Toespraak 70 jaar herdenking WO II

Waarde familieleden van Jozef Denruyter, René
Laermans en Georges Lambrechts,
Waarde collega’s uit de gemeenteraad,
Dames en heren,
De Tweede Wereldoorlog vormt onmiskenbaar één van
de meest donkere pagina’s uit onze geschiedenis. Nooit
eerder was oorlog immers zo bruut en alomvattend.
Nooit eerder werden massaal en gericht zoveel
burgerslachtoffers gemaakt. Nooit eerder kregen we te
maken met regimes die systematisch en op industriële
schaal burgers vermoordden. Nooit eerder werden
kernwapens gebruikt. De trieste balans is dan ook
onbevattelijk: 50, sommigen zeggen zelfs 70 miljoen
mensen werden gedood en dat in vele uithoeken van de
hele wereld. De grote meerderheid van die tientallen
miljoenen slachtoffers waren burgers. Dat wordt vaak
teveel vergeten. Het betrof mensen die in de verste
verte niets met die oorlog te maken hadden, maar er
toch hun leven bij inschoten.
De oorlog en de bezetting hebben ook in ons land een
zware tol geëist, en diepe wonden geslagen. Dit was in
onze regio niet anders. Zoals in vele andere gemeenten
werd ook onze lokale gemeenschap getroffen. Het
trieste dieptepunt in Glabbeek was de dood van 3
dorpsgenoten op 19 oktober 1943, gisteren 70-jaar
geleden.
Jozef Denruyter, René Laermans en Georges
Lambrechts, maakten alle drie deel uit van een groepje
gewapende weerstanders van de Nationale Koninklijke
Beweging. Hun activiteiten bestonden er vooral in ’s
nachts in gemeentehuizen in te breken om er zegeltjes
en bevolkingsregisters te stelen. Voedingsmiddelen
waren immers gerantsoeneerd.
Alleen tegen afgifte van zegeltjes kon men voldoende
voedsel kopen, maar wie ondergedoken was, kreeg er
geen. De gestolen zegeltjes waren bestemd voor de
familie van weerstanders en ondergedokenen. En de
bevolkingsregisters werden meegenomen om de
Duitsers te beletten namen te vinden van jonge
mannen die verplicht konden worden in Duitsland te
gaan werken. Maar ook ’s nachts trokken deze
weerstanders er vaak op uit om de velden met
koolzaad te vernietigen. De Duitsers verplichtte de
landbouwers dit te planten omdat ze dit koolzaad
gebruikten om er brandstof van te maken voor hun
voertuigen.
Toen ze opgepakt werden voor deze daden kregen ze
aanvankelijk een veroordeling van drie maanden. Maar
de Duitsers brachten hen na hun veroordeling over naar
de gevangenis van Sint-Gillis waar de
Oberfeldcommandant in Brussel 4 oktober genadeloos
de hoogste straf uitsprak: de doodstraf!
Op 19 oktober werd het vonnis voltrokken – gisteren 70
jaar geleden - om 7.30 uur werden ze alle drie op de
Nationale Schietbaan in Schaarbeek gefusilleerd. De
feiten voor deze reinste moord door de Duitse bezetter
maakt dit drama nog groter, want de tenlastelegging
voor deze verzetsdaden waren totaal buiten proportie
met de strafmaat. Zij waren geen strijders of
soldatenmoordenaars. Zij probeerde met hun
verzetsdaden vooral het leven van hun medemensen te
verbeteren tijdens de oorlog.
Dit maakt het verhaal van deze drie Glabbeekse
mannen nog zoveel meer aangrijpend, ze werden
gedood zonder enige ernstige reden, zelfs in oorlogstijd
was hun dood brutaal en onbegrijpelijk.
De jongste was nog geen 20, de oudste 33, het waren
drie jonge mannen die in ons dorp goed aangeschreven
stonden. En plots wachtte daar de kogel. Want alle
genadeverzoeken werden verworpen, en het vonnis
werd slechts 14 dagen na hun arrestatie al voltrokken.
