Factsheet Wind op Zee: Economische aspecten

Factsheet
Wind op Zee
Economische aspecten
2
Factsheet Wind op Zee | Economische aspecten
inhoud
INHOUD
Inleiding3
De investeringen
4
- Subsidie
4
- Kostenreductie
5
De opbrengsten
6
- Schone energie en gezonde leefomgeving
6
- Offshore windindustrie in Nederland is internationale koploper 6
- Werkgelegenheid
7
3
Factsheet Wind op Zee | Economische aspecten
inleiding
De gemiddelde temperatuur op aarde stijgt als gevolg van menselijk handelen. Daarmee komt de leefbaarheid op steeds meer plekken onder druk te staan. De belangrijkste manier om verdere opwarming tegen te gaan is het terugdringen van onze
CO2-uitstoot door het verminderen van het verbranden van fossiele brandstoffen.
Dit is bovendien beter voor het milieu omdat bij de verbranding van fossiele brandstoffen ook andere schadelijke stoffen vrijkomen zoals fijnstof. Enerzijds moeten we
energie besparen en anderzijds moeten we de fossiele brandstoffen vervangen door
duurzame en schone energiebronnen. Nederland wekt nu maar 5,6% schone energie
op, dat moet minstens 14% zijn in 2020. Windenergie, op land en zee, is de schoonste
en best toepasbare optie voor het verminderen van CO2-uitstoot en een onmisbare
pijler in onze toekomstige energiemix. Daarnaast maakt schone energie die we zelf
opwekken ons minder afhankelijk van olie- en gas producerende landen.
In 2023 moeten we 16 procent van onze energie duurzaam opwekken. Dat is gezamenlijk afgesproken door de overheid en ruim veertig bedrijven en maatschappelijke
organisaties in het SER Energieakkoord. Een fors deel van deze duurzame energie
komt straks van windenergie op zee: in 2023 zal er 4500 megawatt (MW) aan vermogen op zee staan. Daarmee zullen vijf miljoen huishoudens hun elektriciteit krijgen
van windturbines op zee. Er worden nu al voorbereidingen getroffen, zodat de bouw
van de windparken in 2019 kan starten.
In deze factsheet bespreken we de economische aspecten van windenergie op zee.
Het eerste deel toont welke investeringen nodig zijn voor het bouwen van windparken op zee. Het tweede deel beschrijft welke bijdrage windenergie op zee levert aan
de Nederlandse economie.
Deze factsheet is een vervolg op de algemene factsheet over wind op zee.
4
Factsheet Wind op Zee | Economische aspecten
De investeringen
Dit hoofdstuk toont welke investeringen nodig zijn voor het produceren van windenergie. Het laat ook
zien dat de productie van windenergie nog niet rendabel is voor investeerders, en dat de overheid daarom de productie van windenergie op zee subsidieert. Zo breidt Nederland zijn productie van duurzame
elektriciteit uit en kan klimaatverandering worden beperkt.
Investeringen voor windparken op zee bestaan ten
eerste uit de kosten voor aanschaf en aanleg van
de windparken, zoals de kosten van de turbines, de
funderingen en de aansluiting op het hoogspanningsnet. Daarnaast zijn er onderhoudskosten om
te zorgen dat de molens jarenlang kunnen draaien.
Beide bedragen komen voor rekening van (consortia
van) de bedrijven die de windparken bouwen.
Kostprijs van wind op zee
2013
12,5 cent per kWh
2016
7,3 cent per kWh
Omgerekend naar productie was de kostprijs
van wind op zee in 2013 12,5 cent per kWh
(Rijksoverheid, 2016) exclusief de kosten voor
het elektriciteitsnet. Deze kostprijs daalt snel,
zo gaat het eerstvolgende windpark in Nederland
gebouwd worden voor 7,27 cent per kWh.
Tegenover deze kosten staat natuurlijk de
opbrengst van de elektriciteit uit wind. Deze is
afhankelijk van de marktprijs, die kan fluctueren.
In 2015 was de elektriciteitsprijs gemiddeld
4 eurocent per kWh (TenneT, 2016). Op dit moment
is windenergie op zee, als we de kosten en exploitatieopbrengst tegen elkaar afzetten, nog niet
rendabel.
Subsidie
Windenergie is nu nog duurder dan fossiele
energie. Ter vergelijking: elektriciteit uit fossiele
energie kost ongeveer 4 eurocent per kWh. Dit
verschil komt onder andere doordat de kosten
voor vervuiling niet zijn meegenomen in de prijs
van fossiele energie. Voor elektriciteit uit kolen
zijn deze externe kosten zo’n 9,5 cent per kWh. De
externe kosten van windenergie daarentegen zijn
nihil, ongeveer 0,3 cent per kWh (Ecofys, 2014).
