OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN bij

11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor
CHEMISCHE STOFFEN
bij SABIC IP
Jan Ooms
Arbeidshygiënist
Arbodienst SABIC IP
ARBO#291
rev. 0
24 november 2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Inhoud:
* SABIC
- concern SABIC
- SABIC in Bergen op Zoom
- Arbodienst
* Omgangsvormen voor chemische stoffen
- Blootstellingsrisico’s
- Chemische stoffen en ons lichaam
- Omgangsvormen voor chemische stoffen
- Wetgeving
- Omgangsvormen voor chemische stoffen bij SABIC
- Voorbeelden aanpak arbeidshygiënische strategie
- Rol van de bedrijfsarts
* Voorbeelden chemische stoffen
- fosgeen
- BPA
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 2 van 27
1
11/25/2011
SABIC
video.wmv
SABIC = Saudi Arabian Basic Industries Corporation
• Ontstaan in Saudi Arabië 1976
• Hoofdkantoor in Riyadh
• Behoort tot de top 10 van
chemische bedrijven ter wereld
• SABIC maakt chemische producten,
meststoffen, kunststoffen en metalen
• Vestigingen over de gehele
wereld (ca. 100 landen)
• Meer dan 30.000 werknemers
wereldwijd
SABIC
Voor 01-09-2007:
GE Plastics
Basic
Chemicals
Intermediates
Olefins,
oxygenates
and
aromatics
Chemical
intermediates
and fiber
intermediates
& industrial
gases
Polymers
Polyolefins,
PVC and
polyester
Specialty
Products
Specialist
automotive,
catalyst,
oilfield and
rubber
chemicals,
specialty
polymers
and polymer
additives
Fertilizers
Ammonia,
urea,
compound,
phosphate
and liquid
fertilizers
Metals
Long steel
and flat
steel,
aluminum
joint
ventures
SABIC
Europe
SABIC
Innovative
Plastics
Polypropylenes,
Engineered
polyethylenes thermoplastics:
and
PC, ABS, PBT,
hydrocarbons
PPO, PEI,
compounds,
sheet & film,
polymershapes
2
11/25/2011
SABIC
SABIC-Innovative Plastics
• 92 vestigingen in 26 landen
• 10 500 medewerkers
• productie locaties in Europa:
- Bergen op Zoom Nl; hoofdkantoor
- Raamsdonksveer, Enkhuizen Nl
- Thornaby, UK
- Wiener Neustadt, AU
- Pontirolo & Olgiate, IT
- Cartagena, ES
SABIC
SABIC Innovative Plastics te Bergen op Zoom
•
•
•
•
•
ca. 1400 medewerkers; LNP: 99; Momentive: 81
grootste werkgever van Bergen op Zoom
sinds 1971 in Bergen op Zoom
terrein 200 hectare
Technology afdelingen: product en proces ontwikkeling,
testen en toepassingen, ondersteuning klanten
• productie hoogwaardige kunststoffen: “engineering plastics”:
chemisch bestendig, bestand tegen groot temperatuur bereik
• producten in vorm van granulaat (half-fabrikaat) of sheet (platen)
- handelsnamen: Noryl® (polyphenyleenoxide, PPO) en
Lexan® (polycarbonaat, PC)
- andere producten: Cycolac, Cycoloy, Noryl GTX, Ultem, Valox, Xenoy
• jaarlijkse capaciteit: LXF 120MMT / FCP 55MMT / Noryl 65MMT
SF&S: 16MMT
PPO Resin: 30MMT / Resin 220MMT
MMT = million metric tons
3
11/25/2011
SABIC
8
SABIC
Productie
proces Lexan
4
11/25/2011
9
SABIC
Blokschema van de productieprocessen:
= ChemOps 1
= ChemOps 2
= Compounding/extrusie fabrieken
A. Lexan
B. Noryl
Productie
proces Noryl
methanol
fenol
zuurstof
PPO – fabriek
2,6-xylenol (monomeer) polymeer
tolueen
PPO
polystyreen
additieven
Productie proces
Cycoloy, Valox
Noryl fabriek
granulaat
Noryl
C. FCP
resin PC
PBT, ABS
additieven
FCPfabriek
granulaat
Valox, Cycoloy
SABIC
Producten voorbeelden:
> Lexan:
- vervanger van glas (tuinbouw, overkappingen winkelcentra,
Arena), ‘kogelvrij glas’
- automobiel industrie: bumper, koplampen, panelen van auto’s
- CD’s/DVD’s
- helmen
> Noryl:
- behuizing electronische apparaten (TV’s, computers, telefoons)
- behuizing huishoudelijke apparatuur (waterkokers,
koffiezetapparaten)
- automobiel industrie: dashboards
5
11/25/2011
11
SABIC
Automotive
Grote Elektrische Apparaten
Kleine Elektrische Apparaten
Speelgoed
IT-, kantoorbenodigheden
Medische Apparatuur
Verpakkingen
Buizen en Fittingen
ARBODIENST
SABIC
Sinds 1977 als Medische Dienst
Uitbreidingen gebouw 1982, 1988, 1992
Gecertificeerde interne arbodienst 1998
Eveneens Arbozorg voor LNP, Momentive
Personeel:
Taken:
- medische onderzoeken (periodiek)
- verzuimbegeleiding. spreekuren
- Risico Inventarisatie en Evaluatie
- medische hulp/EHBO; Europa support
- vaccinaties; VO2-max-testen
- ondersteuning projecten op gebied
van ergonomie en arbeidshygiëne
- Gezonder lifestyle programma’s
(fitness, stoppen met roken, catering,
beter slapen, etc.)
