Prof. dr. Gustaaf Janssens - Faculteit Letteren

Prof. dr. Gustaaf Janssens
deeltijds hoogleraar
KU Leuven, Faculteit Letteren – Onderzoeksgroep Nieuwe Tijd
Gustaaf Janssens (°Antwerpen, 1948) is emeritus hoogleraar, ere-archivaris van het Koninklijk Paleis
en ere-afdelingshoofd van het Algemeen Rijksarchief.
Hij studeerde Geschiedenis te Antwerpen (UFSIA) en aan de KU Leuven, waar hij in 1971 het diploma
van licentiaat in de Geschiedenis behaalde. In 1972 behaalde hij, eveneens aan de KU Leuven, het
diploma van geaggregeerde voor het Hoger Middelbaar Onderwijs (de lerarenopleiding) en het diploma
van Baccalaureus in de Wijsbegeerte (Hoger Instituut voor Wijsbegeerte).
Van 1972 tot 1974 en van 1975-1977 was hij “aspirant” van het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk
onderzoek. In 1974-1975 vervulde hij zijn legerdienst. In 1977-1978 was hij deeltijds leraar geschiedenis
en catechese aan het Handelsinstituut Hagelstein te Sint-Katelijne-Waver. Van oktober 1978 tot september 1981 was hij, als assistent aan het Departement Geschiedenis van de KU Leuven, werkzaam
als groepsmonitor Geschiedenis (studentenbegeleider voor de eerstejaarsstudenten) bij het Monitoraat
van de Letterenfaculteit.
Op 14 juli 1981 verdedigde hij aan de KU Leuven zijn proefschrift Brabant in het verweer. Absolute
monarchie of staats bewind van Alva tot Farnese, 1567-1578. Promotor was prof. dr. J.A. Van Houtte.
In 1982 werd hij assistent bij het Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Hij deed stage
in het Rijksarchief te Ronse, daarna werd hij overgeplaatst naar het Algemeen Rijksarchief te Brussel,
waar hij van 1984 tot 1988 als eerstaanwezend assistent werkzaam was bij het toenmalige Departement
“Inspectie en uitvoering van de Archiefwet”. Vanaf 1988 tot eind 2013 was hij als werkleider, later als
werkleider-afdelingshoofd, verantwoordelijk voor het Archief van het Koninklijk Paleis. Bij zijn pensionering in die functie werd hem, met ingang van 1 december 2013, bij Koninklijk Huisbesluit de titel van
ere-archivaris van het Koninklijk Paleis verleend.
Onderzoek brachten Gustaaf Janssens in archieven en bibliotheken in Spanje, Nederland, Frankrijk en
Groot-Brittannië. Vooral de Spaanse archiefwereld ligt hem na aan het hart. Hij werd als spreker uitgenodigd op internationale historische en archivistische congressen in binnen- en buitenland en was gastdocent aan de UGent en aan de zomercursus van de Universidad Complutense de Madrid (San Lorenzo
del Escorial).
In oktober 2000 werd hij benoemd tot deeltijds docent aan de KU Leuven. Sedert oktober 2010 is hij er
deeltijds hoogleraar. Namens de KU Leuven doceert hij sedert oktober 2001 samen met zijn collega
Eddy Put ook aan de interuniversitaire Master-na-Master-opleiding “Archivistiek: Erfgoedbeheer en Hedendaags Documentbeheer”.
Gustaaf Janssens doet onderzoek over politieke en religieuze geschiedenis van de Nederlanden tijdens
de regering van Filips II (1555-1598) en heeft daarbij in het bijzonder aandacht voor de figuur van de
hertog van Alva als bestuurder (1567-1573) en van Joachim Hopperus (1523-1576) als auteur en als
raadsheer van de Koning. Daarnaast breidt hij de wetenschappelijke editie voor van de ordonnanties
van Filips II met betrekking tot de Nederlanden voor de periode 1566-1570. Hij publiceerde ook over
monarchie en politiek in België (19de – 20ste eeuw) en over de maatschappelijke relevantie van archieven.
Gustaaf Janssens is lid van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, lid van de Koninklijke Commissie voor de uitgave der Oude Wetten en Verordeningen van België, lid van de Raad van Adel, lid
van de Academia europea de Yuste (Extremadura – Spanje), lid van de Sectoriale Deelraad Erfgoed
van de Stad Leuven, en voorzitter van de Vrienden van het Leuvense Stadsarchief (Salsa! vzw).
2
Belangrijkste publicaties
A. — Betreffende de politieke en religieuze geschiedenis van de Nederlanden in de 16de eeuw
‘Brabant in verzet tegen Alva's tiende en twintigste penning’, in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de
Geschiedenis der Nederlanden, 89 (1974), p. 16-31.
