Evaluatie Introductie stressreductie, inspiratieweek

Evaluatie Introductie stressreductie,
inspiratieweek 1.1
Januari 2013
Door Yolanda de Milde & Leo van Vegchel
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1 Stress en de relatie tot het begrip mindfulness ................................................................. 4
Stress reductie door mindfulness ........................................................................................................ 5
Hoofdstuk 2 Onderzoek training Stressreductie ..................................................................................... 6
Uitleg onderzoek ................................................................................................................................. 6
Hoofdstuk 3 Onderzoeksvragen .............................................................................................................. 7
Onderzoeksvraag A: Zijn er verschillen tussen het ervaren van stress en de beleving van de
training? .............................................................................................................................................. 7
Vraag 1: Is er een verschil tussen de studenten die wel of geen stress ervaren en iets hebben
geleerd van de training? .................................................................................................................. 7
Vraag 2: Is er een verschil tussen de studenten die wel of geen stress ervaren en hun behoefte
aan meer informatie over stressreductie? ...................................................................................... 7
Vraag 3: Is er een verband tussen het ervaren van stress en de verwachting van de student
betreffende de training? ................................................................................................................. 7
Vraag 4: Is er een verband tussen het ervaren van stress en de wens de training (facultatieve)
voort te zetten? ............................................................................................................................... 8
Onderzoeksvraag B: Is er een verband tussen de wens om de training (facultatief) voort te zetten en
de beleving van de training door de student? ........................................................................................ 8
Hoofdstuk 4 Eindconclusie en aanbevelingen......................................................................................... 9
Bijlage A ................................................................................................................................................. 10
Bijlage B ................................................................................................................................................. 12
2
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Inleiding
Het gevoel van stress is een veel voorkomend verschijnsel in onze samenleving.
Vrijwel iedereen heeft wel eens last van stress. In onze samenleving zijn er echter steeds meer
mensen die aangeven dat de stressklachten dusdanig van aard zijn, dat de klachten hen belemmeren
in het dagelijks leven. Denk maar bijvoorbeeld aan overmatig piekeren, zich gespannen voelen, of
somber en lusteloos, het idee hebben "te worden geleefd", gevoelens die in ernstige mate kunnen
duiden op overspanning of burnout. De officiële definitie van stress wordt op meerdere manieren
uitgelegd, maar de definitie waarvan wordt uitgegaan tijdens deze rapportage luidt als volgt:
‘Toestand waarin het evenwicht van de bio-fysiologische functies in het lichaam is verstoord door te
grote lichamelijke of geestelijke spanning en die bepaalde afweermechanismen in werking doet
komen’1 Stress brengt je in een verhoogde staat van paraatheid. Het is een natuurlijke reactie, die
gezond is zolang ze kort duurt. De stressreactie is een biologische reactie; het lichaam wordt
klaargemaakt voor een overlevingsreactie: vechten of vluchten. Vanuit ons biologisch handelen
wordt een bedreiging als hevig, maar kort gezien. In onze hedendaagse samenleving is dit vaak niet
het geval. Onze geest ziet veel bedreigingen en voelt vaak een gebrek aan controle. In ons dagelijks
leven wordt het overlevingssysteem zo vaak getriggered dat het niet meer tot rust komt. Er worden
voortdurend stresshormonen in ons lichaam aangemaakt; er ontstaat chronische stress. Chronische
stress kan tot verlies van plezier, creativiteit en productiviteit leiden. Voor de samenleving is de prijs
ook hoog. Uit recent onderzoek van TNO blijkt dat 150.000 tot 300.000 werknemers zich jaarlijks ziek
meldt wegens stress. Het kost de economie 6 miljard. Stress lijkt onuitroeibaar.
1
Bron: http://www.encyclo.nl/begrip/stress
3
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Hoofdstuk 1 Stress en de relatie tot het begrip mindfulness
In kringen lopen
Hé, jij die in kringen loopt,
Houdt daar alsjeblieft mee op.
Waarvoor doe je het?
‘Ik kan niet zijn zonder dat ik ga,
Want ik weet niet waarheen ik moet gaan.
Daarom loop ik in kringen.’
Ach, jij die in kringen rondloopt,
Houd alsjeblieft daarmee op.
