Hoofdstuk 1 Wie ben jij

Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Hoofdstuk 1 Wie ben jij?
In dit hoofdstuk leert de leerling naar zichzelf te kijken. Ze leren kijken naar hoe
ze er van binnen én van buiten uitzien. Daarnaast leren ze over hoe ze met
elkaar omgaan en waarom. Sociale afspraken, sociaal en asociaal gedrag én
normen en waarden komen aan de orde.
Ook komt het maken en gebruiken van biologische beschrijvingen en
tekeningen aan de orde. Daarnaast leren ze werken met de microscoop. Ten
slotte wordt het maken van en werken met tabellen en grafieken aan de orde.
Overzicht ICT
De paragraaf 1.2 Je binnenste kan in plaats van uit het boek, volledig op ICT
(i-clips) worden gemaakt.
De Test jezelf op paragraaf niveau vindt u in het leerwerkboek.
Daarnaast vindt u op i-clips een ICT-oefentoets over het complete hoofdstuk.
Toelichting Practica
1.2 Je binnenste
Practicum 1 Hoe merk je dat je huid een orgaan is?
 Dit practicum is een proef waarbij de leerlingen waarnemingen aan hun
eigen lichaam doen.
Daag daarbij de leerlingen uit om heel goed waar te nemen.
Practicum 2 Gemiddelde berekenen
 Maak van te voren een taakverdeling.
 Motiveer de leerlingen om nauwkeurig te meten. Laat ze eventueel van
te voren een schatting maken van de gemiddelde lichaamslengte en
voetlengte.
1.4 Je omgeving onderzoeken
Practicum 1 Microscopie
 Een standaardpracticum waar geleerd wordt om met de microscoop te
werken.
 Ook het maken van tekeningen komt in dit practicum aan bod.
Practicum 2 Pissebedden
 Zorg voor een ruime hoeveelheid pissebedden.
 Stimuleer de leerlingen om respectvol met deze kleine beestjes om te
gaan
Toelichting Do-it’s
1.1 Maken kleren de m/v?
Het intro van deze Do-it, over voor het eerst ergens naartoe gaan en je daarom
anders kleden, leent zich voor een klassengesprek. Zijn er leerlingen die zich
nu anders kleden dan op hun eerste schooldag? Zo ja, waarom? Of waarom
niet?
Voor de modeshow zou u extra publiek kunnen regelen, bijvoorbeeld door de
parallelklassen uit te nodigen. En een muziekinstallatie geeft het geheel extra
elan. Zie ook de tip bij de Extra 'Fotomodel' van paragraaf 1.1 (hier onder).
1.2 Rommelt het ook in jouw lichaam?
De leerlingen leren nauwkeurig te luisteren naar de geluiden van het lichaam.
Laat de leerlingen eventueel eerst zelf bedenken waar ze mogelijk geluiden
zullen horen.
Laat de leerlingen vervolgens een relatie leggen tussen de geluiden die ze
hoorden en de organen die ze opplakken.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
1
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
1.3 Hoe is jouw familie vertakt?
De leerlingen maken in deze Do-it een stamboom van hun familie. Ter
afwisseling zou u ze ook een stamboom kunnen laten maken van hun
vriendenkring. U kunt ze foto's laten opplakken in de stamboom, om deze een
aantrekkelijker uiterlijk te geven.
Het kan overigens zijn dat deze Do-it veel losmaakt bij uw leerlingen. Verhalen
uit gescheiden gezinnen zijn geen uitzondering. Het is daarom ook verstandig
genoeg tijd te reserveren voor het bespreken van de resultaten.
De meisjes op de foto zijn overigens echt zusjes!
1.4 Heb jij ooit een boom ontdekt?
De leerlingen leren anders te kijken naar bomen in hun omgeving. Stimuleer de
leerlingen om nauwkeurig waarnemingen te doen aan de boom. De leerlingen
werken zowel met de loep als de microscoop. Laat ze de waarnemingen van
beide eens vergelijken. Er kan eventueel een wedstrijdelement in gebracht
worden wie het mooiste of origineelste paspoort maakt.
1.5 Wie past die schoen?
Bij deze Do-it gaan de leerlingen aan de slag met het verwerken van gegevens
in zowel een staafdiagram als een lijngrafiek. Om ze hiermee te laten oefenen,
kunt u ze ter voorbereiding de opdrachten bij de kernvraag 'Hoe noteer je
aantallen?' laten maken.
Om de schoenafdrukken te maken kan ook gebruik gemaakt worden van zacht
potlood, waterverf (niet te dik!) etc. Gebruik natuurlijk geen permanente
kleurstoffen.