Externe kosten
Kolen
9,5 cent per kWh
Windenergie
0,3 cent per kWh
Goedkoopste windpark ter wereld
In 2016 werd bekend dat het windpark bij
Borssele gebouwd kan worden voor 7,27 cent
per kWh en daarmee het goedkoopste windpark
ter wereld wordt. Dit betekent ook dat er naar
verwachting 2,7 miljard euro minder subsidie
nodig is. Het bedrijf Dong Energy gaat dit windpark ontwikkelen. Het zal medio 2020 gereed zijn
en op meer dan 22,5 km van de Zeeuwse kust
worden gebouwd. (Rijksoverheid, 2016).
Bovendien zorgen verschillende subsidies voor een
kunstmatig lage prijs van elektriciteit uit fossiele
bronnen. Zo kent de Nederlandse overheid per
jaar 2,7 miljard euro subsidie toe aan kolen (IMF,
2015). Er is dus nog geen eerlijke concurrentie
tussen duurzame en fossiele energie.
Daarom besteedt de overheid de komende 20
jaar naar verwachting in totaal 8 miljard euro
subsidie aan de productie van windenergie, en
4 miljard euro subsidie voor de aanleg van het
elektriciteitsnet (Rijksoverheid, 2015). Deze SDE+
subsidie (Subsidie Duurzame Energieproductie)
compenseert het verschil tussen de kostprijs van
hernieuwbare energie en de marktprijs van de
geleverde energie, de zogeheten onrendabele top.
Deze subsidie bestaat ook voor windenergie op
land, zonne-energie en andere soorten hernieuwbare energie. Consumenten en bedrijven betalen
hieraan mee via een SDE+ heffing op de elektriciteitsrekening. Voor een huishouden met een
gemiddeld energieverbruik (Milieu Centraal, 2016)
is deze bijdrage ongeveer 33 euro per jaar (Rijksoverheid, 2016).
De kosten voor windenergie op zee zullen op
termijn dalen als gevolg van de kennis en ervaring die nu opgedaan wordt. Anno 2016 werd al
bekend dat op het eerste windpark Borssele naar
verwachting voor 2.7 miljard euro minder subsidie
gebouwd kan worden. Naar verwachting zal
subsidie op den duur niet meer nodig zijn.
5
Factsheet Wind op Zee | Economische aspecten
Kostenreductie
Aanzienlijke kostenbesparingen voor wind op zee
zijn al in zicht. De Rijksoverheid en de offshore
wind sector hebben afgesproken dat de kosten
uiterlijk in 2023 moeten zijn gedaald met 40
procent t.o.v. 2014. Deze kosten besparingsdoelstelling bleek in 2016 al gerealiseerd in de eerste
tender voor Borssele (Rijksoverheid, 2016).
Een belangrijke reden voor kostenreductie is het
Nederlandse systeem. De overheid heeft een
aantal voorbereidende werkzaamheden op zich
genomen waardoor de risico’s voor de projectontwikkelaars sterk zijn gereduceerd. Zo zorgen zij
voor flexibele vergunningen, subsidie in de eerste
15 exploitatiejaren en hebben zij een volledige set
locatieonderzoeken uitgevoerd die de windparkontwikkelaars niet meer hoeven te doen.
Verdere kostenreductie is volgens ECN (ECN, 2015)
mogelijk door diverse stappen:
1. Technologische vernieuwing: zoals grotere
rotoren, een groter vermogen per windmolen
en efficiëntere componenten leidt tot een
kostenreductie van 15 procent.
2. Verbetering ontwerp van de windmolenparken:
lay-out, logistiek (aanleg en onderhoud) en
infrastructuur (o.a. bekabeling) zorgen voor een
verlaging in kosten van 6 procent.
3. Verbeterde efficiëntie projectontwikkelaar:
netbeheerder TenneT schat in tot 10 procent
te kunnen besparen op de totale kosten van
windenergie op zee door standaardisatie,
inkoopvoordelen, systeem optimalisatie en leereffecten.
4. Samenwerking windmolenparken: dit leidt tot
het verminderen van risico’s, het van elkaar
leren en het delen van testen en innovaties.
Hierdoor is een kostenverlaging van eveneens
10 procent mogelijk.
5. Optimalisatie van organisatie en kosten: meer
kennis en ervaring leiden tot een efficiëntere
organisatie en management van windmolenparken. Hiermee wordt nog eens 3 procent aan
kostenreductie gerealiseerd.
Opbrengst turbines
Turbine van 4 MW:
6,6 miljoen kWh
Turbine van 8 MW:
17,6 miljoen kWh
De locatie
Windparken verder weg uit de kust vergen
hogere investeringen en onderhoud vanwege de
grotere diepte en afstand tot de haven. Daartegenover staat een hogere elektriciteitsopbrengst
omdat het harder waait verder op zee. ECN heeft
berekend dat het verplaatsen van 2100 MW van
de locatie Hollandse Kust naar IJmuiden Ver (zo’n
40km verder op zee) 3 miljard euro meer kost.
