Inclusief of categoriaal werken?

Verslag inspiratiedag lokaal cultuureducatiebeleid D3 – Inclusief of categoriaal werken? In de discussies over het omgaan met diversiteit wordt inclusief werken vaak tegenover een doelgroepspecifieke aanpak geplaatst als waren het tegenpolen. Moeten lokale actoren ervoor zorgen dat het cultuureducatieve aanbod toegankelijk is voor iedereen of moet er een specifiek aanbod voor bepaalde doelgroepen worden opgezet? Is het voldoende om open te staan voor iedereen of zijn er toch aanpassingen nodig om bepaalde doelgroepen te bereiken? In deze sessie gaan we het gesprek aan met een aantal experts. Panelleden: Yunsy Krols (stafmedewerker opleiding en onderzoek CIMIC), Dr. Filip Coussée (Doctor in de pedagogische wetenschappen, Vakgroep Sociale Agogiek, Universiteit Gent), Leen Thielemans (MuHKA), Chrifa Hbeddou (coördinator pleinontwikkeling Stad Antwerpen), Stefaan Vandelacluze (Mooss), Eline Van Hoye (coördinator KunstZ) Moderator: Guy Redig (VUB) 1 Inleiding op het debat en voorstelling van de sprekers Moderator: Guy Redig 1.1 Uitleg van de begrippen ‘Inclusief’ en ‘categoriaal’ 1.1.1 Inclusief Inclusief betekent insluitend, het bewust willen bereiken van iedereen binnen een bepaalde radius. Hier tegenover staat exclusiviteit. Inclusief werken is democratisch, doelmatig en doelgericht. Het vertrekt vanuit de ethische moraal. Op vlak van beleid betekent dit specifieke maatregelen ontwikkelen, die niemand uitsluiten. Een andere naam voor inclusief werken is ‘mainstreaming’. Deze term die afkomstig is uit de genderbenadering, zegt dat er vanuit een bijzondere beleidsaandacht een algemene aandacht moet voortkomen. Er worden enkele opmerkingen die bij dit begrip gemaakt. Ten eerste is het een defensieve reactie vanuit een probleemstelling. Ten tweede, hoe organiseer/coördineer je dat? 1.1.2 Categoriaal Categoriaal werken betekent grenzen trekken, uw aanpak gaan bepalen op basis van een categorie. Een categorie is een groep mensen die een bepaalde eigenschap gemeenschappelijk hebben. Categoriaal werken betekent werken met kruispunten en is voornamelijk offensief. In het beleid wordt er voornamelijk gewerkt met de leefwereld van de mensen, waaraan de werkelijkheid wordt getoetst. Categoriaal verhoudt zich tegenover sectoraal, dat zich baseert op thema’s, en tegenover territoriaal, wat vooral bij overheden wordt gebruikt. Categoriaal werken kent een vrij negatief beeld . Het zou niet efficiënt, tijdrovend en niet goed voor het beleid zijn. Daarnaast is er de vraag waarom de ene groep wel aandacht krijgt en de anderen niet. Toch heeft het ook kansen. Zo vertrekt een goede categoriale aanpak vanuit de mensen zelf en wordt er een sterk netwerk met veel draagkracht uitgebouwd. Let wel op, er is altijd gevaar voor problematisering. Mensen zijn gevoelig voor discriminatie, of deze nu positief of negatief is. 1.2 Deelnemers debat  Dr. Filip Coussée: Doctor in de pedagogische wetenschappen, vakgroep Sociale Agogiek, Universiteit Gent  Stefaan Vandelacluze: Coördinator Mooss VZW  Guy Redig: Kabinetchef van Bert Anciaux, voormalig minister van cultuur  Leen Thielemans: Hoofd publiekswerking van het MuHKA  Chrifa Hbeddou : Coördinator pleinontwikkeling Stad Antwerpen 2 Vragen en discussiepunten 2.1 Bestaat er eigenlijk wel een tegenstelling tussen een inclusieve en categoriale aanpak? 