‘Maar als ik ophoud met gaan
stop ik mijn zijn.’
O, mijn vriend die in kringen rondloopt,
jij valt niet samen met
dat dwaze gedoe van lopen in kringen.
Je mag plezier scheppen in je gaan
Zonder in kringen te lopen.
‘Waar kan ik dan gaan.’
Ga, waar je je liefste kan vinden
En waar je jezelf kan vinden.
Thich Nhat Hahn
Vertaling: Meindert Boersma
Mindfulness betekent: je bewust zijn van wat er gebeurt. En in contact zijn met wat je daarbij
ervaart. Je drinkt bewust een kop thee, voelt de warmte van het theekopje en bent je bewust van de
geur en de smaak van de thee. Dat is mindful theedrinken.2 de mindfulness benadering gaat men er
van uit dat veel gevoelens van stress tot stand komen door een ongezonde vorm van aandacht aan
dingen te besteden, uit angst voor negatieve gevolgen of door het vastzitten in automatische
denkpatronen welke piekeren stimuleren. De meest voor de hand liggende resultaten van
Mindfulness zijn: het leren loslaten (van omgevingsinvloeden), in het hier-en-nu zijn, en contact
maken met de eigen gevoelens en gedachten. Daardoor kan men loskomen uit storende
(ziekmakende) automatismen en patronen.3
Angst en automatisme hebben onherroepelijk met elkaar te maken. Angst versterkt
automatisch gedrag, draaien ‘op de automatische piloot’. Het kan een gevoel van houvast ofwel
controle bieden waardoor men het gevoel heeft ruimte over te houden. Bewustwording van
automatisch gedrag is een gedraging wat de mens energie kost, laat staan een ongewenste
automatische gedraging te veranderen. De gemiddelde mens heeft 66 dagen nodig om nieuw
gewenst gedrag een automatisme te laten worden.4 Een staat van onbevangenheid kan helpen om
ongewenst (automatisch) gedrag te leren benoemen en desgewenst aan te passen of te wijzigen.
De kunst is om de aandacht die je hebt voor allerlei dingen die in het dagelijks leven op je
afkomen minder door deze vrees of gewoonte/automatisme beheerst te laten zijn. In plaats daarvan
kun je een meer open en onbevangen vorm van aandacht voor wat er gebeurt aanleren, waardoor
gevoelens van stress verminderen. Deze vorm van aandacht is niet gevangen in het verleden (allerlei
onprettige dingen die gebeurd zijn) of de toekomst (piekeren over wat er nog allemaal moet
gebeuren of kan gebeuren), maar is sterk aanwezig in het moment zelf, in het "hier en nu".5
2
Bron: www.nouddehaas.nl
Uit onderzoek Goleman, 1997
4
Uit lezing Ben Tiggelaar, 2013
5
Bron: www.ditmoment.nu
3
4
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Stressreductie door mindfulness
Een manier om bij bewust te worden van het hoe en waarom van de ervaarde stress, is het trainen
van de aandacht. Daarmee word je je bewust van de neiging van de geest om te piekeren over
verleden en toekomst. Je krijgt een keuze. Je kunt achter de automatische gedachtepatronen
aanhollen, of de aandacht terugroepen. Je piekert minder en de stressmachine wordt minder vaak
ingeschakeld. Met mindfulness begin je bij de bron. Zo kun je stress effectief verminderen.6
Volgens Jon Kabat-Zinn, oprichter en eerste directeur van het Center for Mindfulness aan de
universiteit van Massachusetts, en de ontwerper van het Mindfulness-Based Stress Reduction
programma (MBSR) kun je Mindfulness het best definiëren als ‘het bewust reguleren van de
aandacht van moment tot moment, in het moment’. In zijn hoofdwerk7 zegt hij: “Eenvoudig gezegd is
oplettendheid [mindfulness]: je van elk moment bewust zijn. Oplettendheid wordt ontwikkeld door
doelbewust aandacht te schenken aan dingen waar we gewoonlijk niet bij stilstaan. Het is een
systematische aanpak om nieuwe manieren van controle en wijsheid in ons leven te ontwikkelen,
gebaseerd op ons innerlijk vermogen tot ontspanning, aandacht, bewustzijn en inzicht.”
