Inhoud - Noordhoff Uitgevers
advertisement
Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Inhoudsopgave 1 vmbo basis .................................................................................................................................................................................................................................... 2 Hoofdstuk 1 .................................................................................................................................................................................................................................... 2 Hoofdstuk 2 .................................................................................................................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 3 .................................................................................................................................................................................................................................... 4 Hoofdstuk 4 .................................................................................................................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 5 .................................................................................................................................................................................................................................... 6 Hoofdstuk 6 .................................................................................................................................................................................................................................... 7 2 vmbo basis .................................................................................................................................................................................................................................... 8 Hoofdstuk 1 .................................................................................................................................................................................................................................... 8 Hoofdstuk 2 .................................................................................................................................................................................................................................. 10 Hoofdstuk 3 .................................................................................................................................................................................................................................. 11 Hoofdstuk 4 .................................................................................................................................................................................................................................. 12 Hoofdstuk 5 .................................................................................................................................................................................................................................. 13 Hoofdstuk 6 .................................................................................................................................................................................................................................. 14 3 vmbo basis .................................................................................................................................................................................................................................. 15 Hoofdstuk 1 .................................................................................................................................................................................................................................. 15 Hoofdstuk 2 .................................................................................................................................................................................................................................. 17 Hoofdstuk 3 .................................................................................................................................................................................................................................. 18 Hoofdstuk 4 .................................................................................................................................................................................................................................. 20 Hoofdstuk 5 .................................................................................................................................................................................................................................. 22 Hoofdstuk 6 .................................................................................................................................................................................................................................. 23 4 vmbo basis .................................................................................................................................................................................................................................. 25 Hoofdstuk 1 .................................................................................................................................................................................................................................. 25 Hoofdstuk 2 .................................................................................................................................................................................................................................. 27 Hoofdstuk 3 .................................................................................................................................................................................................................................. 29 Hoofdstuk 4 .................................................................................................................................................................................................................................. 31 Hoofdstuk 5 .................................................................................................................................................................................................................................. 33 © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 1 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 1 vmbo basis 1F/1F De superscriptaanduidingen T, K, F, V en * betekenen respectievelijk: Taak, Keuzeopdracht, Fictiedossier, Variatieopdracht en Steropdracht. Als er geen referentieniveau-aanduiding voor een vaardigheid staat, dan is dat aangeduid met E (Extra). Dat wil zeggen: het komt niet voor in het rapport, maar het wordt wel behandeld in Nieuw Nederlands 4e editie. Zo kunt u direct zien wat bijvoorbeeld voor grammatica wel en niet verplicht is. De pijl () voor het referentieniveau geeft aan dat er gewerkt wordt aan het behalen van het genoemde niveau. Hoofdstuk 1 Vriendschap Lezen Het onderwerp van een tekst 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Vragen stellen 1F Kan eenvoudige gesprekken voeren over vertrouwde onderwerpen in het dagelijks leven op en buiten school. 