"Brabant in het Verweer". Loyale oppositie tegen Spanje's bewind in de Nederlanden van Alva tot Farnese,
1567-1578 (Standen en Landen, 89), Kortrijk-Heule, 1989 (442 blz.).
‘Pacification générale ou réconciliation particulière? Problèmes de guerre et de paix aux Pays-Bas au début
du gouvernement d'Alexandre Farnèse (1578-1579)’, in: Bulletin van het Belgisch Historisch Instituut te
Rome - Bulletin de l'Institut historique belge de Rome, 63 (1993), p. 251-278.
‘“Superexcellat autem misericordia iudicium”. The Homily of François Richardot on the solemn
announcement of the General Pardon in the Netherlands (Antwerp, 15 july 1570)’, in: Public Opinion
and Changing Identities in the early Modern Netherlands. Essays in Honour of Alastair Duke (ed. J.
POLLMANN & A. SPICER) (Studies in Medieval and Reformation Traditions, 121), Leiden-Boston,
2007, p. 107-123.
‘La guerra de Flandes (1559-1598): el estado de la cuestión y tendencias historiográficas, 1963-2008’, in:
L. VAN DER ESSEN, El Ejercito Español en Flandes 1567-1584 (ed. G. JANSSENS), Cuacos de Yuste,
2008, p. 73-90.
‘De ordonnantie betreffende de pacificatie van de beroerten te Antwerpen (24 mei 1567): breekpunt
voor de politiek van Filips II ten overstaan van de Nederlanden’, in: Handelingen van de Koninklijke
Commissie voor de uitgave der Oude Wetten en Verordeningen van België, 50 (2009), p. 105-132.
‘The Duke of Alba: Governor in the Netherlands in Times of War’, in: Alba. General and servant to the
crown (red. M. EBBEN, M. LACY-BRUIJN & R. VAN HÖVELL TOT WESTERFLIER) (Protagonists
of History in International Perspective, 3), Rotterdam, 2013, p. 91-115 en p. 391-398 (noten).
‘De ordonnanties van Filips II: ontwikkelingsstadia, afkondiging, bewaring in archieven, publicatie en editie
(periode 1566-1570)’, in: Recht en wet tijdens het ancien régime – le droit et la loi pendant l’Ancien
régime. Handelingen van het colloquium – Actes du colloque. Brussel – 24.X.2011 – Bruxelles
(Algemeen Rijksarchief) (red. G. MARTYN) (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën.
Studia, 141), Brussel, 2014, Brussel, 2014, p. 33-51.
‘Louis-Prosper Gachard y la historiografia de Carlos V (1872-2012)’, in: L.-P. GACHARD, Carlos V,
Pamplona, 2015, p. V-CXIX.
J. SCHEERDER, Het wonderjaar te Gent 1566-1567 (ed. J. DECAVELE & G. JANSSENS), Gent, 2016.
‘L’abolition du Conseil des Troubles du duc d’Albe, un conseil « communément haï » aux Pays-Bas’, in:
Légiférer, gouverner er juger: mélanges d’histoire du droit et des institutions (IX-XXIe siècle) offerts
à Jean-Marie Cauchies à l’occasion de ses 65 ans (red. E. BOUSMAR, P. DESMETTE & N. SIMON),
Brussel, 2016, p. 251-279.
B. — Betreffende archivistiek
‘“Goed voor het archief ...” Over archiefvormers, archiefbescheiden en archivarissen’, in: Handelingen van
de Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal-, Letterkunde en Geschiedenis 1998, 52,
Brussel, 1999, p. 169-186.
‘Kan archief de wereld redden? Archieven: het hart van de democratische samenleving’, in: Bibliotheek- &
archiefgids, 82 (2006; afl. 2), p. 15-21.
3
‘“Papieren” voor de toekomst. Wat heeft archief met mensenrechten te maken?’ in: Handelingen der
Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis 2006, 60,
Brussel, 2007, p. 43-52; “Archief en maatschappij”, in: Lezen! Teksten over Archief (red. Y. BOS-ROPS,
G. JANSSENS, C. JEURGENS & E. KETELAAR) (Jaarboek 2007 Stichting Archiefpublicaties), ’sGravenhage, 2009, p. 26-31.
‘Los lugares de memoria archivística europea: un reconocimiento del recorrido’, in: Pliegos de Yuste.
Revista de cultura, ciencia y pensamientos europeos, nr. 10-11 (2010), p. 83-90.
‘De Koninklijke Commisie voor Geschiedenis en de ontsluiting van bronnen”, in: Geschiedenis en erfgoed,
bondgenoten en concurrenten (red. H. ROMBAUT & K. VELLE) (Standpunten van de Koninklijke
Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten, 9), Brussel, 2012, p. 85-90.