In de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en de Relational Frame Theory (RFT) is
mindfulness geen wetenschappelijke term, maar een term die duidt op het samenspel van vier
duidelijk omschreven processen: cognitieve defusie, acceptatie, contact met het huidige moment en
zelf als context. Deze visie op mindfulness is niet gebaseerd op het boeddhisme, maar op inzichten
uit de RFT: een moderne contextuele theorie over taal en cognitie. De ACT/RFT visie vertoont
opvallend veel overeenkomsten met de boeddhistische visie op mindfulness, maar heeft als groot
voordeel dat de conceptualisatie van mindfulness op een logische wijze voortvloeit uit goed
begrepen psychologische processen. De meeste onderzoekers zien mindfulness als een intrinsiek
vermogen van de menselijke geest.8 Wij identificeren ons met ons denken en zien deze vaak als een
accurate weergave van de werkelijkheid. Mindfulness is dus niet zozeer alleen erkend als zodanig
binnen het Boeddisme, maar ook binnen de wetenschappelijke wereld.
6
Bron: www.ditmoment.nu
(Kabat-Zinn, 1990, p20)
8
(Brown et al., 2007a)
7
5
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Hoofdstuk 2 Onderzoek training Stressreductie
Ruim 50 procent van hbo-studenten en academici geeft aan druk te ervaren vanwege het vele werk
voor de studie. In het MBO ligt dat wat lager (39 procent). Ongeveer 33 procent van de deelnemers
en studenten ondervindt druk vanwege te hoge eisen en verwachtingen die er aan hen worden
gesteld.9 Dit betekent dat het Nederlandse onderwijssysteem behoorlijk wat van zijn studenten
vraagt. In dat kader is het interessant om te kijken naar de relatie ‘ervaren van stress’ tot het begrip
‘stressreductie’. Binnen dit onderzoek is er gebruik gemaakt van de techniek Mindfulness, waarbij in
de training aandacht is geschonken aan het bewust reguleren van aandacht in het moment zelf. Het
onderzoek is afgenomen bij 212 respondenten, allen eerstejaars studenten aan het Sint Lucas te
Boxtel. Van de respondenten geeft ruim 74% aan regelmatig stress te ervaren.
Uitleg onderzoek
Na het geven van de training door Leo van Vegchel en Yolanda de Milde, beiden docent Burgerschap
is de leerlingen gevraagd om een online evaluatieformulier in te vullen met betrekking tot de
gegeven training. De training was een introductie in de wereld van mindfulness met als doel om
stress te reduceren. Leerlingen kregen een korte theoretische inleiding over het ontstaan van het
begrip stress. Hierna werd gevraagd naar de ervaringen van stress. Veel leerlingen herkenden zich in
elkaars verhalen en dit leidde tot een aantal interessante vraagstukken met betrekking tot stress.
Hoofdvraag bleek het vraagstuk ‘hoe om te gaan met stress’ te zijn. Dit vormde een mooie inleiding
naar een praktische ervaring met mindfulness. Na het gezamenlijk uitvoeren van een aantal korte
oefeningen bleek dat een overweldigend aantal van de leerlingen de training als positief heeft
ervaren. Van het aantal respondenten bleek 93% de training als interessant te hebben ervaren en
gaf 82% aan iets te hebben geleerd. 90% van de respondenten heeft de training als leuk ervaren en
84% heeft aangegeven dat zij het prettig vinden als de training zou worden uitgebreid naar een
(facultatieve) training. Deze resultaten zijn interessant genoeg om eens te kijken naar een onderlinge
verbanden. De antwoorden hierop zijn terug te vinden in de onderzoeksvragen in hoofdstuk 3. Voor
meer achtergrond informatie betreffende bovenstaande resultaten, zie bijlage A.
9
Bron: https://www.rsiquickscan.com/
6
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Hoofdstuk 3 Onderzoeksvragen
In een dergelijk onderzoek is het interessant om te kijken naar de onderlinge verschillen en mogelijke
verbanden. Deze onderlinge verschillen en verbanden kunnen worden om eventuele vragen te
beantwoorden en zo meer inzicht in het onderzoek te geven. Alle onderzoeksvragen worden
ondersteund met de uitgewerkte resultaten in bijlage B.