- trainingen ergonomie, stress, verzuim,
EHBO, AED, etc.
6
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Blootstellingsrisico’s aan verschillende agentia
(werkgebied van de arbeidshygiënist)
•
Fysische agentia: geluid, trillingen, (niet-)ioniserende straling, klimaat
•
Biologische agentia: micro-organismen en afgeleiden (toxinen)
legionella
• Chemische agentia:
- deeltjes (inhaleerbaar, respirabel, fijnstof, ultrafijn stof, nano’s)
- dampen van chemische stoffen
Chemie van de liefde
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 13 van 27
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Blootstellingsrisico’s niet alleen
werk gerelateerd!!
- in omgeving (verkeer dieselmotoremissie,
kosmische straling, radiogolven, zon, dampen uit
(kunststof)producten)
- thuis (klusjes, verven, lijmen, bouwmaterialen,
slijpen, geneesmiddelen,voedsel, drugs, make up)
- algemeen: - zepen in douches, toiletten
- wasmiddelen kleding
- bestrijdingsmiddelen
- schoonmaakmiddelen
- hulpmiddelen (stiften, tipp-ex
{correctievloeistof},
printers {ozon, tonerdeeltjes})
Onderwerp beperkt tot
chemische stoffen op het werk.
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 14 van 27
7
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Chemische stoffen en ons lichaam:
Route voor opname:
Inslikken
(hygiëne, nagelbijten, neuspeuteren, sigaretten)
Door de huid: klein molecuul en vetoplosbaar (octanol/watercoëfficient)
Via inademen dampspanning (grootte en aard molecuul)
Criteria toxiciteit:
Wat zijn de effecten die een stof veroorzaakt?
bepaald werkingsmechanisme in lichaam
Bij welke dosis treden effecten op?
“dosis sola facit venenum” =
“elke stof is giftig,
alleen de hoeveelheid bepaalt het effect”
{Paracelsus (ca. 1500)}
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 15 van 27
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Chemische stoffen en ons lichaam:
Grenswaarden voor beperkt aantal stoffen:
Info: SER databank
- Grenswaarden voor acute toxiciteit; LD50 oraal rat
- Grenswaarden voor blootstelling gedurende langere tijd
(Tijd-Gewogen Gemiddelde gedurende 8 uur); MAC-waarden
- LOAEL Lowest Observed Adverse Effect Level;
NOAEL No Observed Adverse Effect Level
- Interventiewaarden
Van veel chemische stoffen weinig gegevens bekend
In praktijk veelal mengsels; betreft niet één zuivere stof
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 16 van 27
8
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Omgangsvormen voor chemische stoffen:
> Inventariseren (kwalificeren):
data: aard stof/mengsel, gezondheidseffecten, grenswaarden, eigenschappen
gebruik: hoeveelheid, frequentie, aard proces, handelingen, condities
> Evalueren (kwantificeren):
- risico-model, inschatten (Ecetoc-Tra, ART, Stoffenmanager)
- metingen (monstername, analyse, rapportage, communicatie)
- visualiseren
> Beheersmaatregelen:
arbeidshygiënische strategie:
1. Eliminatie bron andere stof
2. Reductie blootstelling hoeveelheid vrijkomende damp beperken:
afzuiging, andere procescondities
3. Isolatie bronnen inbouwen barrieres
4. Ventilatie
5. Vermijden blootstelling: afstand bron/mens vergroten,
aantal blootgestelden, verkorten blootstellingsduur
6. Maatregelen bij ontvanger
persoonlijke beschermingsmiddelen
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 17 van 27
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Wetgeving:
Arbobesluit, art. 4.1 t/m 4.5
REACh
Registration, Evaluation and
Authorisation of Chemicals
gebruik van een stof in keten van producent
tot eindgebruiker dient veilig te gebeuren
Richtlijnen:
AI-31 Gezondheidsrisico’s gevaarlijke stoffen
AI-06 Werken met kankerverwekkende stoffen
AI-18 Laboratoria
AI-26 Veiligheidsinformatiebladen en werkpleketikettering
AI-03 Asbest
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 18 van 27
9
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Omgangsvormen met chemische stoffen
bij SABIC
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 19 van 27
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Basis: Veiligheidsmanagement systeem
“Health
Safety Framework”
INVENTARISATIE
Module 16 Chemical Management
+ grondstoffen, additieven, bestrijdingsmiddelen, verven,
schoonmaakmiddelen, onderhoudsmiddelen, zepen
+ proces introductie nieuwe stoffen (beoordeling mbt milieu,
veiligheid, arbeidshygiënisch en medisch)
+ per stof digitaal een MSDS beschikbaar knelpunt
Module 12: taak-analyses:
Hoe wordt met chemische stof omgegaan; is er risico?