Verrassend als demo: een schoenafdruk maken van fluorescerende stiften of
verf op donker papier. Bij gewoon licht niet te zien, de afdruk wordt pas
zichtbaar bij beschijning met UV-licht.
Heeft u veel parallelgroepen, dan kan in geval van tijdnood gebruik gemaakt
worden van gegevens van één groep. Bewaar dan de voetafdrukken op papier
en de gegevens van de tabel. Leerlingen kunnen dan met deze gegevens aan
de slag.
Antwoorden Pulsjes
1.1 Hoe zie jij eruit?
Het pulsje bij deze paragraaf is een meningsvraag, en biedt ruim gelegenheid
voor klassikale discussie. Want voor ieder antwoord valt wat te zeggen. Hoe
denken uw leerlingen over de verschillende antwoordmogelijkheden? En
waarom?
1.2 Je binnenste
Juist antwoord: B je hart en je maag
A is niet goed, want je oog maakt geen geluiden.
C is niet goed. Je lever maakt geen geluid.
1.3 Samen leven
Juist antwoord: B Waarden en normen veranderen met de maatschappij mee:
omgangsvormen zijn veranderd en bijvoorbeeld tutoyeren is tegenwoordig
gangbaar. Hierdoor ontstaat het beeld dat jongeren, en ouderen, minder
beleefd zijn. Ook over dit antwoord kunt u discussiëren met uw leerlingen.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
2
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
1.4 Je omgeving onderzoeken
Juiste antwoord: C 1400.
Toelichting: de leerlingen doen een schatting naar de orde van grootte van het
aantal plantensoorten. 1400 komt hier het dichtst bij, al is het werkelijke aantal
natuurlijk nog groter.
A en B zijn onjuist, veel te kleine aantallen.
1.5 Gegevens noteren
Juiste antwoord: C de lichaamslengte
Toelichting: Lichaamslengte is een opvallend kenmerk en ook van afstand
redelijk te schatten.
A de kleur van de ogen is alleen van dichtbij goed te zien, maar als je de
gelegenheid hebt om de dader goed te bekijken kan dit ook een opvallend
kenmerk zijn.
C tatoeages onder de kleding zijn niet te zien, dus niet handig om hier op te
letten.
Tips
1.1 Hoe zie jij eruit?
Extra Fotomodel
Het is misschien niet altijd mogelijk om uw leerlingen er op uit te sturen voor de
fotoreportage. In plaats daarvan kunt u ze bij Do-it 1.1 Maken kleren de m/v?
foto's laten maken, van andere leerlingen die voor die opdracht kleding hebben
gemaakt.
Voor een aantal jongens zal dat deze Do-it zeker interessanter maken.
1.2 Je binnenste
 Ga met de leerlingen eens kijken naar filmpjes op
www.beeldbank.schooltv.nl. Op deze filmpjes kunnen de leerlingen de
organen in hun binnenste aan het werk zien. Kies Biologie, dan het
Menselijk lichaam en vervolgens een orgaanstelsel.
 Bij deze paragraaf is het aan te raden om zowel de theorie als de do-it
en practica te doen. Leerlingen en u als docent krijgen zo een goede
indruk van de opbouw van een paragraaf, en de kenmerken van de
verschillende onderdelen daarvan.
1.3 Samen leven
Extra Peuterspeelzaalleider
Het zou heel leuk en leerzaam zijn als de leerling een dagdeel in een
peuterspeelzaal kan meedraaien.
1.4 Je omgeving onderzoeken
Parallel aan of aansluitend op dit hoofdstuk kunt u de Explore-it ‘forensisch
lab’, of gedeelten daarvan, doen. Dit is een vakoverstijgend project
(nask/bio/verzorging) waarin leerlingen veel basisonderzoeksvaardigheden
toepassen in een uitdagende context.
1.5 Gegevens noteren
 Ga met de leerlingen eens kijken naar Biobits Onderbouw. In deze
serie gaan Blok 13 en 14 over Tekenen, waarnemingen doen en met
de microscoop werken.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
3
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Hoofdstuk 2 Circus en Dans
In dit hoofdstuk leren uw leerlingen over hoe ze hun eigen lichaam kunnen
verzorgen. Ze leren over de functie en werking van botten en spieren. De
leerling leert uit welke botten het skelet bestaat. En wat de taak is van het
skelet. De leerling onderzoekt ook hoe de botten aan elkaar vast zitten en hoe
een gewricht werkt. Tot slot leert de leerling over wat genotmiddelen zijn, en
welke gevaren het gebruik ervan met zich mee brengen.
Overzicht ICT
Geen ICT paragraaf
Toelichting Practica
2.2 Botten
Practicum 1 Wat zit er in botten?
