Jeroen Warner

Internationaal
Water conflict
een fluide concept
Jeroen Warner
Docent Rampenstudies
Wageningen Universiteit
Wateroorlog? Watervrede?
Scientists Say: Risk of Water Wars Rising
SWEDEN: August 23, 2004
STOCKHOLM - The risk of wars being fought over water is rising because of explosive global population growth and widespread
complacency, scientists said.
"We have had oil wars," said Professor William Mitsch. "That's happened in our lifetime. Water wars are possible."
Scientists at the World Water Week conference which began on Sunday in Stockholm said that ignorance and complacency were widespread in
wealthier countries.
"I don't know what will shake these regions out of complacency other than the fact there will be droughts, pestilence and wars that break out over
water rights," said Mitsch, professor of natural resources at Ohio State University.
Mitsch told Reuters potential flashpoints included the Middle East.
"Continuing on our present path will mean more conflict," a report by International Water Management Institute (IWMI) said.
With the world's population growing at exponential rates there was extreme pressure on water supplies to provide drinking water and food, said
scientists at the Stockholm gathering.
"In 2025 we will have another two billion people to feed and 95 percent of these will be in urban areas," said Professor Jan Lundqvist of Stockholm
International Water Institute.
The answer was sustained investment in infrastructure.
An estimated $80 billion was invested each year in the water sector, but this needed to at least double, said Professor Frank Rijsberman, the
IWMI's director general.
"I think if I look at the numbers I can't immediately see a way out over the next few years," said IWMI report co-author Dr David Molden. "I think we
will reach a real crisis."
Story by Patrick McLoughlin
Water conflict gaat niet om drinkwater
3 liters schoon drinkwater p.p. veelal moeiteloos te realiseren
 120 l voor wassen, koken, tuinieren
 1000 l voor voedselproductie

Tussen staten?



Waterconflict
Geen wateroorlogen Babyloniërs (Sennacherib)
‘Water war’ meestal om andere redenen: historische
strijd om territorium, leaderschip..
Schaarste?


Zelden absolute schaarste
Boliviaanse ‘ wateroorlog’ (waterrel): waterkwaliteit en
waterrechten
Wereldwatercrisis => Wereldvoedselcrisis?
Machine
Decreased yields

De Wijk heeft een punt als hij laat zien dat in
gebieden waar veel grondstoffen, energie,
voedsel en dergelijke vandaan komen, water
vaak juist een schaars goed is. Landen die
ondemocratisch en/of instabiel zijn – betiteld als
fragiele staten – vormen vaak ook clusters,
waardoor problemen in één land gemakkelijk
overslaan op de hele regio.
14 August 2000
World Commission On Dams Chair Challenges "Water War" Rhetoric
Winner of 2000 Stockholm Water Prize Asmal takes on global theory that water scarcity leads to conflict
STOCKHOLM, Monday, Aug. 14 -- In a policy address before the Stockholm Water Forum, World Commission
on Dams Chair Prof. Kader Asmal today questioned the motivations and basis for a widespread doctrine that
drives foreign policies and global aid: Prevention of Water Wars.
After reviewing the bleak facts about water scarcity, and acknowledging how that leads to stress, Asmal argued
that there is no basis for spreading alarm, mobilising, strengthening borders or launching unilateral top-down
campaign. All of which have been advocated by global experts.
Officials from the US Department of the Defense, CIA, State Department and White House met to consider the
international implications of water conflicts. The result, was a multimillion dollar agenda to resolve global water
disputes, on grounds, said the Secretary of State, that "As competition for water intensifies, further
disagreements over access and use are likely to erupt."
"With all due respect to my friends," said Asmal, "have battles ever been fought over water? Is water scarcity a
casus belli? Does it divide nations? The answer is no, no and no. Indeed, water, by its nature, tends to induce
even hostile co-riparian countries to co-operate, even as disputes rage over other issues. The weight of historical
evidence demonstrates that organised political bodies have signed 3600 water related treaties since AD 805. Of
seven minor water-related skirmishes, all began over non-water issues. "
"There is some value to sensational Water War rhetoric," Asmal acknowledged. "Alarmists awaken people to the
underlying reality of water scarcity, and rally their troops to become more progressive and interdependent. By
contrast, to challenge that rhetoric is to risk making us passive about the status quo, or delay needed innovations
or co-operation...
But the Water War rhetoric must not replace the vacuum left by the Cold War's end. If the 'water's-for-fighting'
chorus is off key, its disharmony affects lives as well. It shifts energy and resources from local priorities to foreign
affairs. It scares off investment where it is most in need. It reshuffles priorities, delays implementation of policy. It
is easier to ignore their thirst than to divert attention to potential foreign threats, real or imagined. Easier, not
better. To help the poor and weak, let us together reform our unstable, consumptive habits to share limited
supplies…"
Een kwestie van geloof…