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 1F Kan een kort gesprek beginnen, gaande houden en beëindigen. 1F Kan een kort bericht, een boodschap met eenvoudige informatie schrijven. 1FT Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. Begrijpelijk schrijven / Netjes schrijven 1F Kan een kort bericht, een boodschap met eenvoudige informatie schrijven. 1F Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). Vragen beantwoorden 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). Synoniemen zoeken 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Hoofdletters, punten en vraagteken 1F Dubbele punt, punt, komma, puntkomma, uitroepteken, vraagteken, aanhalingsteken 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Fictie 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. HH 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1FK Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 2 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. 1FK Kan een verslag en of een werkstuk schrijven en daarbij stukjes informatie uit verscheidene bronnen samenvatten. Hoofdstuk 2 Feest Lezen Een tekst bekijken 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 2FVT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Instructies uitvoeren 1F Kan voldoende feitelijke informatie halen uit instructies en aanwijzingen om taken of handelingen uit te kunnen voeren. 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F Kan een kort bericht, een boodschap met eenvoudige informatie schrijven. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. De 5 w+h-vragen / Een tekst mooi maken 1F Kan een briefje, kaart of email schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). Studieteksten leren 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Omschrijvingen zoeken 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Korte en lange klanken / Meervoud 2F Verdubbeling en verenkeling 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Boeken zoeken 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten, zoals spannend, meeslepend, grappig, ontroerend. 1F Kan korte, eenvoudige teksten schrijven over alledaagse onderwerpen of over onderwerpen uit de directe leefwereld van de schrijver. 1F Kan een titel gebruiken. Altijd en overal feest! 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica en spelling Fictie Project © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 3 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Hoofdstuk 3 Nieuwtjes Lezen Precies lezen 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Iemand interviewen 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 2F Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 1F De uitspraak is duidelijk genoeg om de spreker te kunnen volgen, ondanks een eventueel accent, verkeerde intonatie of onduidelijke articulatie. Duidelijk schrijven / Woorden en zinnen verbeteren 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Hoofdletters en punten 1F Klankambiguë woorden 1F Redelijk accuraat gebruik van eenvoudige zinsconstructies. 1FT Kan een titel gebruiken. Zoeken op alfabet 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. Voorbeelden zoeken 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Werkwoorden / De persoonsvorm 1F Persoonsvorm, onderwerp HH 1F Werkwoorden HH 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Soorten verhalen 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan aangeven in welke fictievormen hij geïnteresseerd is. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 2FT Herkent genre. 1FT Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 1FK Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica en spelling Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 4 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 4 Gezond Lezen Kritisch lezen 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 2F* Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Advies vragen 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 2F Maakt de juiste keuze voor het register en het al dan niet hanteren van taalvariatie (dialect, jongerentaal). 2F Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. 1F Blijft trouw aan zijn spreekdoel, soms met hulp van een ander. Formulieren invullen / Precies invullen 1F Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. 1F Hoofdletters en punten 1FT Kan een briefje, kaart of email schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. Zoeken in naslagwerken 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. Bekende delen van een woord zoeken 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Tegenwoordige tijd / Hebben, zijn, willen en kunnen 1F Persoonsvorm: tt. stam op –d of –t meervoud HH 2F Persoonsvorm: tt. stam op –d enkelvoud, tt. (zwakke) wwoorden, enkelvoud HH 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Hoofdpersonen 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten, zoals spannend, meeslepend, grappig, ontroerend. 1FK Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. 2FK Kan personages typeren, zowel innerlijk als uiterlijk. Hoe leef ik gezonder? 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 1F Kan een kort, voorbereid praatje houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. 1F Kan gebruik maken van ondersteunende materialen om een voorbereide presentatie beter aan het publiek over te brengen. Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica en spelling Fictie Project © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 5 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 5 Vrije tijd Lezen Zoekend lezen 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2FT Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. Telefoneren 1F Kan een kort gesprek beginnen, gaande houden en beëindigen. 2F Maakt de juiste keuze voor het register en het al dan niet hanteren van taalvariatie (dialect, jongerentaal). 1FV Blijft trouw aan zijn spreekdoel, soms met hulp van een ander. Een brief of een e-mail schrijven 1F Kan een briefje, kaart of e-mail schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Redelijk accuraat gebruik van eenvoudige zinsconstructies. 1F Hanteert verschil informeel/ formeel. Zoeken op internet 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Tegenstellingen zoeken 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Einde op –d of –t / Persoonsvorm met einde op –d of –t HH Werkwoordspelling 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Dagboek 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica en spelling Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 6 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 6 Boos Lezen Tekstdoelen en tekstsoorten 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld . 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Discussiëren 1F Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1F Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. 1F Kan aantekeningen maken. 1FV Blijft trouw aan zijn spreekdoel, soms met hulp van een ander. Een verslag schrijven 1F Kan een verslag en of een werkstuk schrijven en daarbij stukjes informatie uit verscheidene bronnen samenvatten. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Kan een titel gebruiken. Informatie kiezen 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan een kort, voorbereid praatje houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. Afbeeldingen bekijken 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord De verleden tijd, sterke werkwoorden HH Werkwoordspelling 1F Persoonsvorm: verleden tijd (klankvaste of zwakke) werkwoorden met stam op –d of –t 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Meeleven 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 1F Herkent verschillende emoties in de tekst, zoals verdriet, boosheid en blijdschap. Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie Project Boosheid: wat doe je eraan? 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 1F Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1F Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 7 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 2 vmbo basis 1F De superscriptaanduidingen T, K, F, V en * betekenen respectievelijk: Taak, Keuzeopdracht, Fictiedossier, Variatieopdracht en Steropdracht. Als er geen referentieniveau-aanduiding voor een vaardigheid staat, dan is dat aangeduid met E (Extra). Dat wil zeggen: het komt niet voor in het rapport, maar het wordt wel behandeld in Nieuw Nederlands 4e editie. Zo kunt u direct zien wat bijvoorbeeld voor grammatica wel en niet verplicht is. De pijl () voor het referentieniveau geeft aan dat er gewerkt wordt aan het behalen van het genoemde niveau. Hoofdstuk 1 Idolen Lezen Artikelen in tijdschriften lezen 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Overleggen 1F Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1F Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. 1F Past het taalgebruik aan de luisteraar(s) aan. 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. 1F Blijft trouw aan spreekdoel, soms met hulp van een ander. Stap voor stap schrijven 1F Kan korte, eenvoudige teksten schrijven over alledaagse onderwerpen of over onderwerpen uit de directe leefwereld van de schrijver. 1F Hoofdletters en punten 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Kan een briefje, kaart of email schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). 1F Kan een titel gebruiken. Samenwerken en plannen 1F Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1F Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. Woorden onthouden: woordweb 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). Persoonsvorm / Onderwerp 1F Persoonsvorm, onderwerp HH 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Spannende verhalen Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 8 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 1F Herkent verschillende emoties in de tekst, zoals verdriet, boosheid en blijdschap. 1F Kan spannende, humoristische of dramatische passages in de tekst aanwijzen. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 9 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 2 Leef! Lezen Meningen en argumenten in teksten 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Luistermanieren 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 1F Kan hoofdzaken uit de tekst halen. 1F Kan hoofdpunten van korte en duidelijke berichten op radio en tv en via internet begrijpen als onderwerp en context bekend zijn. 1F Kan de hoofdlijn begrijpen van korte informatieve, instructieve en betogende teksten met een duidelijke structuur en voldoende herhaling. 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dichtbij de leerling staan. Je mening geven / Signaalwoorden gebruiken 1F Kan korte, eenvoudige teksten schrijven over alledaagse onderwerpen of over onderwerpen uit de directe leefwereld van de schrijver. 1F Kan een titel gebruiken. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F De meest bekende voegwoorden (en, maar, want, omdat) zijn correct gebruikt, met andere voegwoorden komen nog fouten voor. Het woordenboek 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. Woorden onthouden: de kapstok / Verwijswoorden 1F Fouten met verwijswoorden komen voor. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Samengestelde zinnen maken 1F De meest bekende voegwoorden (en, maar, want, omdat) zijn correct gebruikt, met andere voegwoorden komen nog fouten voor. 1F Klankzuivere woorden 2F Spelambiguë woorden Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie Andere culturen 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan relaties leggen tussen de tekst en de werkelijkheid. 2FK Kan personages typeren, zowel innerlijk als uiterlijk. 1FK Kan gedichten en verhaalfragmenten parafraseren of samenvatten. 1FK Kan relaties leggen tussen de tekst en de werkelijkheid. 2FK Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. Project Goed fout! 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. Kan vragen beantwoorden naar aanleiding van deze presentatie. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 10 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 3 Te koop Lezen Reclameteksten lezen 1F Kan eenvoudige betogende teksten lezen, zoals voorkomend in schoolboeken voor taal en zaakvakken, maar ook advertenties, reclames, huis-aan-huisbladen. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreten voor zover deze dicht bij de leerling staan. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F* Kan schematische informatie lezen en relaties met de tekst expliciteren. Een spreekbeurt 1F Kan een kort, voorbereid praatje houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden. 1F Kan in eenvoudige bewoordingen een beschrijving geven, informatie geven, verslag uitbrengen, uitleg en instructie geven in alledaagse situaties in en buiten school. 1F Maakt zijn gedachtegang voor de luisteraar begrijpelijk, hoewel de structuur van de tekst nog niet altijd klopt. 1F De uitspraak is duidelijk genoeg om de spreker te kunnen volgen, ondanks een eventueel accent, verkeerde intonatie of onduidelijke articulatie. 1F Kan gebruik maken van ondersteunende materialen om een voorbereide presentatie beter aan het publiek over te brengen. Een advertentie schrijven Afkortingen 2F Kan een advertentie opstellen om bijvoorbeeld spullen te verkopen. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). Informatie beoordelen 1F Kan eenvoudige teksten lezen over alledaagse onderwerpen en over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld. 