 Dit practicum is een proef waarbij de leerlingen waarnemingen met hun
eigen zintuigen doen, voelen, ruiken, zien. Hieruit moeten ze dan
conclusies trekken over lijmstof en kalk in de botten.
Practicum 2 Stevige botten?
 De leerling maakt zelf een model van botten en voert hiermee een
eenvoudig proefje uit.
 Hieruit trekt de leerling conclusies over de stevigheid van platte en
ronde botten.
2.4 Spieren
Practicum 1 De dikte van je armbuigspier
 Een practicum waarbij de leerling metingen doet bij een proefpersoon.
 Het gaat om nauwkeurig meten en het verklaren van de verschillen
tussen de proefpersonen.
Practicum 2 Welke arm is het sterkst?
 Zorg voor een ruime hoeveelheid voorwerpen (zware en minder zware)
die in de emmers gelegd kunnen worden.
 Stimuleer de leerlingen om zorgvuldig met de proefpersonen om te
gaan en nauwkeurig de tijd op te meten.
Toelichting Do-it’s
2.1 Wie maakt jou nog mooier?
Het is de bedoeling dat uw leerlingen mensen in allerlei verschillende beroepen
gaan interviewen. Het kan handig zijn als u van tevoren al geschikte mensen in
uw omgeving, of de omgeving van de school, benadert. U kunt er natuurlijk ook
voor kiezen de leerlingen het zelf te laten regelen, maar dat kost misschien te
veel tijd.
De Checklist interviewen vindt u op i-clips.
Deze opdracht is overigens heel geschikt om voor de open dagen van uw
school te laten maken.
2.2 Hebben meisjes een ander skelet dan jongens?
Bij de afronding van deze Do-it kunt u de volgende aspecten aan de orde laten
komen:
- Zien de leerlingen verschillen tussen jongens en meisjes, die veroorzaakt
worden door een verschillend skelet? Zo ja, welke?
-Misschien vind je nu nog geen verschillen, maar hoe zit dat op latere leeftijd?
Wat verandert er tijdens de groei, welke verschillen in bouw vertonen
volwassen mannen en vrouwen? Bij welke delen van het skelet verwacht je wel
verschillen, en bij welke niet? (bijv. kaken, bekken, ....)
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
4
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
2.3 Hoe soepel bewegen streetdancers?
Het werkt uiteraard heel stimulerend als je de bewegingen van jezelf of van je
groepsgenoten mag analyseren. Ook een foto van jezelf of een klasgenoot met
daarbij de namen van je gewrichten geschreven, is natuurlijk leuker dan van
een anoniem figuur. Afhankelijk van de tijd binnen een les, kunt u de fotoopdracht ook als huiswerk opgeven.
U kunt deze do-it ook uitstekend in het computerlokaal uit laten voeren. In dat
geval maken de leerlingen gebruik van foto’s van ‘échte’ streetdancers.
Afbeeldingen met zoekwoord ‘streetdance’, levert al een schat aan bruikbare
foto’s en videofragmenten, bijvoorbeeld de site
http://www.digischool.nl/ckv1/dans/STREETDANCE.htm
In plaats van de foto’s uit te laten printen en in het werkboek te plakken, kunt u
de leerlingen de opdracht ook volledig digitaal laten maken. Ze kunnen dan de
foto(‘s) in paint of ander tekenprogramma plakken, en de tekening dan
voorzien van bijschriften, en, nog mooier, plaatjes van de diverse gewrichten.
2.4 Hoe zet je kracht met je arm?
De leerlingen doen waarnemingen aan hun armspieren tijdens het uitvoeren
van bewegingen. Daarbij denken ze na over het verloop van de armbeweging
tijdens het kogelstoten.
Motiveer de leerlingen om zorg te besteden aan het maken van het model.
Laat de leerlingen de modellen onderling vergelijken.
2.5 Eén pilsje moet toch kunnen?
LET OP: bij het onderzoeken van genotmiddelen is het nadrukkelijk niet de
bedoeling dat leerlingen hier daadwerkelijk mee in aanraking komen! Ook
wordt deze suggestie misschien gewekt in het lijstje 'benodigdheden', er wordt
bedoeld dat informatie hierover op bijvoorbeeld internet moet worden gezocht.
Als u er voor kiest om de leerlingen wel concreet iets te laten onderzoeken,
kunt u hier natuurlijk koffie, chocola enzovoort voor gebruiken.
Antwoorden Pulsjes
2.1 Jezelf verzorgen
Juiste antwoord: B computergames, chatten en internetten
Jongeren besteden minder tijd aan A sport, gym en dans en C make-up,
kleding en naar de kapper gaan.
2.2 Botten
Juiste antwoord: C meer dan 25 botjes in een hand.
Toelichting: A en B zijn onjuist, er zitten 27 botjes in de hand.