Opmerkelijk zijn ook de laatste woorden in hun brieven
aan familieleden en vrienden, wetende dat ze zouden
sterven bleven ze als ware patriotten heldhaftig rechtop
staan voor god en vaderland. Dit maakt van Jozef
Denruyter, René Laermans en Georges Lambrechts
échte Glabbeekse helden.
Dames en heren, een onverwerkt oorlogsverleden heeft
het leven van velen blijvend getekend. De nood om
terug te kijken, is bij hen die het meegemaakt hebben
dan ook groot. De eerste naoorlogse generaties zijn
opgegroeid in families getekend door de oorlog, met
verhalen van ‘zij die erbij waren’ en veel vragen over
wat er gebeurd is met degenen die het niet
overleefden. Zo zijn hele generaties doordrongen van
de idee van die verschrikkelijke oorlog, en het besef
van de gruwel die nooit meer mocht en mag gebeuren.
Nu de overlevers van de oorlog stilaan minder talrijk
worden, zullen die verhalen ook steeds minder verteld
worden. Tegelijkertijd is voor hen die het niet
meemaakten de neiging om zich af te keren van een
pijnlijk en gruwelijk verleden soms sterk.
Het risico bestaat dat de komende generaties, steeds
minder zullen willen weten over deze donkere episode
uit onze geschiedenis. Daarom vind ik de herdenking
van vandaag ook zo belangrijk. Het helpt mee de
herinnering levend te houden, de herinnering aan de
gruwel die zich heeft afgespeeld in ons eigen dorp, nog
maar 70 jaar geleden.
“Wie zich het verleden niet herinnert, is gedoemd het
opnieuw te beleven” luidden de wijze woorden van
schrijver-filosoof Georges Santayana. Het is onze
democratische en menselijke plicht dat we zorgen dat
ook zij die na ons komen, achterom kijken en lessen
trekken. De geschiedenis moet een waarschuwing zijn
voor de gevolgen van totalitarisme en extremisme.
Hier ligt een belangrijke taak weggelegd voor de
overheid. Er moet blijvend geïnvesteerd worden in
herinneringseducatie en in goed onderwijs. Maar het is
ook belangrijk dat zo’n initiatieven op lokaal vlak
ontplooid worden. Het maakt de gevolgen van een
‘groot’ historisch feit veel tastbaarder en reëler. De
oorlog is ineens veel dichterbij en veel minder ver-vanmijn-bed. Zoals bijvoorbeeld de brieven die de 3
terdoodveroordeelde Glabbekenaren de avond voor hun
terechtstelling aan hun ouders schreven, plaatsen de
Tweede Wereldoorlog in een gans anders perspectief
dan een reportage over grote krijgsverrichtingen op
één of ander televisiekanaal.
Beste aanwezigen, beste familieleden van de drie
Glabbeekse helden die we vandaag herdenken,
als we één les uit het helaas veel te korte en zo bruut
beëindigde leven van Jozef Denruyter, René Laermans
en Georges Lambrechts moeten onthouden, dan is het
dat een gesloten wereldbeeld de voedingsbodem was
voor collectieve waan, en dat precies dit gesloten
wereldbeeld de legitimatie was voor ondenkbare
misdaden. Democratie is geen perfect systeem – het is
tijdrovend, het vraagt toegevingen, het vraagt moeite –
maar het is de beste manier om de samenleving te
organiseren.
Dankzij ons democratisch systeem leven wij nu in een
maatschappij waar mensen vrij kunnen geloven,
zeggen, denken wat ze willen.
Dankzij democratie leven wij in een maatschappij waar
je niet vervolgd, onderdrukt of vermoord wordt omwille
van je geslacht, je huidskleur, je afkomst, je politieke
overtuiging of je levenswijze.
De 3 Glabbekenaren die 70 jaar geleden terechtgesteld
werden, hebben tot het uiterste moeten ervaren wat
het betekent als deze rechten je ontnomen worden.
Laten we hen niet alleen gedenken en eren met deze
viering en tentoonstelling, maar laat ons hen ook
gedenken en eren in ons dagelijks handelen, in onze
houding tegenover elkaar en de samenleving. Pas dan
zal herinnering echt zinvol zijn. Ik dank u.
Peter Reekmans
Volksvertegenwoordiger
1ste Schepen gemeente Glabbeek