Waarom een grote vogel beter scoort

In plaats van een natuurtype of het abstracte begrip ‘biodiversiteit’ kun je als natuurbeschermer ook de aandacht van het publiek richten op concrete soorten. Maar welke
soorten genieten de grootste maatschappelijke belangstelling, en wat valt er daarbij
nog te doen voor soorten die minder goed “scoren”?
“Alleen bereik je niks.”
Tekst en beeld Caroline Elfferich
Waarom een grote vogel beter
scoort
Als je natuur wilt beschermen is het van belang dat
je de publieke opinie mee hebt. Die kun je beïnvloeden door middel van de media. Met persberichten en
interviews voor de radio en tv slaagt Geert van Poelgeest, voorzitter van de KNNV afdeling Delfland, er
telkens weer in om de natuur onder de aandacht van
zijn medemens te brengen. ‘Wees niet bang om initiatieven te ontplooien’ is zijn motto.
Tekst Edo Knegtering (op persoonlijke titel)
PORTRET Geert van Poelgeest, Public Relations
De KNNV afdeling Delfland kiest elk jaar een
thema of soort uit. Waarom doen jullie dat?
Een lid zei: “We moeten ons op één punt richten!” en vanuit die invalshoek zijn we in 1988
gestart met jaarthema’s. Het eerste jaar stond
de citroenvlinder centraal , het jaar daarna de
kikkers en de padden en daar zijn we mee
doorgegaan. Sinds vorig jaar zijn we overgestapt naar biotopen, nu staan oevers centraal.
De jaarthema’s bleken een bron van grote
activiteit, waar van alles uit is voortgekomen,
zoals het overzetten van padden en kikkers op
plekken waar ze werden doodgereden.
14
Wat was ook alweer het AA-project?
AA staat voor Attractieve Aandachtssoorten,
dat zijn 105 goed herkenbare plantensoorten,
zoals de dotterbloem. Als districtscoördinator kreeg ik de taak om waarnemingen van
AA soorten in Zuid-Holland Zuid te verzamelen. Dat werkgebied is veel te groot voor één
persoon als je het gebiedsdekkend wilt doen
en daarom heb ik de KNNV-afdelingen erbij
betrokken. Dat resulteerde op het hoogtepunt
van het project in 30.000 waarnemingen per
jaar. Als je iets wilt bereiken moet je in organen denken, niet uitsluitend in mensen.
Hoe promoot je zo’n natuurthema?
Het eerste jaar dat we met een jaarthema
begonnen, verstuurden we persberichten, het
\_MMLMRIIZS_IULIIZMMVINÁKPMJQRPM\RIIZ
daarop richtten we een tentoonstelling in, die
in bibliotheken circuleerde. Nog weer later
gingen we natuurbeschermingsmiddelen
aanschaffen en plaatsen, zoals vleermuiskasten en kikkertrappen.
Benader je ook de radio?
Uiteraard krijgen zij onze persberichten maar
ik bel ze maar heel zelden, meestal bellen ze
mij.
Welke tips kun je verder nog geven?
Het is belangrijk dat één vast persoon het
eerste aanspreekpunt is voor de PR, je bent
dan in staat een goed functionerend netwerk
op te bouwen. Zorg dat je goed bereikbaar
bent en snel reageert. Met een regelmatige
stroom berichten creëer je zichtbaarheid.
Toonzetting is daarbij belangrijk, maak je
boodschap niet saai en niet altijd ernstig,
maar probeer er een zekere vrolijkheid in te
leggen. Laat je leiden door het plezier dat je
in een activiteit hebt. Zo zijn wij gestopt met
activiteiten waar we geen zin meer in hadden.
Want de passie voor de natuur… dat is het
uitgangspunt!
nemen
aar
r
naa
Tegenwoordig hebben veel organisaties een
jaarthema, hoe sta je daar tegenover?
De jaarthema’s zijn overgenomen door de
landelijke KNNV, daar ben ik bij betrokken
geweest. Het eerste jaar was de vliegenzwam
de soort van het jaar. We kregen tienduizend
waarnemingen binnen, vooral van nietKNNV’ers. De vliegenzwam was een groot
succes als aandachtssoort, ik ben destijds op
alle radio- en televisiezenders geweest.
Niet elk jaarthema is even geschikt gebleken.
Het onderwerp moet eenvoudig en aansprekend zijn voor het grote publiek. Er moet
niet teveel inspanning en voorkennis worden
gevraagd van de waarnemers. Onze afdeling
doet niet aan alle landelijke thema’s mee, we
maken zelf een keuze waar we aandacht aan
willen besteden. Wat bijvoorbeeld ook goed
liep, was het AA-project, dat een aantal jaar
geleden door FLORON werd georganiseerd.
van
w
Waarom zoek je aandacht voor de natuur?