2.3 Botten bewegen
Juiste antwoord: C vingers en tenen
Toelichting: veel bewegingen mogelijk door het grote aantal botjes en
gewrichtjes.
A en B hebben minder mogelijkheden tot beweging.
2.4 Spieren
Juiste antwoord: B je bilspieren
Toelichting: deze zijn groter en zwaarder dan A en C.
2.5 Genotmiddelen
Juiste antwoord: C In een cocktail zit meestal minstens even veel alcohol als in
een glas bier of wijn.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
5
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Tips
2.1 Jezelf verzorgen
Vraag bijvoorbeeld als gastdocent een tandarts(assistent(e)),
schoonheidsspecialist(e) of iemand met een vergelijkbaar beroep. Zij/hij kan
dan ook iets over haar beroep vertellen. Natuurlijk laat u uw leerlingen van
tevoren vragen bedenken.
2.2 Botten
 Ga met de leerlingen eens kijken naar Biobits Onderbouw. In deze
serie gaat Blok 57 over het geraamte.
 Laat de leerlingen kijken naar korte filmpjes over het skelet op
www.beeldbank.schooltv.nl (menselijk lichaam, geraamte – bouw).
 Doe samen met uw leerlingen deze paragraaf op de computer.
2.3 Botten bewegen
 Laat de leerlingen kijken naar korte filmpjes over het skelet op
www.beeldbank.schooltv.nl (menselijk lichaam, geraamte – werking).
 Gewrichten worden ook in machines gebruikt. Laat de leerlingen de
toepassingen van gewrichten bij machines en gereedschappen zien.
Leerlingen zien technische toepassingen van gewrichten in het
dagelijks leven.
2.4 Spieren
 Bekijk met de leerlingen ook eens spieren bij dieren. Bijvoorbeeld
spieren en pezen in kippenvleugeltjes of ledematen van andere dieren.
 Laat de leerlingen op internet opzoeken welke spiergroepen je allemaal
kunt trainen. Op fitness-island.com zijn allerlei trainingsoefeningen en
schema’s te vinden. Ook de anatomie is te zien waarbij de
verschillende spierbundels oplichten als de muis erover heen gaat.
2.5 Genotmiddelen
LET OP: bij het onderzoeken van genotmiddelen is het niet de bedoeling dat
leerlingen hier daadwerkelijk mee in aanraking komen! Als u er voor kiest om
de leerlingen wel concreet iets te laten onderzoeken, kunt u hier natuurlijk
koffie, chocola enzovoorts voor gebruiken.
Bij het Trimbos-instituut kunt u talloze voorlichtingsfilms en –boeken over gok-,
drugs- en alcoholverslaving aanvragen, die speciaal ontwikkeld zijn voor
jongeren. De videobanden maken deel uit van het project ‘De Gezonde School
en Genotmiddelen’ van het Trimbos-instituut (o.a. i.s.m. de GGD) voor het
voortgezet onderwijs en het project 'Weet wat je doet' van het CAD Drenthe
voor de preventie van verslaving in de jeugdhulpverlening. Kijk voor meer
informatie op: www.trimbos.nl en www.dgsg.nl.
Bij Stichting Drugsinformatie en Preventie voor Jongeren kunt u terecht voor
meer informatie over drugsverslaving onder jongeren. Ook zijn hier talloze films
verkrijgbaar. Kijk voor meer informatie op: www.stichtingdpj.nl.
Voor meer informatie over roken, kunt u terecht op www.stoppenmetroken.nu
en www.stivoro.nl.
Het is interessant om hier een gastdocent voor uit te nodigen. U kunt er ook
voor kiezen om de leerlingen (evt. anoniem) een vragenlijst in te laten vullen
over drugsgebruik.
Verdieping Je lijf in evenwicht
Laat de leerlingen attributen meenemen die ze bij hun sport gebruiken. Deze
kunnen ze in de klas laten zien en er over vertellen.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
6
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Hoofdstuk 3 Ik maak contact!
Je maakt op allerlei manieren contact met je omgeving. Daarvoor gebruik je je
zintuigen. In dit hoofdstuk leren de leerlingen welke zintuigen ze hebben, hoe
ogen en oren werken, en hoe contact te maken met mensen in de omgeving.
Overzicht ICT
De paragraaf 3.1 Waarnemen kan in plaats van uit het boek, volledig op ICT
(i-clips) worden gemaakt.
De Test jezelf op paragraaf niveau vindt u in het leerwerkboek.
Daarnaast vindt u op i-clips een ICT-oefentoets over het complete hoofdstuk.
Toelichting Practica
Geen Toelichting Practica
Toelichting Do-it’s
Do-it 3.1 Hoe goed voel je met je handen?