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. Woorden onthouden: woordkaarten Vaste voorzetsels 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 2F Fouten met idiomatische uitdrukkingen komen nog voor. De tegenwoordige tijd Werkwoorden met een stam op –v of –z HH Werkwoordspelling 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie Humor 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 1F Kan spannende, humoristische of dramatische passages in de tekst aanwijzen. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 11 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 4 Verkeerd Lezen Het nieuws lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Lichaamstaal 1F Kan zijn woorden ondersteunen met non-verbaal gedrag. 1F Houding, intonatie en mimiek ondersteunen het gesprokene. Een verslag schrijven Volgordewoorden 1F Kan een verslag en of een werkstuk schrijven [en daarbij stukjes informatie uit verscheidene bronnen samenvatten]. 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Redelijk accuraat gebruik van eenvoudige zinsconstructies. Informatie bewaren en ordenen 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Woorden onthouden: woord en beeld Spreektaal en schrijftaal 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord De verleden tijd 1F Persoonsvorm: verleden tijd (klankvaste of zwakke) werkwoorden met stam op –d of –t HH 1F Werkwoordspelling waarvan een deel zuiver morfologische is, zoals tegenwoordige tijd meervoud, verleden tijd van werkwoorden met stam of –d (antwoordde(n)), hele werkwoord HH 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Fictie Gedichten schrijven 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 1F Herkent basale structuurelementen, zoals wisselingen van tijd en plaats, rijm en versvorm. Project Goud fout! 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 12 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 5 Schoon Lezen Achtergrondinformatie lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Informatief gesprek 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 1F Kan een kort gesprek beginnen, gaande houden en beëindigen. 1F Kan informatie beoordelen en een reactie geven. 1F Past het taalgebruik aan de luisteraar(s) aan. 2F Kan het verschil tussen formele en informele situaties hanteren. 1F Blijft trouw aan zijn spreekdoel, soms met hulp van een ander. Een affiche maken Een affiche opmaken met de computer 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). Scholierensites 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. Woorden onthouden: stampen Vaktaal 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Het voltooid deelwoord 1F Voltooid deelwoord: homofone gevallen (verhuisd/verhuist) HH 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Historische verhalen 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan relaties leggen tussen de tekst en de werkelijkheid (associatief). 1F Kan interesse in bepaalde fictievormen aangeven. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 13 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 6 Weg Lezen Kleine lettertjes lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie Project 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). Iets uitleggen 1F Kan alledaagse aspecten beschrijven, zoals mensen, plaatsen en zaken. 1F Maakt zijn gedachtegang voor de luisteraar begrijpelijk, hoewel de structuur van de tekst nog niet altijd klopt. 1F Kan verslag uitbrengen van gebeurtenissen, activiteiten en persoonlijke ervaringen. 1F Kan een kort, voorbereid praatje houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. Een zakelijke brief schrijven Zinnen voor zakelijke brieven 2F Kan met behulp van standaardformuleringen eenvoudige zakelijke brieven produceren en schriftelijke verzoeken opstellen. 1F Voorziet een brief op de gebruikelijke plaats van datering, adressering, aanhef en ondertekening. 1F Hanteert verschil informeel/formeel. 1F Gebruikt basisconventies bij een formele brief: Geachte/Beste en Hoogachtend/Met vriendelijke groet. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. De encyclopedie 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. Woorden onthouden: kies de beste manier 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 2F Kan een relatie leggen tussen tekst en beeld. Tegenwoordige, verleden en voltooide tijd HH Werkwoordspelling 1F Werkwoordspelling waarvan een deel zuiver morfologische is, zoals tegenwoordige tijd meervoud, verleden tijd van werkwoorden met stam of –d (antwoordde(n)), hele werkwoord HH 1F Klankzuivere woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Boek en film 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. Op vakantie 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 14 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 3 vmbo basis 1F/2F* De superscriptaanduidingen T, K, F, V en * betekenen respectievelijk: Taak, Keuzeopdracht, Fictiedossier, Variatieopdracht en Steropdracht. Als er geen referentieniveau-aanduiding voor een vaardigheid staat, dan is dat aangeduid met E (Extra). Dat wil zeggen: het komt niet voor in het rapport, maar het wordt wel behandeld in Nieuw Nederlands 4e editie. Zo kunt u direct zien wat bijvoorbeeld voor grammatica wel en niet verplicht is. De pijl () voor het referentieniveau geeft aan dat er gewerkt wordt aan het behalen van het genoemde niveau. Hoofdstuk 1 Leve je lijf Lezen Instructies lezen 1F Kan eenvoudige instructieve teksten lezen, zoals (eenvoudige) routebeschrijvingen en aanwijzingen bij opdrachten (uit de methode). 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan schematische informatie lezen en relaties met de tekst expliciteren. 2FT Kan instructieve teksten lezen, zoals recepten, veelvoorkomende aanwijzingen en gebruiksaanwijzingen en bijsluiters van medicijnen. Spreken kijken luisteren Precies luisteren 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F Kan selectief luisteren om de benodigde informatie halen, zoals openingstijden, adres, telefoonnummer, uit korte berichten op bijvoorbeeld een telefoonbeantwoorder. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 1F Kan eenvoudige gesprekken voeren over vertrouwde onderwerpen in het dagelijks leven op en buiten school. 1F Kan in eenvoudige bewoordingen een beschrijving geven, informatie geven, verslag uitbrengen, uitleg en instructie geven in alledaagse situaties in en buiten school. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden. 2F V * Kan luisteren naar teksten over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling of die verder van de leerling af staan. 2FT Kan de hoofdpunten begrijpen van (nieuws)berichten, documentaires, reclameboodschappen en discussieprogramma’s over vertrouwde onderwerpen. Formulieren invullen 1F Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. Sociale vaardigheden 1F Herkent gesprekssituaties en kan passende routines gebruiken. 