Malthusianen

Determinisme

Cornucopians
‘Ingenuity’ kan
determinisme
doorbreken
Rijnverdrag

Vervuiling door kalium en zware metalen

Crisis maakt samenwerking mogelijk
• 1970s Rijn biologisch doodverklaard
• 1980s Seveso
Omgaan met stress... Leidt
schaarste tot oorlog?







Vechten
Stelen
Besparing
Regulering/reallocatie
Het probleem ontkennen
Het probleem verplaatsen
Uitputting
Watervrede?



Wolf: veel meer akkoorden dan strijd om water
Kistin/Phillips: maar wat betekent het in de
praktijk? Na eerste stappen loopt het vast
Internationaal waterrecht nog steeds
onderontwikkeld: na Gabcikovo Nagymaros geen
grote rechtszaken, terwijl er genoeg reden tot
klagen is.
Geen oorlog, geen vrede?
Wateroorlog



Populair in jaren ‘ 90,
nu terug als
‘klimaatoorlogen’
(Wenzel 2008)
Geen empirische
onderbouwing
Hydro-conflict als proxy
voor iets anders?
Watervrede



Veel verdragen, weinig
follow-up
Heel weinig multilaterale
afspraken
Regimes eenvoudig te
omzeilen
Wateroorlog in recente geschiedenis nog
nooit voorgekomen


1967 ging niet (alleen) om Syrisch/Jordanees
omleidingsproject
De enige media-genieke‘wateroorlogen’ vonden
plaats in| Bolivia (Cochabamba) en Gujarat
(Narmada) maar dat ging om burgerverzet tegen
water projects
Conflictfactoren
Gleick’s vier conflictvoorwaarden
a- Mate van gedeeldheid van water
b- Weinig alternatieven voor diversificatie
c- Bevolkingsdruk neemt toe
d- Regionale machtsasymmetrie




Realpolitik: Bovenstromers hoeven niet samen te
werken met benedenstromers
Liberalen: maar onvermijdelijke botsing
t.g.v.interdependentie
Bovenstromers gebruiken hun water om macht te
verkrijgen; benedenstromers gebruiken hun
macht om water te verkrijgen
Zee of strategisch kanaal geeft benedenstromers
hindermacht
Nederlands-Belgische wateroorlog?



Belgie: 71,3 % van landoppervlak in
internationaal stroomgebied (Nederland 33%)
Belgie ’fragile state’?
Historische grieven: afsluiting Schelde 250 jaar,
Nederland bepaalt de voorwaarden; betoont zich
onbetrouwbare contractpartner bij Scheldevisie
(door two-level game rond Hedwigepolder)
Westerschelde
(L’escaut)
Schelde- estuarium

Vlaams-Nederlands leerplatform (OAP) met
publieke, private en NGO-actoren

Binationaal NGO platform is voorloper (1998)

Pragmatische deal

Te elfder ure trekt Nederland zich terug, België
doet aan ‘linkage politics’
Low
Low
Non-politicised
Conflict Intensity
Securitised /
Opportunitised
Violised
High
1843 –
1948?
15851843
Politicised
High
Cooperation Intensity
Confrontation
of Issue
Ad hoc
Technical
Risk-averting
Risk-taking
1948- 2002- 1998
2000
(natuurorgs)
2004?
ontpoldering
2001/2 klimaat
Table 1 – The Water
Event Intensity Scale
(Yoffe, et al. 2001: 71)
scale
event description
7
Voluntary Unification into one nation
6
Major Strategic Alliance (International Freshwater Treaty)
5
Military, Economic or Strategic Support
4
Non-military Economic, Technological or Industrial Agreement
3
Cultural or Scientific Support (non-strategic)
2
Official Verbal Support of goals, values, or regime
1
Minor Official Exchanges, Talks or Policy Expressions – mild verbal support
0
Neutral or non-significant acts for the inter-nation situation
-1
Mild Verbal Expressions displaying discord in interaction
-2
Strong Verbal Expressions displaying hostility in interaction
-3
Diplomatic-Economic Hostile Actions
-4
Political-Military Hostile Actions
-5
Small Scale Military Acts
-6
Extensive War Acts causing deaths, dislocation or high strategic costs
-7
Formal Declaration of War
The Nile: 6617 km
1960s – 1970s Egypte wisselt 2x van
blok uit gewin: Assoeandam, Nijlinitiatieven