In deze Do-it maakt de leerling kennis met het tastzintuig. De leerling gaat met
zijn hand in een black box en probeert op de tast na te gaan welke voorwerpen
er in zitten. Vervolgens maakt de leerling een poster met de gevoelde
voorwerpen. Als afwisseling voor de black box kunt u de leerlingen braille laten
voelen, en ze vervolgens het woord laten lezen dat er bij hoort. Daarna geeft u
ze een nieuw braille woord en de bijbehorende betekenis. Nu kunnen de
leerlingen proberen of ze op de tast de twee verschillende woorden herkennen.
Do-it 3.2 Kun jij je oog namaken?
In deze Do-it maakt de leerling een tekening en een model van het oog, en
leert op deze wijze hoe het oog werkt en hoe het er van binnen uit ziet. Eerst
wordt, met behulp van een spiegel, een tekening van het eigen oog gemaakt.
Vervolgens wordt met een ping-pong balletje een model van het oog gemaakt.
Om wat dieper in te gaan op hoe het oog op prikkels reageert, kunt u de
leerlingen (in tweetallen) naar elkaars ogen laten kijken in verschillende
(licht/donker) situaties. Op deze manier kunnen ze zien hoe de lens van grootte
verandert wanneer er meer of minder licht in valt.
Do-it 3.3 Hoe krijg je piepende oren?
Bij deze Do-it maakt de leerling een poster met de onderdelen van het oor in
de juiste volgorde. Op deze manier krijgt de leerling inzicht in de werking van
het oor en de weg dat geluid aflegt zodra het het oor heeft bereikt. Ook kunt u
de leerling zelf oorbeschermers laten maken.
Do-it 3.4 Spreekt jouw lichaam?
In het 'Hints'-spel in deze Do-it moeten de leerlingen een aantal bekende
spreekwoorden en uitdrukkingen uitbeelden. U kunt ze er zelf extra
spreekwoorden bij laten bedenken. En hoe zit het met kinderen met een
andere culturele achtergrond? Kennen zij deze uitdrukkingen, en hebben zij
misschien andere die Nederlandse kinderen niet kennen?
Antwoorden Pulsjes
3.1 Waarnemen
Juiste antwoord: B Ze hebben de armen om zich heen geslagen
3.2 Oog
Juiste antwoord: B Door je oogspieren
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
7
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
3.3 Oor
Juiste antwoord: C Door een bepaalde dans te vliegen
3.4 Omgaan met elkaar
Juiste antwoord: B Woorden, gezichtsuitdrukkingen en lichaamshouding.
Tips
3.4 Omgaan met elkaar
Contact via internet is tegenwoordig heel gewoon. Een aantal opdrachten uit
paragraaf 3.4 gaan hierover.
Informatie over veilig internetgebruik vindt u op:
www.veiliginternet.metlinks.nl
www.digibewust.nl
www.clicksafe.be
Pesten
Ouders en school kunnen een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van en
reageren op pesten. Pesten is echter vaak moeilijk op te lossen en soms kan
er zelfs nog meer schade worden aangericht. Het is belangrijk om (ook tijdens
andere lessen!) aandacht te besteden aan verschillen tussen mensen en de
nadruk te leggen op het respecteren van de ander. Als u in uw klas signaleert
dat er gepest wordt, kunt u er bijvoorbeeld rekening mee houden als de
groepen voor rollenspellen, presentaties en groepsopdrachten (bijv. practicum
1.1) worden ingedeeld.
Voor meer informatie over bijvoorbeeld digitaal pesten, kunt u kijken op de
campagnesite van SIRE: www.stopdigitaalpesten.nl.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
8
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Hoofdstuk 4 Dieren verzorgen
Waar planten zijn, zijn dieren. Maar hoe gedragen die dieren zich? Wat is
gedrag eigenlijk? En wat eten dieren? In dit hoofdstuk leert de leerling leert wat
een voedselweb, voedselketens en een voedselkringloop zijn, en hoe dieren en
mensen leren en communiceren. De leerling leert wat gedrag is en hoe het
ontstaat. Niet alleen menselijk gedrag, maar ook gedrag bij dieren wordt
behandeld.
Overzicht ICT
De paragrafen 4.1 Eten of gegeten en 4.4 Leren kunnen in plaats van uit het
boek, volledig op ICT (i-clips) worden gemaakt.
De Test jezelf op paragraaf niveau vindt u in het leerwerkboek.
Daarnaast vindt u op i-clips een ICT-oefentoets over het complete hoofdstuk.
Toelichting Practica
Geen Toelichting Practica
Toelichting Do-it’s
Do-it 4.1 Wie eet wie?