EVALUEREN
Module 15 Arbeidshygiene
- inschatting risico uitgaande van gegevens van stof, proces en taakanalyse
- metingen voor bewaking
monstername/analysemethode; administratie in database
- advisering over beheersmaatregelen
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 20 van 27
10
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
BEHEERSMAATREGELEN
Module 14: onderhoud
controle afzuigsystemen, zuurkasten
Module 14 wijzigingen (Management of Change, MoC)
+ wijzigen gebruik van een stof of procescondities
+ nieuwe stof introduceren
Module 9 persoonlijke beschermingsmiddelen
+ welke PBM nodig en voorhanden
Module 7: Trainingen
Module 8: Inspecties
+ housekeeping/safety inspecties/gedrag
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
pg. 21 van 27
J. Ooms
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Voorbeeld: gemeten concentraties aan dampen in BPA-fabriek
uitgedrukt in percentage van grenswaarde
GRENSWAARDEN TGG 8 UUR
Stof
mg/m3
5
ppm
aceton
PM dampen
BPA
tolueen
Aceton
Fenol
1210
8
150
500
2
40
fenol
tolueen
--> %- grenswaarde
4
3
2
1
0
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
--> jaar
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 22 van 27
11
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Voorbeelden aanpak arbeidshygiënische strategie:
1. Aanpakken bron: - benzeen vervangen door tolueen
- cadmium/loodhoudende pigmenten vervangen door organische stoffen
- ethanol van het terrein
2. Reductie blootstelling zuurkasten, puntafzuiging, automatisering,
robotisering, reductie difffuse verliezen
3. Isolatie bronnen inbouwen barrieres: controlekamers
4. Ventilatie in relatie met klimaatsystemen
5. Vermijden blootstelling: afstand bron/mens vergroten monsternamesystemen, segmenteren ruimten, wisselen taken
en functies, automatisering
6. Maatregelen bij ontvanger
overzicht beschikbare PBM’s,
instructie/opleiding (e-learning)
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 23 van 27
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
Rol bedrijfsarts:
beoordelen gezondheidsrisico’s (nieuwe) stoffen
volgen ontwikkelingen op gebied van toxische aspecten
beoordelen toxische effecten reactie- en/of degradatieproducten
beoordelen mogelijke nadelige effecten in eindproducten
advisering/overleg te nemen beheersmaatregelen met EHS
oorzaken gezondheidseffecten onderzoeken (allergie)
behandel protocollen up to date houden
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 24 van 27
12
11/25/2011
VOORBEELD CHEMISCHE STOFFEN
FOSGEEN
stof erg toxisch (in longen met water hydrolyse tot koolstofdioxide en zoutzuur)
in 1e wereldoorlog strijdgas: acute toxiciteit LC50 (2 minuten voor mens):
1600 mg/m3 = 400 ppm
grenswaarden: 0,08 mg/m3 (TGG 8 uur) (0,02 ppm)
0,4 mg/m3 (TGG 15 min) (0,1 ppm)
grondstof voor proces polymerisatie van BPA
wordt op locatie gemaakt
hoeveelheid beperkt tot gebruik, geen voorraad
gehele systeem dubbel omkapt
gassen uit ruimten door scrubber voor neutralisatie
continue monitoring met analyseapparatuur
voor onderhoud in ruimten waar fosgeen in systemen
aanwezig is ademlucht
operator draagt badge, die bij blootstelling verkleurt
speciaal behandel protocol op arbodienst
Risico op blootstelling tijdens normale procescondities te verwaarlozen
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 25 van 27
VOORBEELD CHEMISCHE STOFFEN
BPA
stof chemisch niet toxisch; effecten op luchtwegen als stofdeeltjes
onderzoeken naar pseudo oestrogene effecten
grenswaarden: 10 mg/m3 (TGG 8 uur) (SER)
3,5 mg/m3 (als respirabel stof); interne grenswaarde
{NOAEL to be 50 mg/kg/day xf: 100 en 70 kg en 10 m3/8 uur)
vermeld op lijst reprotoxische stoffen (categorie 3); CMR-lijst SZW
(categorie 3 vruchtbaarheid mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid’ )
reactieproduct van fenol en aceton in BPA-fabriek
wordt gebruikt voor polymerisatie met fosgeen tot polycarbonaat
open fabriek natuurlijke ventilatie
geautomatiseerd proces
grootste risico: inzakken product in bigbags
speciale installatie met technieken om vrijkomen stof te voorkomen
preventief adembescherming (stofmasker P2)
monitoring op stof via personal monitoring
laag risico op blootstelling tijdens normale procescondities
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 26 van 27
13
11/25/2011
OMGANGSVORMEN voor CHEMISCHE STOFFEN
‘goede’
omgangsvormen voor
chemische stoffen zijn nodig om
risico’s te elimineren dan wel zo
laag mogelijk te houden.
DISCUSSIE /
VRAGEN ???
ARBO#291 Omgangsvormen chemische stoffen
NVAB
J. Ooms
pg. 27 van 27
14