Ziek van de Streptococcen? - Praktijksymposium Hogere

7-1-2013
Aanleiding
• Klinisch probleem
Ziek van de Streptococcen?
Infectie en/of falende afweer
Het ontstaan van ziekte en onze invloed daarop
Rudolf Raymakers, dierenarts Veterinair Centrum Someren
Bas Swildens, dierenarts-docent-onderzoeker Faculteit Diergeneeskunde
Aanleiding
Hersenvliesontsteking
• Klinisch probleem
• Antibiotica gebruik ivm resistentie
onwikkeling
– Convenant antibioticaresistentie 2008
– Gezondheidsraad 2011
– Poortwachter
– Etc.
• Technische resultaten
• Rapport ‘Bennett en IJpelaar 2003’
Streptococcen
Departement Pathobiologie Faculteit Diergeneeskunde 2005
Streptococcen
• Veel verschillende serotypes.
• 1, 1/2, 2, 5, 7, 9 en 14.
• Vele Streptococcen behoren tot de residente flora
• Uit allerlei organen.
Belangrijke functie in bacteriële afweer tegen pathogenen
• Meerdere serotypes uit één dier.
Binnen serotype 9 vinden we duidelijke verschillen
• Inmiddels 35 serotypes beschreven.
• Weinig kruisimmuniteit
• Mogelijk wel verdringing
• Binnen één serotype:
verschillende stammen/virulentie factoren
1
7-1-2013
Ontstaan van verschijnselen
Het ziekte model
DE BIG
– Verhoogde doorbloeding,
– Instroom witte bloedcellen,
– Toename hersenvloeistof,
– Ruimte gebrek, auw
Het ziekte model
DE BIG
Infectieroute
Epitheel barrière
Enzymatische en bacteriële afweer
Cellulaire afweer
Humorale afweer
DE KIEM
Long
Wondjes
Tonsil
Darm
Boston University Histology Learning System
Het ziekte model
DE BIG
Wel of geen ziekte?
Infectie en kolonisatie is afhankelijk van:
Stamverschillen
Status afweer big
DE KIEM
AFWEER
Bacteriële kweek
(met gevoeligheidsbepaling)
PCR
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
2
7-1-2013
Het ziekte model
DE BIG
Het ziekte model
DE BIG
Infectie
GEEN verminderde
afweer
Infectie
GEEN verminderde
afweer
Verminderde afweer
DE KIEM
GEEN Infectie
DE KIEM
AFWEER
AFWEER
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
Het ziekte model
DE BIG
Het ziekte model
DE BIG
Infectie
GEEN verminderde
afweer
Verminderde afweer
EN
Infectie
Verminderde afweer
GEEN Infectie
Infectie
GEEN verminderde
afweer
Verminderde afweer
EN
Infectie
Verminderde afweer
DE KIEM
GEEN Infectie
AFWEER
AFWEER
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
Wel of geen ziekte?
Wel of geen ziekte?
Ziek???
Partus
Zoogperiode
Ziek???
Spenen
Partus
Infectie
Infectie
Afweer
Afweer
Gezond
DE KIEM
Gezond
Gezond
Zoogperiode
Spenen
Overleggen/mengen
Handen, laarzen
Huisvesting, Klimaat
Voedering
Gezond
3
7-1-2013
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Risicomomenten voor infectie
• Kraamperiode
Moeder:
– Overdracht commensalen etc
– Pathogenen koloniseren slecht
Risicomomenten voor infectie
• Kraamperiode
Moeder-toom:
• Overdracht Streptococcus suis serotype 2 EF+
Big – big
Omgeving
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Infectie
Onderzoek naar overdracht
Zoogperiode
Spenen
– 7 vaccin en antibioticum
– 7 controle
– 7 vaccin en antibioticum
– 7 controle
• Werpen in isolatie boxen
• Dagelijks tonsil-swab en de hele tonsil na euthanasie (28d)
• Werpen in isolatie boxen
Partus
Zoogperiode
Onderzoek naar overdracht
• 14 Streptococcen dragerzeugen
• 14 Streptococcen dragerzeugen
Infectie
Partus
Afweer
Spenen
Afweer
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Onderzoek naar overdracht
Geen overdracht van behandelde zeugen naar hun toom
AB + vaccin
toom 1
toom 3
toom 5
toom 7
toom 9
toom 11
toom 13
Controle
toom 2
toom 4
toom 6
toom 8
toom 10
toom 12
toom 14
Onderzoek naar overdracht
Eén toom besmet in ONbehandelde controle groep
AB + vaccin
toom 1
toom 3
toom 5
toom 7
toom 9
toom 11
toom 13
Controle
toom 2
toom 4
toom 6
toom 8
toom 10
toom 12
toom 14
4
7-1-2013
Partus
Infectie
Zoogperiode
Spenen
Infectie
Afweer
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Risicomomenten voor infectie
Onderzoek naar overdracht
Conclusie:
– Kolonisatie in de kraamstal komt zelden voor
(van deze specifieke pathogene stam)
AB + vaccin
toom 1
toom 3
toom 5
toom 7
toom 9
toom 11
toom 13
Partus
Infectie
Spenen:
– Verplaatsingsbeleid
– Mens en materialen
Controle
toom 2
toom 4
toom 6
toom 8
toom 10
toom 12
toom 14
Zoogperiode
Spenen
Infectie
Afweer
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Risicomomenten voor infectie
Gespeende biggen
• Spenen
• Gespeende biggen 25 kg op één bedrijf.