Bij deze Do-it maakt de leerling kaarten met daarop de eetgewoontes van
dieren. De leerling maakt kennis met de voedselketen en leert hoe planten en
dieren aan hun voedsel komen. U kunt de leerlingen vragen of er in de
dierenwereld ook vegetariërs zijn. Kunnen ze voorbeelden geven? Moeten
deze dieren dan ook vervangend voedsel eten, of is dat niet nodig? En is het
goed dat er ook vlees etende dieren zijn? Waarom?
Do-it 4.2 Hoe laat je afval verdwijnen?
Deze Do-it bestaat uit twee delen: een test en een folder maken. In de test
wordt de afbraak van groente en schillen onderzocht. Vervolgens wordt hiervan
een folder gemaakt. De leerling krijgt inzicht in hoe in de natuur afval
afgebroken wordt. Als aanvulling op deze Do-it kunt u de leerling ook laten
onderzoeken of “menselijk” afval afgebroken wordt. Denk hierbij aan plastic,
papier, blikjes, etc. Wat gebeurt er met deze producten in de natuur? Waarom
is het onverstandig om zo maar alle afval in de natuur achter te laten?
Do-it 4.3 Hoe reageer jij?
In deze Do-it voeren de leerlingen een toneelstukje op. In de toneelstukjes
komen verschillende vormen van gedrag aan de orde. Gedrag is vaak een
reactie op een prikkel. De leerling krijg inzicht in prikkels en het daaruit
voortkomend gedrag. Er kunnen verschillende situaties aan bod komen. Ook
kunt u de leerlingen eerst laten spelen hoe ze zelf op bepaalde situaties
(prikkels) zouden reageren, en vervolgens de leerlingen op dezelfde situatie
anders laten reageren. Hierdoor wordt de leerling zich bewust van zijn of haar
gedrag, en leert nadenken over andere gedragsvormen.
Do-it 4.4 Aapt een aap echt na?
Bij deze Do-it analyseren leerlingen het gedrag van een aap, aan de hand van
een film over apen. Het gaat hier om het leerproces van apen, wat hebben ze
geleerd en hoe (door beloning, straf, inzicht, etc) en wat is aangeboren
gedrag? Vervolgens gaan de leerlingen voor zichzelf na wat ze hebben
aangeleerd, en wat is aangeboren. Hoe hebben ouders de leerlingen bepaalde
dingen bijgebracht, (door middel van straf of beloning?), en hoe hebben
leerlingen zichzelf dingen aan geleerd?
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
9
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Do-it 4.5 Hoe praten dieren?
In deze Do-it maken de leerlingen een kwartetspel over lichaamstaal van
dieren. Wat zeggen verschillende houdingen over de dieren? Aan de hand van
het kwartetspel lezen de leerlingen de lichaamstaal van dieren. Communiceren
mensen eigenlijk ook door middel van lichaamstaal? U kunt de leerlingen laten
raden hoe iemand zich voelt door naar de lichaamstaal te kijken. Om de beurt
beelden leerlingen een bepaald gevoel uit, en mogen de andere leerlingen
raden om welk gevoel het gaat
Do-it 4.6 Hoe leven dieren samen in een groep?
Voor deze Do-it maken de leerlingen een muurkrant over het gedrag van
groepsdieren, en houden daar een korte presentatie bij. Hierbij komen
aspecten als rangorde, leider, dreiggedrag e.d. aan de orde. De leerlingen
krijgen inzicht in samenwerking. Ze leren dat een taakverdeling belangrijk is
voor een goede samenwerking. Als aanvulling op de Do-it kunt u de leerlingen
vragen welke rol ze bij zichzelf vinden passen, en waarom. Waarom is iemand
bijvoorbeeld een leider, en welke eigenschappen horen daarbij? Daarnaast
kunt u de leerlingen vragen welk rol ze hadden bij het maken van de
muurkrant, en of de andere leerlingen dat ook zo zien.
Antwoorden Pulsjes
4.1 Eten of gegeten worden?
Juiste antwoord: B Schildpadden
4.2 De voedselkringloop
Juiste antwoord: C 100 kilo
4.3 Gedrag
Juiste antwoord: D 36000
4.4 Leren
Juiste antwoord: C Hij komt een visje opeten
4.5 Lichaamstaal
Juiste antwoord: C Haar schouders hangen naar beneden.
4.6 Samenwerken
Juiste antwoord: C Hij staat buitenspel
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
10
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Hoofdstuk 5 Keuzemenu
In dit hoofdstuk leer je over eten en proeven. Wat is gezonde voeding? Wat
zijn voedingsmiddelen, bouwstoffen en voedingsvezels? De Schijf van Vijf van
het Voedingscentrum wordt besproken. Ook wordt uitgelegd hoe mensen
proeven en ruiken. En bij dat alles komen ook nog eens de verschillen tussen
verschillende (eet)culturen aan bod.