Onderzoeksvraag A: Zijn er verschillen tussen het ervaren van stress en de
beleving van de training?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk deze uit te splitsen in een aantal subvragen
die hieronder verder worden uitgewerkt.
Vraag 1: Is er een verschil tussen de studenten die wel of geen stress ervaren en iets
hebben geleerd van de training?
Hiervoor wordt dieper gekeken naar de onderlinge verschillen tussen het wel of niet ervaren van
stress in relatie tot de beleving van de student na het volgen van de training. Uit onderzoek blijkt dat
75% van de respondenten regelmatig stress ervaart, 17,4% geen regelmatige stress ervaart en 7,6%
het niet weet. Als we dieper ingaan op deze cijfers, geeft 82,2% van de respondenten die positief
antwoorden op het ervaren van stress wel iets heeft geleerd van de training, waar 12,1% aangeeft
niets te hebben geleerd. 76,9% van de respondenten die in eerste instantie aangeven geen stress te
ervaren, hebben er toch wat van opgestoken. Hieruit kan de conclusie worden getrokken dat de
training inhoudelijk iets toevoegt aan de kennis van de student (overall score ruim 81%)
Vraag 2: Is er een verschil tussen de studenten die wel of geen stress ervaren en hun
behoefte aan meer informatie over stressreductie?
Binnen de groep van studenten die regelmatig stress ervaren, geeft 66,2% aan behoefte te hebben
aan meer informatie. 9,6% heeft geen behoefte en 24,2% weet het niet. Van de groep studenten
welke geen regelmatige stress ervaart geeft 59% aan toch meer informatie te willen, 23,1% heeft
geen behoefte aan informatie en 17,9% heeft geen antwoord op de vraag. Kijken we naar de groep
twijfelaars die voor zichzelf niet kunnen bepalen of ze regelmatig stress hebben, geeft het overgrote
deel toch te aan meer behoefte te hebben aan meer informatie, namelijk 63,7%. In de groep
twijfelaars blijkt 31,2% niet weet of ze wel of geen behoefte hebben. Kijkende naar de overall cijfers,
niet uitgesplitst op basis van wel of geen ervaren stress, blijkt dat 63,7% van de totale populatie
behoefte heeft aan meer informatie en 23,6% het niet weet. Als aandachtspunt blijkt dat,
onafhankelijk de variabele ‘wel of geen stress ervaren’ de respondenten het lastig vinden om te
bepalen of ze wel of geen behoefte hebben aan meer informatie. Mogelijke verklaring hiervoor is dat
de studenten nog maar een keer kennis hebben gemaakt met de training en het lastig vinden om
hierop te baseren of zij meer informatie nodig hebben.
Vraag 3: Is er een verband tussen het ervaren van stress en de verwachting van de
student betreffende de training?
Ofwel kort gezegd “Kan de training mij helpen om minder stress te ervaren?”
Uit de resultaten blijkt dat 73,3% van de respondenten die regelmatig stress ervaren denken dat
meer informatie hen kan helpen stress te verminderen. Slechts 41% van de respondenten die geen
regelmatige stress ervaren geeft denkt dat meer informatie hen kan helpen minder stress te ervaren.
Ruim 22% van de totale populatie geeft aan dat zij niet weten of meer informatie hen kan helpen om
7
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
minder stress te ervaren. Dit kan wijzen op het bezitten van te weinig kennis over het onderwerp zelf
om een uitgesproken keuze te maken. Onderzoek geeft aan dat er met een zekerheid van 99% sprake
is van een statistisch significant verband tussen de variabelen ‘ervaren stress’ en ‘meer informatie
kan mij helpen’. Dit houdt in dat mensen die stress ervaren eerder geloven dat de training hen kan
helpen om stress te verminderen. Dit kan straks van invloed zijn in de keuze richting de nog te
bepalen doelgroep. Laten we wel of niet studenten deelnemen aan de training die op voorhand
aangeven niet regelmatig stress te ervaren?
Vraag 4: Is er een verband tussen het ervaren van stress en de wens de training
(facultatieve) voort te zetten?