‘De Wereldbank heeft Egypte meer nodig dan
de Egypte de Wereldbank nodig heeft

Blue Nile: Egypt, Sudan, Ethiopia



Oostel



1906: colonial treaty with Menelik II
1920: Britsh-Egyptian treaty; no upstream
‘arrest’:
1959: Treaty with Sudan, not Ethiopia
White Nile: Egypte, Sudan, Oeganda,
Tanzania, Rwanda, Burundi
Mainly interested in hydropower.. But
threatening to change terms
Uganda and Kenia waking up
Bovenstroomse staat altijd
hegemoniaal?
River
Country
Riparians
Hydrostrategic
position
Euphrates
Turkey
3
Upstream
Nile
Egypt
10
Downstream
Israel
Jordan
4
mid-stream
Egyptes $100bn New Valley Project
North Sinai project
(Northern Sinai Agricultural Development Project, NSADP)
/
‘New Civilization’
\
El Salaam channel
Toshka:& spillway
/
Southern Valley Project
\
Al-Oweinat&New Valley Oases
Problems with Sudan



Disputed territory
Sudan accuses Egypt of supporting Southern
secession
Egypt accuses Sudan of attack on Mubarak in
1995
Why New Valley megaproject?






Mubarak’s pyramid - legacy
Uniting North and South
Stretching deeper into disputed territory (Halaib
triangle with Sudan)
Making space for crowded population
Creating facts on the ground
Utilising excess flows rather than wasting them
Egypt’s hegemonic strategy


´Global´ UN, World Water Forum, World Bank
Regional: Leader of the Arab world
Basin: creating regime, Nile Basin Initiative,
UNDP & WB support: $ 100 mn in project
But: No subtractive use (irrigation) only projects that
don’t divert water (hydro-energy) or augment flow
(canalisation of Sudd marches in Sudan)
Two-chessboard strategy
External strategy



Stick: Sticking to
colonial treaties, preventing upstream
development; confrontational language
Carrot: collaborative
projects
Powerful friends: US
Internal strategy



Stick: tight control of
opposition
Carrot: Employment
creation
Integration of North &
South Egypt
Sudan: Jonglei project in Sudd
Channel to avoid massive evaportation in marshes
 Sudan agrees with plan as thank-you for Egyptian help to
regime & would provide better transport
 Jonglei resisted by South as
- it impedes movement of humans and cattle for Dinka,
Nüer
- It deprives the south of hydraulic mission
In 1983 project comes to a standstill after SPLA attacks

Mubarak’s regendans



New Valley project alleen mogelijk als er (te)veel
binnenkomt, bijv. 1997-2000
Maar … 1978-1988 grote droogte
1959 Full Utilisation of the Nile verdrag met
Sudan
- nu: nieuw verdrag zonder 1959 te wijzigen?
Other upstream states



Mainly interested in hydel
Over time irrigation may be an ambition
Refular threats to cancel colonial agreements
Is it all a show ?



Protests; unratified treaties
Technical cooperation goes on
Making a noise attracts international sponsors ..
E.g. World Bank,. UNDP-sponsored Nile Basin
Initiative
The River Jordan
R Jordan:
5 oeverburen
Golan Heights &
bovenstroom Jordaan
betwist tussen Israel,
Syria and Lebanon
West bank: van wie zijn de
aquifers?
Gaza: bremzout drinkwater





Struggle for ideas.. en achterliggende constellaties
Watervrede
Wateroorlog
Water (contra)hegemonie
Watermanifest: Groep van Lissabon (Petrella)
Anti-privatisering, water als gemeenschappelijk erfgoed, lokaal beheer,
tegen grote dammen
Niet coherent in compositie en agenda
World Water Forum in IV (Mexico) en V (Istanbul) is een arena hiervoor
Venezuela, Bolivia tegen de mondiale consensus
Hydro-Hegemonie (Zeitoun & Warner 2006)