(Rijksoverheid, 2016)
Voorbeelden van kostenreductie
Het gebruik van windmolens met een
groter vermogen (MW)
Door windmolens van 8 MW te gebruiken (ten
opzichte van bijvoorbeeld 4 MW) kan een flinke
kostenreductie plaatsvinden. Ter vergelijking: een
windmolen van 4 MW produceert ongeveer 6,6
miljoen kWh (genoeg voor bijna 2.000 huishoudens) en een windmolen van 8 MW 17,6 miljoen
kWh (genoeg voor 5.000 huishoudens). Hoewel
deze 8 MW-molens duurder zijn kunnen zij toch de
kosten per kWh drukken met 7%. Er zijn simpelweg
minder molens nodig om dezelfde hoeveelheid
elektriciteit te genereren (TKI Wind op Zee, 2015).
TenneT als beheerder van het net op zee
TenneT zal de aansluiting van de windparken op
het hoogspanningsnet verzorgen. De netbeheerder
schat in hierbij een kostenreductie van 10% te
kunnen realiseren door onder andere standaardisatie van de platformen en het gebruik van
innovatieve 66 kV kabels (TKI Wind op Zee, 2015).
Deze innovatie zorgt voor een kleinere totale
kabellengte en minder kruisingen van kabels en
maakt grotere vermogens mogelijk. Daarnaast kan
TenneT kostenreductie realiseren door inkoopvoordelen bij kabels en platformen.
6
Factsheet Wind op Zee | Economische aspecten
De opbrengsten
Windenergie op zee gaat een grote bijdrage leveren aan de duurzame elektriciteitsvoorziening van
Nederland. Het zorgt voor minder CO2-uitstoot en draagt bij aan het beperken van klimaatverandering.
Ook in economisch opzicht dragen windparken op zee bij aan de toekomst van Nederland. De bouw van
windmolens op zee levert een geheel nieuwe economische sector op met bijbehorende banen, exportkennis en, op de lange termijn, een goede prijs voor duurzame energie.
Schone energie en gezonde
leefomgeving
Offshore windindustrie in Nederland
is internationale koploper
Windenergie op zee wordt een belangrijk onderdeel
van de duurzame elektriciteitsvoorziening. In 2023
dekt windenergie op zee 20% van gehele Nederlandse elektriciteitsbehoefte (Rijksoverheid, 2016).
Voor andere duurzame bronnen is het moeilijk
om ook zulke grote hoeveelheden elektriciteit te
produceren. Ter vergelijking: één windmolen op zee
produceert evenveel stroom als 63 voetbalvelden
vol met zonnepanelen. Om klimaatverandering
tegen te gaan hebben we overigens zowel wind- als
zonne-energie nodig.
De offshore sector in Nederland behoort tot de
mondiale marktleiders (ATO). Veel Nederlandse
offshore bedrijven zijn over de hele wereld actief.
Onze expertise op het gebied van materialen,
windmolentechnologie, funderingen, offshore
technologie en elektrische infrastructuur is van
wereldklasse. Door het Energieakkoord kan de
sector zich verder ontwikkelen en een sterke positie
verwerven op internationale markten.
Ter vergelijking
Eén windmolen op zee produceert
evenveel stroom als 63 voetbalvelden
vol met zonnepanelen.
Een windmolen op zee vermijdt daarnaast 0.57
kg CO2 per kWh geproduceerde elektriciteit (SEO,
2014). Met de huidige plannen betekent dit een
besparing van zo’n 9 Megaton CO2 per jaar. Behalve
dat windmolens geen CO2 uitstoten, produceren
ze ook geen verzurende stoffen als NOx (stikstofoxiden), SO2 (zwaveldioxide) en fijnstof. Fossiele
energiebronnen zoals kolencentrales stoten deze
stoffen wel uit. De productie van windenergie komt
dus ook de luchtkwaliteit en onze gezondheid ten
goede.
Tenslotte heeft wind op zee een positief effect op
de voorzieningszekerheid. Terwijl fossiele energiebronnen, zoals gas en kolen, eindig zijn, zal
windenergie juist tot in lengte van dagen beschikbaar zijn. Bovendien worden we met windenergie
van de Noordzee minder afhankelijk van de inkoop
van energie uit het buitenland.