1F Kan relaties leggen tussen tekstuele informatie en eigen kennis en ervaringen. Medische begrippen Eufemismen 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 3F Herkent veel voorkomende stijlfiguren. Tegenwoordige tijd 1F Persoonsvorm: tegenwoordige tijd stam op –d enkelvoud (hij wordt/word) HH 1F Persoonsvorm: tegenwoordige tijd (klankvaste of zwakke) werkwoorden, enkelvoud HH 1F Dubbele punt, punt, komma, puntkomma, uitroepteken, vraagteken, aanhalingsteken Schrijven Leren en werken Taal en woordenschat Spelling en grammatica © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 15 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Fictie E Voorzetsels 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Verhalen 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 1FK Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Fictieverslag 2F Kan het onderwerp van de tekst benoemen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 1F Kan gedichten en verhaalfragmenten parafraseren of samenvatten. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 2F Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. HH © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 16 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 2 Veiligheid voor alles Lezen Verbanden in teksten lezen 1F Kan eenvoudige instructieve teksten lezen, zoals (eenvoudige) routebeschrijvingen en aanwijzingen bij opdrachten (uit de methode). 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 2FT Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Instructie geven en uitvoeren 1F Kan luisteren naar eenvoudige teksten over alledaagse, concrete onderwerpen of over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling. 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 1F Kan in gesprekken binnen en buiten school informatie geven en vragen en kan kritisch luisteren naar deze informatie. 1F Kan in eenvoudige bewoordingen een beschrijving geven, informatie geven, verslag uitbrengen, uitleg en instructie geven in alledaagse situaties in en buiten school. 2FT Kan uitleg en instructies over concrete onderwerpen begrijpen. Een instructie schrijven 2F Kan instructieve teksten lezen, zoals recepten, veelvoorkomende aanwijzingen en gebruiksaanwijzingen en bijsluiters van medicijnen. 2F Kan notities, berichten en instructies schrijven waarin eenvoudige informatie van onmiddellijke relevantie voor vrienden, docenten en anderen wordt overgebracht. 1F Kan een titel gebruiken. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. Overleggen en besluiten nemen 1F Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1F Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden Technische begrippen Technische woorden en hun betekenis 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. Verleden tijd Afkortingen HH Werkwoordspelling 1F Persoonsvorm: verleden tijd (klankvaste of zwakke) werkwoorden met stam op –d of –t HH 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Fictie en werkelijkheid 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan relaties leggen tussen de tekst en de werkelijkheid. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden. 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. 1FK Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Spreken kijken luisteren Schrijven Leren en werken Taal en woordenschat Grammatica en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 17 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Project Sportdag 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan notities, berichten en instructies schrijven waarin eenvoudige informatie van onmiddellijke relevantie voor vrienden, docenten en anderen wordt overgebracht. 1F Kan een kort, voorbereid praatje houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. Hoofdstuk 3 Slim met geld Lezen Reclameteksten lezen Spreken kijken luisteren 2F Kan betogende, vaak redundante teksten lezen, zoals reclameteksten, advertenties, folders, maar ook brochures van formele instanties of licht opiniërende artikelen uit tijdschriften. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. Informatie vragen en doorvragen Schrijven Leren en werken Taal en woordenschat Spelling en grammatica 3F Maakt onderscheid tussen standpunt en argument. 1F Kan eenvoudige gesprekken voeren over vertrouwde onderwerpen in het dagelijks leven op en buiten school. 2F Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. 2F Kan het verschil tussen formele en informele situaties hanteren. 1FT Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 3FT Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken, meningen en feiten. 1FT Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1FT Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. Advertenties schrijven 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 2F Kan een advertentie opstellen om bijvoorbeeld spullen te verkopen. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). Kritiek krijgen en geven 1F Herkent gesprekssituaties en kan passende routines gebruiken. Economische begrippen Neologismen 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Voltooid deelwoord Verwijswoorden [1] HH Werkwoordspelling 1F Voltooid deelwoord: homofone gevallen (verhuisd/verhuist) HH 1F Redelijk accuraat gebruik van eenvoudige zinsconstructies. 1F Fouten met verwijswoorden komen voor. 2F Varieert het woordgebruik. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 18 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Fictie 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Samenvatten 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Kan gedichten en verhaalfragmenten parafraseren of samenvatten. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 19 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 4 Natuurlijk Lezen Betogende teksten 1F Kan eenvoudige betogende teksten lezen, zoals voorkomend in schoolboeken voor taal en zaakvakken, maar ook advertenties, reclames, huis-aan-huisbladen. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 3F Maakt onderscheid tussen standpunt en argument. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Verslag doen aan een groep 1F Kan in eenvoudige bewoordingen een beschrijving geven, informatie geven, verslag uitbrengen, uitleg en instructie geven in alledaagse situaties in en buiten school. 1F Kan een kort, voorbereid praatje houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. 1FT Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. 1FT Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven. 2FT Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2FT Kan in grote lijnen redenen en verklaringen geven voor eigen meningen, plannen en handelingen en kan een kort verhaal vertellen. Een verslag schrijven 2F Kan verslagen en werkstukken schrijven met behulp van een stramien [en daarbij informatie uit verscheidene bronnen vergelijken, samenvoegen en samenvatten]. 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 1FT Kan korte, eenvoudige teksten schrijven over alledaagse onderwerpen of over onderwerpen uit de leefwereld. Jezelf beheersen 1F Kan woorden ondersteunen met non-verbaal gedrag. 