Grieks: hegemoon = gids, leider
Niet hetzelfde als dominantie: Mix van harde (dwang) en
zachte (overtuigingskracht, ideeen) vormen van power
Meerlagige strijd, lagen werken op elkaar in (‘layer cake’)
‘the authoritative leadership of a riparian actor or actors,
shaping discourses, values and the understanding as well
as the ordering, including the positioning of other weaker
riparian actors, of the (sociotechnical) water system".
Hydro-hegemony

Autoriteit
- organiseren van fora
- ruimhartigheid, giften
- Succes prikkelt tot ambitie
Hegemonale macht brengt aparte lusten en lasten
Zijn er aardige hegemonen?
Leider of bullebak (dwang)?
Euphraat-Tigris bekken





Gelaagd schaakbord
Internale kolonisatie van
hulpbronnen
Turkse staat vs Koerdenu
Turkije vs. Syrie en Irak
Globale ‘ overlay’ :
Amerikaanse dominantie in
de regio
Turkijes hegemoniale strategies

´Global´



Omhoog: herleving Ottomaans rijk - aspiratie 21ste eeuw wordt
´Turkish´ century
Omlaag: Mondiaal kapitaal zoekt zich een weg
Regionaal
Europe - major concessies mensen rechten, appaisement met Griekenland
M Oosten – alliantie met Israel, rapprochement met anderen
C Azie– (vs Russia, Iran) culturele hegemonie

Basin Gap
Staat eenheidsstaat, incorporeren Koerden met wortel en stok
‘passieve revolutie’: liberalisering van watersector voor fondsen en
interne controle
GAP
Case in point:
Ilisu Dam Private
(HEPP, 1200 MW, 182 m
long, 135 m high,
commissioned 1997
Interrupted 2001-2006
ABB, Balfour
Beatty, Sulzer
Hydro, Skanska,
Impregilo; major
banks back it up
Public
governments insure
export (political)
risk
Civil society
Civil
society:INGOs start
campaigning.
MSP for peace-making: the Cochabamba
water war
1999 Privatisering van Cbba watervoorziening
Misicuni project $ 200 mn
 Aflossen schuldenlast
 Verdubbeling watertarief
 Veronachtzaming
traditionele waterrechten (usos y costumbres)

Rol van Israël





1997 Samenwerkingsverdrag: militaire
samenwerking en waterhandel
2004 Arms for water deal ?
2006 Waterafspraak afgeblazen
2009 Erdogan schoffeert Israel
Druk van Israel op Eufraat?



Meer Eufraatwater voor Syrie: minder drink van
Israel op Jordaan
Ben ik een Zionist?
Lokaal Conflict…
Voorbeeld van multiple-use water conflict in Bolivie

Tarata: domestic water vs. agricultural water. Slecht
gedefinieerd wie waarop recht heeft

Domestic niet alleen voor wassen en koken maar ook
voor bierbrouwen, moestuin, etc.

Dorpelingen saboteren elkaars pijpleidingen.
Het geval China:






Als China niest heeft de wereld griep
97% van alle zeldzame industriële grondstoffen maar
waterprobleem
zuid-noord-kanaal met grote ecologische gevolgen
Zou virtual water strategy niet beter zijn?
Land grab: landbouwgrond in Afrika betekent extra
buffercapaciteit, wel concurrerend met lokale behoeften
China laat zich wel degelijk aan milieurichtlijnen als
EKRW gelegen



Water conflict niet direct gerelateerd aan acute
schaarste
Niet alle ‘samenwerking‘ is vrijwillig: kan
synonym zijn aan onderdrukking
Samenwerking en conflict kunnen gelijktijdig
voorkomen
Circumstantial evidence





Eufraat/Tigris zeker niet het droogste bassin ter
wereld (cfr. Australië)
Wel altijd kandidaat-strijdperk om politieke
redenen
1975 en 1998 bijna oorlog
Sluiten nu vrede om politieke redenen
Wel lijkt langdurige droogte een prikkel tot
vredesluiting: Oost-Afrikaanse staten; Nile basin
initiative
Some useful lessons



Water wars have not happened in recent times (yet)
---------------------------------------------Upstream riparians use water to access more power
Downstream riparians use power to access more water
------------------------------------------------------------

Water conflict is not usually only about water. Rather, it is
a flashpoint for all kinds of disputes
Kortom:




We moeten conflict niet los zien van
samenwerking
De afwezigheid van oorlog betekent nog geen
vrede
Een verdrag betekent nog geen samenwerking
Conflict speelt zich vaak op meer niveaus af