2016).Dewegnaarhetpraktijkonderwijs.Eenverkennend
onderzoeknaardeinzetvanzorgenonderwijsondersteuninginhetvoortrajectvanhet
3
praktijkonderwijsinAmsterdam.Amsterdam:KohnstammInstituut(Rapportnummer969).
DezevraagisbeantwoordvoorhetKennisportaalvanKeTJA,Kenniswerkplaats
TransformatieJeugdAmsterdam.HetKennisportaalwordtgefinancierddoordegemeente
AmsterdamenZonMw.Steluwvraagophttp://neja.nl/kennisportaal/kennisportaal-steleen-vraag/
4