1F Houding, intonatie en mimiek ondersteunen het gesprokene. Begrippen uit de land- en tuinbouw Uitdrukkingen uit de natuur 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Tegenwoordige, verleden en voltooide tijd Tussenletters HH Werkwoordspelling 1F Persoonsvorm: met prefix, homofoon met voltooid deelwoord (hij beoordeelt/beoordeeld) HH 1F Morfologische spelling op syntactische basis HH 1F Werkwoordspelling waarvan een deel zuiver morfologische is, zoals tegenwoordige tijd meervoud, verleden tijd van werkwoorden met stam of –d (antwoordde(n)), hele werkwoord HH 2F Wel/niet –n in samengestelde woorden E Schrijfwijze van tussenklanken –s en –e(n) Beoordelen 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 2F Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 1FK Kan een verslag en of een werkstuk schrijven en daarbij stukjes informatie uit verscheidene bronnen samenvatten. 2FK Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard. Spreken kijken luisteren Schrijven Leren en werken Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 20 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Project Reclame 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Geeft zijn spreekdoel duidelijk vorm (instruerend, informatief, onderhoudend enz.) zodat het voor de luisteraar herkenbaar is. 1F Past het taalgebruik aan de luisteraar(s) aan. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 21 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 5 Verder leren Lezen Schema’s lezen 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Kan schematische informatie lezen en relaties met de tekst expliciteren. 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 1F Kan (in het kader van het leesdoel) belangrijke informatie uit de tekst halen en kan zijn manier van lezen daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Zakelijk gesprek 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. 1F Kan een kort gesprek beginnen, gaande houden en beëindigen. 2FV Kan een eenvoudige tekst beknopt samenvatten (voor zichzelf). 1FV Kan een kort, voorbereid verhaal of presentatie houden en daarbij op eenvoudige vragen reageren. 2FT Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2FT Kan informatie vragen en geven aan instanties binnen en buiten school. Aanmeldingsformulier invullen 1F Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Ruzies oplossen 1F Kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dicht bij de leerling staan. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. Begrippen in opleiding en werk Ironie 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 3F Herkent veel voorkomende stijlfiguren. Werkwoordspelling Bijvoeglijke naamwoorden HH Werkwoordspelling 2F Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden op –en 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Karakter 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen 2F Kan personages typeren, zowel innerlijk als uiterlijk. 1F Kan relaties leggen tussen de tekst en de werkelijkheid. 1FK Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. Spreken kijken luisteren Schrijven Leren en werken Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 22 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 6 Aan het werk Lezen Lezen op internet over opleiding en werk 1F Kan eenvoudige informatieve teksten lezen, zoals zaakvakteksten, naslagwerken, (eenvoudige) internetteksten, eenvoudige schematische overzichten. 1F Herkent specifieke informatie, wanneer naar één expliciet genoemde informatie-eenheid gevraagd wordt (letterlijk begrip). 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 2FV Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Jezelf presenteren 1F Kan luisteren naar eenvoudige teksten over alledaagse, concrete onderwerpen of over onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling. 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F Kan het verschil tussen formele en informele situaties hanteren. 1F De uitspraak is duidelijk genoeg om de spreker te kunnen volgen, ondanks een eventueel accent, verkeerde intonatie of onduidelijke articulatie. Een sollicitatiebrief schrijven 2F Past het woordgebruik en toon aan het publiek aan. 2F Kan met behulp van standaardformuleringen eenvoudige zakelijke brieven produceren en schriftelijke verzoeken opstellen. 1F Gebruikt basisconventies bij een formele brief: Geachte/Beste en Hoogachtend/Met vriendelijke groet. 1F Hanteert verschil informeel/ formeel. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Overleggen met je leidinggevende 1F Herkent gesprekssituaties en kan passende routines gebruiken. 1F Kan gesprekken voeren om informatie en meningen uit te wisselen, uitleg of instructie te geven en te volgen. 2F Kan het verschil tussen formele en informele situaties hanteren. 2F Maakt de juiste keuze voor het register en het al dan niet hanteren van taalvariatie (dialect, jongerentaal). Begrippen werk en inkomen Overdrijvingen 1F Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat. Kent de meest alledaagse (frequente) woorden, of kan de betekenis van een enkel onbekend woord uit de context afleiden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 3F Herkent veel voorkomende stijlfiguren Werkwoordspelling Verwijswoorden [2] HH Werkwoordspelling 1F Fouten met verwijswoorden komen voor. 2F Varieert het woordgebruik. 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Types 1F Kan jeugdliteratuur belevend lezen. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 1FK Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. 2FK Kan een eenvoudige tekst beknopt samenvatten (voor zichzelf). 2FK Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. Spreken kijken luisteren Schrijven Leren en werken Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 23 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Project Bijbaantjesmarkt 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. Kan vragen beantwoorden naar aanleiding van deze presentatie. 1F Kan gebruik maken van ondersteunende materialen om een voorbereide presentatie beter aan het publiek over te brengen. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 24 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 4 vmbo basis 2F De superscriptaanduidingen T, K, F, V en * betekenen respectievelijk: Taak, Keuzeopdracht, Fictiedossier, Variatieopdracht en Steropdracht. Als er geen referentieniveau-aanduiding voor een vaardigheid staat, dan is dat aangeduid met E (Extra). Dat wil zeggen: het komt niet voor in het rapport, maar het wordt wel behandeld in Nieuw Nederlands 4e editie. Zo kunt u direct zien wat bijvoorbeeld voor grammatica wel en niet verplicht is. De pijl () voor het referentieniveau geeft aan dat er gewerkt wordt aan het behalen van het genoemde niveau. Hoofdstuk 1 Samenleven Lezen Hoofdgedachte en doel herkennen 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 3F Kan tekstsoorten benoemen. 2FT Kan een collage, een krant of muurkrant maken. Doel van een programma herkennen 2F Kan luisteren naar teksten over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling of die verder van de leerling af staan. 