Het overbrengen van informatie vind ik heerlijk, dat zit in mijn karakter. De natuur is erg
belangrijk voor mij, daarom probeer ik zoveel
mogelijk mensen te betrekken bij activiteiten
op natuurgebied. Alléén bereik je niks! De
doelen van de KNNV zijn ijzersterk: ‘natuurstudie, natuureducatie en natuurbescherming’. Daarin herken ik de mens met ‘hoofd,
hart en handen’.
natuurbeschermen
Meer inspiratie? Volg tijdens het congres ‘Van
waarnemen naar natuur beschermen’ de lezing
van de KNNV Zwolle over ‘Succesvol gebruik
van digitale media, voorbeelden uit Zwolle.’
Meer informatie en aanmelden:
www5.knnv.nl/congres.
Welke maatschappelijke voorkeuren zijn er
voor verschillende in ons land levende soorten? Kunnen vrijwilligers daar gebruik van
maken in hun communicatie? Ik ga hierna
op deze vragen in voor in het wild levende
diersoorten in ons land. Daarvan zijn er
ruim 27.000 vastgesteld.
Wanneer we op drie verschillende manieren
kijken naar maatschappelijke neigingen om
onze diersoorten te beschermen of te ontzien, komen frappante overeenkomsten naar
voren (Knegtering 2009). Afgaand op hoe
vroeg en in welke aantallen soorten tussen
1857 en 1995 in soortenbeschermingswetgeving
terechtkwamen, had de wetgever ruwweg de
volgende voorkeursvolgorde voor soorten:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Vogels
Zoogdieren
Amfibieën en reptielen
Vissen
Insecten
Schaaldieren en weekdieren.
zocht. We moeten dus speculeren. Er
moeten kenmerken meespelen die maken
dat vogels vogels zijn, of die ze zich kunnen
permitteren, omdat ze vogels zijn. Een aantal
auteurs wijst er op dat veel vogels erg goed
waarneembaar zijn, vanwege hun vliegvermogen, beweeglijkheid, zang, roep, kleuren
en aanwezigheid in steden. Bovendien zijn
ze overdag actief Ook hebben vogels esthetische kwaliteiten, door hun bouw, bewegingen, kleuren en geluiden. Anderen geven
aan dat je aan vogels gemakkelijk menselijke
eigenschappen kunt toekennen (antropomorfisme), zoals hun tweebenigheid of de
grote frontale ogen van uilen. Zoogdieren,
bijvoorbeeld, verschuilen zich meer, zijn
vaak saaier gekleurd en lopen op vier poten.
Wat zouden we hier uit kunnen leren?
Menselijke voorkeuren voor diergroepen
zijn waarschijnlijk behoorlijk hardnekkig.
Vrijwilligers die zich voor groepen als insecten inzetten, doen er goed aan zich dat te
realiseren. Tegelijk liggen er juist ook uit-
dagingen. Als je bepaalde insecten beter
wilt laten ’scoren”’, zul je ze waarschijnlijk
eerst veel zichtbaarder moeten maken voor
mensen. En omdat grote soorten het beter
lijken te doen dan kleine soorten, helpt het
waarschijnlijk om kleine soorten - en dat
zijn de meeste - eerst uit te vergroten. Daarbij kunnen eigentijdse hulpmiddelen als
cams en videomicroscopen worden ingezet.
Tot slot helpt het mogelijk ook het nut van
kleine en ‘onaaibare’ soorten te onderstrepen: de ‘ecosysteemdiensten’ die ze verzorgen. Kortom, er valt via communicatie en
educatie nog het nodige te doen, ondanks dat
een kever een kever blijft, al heet hij vliegend
hert.
LITERATUUR
Knegtering, E. (2009). The featheries and the
furries: species characteristics and tendencies
in public species conservation. Proefschrift
Rijksuniversiteit Groningen.
Frequenties waarmee diergroepen meer
recent in Milieueffectrapporten aan bod kwamen, laten een min of meer vergelijkbare
rangorde zien. De vogels staan boven aan,
vervolgens komen respectievelijk zoogdieren, amfibieën, insecten, reptielen en vissen
aan bod. Tot slot onthulde een experiment
met vertegenwoordigers van belangenorganisaties (ANWB, Natuurmonumenten, LTONederland), de volgende voorkeursvolgorde
voor soorten: 1. vogels, 2. zoogdieren, 3.
insecten, 4. slakken.
Daarbij hadden de vertegenwoordigers voor
soorten uit juist deze vier groepen ingeschat
hoe belangrijk hun organisatie het voortbestaan van die soorten zou vinden, of zou
instemmen met beschermingsmaatregelen
voor die soorten. Een ander resultaat uit het
experiment was dat grotere soorten binnen
een diergroep hoger scoorden dan kleinere
soorten.
ESTHETISCHE KWALITEITEN
Vogels voeren de ranglijsten duidelijk aan.
Waardoor dat komt, is nauwelijks onder-
Met een flinke vergroting kunnen ook zweefvliegen het grote publiek bereiken. Beeld Wikipedia.com
2011 jaargang 108 Natura nr. 5 15