Biseksualiteit - iedereen is anders Opzet training biseksualiteit voor

Biseksualiteit - iedereen is anders
Opzet training biseksualiteit voor voorlichters COC en andere groepen
Versie 2, bestemd voor Landelijke Voorlichtersdag 29 oktober 2011
1. Kennismakingsrondje, introductie LNBi, uitleg programma, verwachtingen, mate
van bekendheid met biseksualiteit
2. Inventarisatie vooroordelen en denkbeelden over biseksualiteit
3. Bespreken waaruit bestaat oriëntatie? (zie bijlage)
4. Invullen en bespreken uitkomsten Klein Grid (in bijlage)
5. Informatie over biseksualiteit:
a. Definitie, cijfers en feiten (zie 2 bijlagen)
b. Uitleg continuüm biseksualiteit tussen hetero en homo (zie bijlage)
c. Relatievormen
6. Interactie met biseksuele voorlichters: storytelling, vragen stellen, (controle of
alle vooroordelen aan de orde zijn geweest)
7. Uitdelen uitdraai van bijlagen, waaronder ook een overzicht van de meeste
voorkomende vooroordelen en hun weerlegging, en een lijst met bekende
biseksuelen en boeken en films met een biseksueel thema
8. Evaluatie (is er voldaan aan alle verwachtingen?, wat is goed, wat kan beter, wat
heb je gemist?) en afsluiting
Koen Brand en Nico Lippe
September 2011
Biseksualiteit, wat is het wel en wat niet?
Wat is biseksualiteit?
Biseksualiteit is, net als hetero- en homoseksualiteit, een zelfstandige seksuele oriëntatie.
Biseksualiteit is het je seksueel en/of emotioneel aangetrokken voelen tot zowel mannen als
vrouwen. Daarbij zijn vele variaties mogelijk. Er zijn biseksuelen bij wie de belangstelling
gelijkelijk over beide geslachten is verdeeld, maar dat is niet noodzakelijk om jezelf bi te
kunnen noemen. Er zijn mensen die zich vooral seksueel aangetrokken voelen tot het eigen
geslacht, maar vaste relaties toch eerder aangaan met het andere geslacht. Ook het
omgekeerde komt voor. Kenmerkend voor biseksualiteit is de enorme diversiteit in de
manieren waarop mensen met hun gevoelens, relaties en seksualiteit omgaan. Ook zijn er
biseksuelen die zich niet zo thuis voelen bij de vaak als vanzelfsprekend beschouwde
tweedeling in mannelijk en vrouwelijk. Voor transgenders en transseksuelen is dan ook
uitdrukkelijk plaats in de bi-beweging.
Gevoelens van verliefdheid, aantrekking en seksueel gedrag hoeven niet even sterk te zijn
naar beide seksen. Je bent biseksueel als jij jezelf zo het liefste omschrijft.
Wat is het niet?
Biseksualiteit is iets anders dan androgynie, interseksualiteit, tweeslachtigheid of
hermafroditisme. Dit is geen vooroordeel maar een foutieve opvatting over biseksualiteit. Het
woord biseksualiteit kan uitgelegd worden alsof iemand beide geslachten of tenminste
kenmerken daarvan in zich verenigt (bi betekent 2). Dit is bij wat wij onder biseksualiteit
verstaan echter niet het geval.
Algemeen
Biseksuelen zijn doorgaans dus gewone (biologische) mannen en vrouwen. In tegenstelling
tot hetero’s, homo’s en lesbiennes voelen zij zich niet aangetrokken tot één geslacht maar in
meer of mindere mate tot alle twee. Je eigen geslacht staat los van het geslacht waar je jezelf
tot aangetrokken voelt.
Bi in biseksualiteit moet je lezen als het je aangetrokken voelen tot 2 geslachten, zoals
homoseksualiteit betekent dat iemand zich aangetrokken voelt tot mensen van hetzelfde
geslacht. (Het woord homo in homoseksualiteit is afkomstig uit het Grieks en betekent gelijk,
dit in tegenstelling tot het Latijnse woord homo, dat mens of man betekent. Het eveneens uit
het Grieks afkomstige hetero betekent ongelijk of verschillend.) In die zin kun je
biseksualiteit wel beschouwen als het tegengestelde van monoseksualiteit, wat betekent dat je
je tot 1 geslacht aangetrokken voelt. (Mono betekent 1 en bi 2.)