Overzicht ICT
De paragraaf 5.5 Genoeg, te veel, te weinig kan in plaats van uit het boek,
volledig op ICT (i-clips) worden gemaakt.
De Test jezelf op paragraaf niveau vindt u in het leerwerkboek.
Daarnaast vindt u op i-clips een ICT-oefentoets over het complete hoofdstuk.
Toelichting Practica
Geen Toelichting Practica
Toelichting Do-it’s
Do-it 5.1 Bloemkool als ontbijt?
Ook deze Do-it levert een mooi eindproduct wat u bij een open dag van uw
school kunt laten zien. En u kunt een prijs uitloven voor het slimste ontwerp:
met de vlag van Japan als placemat zijn uw leerlingen zo klaar...
Mocht het plastificeren van alle placemats niet gaan met uw budget, dan kunt u
er een prijsvraag van maken: alleen de mooiste placemat wordt geplastificeerd.
Do-it 5.2 Waardoor proef je weinig met je neus dicht?
In deze Do-it wordt onderzocht of het dichtknijpen van de neus invloed heeft op
het proeven van smaken. De leerlingen maken een schema met drankjes en
voedingsmiddelen die ze wel of niet proeven met hun neus dicht. Om verder in
te gaan op het ervaren van smaken kunt u de leerling iets zoets, zouts, zuurs,
en bitters laten proeven. Vervolgens kunt u vragen of de leerlingen konden
merken met welke delen van de tong welke smaken werden geproefd.
Do-it 5.3 Doen we het menu in de koffer?
De leerlingen maken een menu met behulp van de Schijf van Vijf. Daarnaast
vullen ze een menu in voor een vegetariër. Maar lukt het ook voor iemand met
een voedselallergie, bijvoorbeeld voor lactose of gluten? Of misschien heeft
een van uw leerlingen een bijzondere voedselbehoefte of gewoonte waarvoor
de klas een menu kan ontwerpen.
Do-it 5.4 Waar groeien vegetariërs van?
Voor deze Do-it gaat de leerling een folder maken over bouwstoffen in voedsel.
Er wordt extra aandacht gegeven aan de voeding van een vegetariër. Laat de
leerling onderzoeken welke bouwstoffen in welk voedsel zitten. Bij deze
opdracht wordt er extra aandacht geschonken aan de vegetariër; welke
producten kan een vegetariër eten om voldoende bouwstoffen binnen te
krijgen?
Ook kunt u de leerlingen laten focussen op mensen met een tekort aan
bepaalde bouwstoffen, bijvoorbeeld: wat voor voeding moeten mensen met
bloedarmoede, of lactose- of gluten allergie eten?
Do-it 5.5 Waar en wat eet een ander?
Uw leerlingen maken een poster om gezonde eetgewoonten in een voor hun
vreemde cultuur te stimuleren. Welke culturen zijn vertegenwoordigd in uw
klas? Misschien kunnen uw leerlingen elkaar verder helpen!
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
11
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Antwoorden Pulsjes
5.1 Eetgewoonten
Juiste antwoord: C Gezond en gevarieerd eten is tijdens de groei en bij ziekten
belangrijk.
5.2. Proeven en ruiken
Juiste antwoord: Eigen antwoord
5.3 Voedingsstoffen
Juiste antwoord: A Afvalstoffen goed wegspoelen en je zo minder spierpijn
krijgt.
5.4 Bouwen
Juiste antwoord: A 1000 kilo
5.5 Genoeg, te veel, te weinig
Juiste antwoord: B Ontbijten is belangrijk. Je hebt zeker 12 uur niets gegeten
en zo krijg je energie.
Tips
Handige folders/brochures voor dit hoofdstuk zijn verkrijgbaar bij het
Voedingscentrum. Kijk voor meer informatie op www.voedingscentrum.nl. Op
deze website vindt u ook links naar verschillende sites van
overheidsinstellingen, consumenten- en non-profitorganisaties.
Op bijvoorbeeld de site van de Nederlandse hartstichting (www.hartstichting.nl)
is ook informatie te vinden over gezonde voeding. Ook kunnen leerlingen hier
zelf hun BMI (Body Mass Index) bepalen.
5.5 Genoeg, te veel, te weinig
Wat zijn eetstoornissen?