Het antwoord op deze vraag is eenvoudig te beantwoorden. Ruim 87% van de respondenten die
stress ervaren geeft een positief antwoord, waarbij ruim 79% van de respondenten hetzelfde
antwoord geeft die geen regelmatige stress ervaart. Als we kijken naar de totale populatie en geen
onderscheid maken tussen de twee groepen blijkt dat 84% de wens uitspreekt om de training
nogmaals de training te willen volgen, of een vervolg op de introductie te willen.
Onderzoeksvraag B: Is er een verband tussen de wens om de training
(facultatief) voort te zetten en de beleving van de training door de
student?
Om deze vraag op een juiste manier te kunnen beantwoorden wordt er gekeken naar de relatie
tussen de variabele ‘voortzetting training’ en de variabelen ‘ik vond de training leuk, nuttig en
interessant’. Het blijkt dat er alleen tussen de variabelen ‘voortzetting training’ en ‘ik vond de
training leuk’ geen een statistisch significant verband bestand. Er kan met een zekerheid van 100%
worden gezegd dat tussen beide variabelen een geen verband bestaat. Dat wil zeggen, hoe leuker
men de training vindt, dat niet automatisch wil zeggen dat de wens betreffende een (facultatief)
vervolg training groter wordt. Er is bijna geen onderscheid te maken tussen de groepen studenten
die wel of geen stress ervaren en het leuk vinden van de training (wel stress vs leuk = 91,0% vs 79%).
Ruim 89% van de totale populatie die de training leuk vonden willen graag een vervolg. Als er
gekeken word naar een statistisch significant verband tussen de variabelen ‘voortzetting training’ en
‘ik vond de training interessant en/of nuttig’ wel met een zekerheid van 90% kan worden gezegd dat
er een verband bestaat tussen deze variabelen. Met andere woorden, hoe interessanter of nuttiger
de student de training vond, des te groter de wens betreffende een mogelijke (facultatieve)
voortzetting. Hieruit kan voorzichtig worden geconcludeerd dat studenten die de training interessant
of nuttig vinden, zeer waarschijnlijk zich zullen inschrijven voor een vervolgtraining. Ruim 92% van de
totale populatie die graag een voortzetting van de training wenst, vond de training interessant en
84% vond de training nuttig. Concluderend kan gezegd worden dat een groot deel van de totale
populatie graag een voortzetting c.q. uitbreiding van de training wenst. Een belangrijke vraag hierbij
is in welke vorm en welke plaats deze training dient te krijgen in het curriculum
8
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Hoofdstuk 4 Eindconclusie en aanbevelingen
De resultaten spreken voor zich. Mindfulness is een aanvaardbare techniek om stress te reduceren
bij eerstejaars studenten van het SintLucas. Er valt zeker nog wel wat werk te verrichten betreffende
de theoretische achtergrond, want uit onderzoek blijkt dat studenten nog te weinig van het
onderwerp weten om een gedegen keuze te maken of mindfulness echt helpt om stress te
verminderen. Maar de eerste exploratieve resultaten zijn hoopvol en dienen zeker als een goede
basis om het gesprek aan te gaan hoe Mindfulness te integreren binnen het bestaande onderwijs. De
resultaten die als basis zijn genomen spreken alleen voor de eerstejaars van het Sint Lucas en zeggen
niets over de wensen en behoeften van de ouderejaars. Toch kan niet ontkend worden dat de
sprekende cijfers zeker wel het nadenken waard zijn om te denken aan een vakoverstijgend, nee
zelfs jaaroverstijgend op zichzelf staand curriculum, al dan niet in samenwerking met andere
onderwijsspecialiteiten zoals mentoraat en studieloopbaanbegeleiding. Een voorzichtige conclusie
die kan worden getrokken is dat Mindfulness een interessant instrument kan zijn in de begeleiding
van zorgleerlingen, met name die leerling die met een hoge mate van stress kampt.
Knowlegde speaks and wisdom listens... en laten we dat dan ook doen. Laten we luisteren naar de
behoeftes en wensen van onze studenten en verder kijken dan alleen cijfers, financiële stromen en
winst op korte termijn. De invoering van Mindfulness in het onderwijs binnen het Sint Lucas kan
misschien zelfs wel op langere termijn een onderscheid maken met betrekking tot andere
opleidingen en het Sint Lucas een voorloper maken op het gebied van zingeving in business.