Daarnaast bestaat er soms verschil tussen de manier waarop mensen zich gedragen (in de zin
van met wie of welk geslacht hebben zij seks en gaan ze relaties aan) en hoe ze zichzelf
benoemen. Iemand met een vaste relatie kan zichzelf biseksueel noemen zonder ooit seks of
een relatie met een partner van het andere geslacht te hebben. En iemand kan zich met een (of
beide) geslachten heel intiem en betrokken voelen zonder de behoefte te hebben aan seks. Of
een vrouw kan zichzelf lesbisch noemen en het toch lekker vinden af en toe met een man te
neuken, of een man die zichzelf hetero noemt kan het geil vinden om af en toe seks te hebben
met een andere man. Het gaat er bij identificatie en zelfbenoeming vooral om hoe je je voelt,
en welke omschrijving je het beste bij jezelf vindt passen.
Tot slot, biseksuelen zijn vaak slecht zichtbaar. Als iemand zich niet nadrukkelij als
biseksueel kenbaar maakt is het aan de buitenkant moeilijk te zien of iemand homo/lesbisch,
bi of hetero is. Biseksuelen in een relatie met het eigen geslacht worden door de omgeving
vaak gezien als lesbisch of homo, en een bi met een partner van het andere geslacht als hetero.
En zolang het niet over seks gaat zullen veel mensen, zeker niet in het geval van een
vriendschap tussen 2 mensen van hetzelfde geslacht, de relatie met een bepaalde seksuele
voorkeur niet leggen.
Frits Klein – Sexual
orientation Grid
alleen meestal iets meer
andere andere andere
sekse sekse
sekse
1
2
3
Tot welke sekse voel je
je het meest
aangetrokken? 
Tot welke sekse voelde
je je vroeger (meer dan
een jaar geleden)
aangetrokken?
Tot welke sekse zou je je
in een ideale situatie
aangetrokken voelen?
Als je seks hebt met
iemand, met welke sekse
is dat dan? 
Als je vroeger (meer dan
een jaar geleden) seks
hebt gehad met iemand,
met welke sekse was dat
dan?
Met welke sekse zou je
in een ideale situatie het
liefste seks willen
hebben?
Over welke sekse heb je
seksuele fantasieën?

Over welke sekse heb je
vroeger (meer dan een
jaar geleden) seksuele
fantasieën gehad?
Over welke sekse zou je
in een ideale situatie het
liefste seksuele
fantasieën hebben?
Met welke sekse heb je
een emotionele relatie?

Met welke sekse heb je
vroeger (meer dan een
jaar geleden) een
emotionele relatie
gehad?
Met welke sekse zou je
in een ideale situatie het
liefste een emotionele
relatie hebben?
Aan welke sekse geef je
de voorkeur om je vrije
tijd te besteden?
beide
seksen
gelijk
4
meestal
iets meer
eigen
eigen sekse sekse
5
6
alleen
eigen
sekse
7
Aan welke sekse heb je
vroeger (meer dan een
jaar geleden) de
voorkeur gegeven om je
vrije tijd mee te
besteden?
Aan welke sekse zou je
in een ideale situatie het
liefste de voorkeur geven
om je vrije tijd mee te
besteden?
meestal
bi/
meestal
Alleen soms
hetero/
hetero hetero soms bi
1
2
3
Hoe zou je jouw
lifestyle* typeren?
Welke lifestyle had je
vroeger (meer dan een
jaar geleden) ?
Welke lifestyle zou je in
een ideale situatie het
liefste willen hebben?
Hoe noem jij jezelf?
Hoe heb jij jezelf vroeger
(meer dan een jaar
geleden) genoemd?
Hoe zou jij jezelf in een
ideale situatie het liefste
noemen? 