Gevoelig
Infectieus
Big – big
Immuun
• 17 afdelingen bemonsterd: 7 negatief, 10 positief
Gevoelig
Infectieus
Immuun
Het ziekte model
Concluderend
– De kans dat in het kraamhok Streptococcus
suis serotype 2 een big koloniseert is klein
DE BIG
– Het mengen van gespeende biggen is een
groot risico voor infectie èn kolonisatie
DE KIEM
AFWEER
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
5
7-1-2013
Partus
Infectie
Zoogperiode
Spenen
Infectie
Afweer
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Risicopunten voor verminderde afweer
Risicopunten voor verminderde afweer
• Moeder
– Kolonisatie resistentie
– Cellulaire afweer
– Humorale afweer (antilichamen, IgG, IgA etc)
• Geboorte
– Geen brandstof, geen antilichamen
– Geboortegewicht
– Omgevingstemperatuur
Infectie
Partus
Zoogperiode
Vroeggeborene hebben minder opnamecapaciteit darm
Spenen
Infectie
Afweer
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Risicopunten voor verminderde afweer
Risicopunten voor verminderde afweer
• Spenen
– Melkonthouding
• Spenen
• Enzymen, oppervlakte darmwand,
ontstaan ontstekingsreacties
– Melkonthouding
– Fysieke scheiding
– Fysieke scheiding
• Aangeleerd gedrag
• Belly nosing, navelzuigen, (oorbijten??)
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Infectie
Afweer
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Een voorbeeld: Darmwand
Risicopunten voor verminderde afweer
Intestinal translocation of Streptococcus suis type 2 EF+ in pigs. (2004) Veterinary Microbiology 103, 29-33
• Spenen
– Fatsoenlijke voeropname niet voor14 dagen leeftijd
•
Doorlaatbaarheid van de darm neemt toe na stress
– Mucosale immuniteit pas na 7 weken volwassen
– Dieptepunt immuunsysteem
• MAB’s zijn ‘op’
• Cortisol hoog
• Co-infecties
– Verminderde doorbloeding
– Verlaagde/vertraagde reactie witte bloedcellen
6
7-1-2013
Partus
Infectie
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Passage darmwand
Doorlaatbaarheid
• Opzet
• Barrières:
n
e
p
e
o
r
G
s
i
u
S
.
p
e
r
t
S
– Afweer cellen in diepere darmwand (Lamina propria)
1 4 4
1
t
r
o
p
s
n
a
r
T
– Intacte top (epitheel) cellaag
t
r
o
p
s
n
a
r
T
+
s
i
u
S
.
p
e
r
t
S
– Een stabiele darm- microflora (bacteriën)
– Afweer cellen in lymfeknopen
Partus
Infectie
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Doorlaatbaarheid
Temperatuur
(°C*uur)
Doorlaatbaarheid
• Resumerend:
9
80
– S.suis EF+ kan darmwand passeren
60
40
20
0
Strep. suis
Transport
Infectie
Partus
Transport
Zoogperiode
Strep. suis
Groep
Spenen
Afweer
Infectie
Partus
Zoogperiode
Spenen
Afweer
Doorlaatbaarheid
• Resumerend:
Concluderend
Moedermelk en de lactogene bescherming is groot gemis
voor gespeende big
– S.suis EF+ kan darmwand passeren
De gespeende big moet zijn gedrag enorm aanpassen
– Rond het spenen zijn omstandigheden gunstig
De darm van de big is kwetsbaar rond het spenen
7
7-1-2013
Streptokokkeninfecties
Ten slotte
•
•
•
•
Streptococcen komen veel voor, maar……
Leiden niet per definitie tot ziekte
De afweer van de big bepaalt of ziekte optreedt.
De bedrijfsstrategie moet zich richten op de behoeften
van biggen.
• Het preventief antibioticum gebruik kan omlaag
Streptokokkeninfecties
1. Falend management
2. Falende afweer
De infectie
• Geen bacterie; geen infectie
Als het management een grote rol speelt in het ontstaan
van deze problemen dan zal het management ook een
grote rol moeten spelen bij de oplossing hiervan.