De offshore windindustrie in Nederland bestaat uit
minstens 200 bedrijven (TKI Wind op Zee, 2013) die
zich op verschillende wijze met windenergie bezighouden. Ingenieursbureaus ontwerpen turbines,
rotorbladen, funderingen, installatiemethoden en
speciale installatie- en onderhoudsschepen. Ook
partijen als Van Oord, Damen Shipyards, Volker
Stevin Offshore en de Nederlandse havens langs
de Noordzeekust zijn al volop betrokken bij de
realisatie van windmolenparken. En ook in het
buitenland doen Nederlandse bedrijven het goed:
zo heeft Boskalis een contract van ruim 100 miljoen
euro binnengesleept voor een offshore windmolenpark bij Aberdeen (Boskalis, 2016). VSMC in
Papendrecht is internationaal marktleider in aanleg
van kabels op zee en Tata Steel ziet een nieuwe
groeimarkt als toeleverancier van staal voor de
windmolenindustrie. Nederlandse bedrijven leveren
vele innovaties op het gebied van materiaal, transport, logistiek, financiering en techniek. Naast de
bedrijven zijn er diverse Nederlandse kennisinstellingen die een sterke internationale positie hebben
opgebouwd: TU Delft, IMARES, ECN en TNO.
In 2010 was de omzet van de Nederlandse offshore
windindustrie circa 1 miljard euro (Agentschap NL,
2011), een kwart van de Europese markt. Met de
huidige plannen van de overheid om te investeren
in windenergie op zee ambieert de sector een
omzet van 6 miljard euro in 2020 (TKI Wind op Zee,
2013).
7
Factsheet Wind op Zee | Economische aspecten
Ook andere landen investeren in windenergie.
Alleen al in Europa werd in de eerste helft van
2016 maar liefst 14 miljard euro geïnvesteerd
(Wind Europe, 2016). Dit biedt veel kansen voor de
Nederlandse windsector om producten en diensten
te exporteren. Nederland gaat offshore windmolenparken bouwen, exploiteren, onderhouden,
ontmantelen, vervangen en offshore elektrische
infrastructuur aanleggen (ATO).
Werkgelegenheid
Het ontwikkelen van windparken op zee heeft ook
positieve effecten op de werkgelegenheid. Voor de
bouw en het onderhoud zijn arbeidsplaatsen nodig.
In 2014 zorgde de wind op zee sector voor 2154 fte.
Naar verwachting zal dit groeien tot 10.000 banen in
2020 (Ecofys, 2014).
Onderstaande figuur toont het type werkgelegenheid dat gecreëerd wordt door de bouw van
drie windparken (samen 2100 MW) op de locaties
Hollandse Kust (zuid) en Hollandse Kust (noord). In
een eerdere fase wordt nog 1400 MW aan windparken gebouwd voor de kust van Zeeland en ook
daar zullen nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd
worden.
Werkgelegenheidseffecten plannen Hollandse Kust (zuid) en Hollandse
Kust (noord) (Decisio, 2016).
Aantal FTE in Nederland
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
Tijdens de bouwfase leveren deze windparken
zo’n 1.600 fte aan arbeidsplaatsen op (Decisio,
2016). Deze werkgelegenheid is gerelateerd aan de
productie van onderdelen, de bouw van parken,
onderzoek naar en beleidsvorming voor wind op
zee projecten. Wanneer de bouw voltooid is, leveren
de windparken 475 fte aan permanente arbeidsplaatsen op. Deze werkgelegenheid komt voort uit
onderhoudswerkzaamheden aan de windparken
(Decisio, 2016).
Fte per sector
Kolensector:
14,5 fte per MW
Wind op zee:
33,6 fte per MW
Wind op zee draagt daarmee substantiëler bij aan
de werkgelegenheid dan bijvoorbeeld kolencentrales. Werkgelegenheid in de kolensector bedraagt
bijvoorbeeld 14,5 fte per MW, terwijl dit bij wind op
zee wel 33,6 fte per MW is (CE Delft, 2013).
Windmolens op zee kunnen effecten hebben op
het toerisme en daarmee op de werkgelegenheid.
Studies laten een wisselend beeld zien: van 0-10%
van de toeristen die overwegen weg te blijven, met
een mogelijk banenverlies van 0-1250 fte (Decisio,
2016), tot een toename van het aantal toeristen
met 20% (GfK, 2015). In de meest recente studie
(Motivaction, 2016) laten plannen voor de huidige
windmolenparken een amper aantoonbaar effect
zien op hoe mensen de Nederlandse kust beleven
en willen bezoeken.
400
200
0
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2022
Permanent
vanaf 2023
Ontwikkeling
Productie
Bouw
Exploitatie
Verder lezen over windenergie op zee?
Bekijk dan ook de Factsheet met Algemene Informatie
of de Factsheet over Ecologie.
Dit is een publicatie van Natuur & Milieu in samenwerking met het SER Energieakkoord en NWEA • September 2016
Vormgeving: Ben Peters, De Hondsdagen • Foto voorzijde: Van Oord’s offshore installatie schip Aeolus (aan het werk bij Luchterduinen
Offshore Wind Farm) • Fotografie binnenwerk: Mischa Keijser