* lifestyle: in welke
groep mensen voel je je
het meest op je gemak,
welke (seksuele)
orientatie hebben de
mensen waar je het
meest mee omgaat?
alleen
bi
4
meestal bi/ meestal
soms
homohomolesbisch/
lesbisch
soms bi
5
6
alleen
homolesbisch
7
Biseksuelen in Nederland
Nog meer dan dat cijfers omtrent de aantallen homoseksuele mannen en lesbische vrouwen
verschillen, verschillen de percentages omtrent hoeveel mensen nu biseksueel zouden zijn. Dit
al naar gelang het onderzoek en de mate waarin biseksuelen probleemloos worden geschaard
onder de categorie homo/lesbisch of de alles overkoepelende term LHB (en soms ook T)1. De
cijfers variëren van een enkel procent tot een “in wezen is iedereen bi”.
Een ander probleem dat het onderzoek naar biseksualiteit parten speelt is dat de definitie van
biseksualiteit veel verschillende vormen aan kan nemen. En dat bi's op heel veel verschillende
manieren invulling geven aan hun biseksuele identiteit. Voor sommigen gaat het vooral om
seksueel gedrag, voor anderen vooral om de emotionele invulling van relaties en voor nog
weer anderen is het vooral de combinatie van verschillende aspecten die maakt dat ze zich
biseksueel noemen.
De cijfers die hier worden genoemd zijn afkomstig uit de internetenquête “hoeheterobenjij.nl”
(2009) waarin onder meer op de persoon af werd gevraagd hoe iemand zich zou definiëren,
als dat echt zou moeten. De resultaten van de enquête zijn gewogen en geselecteerd uit die
deelnemers die alleen via algemene kanalen van de enquête hadden gehoord zodat deze een
zo goed mogelijke afspiegeling van de Nederlandse bevolking vormen.
Algemeen:
In het onderzoek noemt 25% van de mannen en 35% van de vrouwen zich bi als ze zouden
moeten kiezen, tegenover 15% homo/lesbisch. Ander onderzoek (Nisso, 2007) spreekt over
percentages van 3,1% (m) en 3,3% (v) biseksuelen in Nederland en 4% homomannen en 2,1%
lesbische vrouwen. Dit betekent dat er tussen minimaal 500.0000 tot maximaal 4,8 miljoen
mensen in Nederland zijn die zich enigerlei wijze biseksueel noemen. Dit aantal fluctueert
sterk door de gebruikte vraagstelling en context. Daarbij leidt de beladenheid van de vraag
snel tot onderschatting als gevolg van sociale wenselijkheid. Wel is duidelijk dat minimaal net
zoveel mensen zich biseksueel noemen als homoseksueel.
1
Uit onderzoek naar seksuele diversiteit en weerbaarheid onder scholieren uit 2009
(Weerbaar en Divers, Inspectie van het Onderwijs) komt de volgende zin ”In het mbo zeggen
vier leerlingen dat ze homo zijn, twaalf zijn biseksueel (samen 2 procent). In het vo zeggen
acht leerlingen dat ze homo zijn en 31 noemen zichzelf biseksueel (ook 2 procent). ” (p. 38).
Tegenover elke leerling die zich homoseksueel noemt zijn er drie tot vier die zich biseksueel
noemen. Het verdere onderzoek rept niet over biseksuelen als zodanig maar schaart deze in
een groot gebaar onder de noemer homo/lesbisch.
Naast zelfbenoeming is ook gevraagd naar daadwerkelijk gedrag, fantasieën, aantrekking en
identiteit op een 7-puntsschaal (van helemaal hetero/andere sekse tot aan helemaal
homo/eigen sekse).
Daadwerkelijk biseksueel gedrag (met wie heb je seks de afgelopen tijd) blijkt 10% van zowel
mannen als vrouwen te hebben (als de categorie meestal met de andere (10%) en meestal met
de eigen (5%) onder hetero en homo worden geteld).