Bedankt voor het lezen en we luisteren ook graag naar jou. Opmerkingen naar aanleiding van deze
rapportage worden zeker op prijs gesteld en kunnen worden gericht aan Leo of Yolanda via
[email protected] [email protected]
Alle goeds, Leo van Vegchel en Yolanda de Milde
9
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Bijlage A
Ik vond de introductie stress reductie interessant
Frequency
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
1
197
92,9
92,9
92,9
2
7
3,3
3,3
96,2
3
8
3,8
3,8
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
Ik heb iets geleerd van de introductie stress reductie
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
172
81,1
81,1
81,1
nee
27
12,7
12,7
93,9
weet niet
13
6,1
6,1
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
Ik zou meer over het onderwerp (stress reductie) te weten willen komen
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
135
63,7
63,7
63,7
nee
27
12,7
12,7
76,4
weet niet
50
23,6
23,6
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
Ik ervaar regelmatig stress
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
157
74,1
74,1
74,1
nee
39
18,4
18,4
92,5
weet niet
16
7,5
7,5
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
Ik denk dat meer informatie over stress reductie mij kan helpen
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
134
63,2
63,2
63,2
nee
30
14,2
14,2
77,4
weet niet
48
22,6
22,6
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
10
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Ik vind dat de introductie uitgebreid mag worden naar een facultatieve training
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
178
84,0
84,0
84,0
nee
19
9,0
9,0
92,9
weet niet
15
7,1
7,1
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
Ik heb de introductie gevolgd bij
Frequency
Valid
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
Leo van Vegchel
83
39,2
39,2
39,2
Yolanda de Milde
129
60,8
60,8
100,0
Total
212
100,0
100,0
Ik vond de introductie stress reductie nuttig
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
178
84,0
84,0
84,0
nee
11
5,2
5,2
89,2
weet niet
23
10,8
10,8
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
Ik vond de introductie stress reductie leuk om te doen
Frequency
ja
Percent
Valid Percent
Cumulative Percent
190
89,6
89,6
89,6
nee
11
5,2
5,2
94,8
weet niet
11
5,2
5,2
100,0
212
100,0
100,0
Valid
Total
11
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Bijlage B
Ik ervaar regelmatig stress * Ik heb iets van de training geleerd
Crosstabs
Notes
Output Created
22-JAN-2013 20:43:37
Comments
Data
Input
C:\Users\Yolanda\Desktop\stress
reductie_v3.sav
Active Dataset
DataSet1
Filter
<none>
Weight
<none>
Split File
<none>
N of Rows in Working Data File
Definition of Missing
212
User-defined missing values are
treated as missing.
Statistics for each table are
Missing Value Handling
Cases Used
based on all the cases with valid
data in the specified range(s) for
all variables in each table.
CROSSTABS
/TABLES=Ikhebietsgeleerdvand
eintroductiestressreductie BY
Ikervaarregelmatigstress
Syntax
/FORMAT=AVALUE TABLES
/STATISTICS=CHISQ
/CELLS=COUNT ROW
COLUMN
/COUNT ROUND CELL.
Processor Time
00:00:00,03
Elapsed Time
00:00:00,03
Resources
Dimensions Requested
Cells Available
2
131072
[DataSet1] C:\Users\Yolanda\Desktop\stressreductie_v3.sav
12
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Case Processing Summary
Cases
Valid
N
Missing
Percent
N
Total
Percent
N
Percent
Ik heb iets geleerd van de
introductie stress reductie * Ik
212
100,0%
0
0,0%
212
100,0%
ervaar regelmatig stress
Ik heb iets geleerd van de introductie stress reductie * Ik ervaar regelmatig stress Crosstabulation
Ik ervaar regelmatig stress
ja
Count
% within Ik heb iets geleerd van
ja
de introductie stress reductie
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
Ik heb iets geleerd van de
introductie stress reductie
% within Ik heb iets geleerd van
nee
de introductie stress reductie
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik heb iets geleerd van
weet niet
de introductie stress reductie
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik heb iets geleerd van
Total
de introductie stress reductie
% within Ik ervaar regelmatig
stress
nee
weet niet
129
30
13
75,0%
17,4%
7,6%
82,2%
76,9%
81,2%
19
6
2
70,4%
22,2%
7,4%
12,1%
15,4%
12,5%
9
3
1
69,2%
23,1%
7,7%
5,7%
7,7%
6,2%
157
39
16
74,1%
18,4%
7,5%
100,0%
100,0%
100,0%
Chi-Square Tests
Value
df
T
Asymp. Sig. (2sided)
13
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
a
4
,967
Likelihood Ratio
,545
4
,969
Linear-by-Linear Association
,205
1
,651
N of Valid Cases
212
Pearson Chi-Square
,567
a. 4 cells (44,4%) have expected count less than 5. The minimum expected count
is ,98.