Voor brochures en folders over dit onderwerp kunt u zich wenden tot Stichting
Anorexia en Boulimia Nervosa. Voor meer informatie zie: www.sabn.nl. Hier
zijn ook adressen van zelfhulpgroepen en dergelijke te vinden.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
12
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Hoofdstuk 6 Planten
Overal om je heen zie je planten: groot, klein, felgekleurd, onopvallend. In dit
hoofdstuk leert de leerling over planten. Hoe zien planten er van binnen en
buiten uit, hoe groeien ze vanuit een zaadje, wat hebben ze nodig om te
groeien? Daarnaast komen ook bloemen, bestuiving en bevruchting aan bod.
Overzicht ICT
De paragraaf 6.3 Planten maken kan in plaats van uit het boek, volledig op ICT
(i-clips) worden gemaakt.
De Test jezelf op paragraaf niveau vindt u in het leerwerkboek.
Daarnaast vindt u op i-clips een ICT-oefentoets over het complete hoofdstuk.
Toelichting Practica
Geen Toelichting Practica
Toelichting Do-it’s
Do-it 6.1 Welke kleuren hebben planten?
In deze Do-it maken de leerlingen een kleurenwaaier van gekleurde
plantenonderdelen, en bekijken ze plantencellen. Verschillende aspecten van
het biologisch onderzoek komt hierbij aan bod: veldwerk (planten zoeken),
tekenen, preparaten maken en bekijken onder de microscoop, en dit
schematisch weergeven. De leerling krijgt inzicht in verschillende onderdelen
en de kleuring van de plant. Daarnaast kunt u de leerling vragen waarom
bijvoorbeeld asperges en witlof allebei wit zijn, en of er ook groene asperges of
groenlof bestaan. Wat zijn de overeenkomsten tussen de groeiomstandigheden
van deze planten? Misschien kunt u iemand uitnodigen die asperges en/of
witlof verbouwt, en die het een en ander over de groei van deze planten uitlegt,
of eventueel zelf met de leerlingen naar asperge/witlof kweker gaan.
Do-it 6.2 Ontstaan grote bomen uit grote zaden?
Bij deze Do-it maken de leerlingen een poster van zaden en de planten die
eruit groeien. De leerling gaat daarbij onderzoeken of een grote plant ook uit
een groter zaadje komt. Eerst gaat de leerling in de omgeving op zoek naar
zaden, hiervan worden tekeningen gemaakt, en vervolgens wordt onderzocht
hoe de bijbehorende volwassen plant eruit ziet. Ook kunt u de leerling op het
internet laten zoeken naar de hoogste boom ter wereld. Hoe hoog is deze, en
hoe groot is het zaadje waaruit de boom groeit?
Do-it 6.3 Waardoor zitten er pitjes in een appel?
In deze Do-it maken de leerlingen een poster van de ontwikkeling van een
appel. Op deze manier krijgt de leerling inzicht in de groei van een appel.
Misschien kunt u, ter ondersteuning van de paragraaf ‘planten maken’ een
bloem meenemen, waarin de leerling de meeldraad, de stamper, het
kroonblad, etc kan zien. Daarnaast kunt u de leerlingen een vleesetende plant
laten zien en hierbij enkele vragen stellen: hoe werkt het, waarom komen de
vliegen naar de plant toe, wordt deze plant door insecten of door de wind
bestoven, etc.
Do-it 6.4 Hoe eet en drinkt een plant?
Bij deze Do-it gaan de leerlingen een informatiekaart maken voor een
natuurmuseum. Op deze kaart laten de leerlingen zien hoe planten eten. Een
plant wordt geanalyseerd en nagetekend. Hierdoor leert de leerling hoe planten
eten en drinken. Net als bij de vorige Do-it, kunt u ook bij deze
Do-it een vleesetende plant meenemen, en dieper ingaan op de reden waarom
de plant vliegen eet, en hoe dat in zijn werking gaat. Ook kunt u de leerlingen
laten nadenken over wat er gebeurt als een plant teveel water krijgt.
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
13
Explora biologie-verzorging 1 vmbo-basis Docentenhandleiding hoofdstuk 1-6
Do-it 6.5 Kun je een plant vetmesten?
Voor deze Do-it gaan de leerlingen een gebruiksaanwijzing maken voor het
kweken van planten. Ook maken ze een schema van plantensoorten en hun
reservevoedsel. Uiteindelijk krijgt de leerling inzicht waaruit het voedsel van
een plant bestaat, waar ze dit voedsel vandaan halen, en waarom een plant
licht nodig heeft.
Antwoorden Pulsjes
6.1 Planten bekijken
Juiste antwoord: C De stengel; groeit onder de grond.
6.2 Planten groeien
Juiste antwoord: B Doperwten
6.3 Planten maken
Juiste antwoord: C Door de geur
6.4 Planten eten
Juiste antwoord: B De plant heeft weinig voedingsstoffen
6.5 Suikerfabrieken
Juiste antwoord: B Bladeren
 2008 Noordhoff Uitgevers bv
14