2F Kan de bedoeling van de spreker(s) of het doel van de makers van een programma verwoorden. 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 2F Kan informatie en meningen interpreteren. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 2FT Geeft zijn spreekdoel duidelijk vorm (instruerend, informatief, onderhoudend enz.) zodat het voor de luisteraar herkenbaar is. Persoonlijk of zakelijk schrijven 2F Past het woordgebruik en toon aan het publiek aan. 2F Kan met behulp van standaardformuleringen eenvoudige zakelijke brieven produceren en schriftelijke verzoeken opstellen. 2F Kan in teksten met een eenvoudige lineaire structuur trouw blijven aan het doel van het schrijfproduct. 1FT Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Vragen over een tekst beantwoorden 2F Kan teksten lezen over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling en over onderwerpen die verder van de leerling af staan. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 3F Maakt onderscheid tussen [hoofd- en bijzaken,] meningen en feiten. Het woordenboek gebruiken Meer in het woordenboek vinden 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. Werkwoordsspelling Hoofdletters Spreken kijken luisteren Schrijven Examen doen Taal en woordenschat Spelling en grammatica © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 25 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Fictie HH Werkwoordspelling 2F Hoofdletters bij eigennaam en directe rede 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Fictie kiezen 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Kan het onderwerp van de tekst benoemen. 2F Kan de interesse in bepaalde genres of onderwerpen motiveren. 2F Kan het denken, voelen en handelen van personages beschrijven. 2FK Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Fictieverslag 2F Kan het onderwerp van de tekst benoemen. 1F Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt. 1F Kan gedichten en verhaalfragmenten parafraseren of samenvatten. 1F Evalueert de tekst met emotieve argumenten. 2F Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. HH © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 26 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 2 Consumeren Lezen Lay-out en afbeeldingen 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan de bedoeling van tekstgedeeltes en/of specifieke formuleringen duiden. 3F Kan tekstsoorten benoemen. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken Mondelinge presentatie 2F Kan een oordeel over de waarde van een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden voor zichzelf en kan dit oordeel toelichten. 2F Kan een duidelijk verhaal houden met een samenhangende opsomming van punten en kan daarbij duidelijk maken welk punt hij het belangrijkst vindt. 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. 2F Kan de luisteraar(s) boeien door middel van concrete voorbeelden en ervaringen. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. 2FT Kan in grote lijnen redenen en verklaringen geven voor eigen meningen, plannen en handelingen en kan een kort verhaal vertellen. 2FT Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 2FT Kan een oordeel geven over de waarde en de betrouwbaarheid van de gegeven informatie voor zichzelf en voor anderen. Formulieren invullen 1F Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. Meerkeuzevragen beantwoorden 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven 2F Kan de bedoeling van tekstgedeeltes en/of specifieke formuleringen duiden. Kleine lettertjes, belangrijke voorwaarden Woorden door elkaar 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Werkwoordsspelling Leestekens HH Werkwoordspelling 1F Dubbele punt, punt, komma, puntkomma, uitroepteken, vraagteken, aanhalingsteken 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Een fictieverslag maken 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Herkent genre. 2F Kan het denken, voelen en handelen van personages beschrijven. 2FK Kan een voorgelezen of verteld verhaal begrijpen. Spreken kijken luisteren Schrijven Examen doen Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 27 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 2FK Kan films en tv-series geschikt voor zijn leeftijd volgen. Project Werkbelasting 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. Kan vragen beantwoorden naar aanleiding van deze presentatie. 2F Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 28 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 3 Instanties Lezen Tekstverbanden herkennen door signaalwoorden 2F Kan instructieve teksten lezen, zoals recepten, veelvoorkomende aanwijzingen en gebruiksaanwijzingen en bijsluiters van medicijnen. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan de bedoeling van tekstgedeeltes en/of specifieke formuleringen duiden. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 1F Kan een oordeel over een tekst(deel) verwoorden. 2F Ordent informatie (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Meningsvormende discussie 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen. 2F Kan een reactie uitstellen totdat hij de bijdrage van de ander geïnterpreteerd en beoordeeld heeft. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. Een affiche maken 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 2F Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 1F Hanteert titel. 1F Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur). 1F De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang gemakkelijk kan volgen en het schrijfdoel bereikt wordt. 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Een schrijfopdracht maken 2F Kan met behulp van standaardformuleringen eenvoudige zakelijke brieven produceren en schriftelijke verzoeken opstellen. 2F De tekst bevat een volgorde; inleiding, kern en slot. 2F Kan alinea’s maken en inhoudelijke verbanden expliciet aangeven. 2F Vertoont een redelijke grammaticale beheersing. 2F Kan in teksten met een eenvoudige lineaire structuur trouw blijven aan het doel van het schrijfproduct. 2F Maakt soms nog onduidelijke verwijzingen en fouten in de structuur van de tekst. 1F Persoonsvorm: tt. stam op –d of –t meervoud; vt. sterke wwoorden met stam op –d of –t enkelvoud; vt. sterke wwoorden met stam op –d meervoud 2F Persoonsvorm: tt. stam op –d enkelvoud; tt. (zwakke) wwoorden, enkelvoud; vt. Zwakke wwoorden met stam op –d of –t 2F Past het woordgebruik en toon aan het publiek aan. 1F Hoofdletters en punten 1F Vraagtekens, uitroeptekens en aanhalingstekens 3F Komma’s, dubbele punten Onduidelijke taal Dubbelzinnigheid 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. Werkwoordsspelling Zinsbouw 2F Persoonsvorm: tegenwoordige tijd stam op –d enkelvoud (hij wordt/word) 2F Persoonsvorm: tegenwoordige tijd (klankvaste of zwakke) werkwoorden, enkelvoud 2F Persoonsvorm: tegenwoordige tijd 2e persoon of 3e persoon achter de persoonsvorm (word jij ziek, wordt je broer, wordt je de toegang ontzegd) Spreken kijken luisteren Schrijven Examen doen Taal en woordenschat Spelling en grammatica © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 29 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Fictie 2F Persoonsvorm: verleden tijd (klankvaste of zwakke) werkwoorden met stam op –d of –t 2F Voltooid deelwoord: homofone gevallen (verhuisd/verhuist) 2F Persoonsvorm: met prefix, homofoon met voltooid deelwoord (hij beoordeelt/beoordeeld) 1F Werkwoordspelling waarvan een deel zuiver morfologische is, zoals tegenwoordige tijd meervoud, verleden tijd van werkwoorden met stam of –d (antwoordde(n)), hele werkwoord 1F Morfologische spelling op syntactische basis 1F Dubbele punt, punt, komma, puntkomma, uitroepteken, vraagteken, aanhalingsteken 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden 2F Vertoont een redelijke grammaticale beheersing. 