Zie ook het uitgebreide verslag van Leonie van Gils en Freke

Meer vrouwen in de politiek voor een sterkere democratie
Onder deze titel organiseerde Vereniging voor Vrouwenbelangen, Vrouwenarbeid en Gelijk
Staatsburgerschap (VROUWENBELANGEN) met onder meer financiële steun van de Nederlandse
Vrouwen Raad (NVR) op 12 februari in Den Haag een debatmiddag met het oog op de verkiezingen
van de Provinciale Staten op 2 maart 2011. Mieke van den Burg, voorzitter van de Vereniging voor
Vrouw en Recht en ex Tweede Kamerlid, was dagvoorzitter. Zij leidde ook de discussie tussen de
Forumleden en de ruim veertig deelnemers, waarvan de meeste lid waren van VROUWENBELANGEN.
Een aantal deelnemers maakte gebruik van de open uitnodiging, die onder meer op de site van de
NVR was geplaatst.
Leonie van Gils, voorzitter van VROUWENBELANGEN, heette alle aanwezigen welkom. Daaronder in het
bijzonder de vijf vrouwen die gehoor gaven aan de uitnodiging voor hun partij zitting te nemen in het
debatforum en Mieke van der Burg, aan wie zij na een korte toelichting op de keuze van het
onderwerp van de bijeenkomst het dagvoorzitterschap overdroeg.
Rode draad: implementatie Vrouwenverdrag
De rode draad in de bijeenkomst was het internationale verdrag inzake uitbanning van alle vormen
van discriminatie van vrouwen (het zgn. Vrouwenverdrag), en de implementatie ervan in Nederland.1
De keuze voor het onderwerp was ingegeven door het buitengewoon kritische rapport van het VN Comité dat toezicht houdt op de uitvoering van dit verdrag door Nederland en uitspraken van het voor 80 % uit mannen bestaande - Kabinet Rutte. De door dit kabinet gewenste ‘orde op zaken’
omvat geen voorkeursbeleid voor vrouwen en evenmin diversiteitbeleid.
Bevorderen gelijke deelname van vrouwen aan politiek en openbaar bestuur
In sterk contrast daarmee stond de speech van de Nederlandse vrouwenvertegenwoordiger 2010,
Caecilia van Peski, voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, op 11 oktober 2010, in
het teken van de onmisbare bijdrage van vrouwen aan democratie, vrede en veiligheid. Op haar
uitnodiging leverden veel vrouwen in en ook buiten Nederland een bijdrage aan haar statement dat
zij namens de Nederlandse vrouwen uitsprak en als titel meegaf: ‘Women continue to deepen
democracy’. Haar eerste aanbeveling betrof het bevorderen van politieke instituties en kiesstelsels
die een ‘level playing field’ bieden aan alle burgers, waaronder vrouwen, om hun stem te laten horen
en publieke functies te vervullen.
Tot haar grote spijt kon Caecilia van Peski niet zelf aanwezig zijn. Haar speech en aanbevelingen
werden door Mieke van den Burg en Leonie van Gils toegelicht en geparafraseerd. De aanwezigen
ontvingen ook een kopie van de tekst.
1
Het Vrouwenverdrag, in de VN aangenomen in 1979, werd pas 12 jaar later door de Staten-Generaal goedgekeurd, in
1991. De Nederlandse regering en parlement verplichtten zich hiermee het Vrouwenverdrag uit te voeren.
De suggestie aan Caecilia een door de aanwezigen ondertekende kaart met wensen voor een
algeheel herstel te zenden, werd ter plekke gerealiseerd.
Perspectief van politieke partijen op belangen van vrouwen en Vrouwenverdrag
Op uitnodiging van VROUWENBELANGEN hebben - m.u.v. de PVV - alle partijen die zitting hebben in de
Tweede Kamer in korte statements aangegeven waarom vrouwen zouden moeten stemmen op 2
maart en wat voor hun partij urgente speerpunten zijn voor de vergroting van de kansen van alle in
Nederland wonende vrouwen. Hun reacties zijn te lezen op de website van vrouwenbelangen.
Mieke van der Burg gaf op verzoek van de aanwezigen een kort overzicht van de inhoud van het
Vrouwenverdrag: wanneer is sprake van verboden discriminatie? wie is eerstverantwoordelijk voor
het uitbannen van discriminatie van vrouwen, van gedrag, gewoonten, denkwijzen etc. die voor
vrouwen het genot van hun politieke en andere grondrechten, op voet van gelijkheid met mannen, in
de weg staat? Op welke gebieden is het verdrag van toepassing? Ze legde de reacties van de politieke
partijen naast de verplichtingen uit het Vrouwenverdrag. Het beeld dat daaruit naar voren kwam, is
dat de betekenis van het Vrouwenverdrag niet of onvoldoende gekend of erkend wordt. Het verdrag
verplicht de regering niet tot inspanningen, maar tot maatregelen die daadwerkelijk effect sorteren:
het resultaat van wetgeving, beleid en overheidsacties moet zijn opheffing of ten minste verkleining
van de verschillen in rechten, kansen en verantwoordelijkheden in de dagelijkse praktijk voor
vrouwen en mannen.