Crosstabs
Notes
Output Created
22-JAN-2013 21:09:45
Comments
Data
Input
C:\Users\Yolanda\Desktop\stress
reductie_v3.sav
Active Dataset
DataSet1
Filter
<none>
Weight
<none>
Split File
<none>
N of Rows in Working Data File
Definition of Missing
212
User-defined missing values are
treated as missing.
Statistics for each table are
Missing Value Handling
Cases Used
based on all the cases with valid
data in the specified range(s) for
all variables in each table.
CROSSTABS
/TABLES=Ikzoumeeroverhetond
erwerpstressreductietewetenwille
nkomen BY
Syntax
Ikervaarregelmatigstress
/FORMAT=AVALUE TABLES
/STATISTICS=CHISQ
/CELLS=COUNT ROW
COLUMN
/COUNT ROUND CELL.
Processor Time
00:00:00,02
Elapsed Time
00:00:00,06
Resources
14
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Dimensions Requested
2
Cells Available
131072
[DataSet1] C:\Users\Yolanda\Desktop\stressreductie_v3.sav
Case Processing Summary
Cases
Valid
N
Missing
Percent
N
Total
Percent
N
Percent
Ik zou meer over het onderwerp
(stress reductie) te weten willen
212
komen * Ik ervaar regelmatig
100,0%
0
0,0%
212
100,0%
stress
Ik zou meer over het onderwerp (stress reductie) te weten willen komen * Ik ervaar regelmatig stress Crosstabulation
Ik ervaar regelmatig stress
ja
Count
nee
T
weet niet
104
23
8
77,0%
17,0%
5,9%
66,2%
59,0%
50,0%
15
9
3
55,6%
33,3%
11,1%
9,6%
23,1%
18,8%
38
7
5
76,0%
14,0%
10,0%
24,2%
17,9%
31,2%
157
39
16
% within Ik zou meer over het
ja
onderwerp (stress reductie) te
weten willen komen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik zou meer over het
Ik zou meer over het onderwerp
(stress reductie) te weten willen
nee
komen
onderwerp (stress reductie) te
weten willen komen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik zou meer over het
weet niet
onderwerp (stress reductie) te
weten willen komen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Total
Count
15
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
% within Ik zou meer over het
onderwerp (stress reductie) te
74,1%
18,4%
7,5%
100,0%
100,0%
100,0%
weten willen komen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Chi-Square Tests
Value
df
Asymp. Sig. (2sided)
a
4
,153
6,163
4
,187
Linear-by-Linear Association
,738
1
,390
N of Valid Cases
212
Pearson Chi-Square
6,694
Likelihood Ratio
a. 3 cells (33,3%) have expected count less than 5. The minimum expected count
is 2,04.
Crosstabs
Notes
Output Created
22-JAN-2013 21:29:42
Comments
Data
Input
C:\Users\Yolanda\Desktop\stress
reductie_v3.sav
Active Dataset
DataSet1
Filter
<none>
Weight
<none>
Split File
<none>
N of Rows in Working Data File
Definition of Missing
212
User-defined missing values are
treated as missing.
Statistics for each table are
Missing Value Handling
Cases Used
based on all the cases with valid
data in the specified range(s) for
all variables in each table.
16
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
CROSSTABS
/TABLES=Ikdenkdatmeerinforma
tieoverstressreductiemijkanhelpe
n BY Ikervaarregelmatigstress
Syntax
/FORMAT=AVALUE TABLES
/STATISTICS=CHISQ
/CELLS=COUNT ROW
COLUMN
/COUNT ROUND CELL.