• Veel verschillen tussen de diverse Streptokokken soorten
(typen en subtypen)
• Gevoeligheid voor antibiotica is goed
• Eigen afweerapparaat speelt hierin een belangrijke rol
• Vaccinatie is meestal teleurstellend
(type 2 +; type 9 +/--)
• Management moet de oplossing brengen
Hoe wordt de afweer goed ontwikkeld
Streptokok en afweerapparaat
• Biestopname
• Antigene mimicry (ra ra waar ben ik?)
• Modulering immuunapparaat (antibiotica gebruik bij
• Paard van Troje
jonge biggen)
• Behoeften van de big (voer, water, lucht en veiligheid)
• Vaardigheden van de big (pro-dromi kraamhok)
8
7-1-2013
Verbinding afweer en management
Verstoorde balans
• Minder stress is betere afweer
• Meer stress: meer adrenaline en cortisol productie
• Meer cortisol is lagere afweer
• Management gericht op minder stress betekent betere
afweer
• Ziekte door een streptokokkeninfectie is een gevolg van een
verstoorde balans
Beïnvloeding van streptokokken infecties
• Rol van vaccinaties op het optreden van streptokokken
infecties
• Wat is stress en hoe verminder je stress?
• De rol van biest en (auto)vaccins
Stressoren voor de varkens
• Opsluiten van biggen
• Mengen van dieren
• Angst voor verzorgers
• Onvoldoende vreet en drinkplaatsen
• Klimaatomstandigheden
Gezondheid en welzijnswet
voor dieren/ nieuwe wet
dieren
Intrinsieke waarde van dieren
• Onvoldoende mogelijkheden tot natuurlijk gedrag
(functiegebieden)
• Etc!!!!!!!!!
9
7-1-2013
De 5 vrijheden van dieren!
Een dier moet vrij zijn van:
• van dorst, honger en onjuiste voeding
IN DE PRAKTIJK..
• van fysiek en fysiologisch ongemak
• van pijn, verwondingen en ziektes
• van angst en chronische stress
• om het natuurlijk (soorteigen) gedrag te vertonen
De aanpak voor spenen
De aanpak voor spenen
• Biestopname: > 150 ml /dag
• Toomstructuur
• Speenleeftijd: > 25 dagen
• Sociale vaardigheden aanleren (2 tomen samen laten
• Voeropname voor spenen: > 500 gr/dier/dag
• Voersoort; stimuleren enzymproductie; plantaardige
eiwitten
• Wateropname voor spenen (nippel leren gebruiken!)
komen; ca 10 dagen na geboorte)
• Hygiëne
• Veiligheid
• Klimaat
• Pro dromi kraamhok
De aanpak voor spenen in beeld
Aanpak na spenen
• Wateropname direct na spenen:
10 % lichaamsgewicht
• Voeropname direct na spenen:
>
150 gram /dier /dag
• Contactstructuur verbeteren
• Bezettingsgraad (0.4 m²)
• Invullen functiegebieden (pro dromi speenhok)
10
7-1-2013
Aanpak na spenen
Bedrijf P
Bedrijfsprofiel
• Aantal drink en voerplaatsen: min. 1 op 10
Dierdagdosering
Probleemstelling: Streptococcen
50
• Vaardigheden van de big (verzorging)
1450 zeugen
2500 vleesvarkens
40
• Klimaat (m³ per dier/ luchtkwaliteit/snelheid)
28,3 gespeende biggen/zeug/ jr
30
• Hygiëne
20
Succesfactoren
• Veiligheid (big moet zijn omgeving kennen; voer, water,
10
speel en mest gebieden kunnen gebruiken)
0
2009
• Hoe vul je het speenhok in?
2011
Mentaliteit/opleiding
personeel
Biest voor alle biggen
Overlegbeleid
Multi-site
Tomen mengen
Tomen bij elkaar
Kraamstal
pas geboren
Kraamstal
pas geboren
Kraamstal
1 week oud
Kraamstal
1 week oud
Biggen
na spenen
Biggen
na spenen
(Ziekte uitbraak)
(Ziekte uitbraak)
Vleesvarkens
na opleg
Vleesvarkens
na opleg
Bron:
2010
Praktijkcentrum Sterksel
Universiteit Utrecht: L.A.M.G. van Leengoed
Veterinair Centrum Someren: R.J.M.L Raymakers
Bron:
Praktijkcentrum Sterksel
Universiteit Utrecht: L.A.M.G. van Leengoed
Veterinair Centrum Someren: R.J.M.L Raymakers
Het ziekte model
DE BIG
Infectie
GEEN verminderde
afweer
Verminderde
afweer
GEEN Infectie
Verminderde
afweer
EN
Infectie
DE KIEM
AFWEER
Mechanisch, Chemisch, Enzymatisch, Bacterieel
Cellulaire afweer
Humorale afweer
11