Kamerleden dringen niet vaak genoeg aan op het gebruik van instrumenten daarvoor, zoals de
emancipatie effect rapportage (EER ) en gender budget analyses (GBA). Die opvatting wordt
ondersteund door enkele aanwezigen, waaronder een lid van het forum, die aangeven dat wel milieu
effect rapportages worden uitgevoerd.
Gevraagd wordt naar sancties in het verdrag. Die ontbreken. Vooral vanwege de sterk verschillende
omstandigheden per land worden middelen als ‘naming and shaming ’ ingezet. Maar sinds de
uitspraak van de Hoge Raad over de SGP-zaak, in april 2010, is duidelijk dat je ook in Nederland met
succes, zo nodig met hulp van het Proefprocessenfonds Clara Wichmann, een proces tegen de Staat
kunt voeren.
Opheldering is nodig over het begrip gelijkheid. Mannen en vrouwen zijn toch niet gelijk maar
gelijkwaardig, stelt een aanwezige. Dat er (ten minste biologische) verschillen bestaan, neemt niet
weg dat mannen en vrouwen gelijkelijk mens zijn en als mens gelijke rechten hebben. Omdat ze
gelijkwaardig zijn, hebben ze gelijke rechten. Bijvoorbeeld om deel te nemen aan de vaststelling van
het overheidsbeleid en de uitvoering ervan. Evenredige of gelijke deelneming van mannen en
vrouwen is een voorwaarde voor deelnemen op voet van gelijkheid. Dat is met name van het
grootste belang als vanwege feitelijke verschillen in de positie, ervaringen en visies van vrouwen en
mannen hun belangen uiteenlopen of zelfs tegenstrijdig zijn (of lijken).
Maar zelfs over deze begripsvorming blijken de meningen in de zaal uiteen te lopen:
we are different but equal.
Forumdeelnemers
Mieke van de Burg stelt de leden van het Forum voor: Ellen Verkoelen (CDA; kandidaat Statenlid
Zuid-Holland), Fatma Koser Kaya (D66; lid Tweede Kamer), Tineke Strik (GroenLinks; lid Eerste
Kamer), Elsbeth van Hijlckama Vlieg (PvdA; ex Statenlid Zuid-Holland) en Eva de Bakker (SP;
kandidaat Statenlid Zuid-Holland).
In de eerste oriënterende ronde nodigt zij de forumleden uit maximaal twee punten te noemen die
zij of haar partij het belangrijkste vindt voor vrouwen en waarom vrouwen op haar partij zouden
moeten stemmen. Daarnaast vraagt zij hen hoeveel vrouwen op de verkiezingslijsten van haar partij
staan.
Voor de PvdA ,stelt Elsbeth vHV, zijn de belangrijkste punten dat niemand tussen wal en schip raakt;
iedereen moet zijn eigen broek kunnen ophouden; voorkóm ongezonde afhankelijkheidsrelaties. En ,
bedenk welk voorbeeld wij geven aan onze dochters én onze zonen. Ondanks protest van de mannen
worden mannen en vrouwen op de lijsten om en om geplaatst, wat ook een onnatuurlijk systeem is .
Ellen V. geeft aan dat voor het CDA heel belangrijk is dat de rol van vrouwen niet dwingend wordt
opgelegd; vrouwen zijn anders; verschillende keuzen worden wel gefaciliteerd. Zelf heeft zij veel
ervaring bij de milieubeweging en de positieve werking van convenanten op dat terrein. Op de CDAkandidatenlijst voor Zuid-Holland zijn 8 van de 20 kandidaten vrouwen.
Fatma KK. legt voor D66 emancipatie uit als: vrij zijn in je hoofd en vrij zijn in je portemonnee. Je
moet vrij zijn om tradities te doorbreken, zeker als het om rolgedrag gaat. Vrouwen moeten zich
meer onderling verbinden. De verhouding mannen en vrouwen is 50/50 op kandidatenlijsten van
D66.
GroenLinks, vertelt Tineke S., gaat voor een toekomst waarin iedereen arbeid, zorg, scholing en vrije
tijd op een ontspannen manier kan combineren. Waarin iedere vrouw haar eigen leven vorm kan
geven, volwaardig participeert op de arbeidsmarkt en economisch zelfstandig is. Een goede verdeling
van arbeid en zorg moet gefaciliteerd worden. Op de verkiezingslijsten van GroenLinks staan meestal
meer vrouwen dan mannen; op de lijst voor de EK bezetten vrouwen vier van de zes hoogste
plaatsen.