Fantaseren over seks met manen en vrouwen doet 37% van de vrouwen regelmatig en 28%
van de mannen. Uiteraard zijn dit vaak bi's maar ook van de heteromannen fantaseert 21%
hierover en 27% van de heterovrouwen.
Aangetrokken voelen tot mannen en vrouwen doet zich 17% van de mannen en 28% van de
vrouwen. 4,8% van de homomannen en slechts 1,0% van de lesbische vrouwen voelt zich
aangetrokken tot beiden.
Als het er om gaat hoe iemand zich noemt (identiteit) dan zegt 20% van de vrouwen en 13%
van de mannen dat ze zich alleen of meestal bi noemen. Voor bi's geldt dat slechts in 50% van
de gevallen zij zichzelf zo noemen, bij de vrouwen 56%, bij de mannen is dit 47%.
Coming out:
Coming out als ijkpunt is voor bi's uiteraard net zo belangrijk als voor homo's en lesbo's. Het
moment dat je sterk genoeg staat om je seksuele voorkeur op z'n minst aan een aantal anderen
te vertellen markeert het eind van een worsteling waar je zelf wellicht jaren over hebt gedaan.
Voor homo's en lesbo's tot en met 25jaar blijkt dat het overgrote deel (deels) uit de kast. Voor
biseksuelen blijkt dit veel minder het geval Niet alleen het percentage bi's dat voor niemand
uit de kast is is beduidend hoger. Ook naar wie ze “out” zijn verschilt. Medeleerlingen of
collega's van homo's en lesbo's zijn voor 63% op de hoogte , bij bi's is dit maar bij 26% het
geval. Drie op de vier bi's kunnen niet openlijk zijn wie ze zijn bij diegenen waar ze dagelijks
mee te maken hebben.
Zelfbenoeming van mannen en vrouwen
mannen
vrouwen
hetero
60%
50%
bi
25%
35%
homo/lesbisch
15%
15%
100%
100%
totaal
De mate van “bi”-gedrag, -fantasie, -aantrekking en -identiteit bij alle mannen en vrouwen
afgelopen jaar
mannen
vrouwen
gedrag
10%
10%
fantasie
28%
37%
aantrekking
17%
28%
identiteit
13%
20%
Niet iedereen is zomaar wat het lijkt...
mannen
vrouwen
bi-fantasieën onder hetero's
21%
27%
bi-identiteit onder bi's
47%
56%
bi-aantrekking onder
homo/lesbo
4,8%
1,0%
Coming out van bi's en homo's/lesbo's onder de 25
bi
homo/lesbo
partner
68%
92%
ouders
41%
83%
naaste familie
27%
68%
vrienden
67%
89%
collega's
26%
63%
op internet
49%
78%
niemand
17%
3,7%
Seksualiteit als continuüm
Vaak wordt er over seksualiteit gedacht vanuit dualiteit. Aan de ene kant heb je
heteroseksualiteit, aan de andere kant homoseksualiteit. Daar tussenin heb je dan nog een
derde groep als een soort restgroep, de biseksuelen. Op eenzelfde manier wordt er gedacht
over de indeling in mannen en vrouwen, en over vrouwelijk en mannelijk gedrag.
Dit doet de werkelijkheid geen recht. Seksualiteit, seksuele aantrekking en seksueel gedrag
zijn niet zwart/wit of in 2 of 3 groepen in te delen. Met name de overgangsgebieden tussen
hetero en biseksueel aan de ene kant en homo/lesbisch en bi aan de andere kant zijn erg vaag.
Dit blijkt vooral wanneer mensen zichzelf anders benoemen of definiëren dan je op grond van
hun gedrag zou verwachten. We spreken daarom liever van een continuüm van seksualiteit
tussen homo en hetero, zonder een scherpe scheiding te trekken tussen lesbisch/homo en bi
aan de ene kant, en hetero en bi aan de andere kant.
Het zelfde geldt voor sekse (het geslacht dat je hebt) en gender (het geslacht dat je jezelf
voelt, en de mate van mannelijkheid of vrouwelijkheid die je in jezelf ervaart en die evt. ook
aan je gedrag en uiterlijk te zien is).