2F Maakt soms nog onduidelijke verwijzingen en fouten in de structuur van de tekst. Keuzeopdrachten voor het fictiedossier 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 1FK Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 30 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 4 Relaties Lezen Functies van de opmaak herkennen 2F Informatieve teksten, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal en zaakvakken), standaardformulieren, tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) 3F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken, meningen en feiten. 2F Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2FT Kan alinea’s maken en inhoudelijke verbanden expliciet aangeven. 2FT Gebruikt titel en tekstkopjes. Advies geven en vragen 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F Kan het eigen gespreksdoel tot uitdrukking brengen. 2F Kan een reactie uitstellen totdat hij de bijdrage van de ander geïnterpreteerd en beoordeeld heeft. 2F Aarzelingen en fouten in zinsbouw zijn eigen aan gesproken taal en komen dus voor, maar worden zo nodig hersteld. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. 2FT Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2FT Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. Een sollicitatieformulier invullen 1F Kan [eenvoudige] standaardformulieren invullen. 2F Kan met behulp van standaardformuleringen eenvoudige zakelijke brieven produceren en schriftelijke verzoeken opstellen. 2FT Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2FT Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. Antwoorden controleren 2F Kan teksten lezen over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling en over onderwerpen die verder van de leerling af staan. 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 2F Kan de bedoeling van tekstgedeeltes en/of specifieke formuleringen duiden. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Figuurlijk taalgebruik Uitdrukkingen met dezelfde beginletter 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 1F Kan informatie opzoeken in duidelijk geordende naslagwerken, zoals woordenboeken, telefoongids e.d. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. Werkwoordsspelling Spellingcontrole en woordenboek HH Werkwoordspelling E Schrijfwijze van tussenklanken –s en –e(n) 2F Wel/niet –n in samengestelde woorden 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Recensies lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Examen doen Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 31 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Project 2F Kan de bedoeling van tekstgedeeltes en/of specifieke formuleringen duiden. 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. 2FK Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen binnen school, werk en maatschappij. 2FK Kan met medeleerlingen leeservaringen uitwisselen en discussiëren over bijvoorbeeld de spanning, het realiteitsgehalte en de gevoelswaarde van de tekst. Doorleren 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan notities, berichten en instructies schrijven waarin eenvoudige informatie van onmiddellijke relevantie voor vrienden, docenten en anderen wordt overgebracht. 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. Kan vragen beantwoorden naar aanleiding van deze presentatie. 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 32 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis Hoofdstuk 5 Later Lezen Feiten en meningen herkennen Spreken kijken luisteren Schrijven Examen doen Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie 2F Informatieve teksten, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal en zaakvakken), standaardformulieren, tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) 1F Kan schematische informatie lezen en relaties met de tekst expliciteren. 3F Kan tekstsoorten benoemen. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 3F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken, meningen en feiten. 2FT Kan e-mails of informele brieven schrijven en daarbij meningen en gevoelens uitdrukken. Sollicitatiegesprek 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit dagelijks leven, werk en opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F Kan een oordeel over de waarde van een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden voor zichzelf en kan dit oordeel toelichten. 2F Aarzelingen en fouten in zinsbouw zijn eigen aan gesproken taal en komen dus voor, maar worden zo nodig hersteld. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. 2FT Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2FT Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. Ingezonden brief 3F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken, meningen en feiten. 2F De tekst bevat een volgorde; inleiding, kern en slot. 1F Hanteert titel. 2F Kan in teksten met een eenvoudige lineaire structuur trouw blijven aan het doel van het schrijfproduct. 1FT Kan [eenvoudig] standaardformulieren invullen. 2F Kan instructieve teksten lezen, zoals recepten, veelvoorkomende aanwijzingen en gebruiksaanwijzingen en bijsluiters van medicijnen. Digitaal examen 2F Kan teksten lezen over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerling en over onderwerpen die verder van de leerling af staan. 2F Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. Humor in taal Twee keer hetzelfde zeggen 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. Werkwoordsspelling Tips voor een goede spelling HH Werkwoordspelling 1F Dubbele punt, punt, komma, puntkomma, uitroepteken, vraagteken, aanhalingsteken 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden 2F Vertoont een redelijke grammaticale beheersing. Fictie voor jongeren en volwassenen 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Kan het denken, voelen en handelen van personages beschrijven. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 33 Nieuw Nederlands 4e editie referentieniveaus vmbo basis 2F Evalueert de tekst met emotieve en realistische (geloofwaardig, levensecht) argumenten. 2FK Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen binnen school, werk en maatschappij. 2FK Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. © Noordhoff Uitgevers bv, 2010 34