Eva dB is sinds de vorige verkiezingen voor de SP lid van Provinciale Staten van Zuid-Holland. Zij
verhaalt met plezier hoe de SP zich onder meer sterk maakte voor maatregelen om ongelijke
beloning tegen te gaan.
Dan is het tijd voor een korte pauze, om iets te drinken en om onderling bij te praten of te
netwerken.
Vrouwen in besluitvormende circuits
Over evenredige deelname van vrouwen in politiek en openbaar bestuur en het afdwingen van een
bepaald percentage vrouwen in hoge functies in andere organisaties (directies, Raden van Bestuur of
Toezicht) wordt heftig gediscussieerd. Gezien de stagnatie of trage vooruitgang is discussie
bijvoorbeeld over het stellen van quota noodzakelijk. De forumleden blijven een antwoord schuldig…
Van maatregelen die partijen nemen om eindelijk een gelijke participatie van vrouwen in
besluitvormende organen te realiseren, is niet echt sprake. Arbeidsparticipatie wordt als indicator
gezien voor de economische zelfstandigheid van vrouwen. Facilitering van de combinatie van arbeid
en zorg draagt daaraan bij. Deelname van een flinke minderheid (30 %) van vrouwen wordt al
voldoende geacht voor invloed…
Citaten die verder opgetekend konden worden waren:
“Emancipatie Effect Rapportages ontbreken steevast, niemand die er over valt. Ook de vrouwen in de
Tweede Kamer trekken niet aan de bel.”
“sinds 1990 bstaat de plicht tot economische onafhankelijkheid”
“arbeidsparticipatie is indicator van emancipatie”
“speciale aandacht graag voor aanbeveling 25: genderbalans door meetbare doelstellingen”.
“er zijn veel voorbeelden van gebrek aan inzet vanuit de partijen”.
“vrouwenbesnijdenis staat niet in het lijstje met kritiekpunten van Cedaw”.
“hoe komt het nu dat we zo'n moeite hebben om artikel 1 uit onze grondwet toe te passen?”
“ik maak me zorgen over geluiden dat vrouwen met hoofddoeken uit de tram gezet gaan worden”.
“Ga stemmen op andere partijen”
“word solidair”
“het gaat om gelijke behandeling”
“stigmatisering: woorden geven aan gevoelens van ongenoegen”.
“laat je zien en horen, in alle gremia!”
“Vrouwenoverleg in de kamer is er nog wel, maar het heeft niet veel effect”
Fatma “wil graag terugkomen om te bespreken hoe we met de nieuwe generatie aandacht voor
vrouwenbelangen kunnen trekken”
“Bij grote oliemaatschappijenkomen echt wel sancties als je je niet aan de Milieu Effect Rapportages
(MER) houdt”
“ Quotering en emancipatie-effect-rapportages daar draait het om!”.
“Netwerken, netwerken , netwerken”
“Diversiteitsbeleid is iets anders dan positieve discriminatie”.
“SP heeft een voorstel gedaan om organisaties door te lichten en te beboeten bij ongelijke
verdeling”.
“Wat een onzin dat de top 60 uur per week werkt. Dat is een mythe die de mannen aan de top graag
in stand houden. Maar om hun relaties bij te houden spelen ze graag golf (netwerken dus)”
“Waar zijn de jonge vrouwen??”
“leg de Link naar Europese Unie > die zorgt voor gelijke beloning.
Nederland stelt zich het meest terughoudend op in Europa, neem bv bij gelijke beloning en
pensioenen.”
“leg boetes op bij ongelijke beloningen“
“Laat ook zien wat je in je mars hebt”
“Onderhandel krachtig”
“vrouwen van nu moeten wel weten dat het zonder inspanningen niet vanzelf goed komt”.
“Commissie Gelijke Behandeling heeft ongelijke beloning onderzocht, dat onderzoek is bijna klaar:
lager aanvangssalaris, functiewaarderingen etc. lijken de oorzaak te zijn”.
“Al in 1897 leidde een publicatie tot commotie vanwege het pleidooi voor gelijke beloning bij gelijke
arbeid.”
Tenslotte de anekdote van een aanwezige internist: haar baas vroeg, toen zij halverwege de vorige
eeuw gelijke beloning eiste: “wat moet u met al dat geld, u bent toch getrouwd?”…...
Veel te snel is het 16.00 uur, de forumleden moeten weg, en sommigen hebben nog een lange reis
huiswaarts voor de boeg.
Het was een inspirerende middag, waar de aanwezige vrouwen weer energie uit putten om de strijd
voor vrouwenbelangen, vrouwenarbeid en gelijk staatsburgerschap met hernieuwd elan voort te
zetten.
Leonie van Gils, Freke Schoemaker