2.1.1 Dr. Filip Coussée Er bestaat geen tegenstelling. Inclusief werken bestaat niet. Mensen plaatsen zich zelf in categorieën. De samenleving categoriseert dus constant, maar ze verwachten wel van bepaalde sectoren (cultuur, jeugd,...) dat ze inclusief werken. Categoriaal werken is een startpunt om levensverbredend te kunnen werken. Wanneer we categoriaal werken is er een dilemma: we moeten iedere breuklijn proberen over te steken, maar dan gaan we een andere breuklijn laten liggen. 2.1.2 Chrifa Hbeddou Inclusief werken bestaat niet. In principe is iedereen welkom, maar er wordt vooral gewerkt met doelgroepen. 2.1.3 Stefaan Vandelacluze Nu zitten we met superdiversiteit, dus het is moeilijk om de bevolking nog in categorieën te delen. Categoriaal werken betekent achter de feiten aanhollen, omdat naar een oplossing zoeken voor één probleem er steeds voor zorgt dat er extra neveneffecten ontstaan. Inclusief werken zal meer opleveren, zal meer volk bereiken. Je moet mensen zich laten ontwikkelen. We moeten gaan kijken naar de methode om mensen te benaderen. Stel iets open niet alleen voor categorieën, maar gewoon voor iedereen. Dit kan een aanleiding zijn om in dialoog te gaan. 2.1.4 Leen Thielemans Een museum zet zijn deuren open voor iedereen , werkt dus inclusief. De publiekswerkers horen iedereen te kunnen begeleiden, toch zijn er een aantal categorieën die extra noden hebben. deze moeten worden geholpen met een categoriale aanpak. Je moet categoriaal werken om de inclusieve aanpak te verbreden. Er moet publieksverbreding worden aangegaan zonder te kijken naar wat het extra oplevert aan inkomsten. 2.2 Jullie beginnen allemaal met een inclusiviteitsprincipe, maar toch ben je (onbewust) exclusief want niet iedereen komt naar de instelling. Leidt dit tot frustratie, schuldgevoelens? 2.2.1 Leen Thielemans Moeten we iedereen bereiken? Er is geen frustratie. We willen zo veel mogelijk mensen bereiken, maar als het hun niet interesseert dan is het zo. 2.2.2 Chrifa Hbeddou Het is spijtig dat jongeren niet altijd de kans krijgen om gemakkelijk te kunnen instappen in de cultuur/kunst. 2.2.3 Stefaan Vandelacluze We proberen elke dag meer mensen te bereiken, maar het waarmaken om open te staan naar iedereen is niet altijd mogelijk omdat daar de tijd, ruimte,… niet voor is. Dit is zeker frustrerend. 2.2.4 Dr. Filip Coussée Ikzelf spreek niet voor een organisatie, maar er is frustratie in vele werkingen omdat ze niet iedereen bereiken. 2.3 Hoe maak je in je publiekswerving een abstractie van de categorieën? 2.3.1 Stefaan Vandelacluze Je moet verschillende talen ontwikkelen om iedereen te bereiken, wanneer het om communicatie draait. 2.4 Wat met categorieën die strijdig met elkaar zijn? Wat als er een sfeer is die niet aantrekkelijk is voor bepaalde personen? ( naar aanleiding van een citaat van Stefaan Vandelacluze: “Hoe kun je mensen benaderen?”) 2.4.1 Chrifa Hbeddou We proberen te stimuleren om ze met elkaar kennis te laten maken. 2.4.2 Stefaan Vandelacluze Als gesubsidieerde organisatie is het jullie plicht om iedereen toe te laten, hoewel het thema misschien niet voor iedereen aantrekkelijk is. 3 Conclusies 3.1 Dr. Filip Coussée Categoriaal werken is een startpunt om levensverbredend te kunnen werken. 3.2 Stefaan Vandelacluze Inclusief werken moet in de hele instelling zitten en niet enkel bij de publiekswerking, om te kunnen omgaan met de superdiversiteit van vandaag. 3.3 Leen Thielemans Het is belangrijk te kijken naar de juiste methode om inclusief en categoriaal werken te combineren, om zo iedereen te kunnen bereiken 3.4 Chrifa Hbeddou Het is vooral belangrijk om naar de leefwereld kijken, maar cultuur is overal en kunst moet ook naar de jongeren komen.