‘Het archief van het Koninklijk Paleis: een halve eeuw archiefbeheer en dienstverlening (1964-2014)’, in:
Lokaal en internationaal: de archivaris tussen geschiedenis en maatschappij – Du local à l’international.
Le rôle des archivistes pour l’histoire et la société. Liber Amicorum Michel Van der Eycken (red. H.
DECEULAER, M. LIBERT & P.-A. TALLIER) (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën.
Studia, 153), Brussel, 2015, p. 61-77.
C. — Betreffende politiek en monarchie in België (19e-20ste eeuw)
‘België in januari 1940: door Duitsland bedreigd, door Groot-Brittannië en Frankrijk onder druk gezet’, in:
Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 113 (1998), p. 457-483;
‘Paul-Henri Spaak en het begin van de Belgische onafhankelijkheidspolitiek (1936-1937)’, in: Handelingen
van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 174 (2008), p. 259-390;
‘De l’indépendance à la neutralité: Léopold III et la politique extérieure de la Belgique’, in: Léopold III (red.
V. DUJARDIN, M. DUMOUIN & M. VAN DEN WIJNGAERT), Brussel, 2013, p. 79-102 (tekst) en p. 343353 (noten).
‘President Epitácio Pessoa and the Belgian King Albert I: a Common Striving for Understanding and
Justice’, in: Epitácio Pessoa e a Codificação do Direito Internacional (red. M. TOSCANO FRANCA
FILHO, J.L. MIALHE & U. DA SILVEIRA JOB), Porto Alegre, 2013, p. 157-171.
‘Die belgische Monarchie und Albert I. Ritterkönig und Friedensfürst?‘, in: Die Inszenierung der heroischen
Monarchie. Frühneuzeitliches Königtum zwischen ritterlichem Erbe und miltärischer Herausforderung
(red. M. WREDE) (Historische Zeitschrift. Beihefte (Neue Folge), 62), München, 2014, p. 409-437.
D. — Redacteur van boeken
Nieuw licht op Leopold I & Leopold II. Het Archief Goffinet (red. G. JANSSENS & J. STENGERS), Brussel,
1997 (311 blz.).
Door de archivistiek gestrikt. Liber amicorum prof. dr. Juul Verhelst (red. G. JANSSENS, G. MARÉCHAL &
F. SCHEELINGS) (Archiefinitiatie(f), 4), Brussel, 2000 (415 blz.).
De familie Granvelle en de Nederlanden - La famille Granvelle et les anciens Pays-Bas. Liber doctori
Mauricio Van Durme dedicatus (red. K. DE JONGE & G. JANSSENS) (Symbolae Facultatis Litterarum
Lovaniensis. Series B, 16), Leuven, 2000 (409 blz.).
Archiefselectie in Vlaanderen: de proef op de som? Huldeboek Griet Maréchal, aangeboden door de
Vlaamse Vereniging van Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (red. L. CHARLES, G.
JANSSENS, G. KWANTEN, J. VANNIEUWENHUYSE & J. VERHELST) (Archiefkunde 6), Antwerpen,
2003 (127 blz.).
4
Joseph Pholien. Un homme d'État pour une Belgique en crises (red. F. CARTON DE TOURNAI & G.
JANSSENS), Bierges, 2003 (354 blz.).
L. VAN DER ESSEN, El ejército español en Flandes 1567-1584 (ed. & red. G. JANSSENS), Cuacos de
Yuste, 2008 (438 blz.).
Lezen! Teksten over het archief (red. Y. BOS-ROP, G. JANSSENS, C. JEURGENS & E. KETELAAR)
(Jaarboek 2007. Stichting Archiefpublicaties), Den Haag, 2009 (350 blz.).
Albert Ier Roi d’une nouvelle Belgique – Albert I Koning in een nieuw België (red. G. JANSSENS), Brussel,
2009 (160 blz.).
Lezen! Teksten over het archief (red. Y. BOS-ROPS, G. JANSSENS, C. JEURGENS & E. KETELAAR), ’sGravenhage, 2009.
Archives without borders. Archivos sin Fronteras. Proceedings of the International Congress in The Hague,
August 30-31, 2010. Actas del Congreso Internacional en La Haya, 30-31 de agosto 2010 (red. H. VAN
ENGEN, G. JANSSENS, G. KWANTEN & K. M. POMPE), Berchem, 2012 (388 blz.).
Vorstelijke, koninklijke, keizerlijk: archieven van vorstenhuizen in Europa (red. Y. BOS-ROPS, M.
BRUGGEMAN & G. JANSSENS), ’s-Gravenhage, 2016.