Geslacht:
Ook de indeling in 2 geslachten (vrouw en man) is niet zo eenduidig als men doorgaans denkt.
Het geslacht wordt bepaald door onze zogenaamde geslachtschromosomen. Een vrouw heeft
2 X-chromosomen, een man een X- en een Y-chromosoom. Echter, de natuur maakt ook wel
eens een foutje waardoor er interseksuelen ontstaan. Zij hebben in meer of mindere mate de
geslachtskenmerken van beide geslachten. Bij het Syndroom van Klinefelter heeft de man
naast een Y niet 1 maar 2, 3 of zelfs meerdere X-chromosomen. Een ander verschijnsel is het
androgeenongevoeligheidssyndroom (AOS), waardoor het lichaam een X- en een Ychromosoom heeft en wel androgenen (mannelijke hormonen) produceert, maar als gevolg
van een ongevoeligheid hiervoor niet de mannelijke geslachtsorganen ontwikkelt en het
lichaam zich vrouw ontwikkelt.
Gender
Gender is kort gezegd het geslacht dat je jezelf voelt (vrouw, man, iets daar er tussenin, of
zelfs iets daarbuiten). Dit blijkt niet altijd aan het geslacht gebonden. Bij gender kunnen het
geslacht van een persoon het seksegevoel en - gedrag (rolpatroon, stereotype, mannelijkheid,
vrouwelijkheid) behoorlijk uit elkaar liggen. Zo heb je vrouwen die extreem vrouwelijk zijn,
maar ook vrouwen die er enorm mannelijk uitzien of zich zo gedragen. En zijn er mannen die
heel macho of juist heel vrouwelijk kunnen zijn. Dit kan zich o.a. uiten in travestie (de
behoefte om kleding van het andere geslacht te dragen) of transseksualiteit (het gevoel in het
lichaam van het andere geslacht te zitten) maar ook dit is niet altijd zo.
Geslacht, gender, aantrekking en gedrag staan op zich los van elkaar maar hebben wel met
elkaar te maken. Sommige biseksuelen voelen zichzelf het meeste thuis bij de geijkte
gedragspatronen, maar bij anderen spelen de traditionele man/vrouw-patronen een minder
grote rol. Deze biseksuelen geven dan ook vaker aan dat zij niet zozeer op mannen en/of
vrouwen vallen maar op mensen. De persoon zelf is belangrijk, niet het geslacht, uiterlijk,
gedrag of kleding.
Vooroordelen over biseksuelen
Biseksuelen ….
…. zitten in een overgangsfase en worden uiteindelijk homo of lesbisch (of zelfs weer hetero).
…. durven er niet voor uitkomen dat ze eigenlijk homo of lesbisch zijn
…. kunnen niet kiezen tussen vrouwen en mannen
…. weten niet wat ze willen
…. zijn meelopers die denken dat het trendy is om zo te zijn
…. kunnen geen vaste relatie hebben omdat ze de twee tegelijk willen hebben
…. willen vooral seks en geen vaste relatie
…. zijn seksverslaafd
…. kunnen niet trouw zijn
…. zijn onmogelijk in al hun wensen te bevredigen
…. eten altijd van twee walletjes
…. zijn ontrouw
…. zijn seksueel hyperactief
…. zijn onbetrouwbaar
…. zijn nooit monogaam
…. willen alleen profiteren van de heteromaatschappij, zonder voor hun homoseksuele aard uit te
durven komen
…. is een tussenvorm of overgangsfase is van hetero naar homo/lesbisch
…. zijn half hetero, half homo
…. kunnen nooit gelukkig worden
…. zijn promiscue
…. biseksuelen bedonderen hun partner
…. biseksuelen verspreiden HIV en AIDS
…. is een psychische stoornis of het gevolg daarvan
Een biseksueel met één vaste relatie moet zich hetero- of homoseksueel noemen.
Aan de hand van iemands (seksuele) gedrag kun je zeggen of hij of zij biseksueel is.
Als je binnen een relatie vertelt dat je biseksueel bent betekent dat het einde van je relatie.