Namaakstamcellen kunnen ethisch probleem verhelpen

donderdag 22 november 2007
Namaakstamcellen kunnen ethisch probleem verhelpen
BRUSSEL - De bijna-embryonale cellen bevatten nog wel een virus dat tumoren kan veroorzaken.
Gezondheid
Van onze redactrice
Een Japans en een Amerikaans team van wetenschappers hebben elk gelijktijdig een belangrijke vooruitgang in
het stamcelonderzoek bekendgemaakt. Hun vondsten kunnen op termijn ethische problemen rond
stamceltherapie uit de weg ruimen, maar voor het zo ver is, moeten nog enkele hindernissen overwonnen
worden. Catherine Verfaillie, stamcelexperte aan de KU Leuven, zoekt mee naar een oplossing.
De onderzoekers hebben aan huidcellen vier genen toegevoegd die normaal vooral actief zijn in embryo's. De
gewijzigde huidcellen gingen zich gedragen als embryonale stamcellen (DS 21 november). Embryonale cellen
zijn gegeerd omdat ze uitermate veelzijdig en delingskrachtig zijn en mogelijk allerlei ziekten en orgaandefecten
kunnen genezen. Maar het gebruik van embryonale stamcellen is omstreden, omdat embryo's worden vernietigd
bij de aanmaak ervan.
De methode van de Amerikaanse en Japanse wetenschappers maakt het misschien mogelijk om embryonale
stamcellen na te maken uit volwassen cellen, zonder gebruik van embryo's. 'Dergelijke cellen kunnen het
therapeutisch klonen en het gebruik van eicellen en embryo's overbodig maken', zegt Catherine Verfaillie.
Therapeutisch klonen houdt in dat embryo's worden gemaakt die genetisch identiek zijn aan de patiënt, zodat de
stamcellen uit de embryo's niet worden afgestoten na inplanting.
'Het is fenomenaal dat je een volwassen cel helemaal kunt omvormen naar een embryonale cel door vier genen
toe te voegen', vindt Verfaillie. 'Voor die overgang moeten een heleboel genen worden uitgeschakeld die actief
zijn in een volwassen cel, en allerlei embryonale genen moeten worden geactiveerd.' De toegevoegde genen
hebben te maken met de delingskracht en de veelzijdigheid van embryonale cellen. 'Kennelijk zwengelen die de
eigen embryonale genen in de cel opnieuw aan.'
Vorig jaar hadden de Japanners hetzelfde al klaargespeeld met muizencellen. 'Toen hebben ze overtuigend
aangetoond dat die gewijzigde cellen alle kenmerken hadden van embryonale stamcellen en dat er
muizenembryo's uit konden ontstaan', bemerkt Catherine Verfaillie. Nu hebben ze het mogelijk ook klaargespeeld
met menselijke cellen.
'Uit de publicaties valt nog niet af te leiden of die menselijke cellen ook gelijk zijn aan embryonale cellen. Ze staan
er wel al heel dicht bij. Als ze het systeem nog wat verfijnen, zijn ze er wellicht.'
Het Japanse team rond Shinya Yamanaka van de Kyoto-universiteit maakte zijn resultaten bekend in het vakblad
Cell, de Amerikanen, onder leiding van James Thomson van de universiteit van Wisconsin-Madison, publiceerden
in Science.
'De methode brengt mogelijk wel problemen met zich mee, want de versleutelde cellen zijn genetisch gewijzigd.
Het virus dat gebruikt wordt om de genen over te dragen, is mee in het genoom geïntegreerd.' Dergelijke
integrerende virussen kunnen in het erfgoed andere processen in de war sturen. 'Eerder onderzoek met muizen
wees uit dat die methode in sommige gevallen tumoren kan doen ontstaan.' Vroegere ervaringen met gentherapie
hebben ook al aangetoond dat het de genenoverdracht met virussen soms leukemie uitlokt.
'Mogelijk zijn er oplossingen voor dat probleem, bijvoorbeeld door andere virussen te gebruiken - adenovirussen die ook in de cel binnendringen, maar niet in het erfgoed integreren.'
Verfaillie is in ieder geval optimistisch over de nieuwe mogelijkheden, en sluit er met haar eigen onderzoek op
aan. 'We hebben in ons lab vastgesteld dat in onze MAP-cellen (veelzijdige stamcellen uit beenmerg, nvdr) drie
van die vier embryonale genen ook erg actief zijn, mogelijk door de manier waarop we de cellen kweken. We
proberen nu het vierde gen eraan toe te voegen, om te zien wat er dan gebeurt.'
Maar ze is ook voorzichtig: 'De eerste tien of vijftien jaar zijn de stamcellen nog niet klaar voor gebruik bij
patiënten.'
KIM DE RIJCK