Processor Time
00:00:00,02
Elapsed Time
00:00:00,05
Resources
Dimensions Requested
2
Cells Available
131072
[DataSet1] C:\Users\Yolanda\Desktop\stressreductie_v3.sav
Case Processing Summary
Cases
Valid
N
Missing
Percent
N
Total
Percent
N
Percent
Ik denk dat meer informatie over
stress reductie mij kan helpen *
212
100,0%
0
0,0%
212
100,0%
Ik ervaar regelmatig stress
Ik denk dat meer informatie over stress reductie mij kan helpen * Ik ervaar regelmatig stress Crosstabulation
Ik ervaar regelmatig stress
ja
Count
nee
T
weet niet
112
16
6
83,6%
11,9%
4,5%
71,3%
41,0%
37,5%
17
11
2
% within Ik denk dat meer
Ik denk dat meer informatie over ja
informatie over stress reductie
mij kan helpen
stress reductie mij kan helpen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
nee
Count
17
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
% within Ik denk dat meer
informatie over stress reductie
56,7%
36,7%
6,7%
10,8%
28,2%
12,5%
28
12
8
58,3%
25,0%
16,7%
17,8%
30,8%
50,0%
157
39
16
74,1%
18,4%
7,5%
100,0%
100,0%
100,0%
mij kan helpen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik denk dat meer
informatie over stress reductie
weet niet
mij kan helpen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik denk dat meer
informatie over stress reductie
Total
mij kan helpen
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Chi-Square Tests
Value
df
Asymp. Sig. (2sided)
a
4
,000
Likelihood Ratio
19,258
4
,001
Linear-by-Linear Association
15,019
1
,000
Pearson Chi-Square
21,080
N of Valid Cases
212
a. 2 cells (22,2%) have expected count less than 5. The minimum expected count
is 2,26.
Crosstabs
Notes
Output Created
22-JAN-2013 21:53:08
Comments
Input
Data
C:\Users\Yolanda\Desktop\stress
reductie_v3.sav
18
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Active Dataset
DataSet1
Filter
<none>
Weight
<none>
Split File
<none>
N of Rows in Working Data File
212
User-defined missing values are
Definition of Missing
treated as missing.
Statistics for each table are
Missing Value Handling
based on all the cases with valid
Cases Used
data in the specified range(s) for
all variables in each table.
CROSSTABS
/TABLES=Ikvinddatdeintroductie
uitgebreidmagwordennaareenfac
ultatievetrai BY
Syntax
Ikervaarregelmatigstress
/FORMAT=AVALUE TABLES
/STATISTICS=CHISQ
/CELLS=COUNT ROW
COLUMN
/COUNT ROUND CELL.
Processor Time
00:00:00,03
Elapsed Time
00:00:00,04
Resources
Dimensions Requested
2
Cells Available
131072
[DataSet1] C:\Users\Yolanda\Desktop\stressreductie_v3.sav
Case Processing Summary
Cases
Valid
N
Missing
Percent
N
Total
Percent
N
Percent
Ik vind dat de introductie
uitgebreid mag worden naar
een facultatieve training * Ik
212
100,0%
0
0,0%
212
100,0%
ervaar regelmatig stress
19
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Ik vind dat de introductie uitgebreid mag worden naar een facultatieve training * Ik ervaar regelmatig stress Crosstabula
Ik ervaar regelmatig stress
ja
Count
nee
T
weet niet
137
31
10
77,0%
17,4%
5,6%
87,3%
79,5%
62,5%
11
5
3
57,9%
26,3%
15,8%
7,0%
12,8%
18,8%
9
3
3
60,0%
20,0%
20,0%
5,7%
7,7%
18,8%
157
39
16
74,1%
18,4%
7,5%
100,0%
100,0%
100,0%
% within Ik vind dat de
introductie uitgebreid mag
ja
worden naar een facultatieve
training
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik vind dat de
Ik vind dat de introductie
introductie uitgebreid mag
uitgebreid mag worden naar een nee
worden naar een facultatieve
facultatieve training
training
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik vind dat de
introductie uitgebreid mag
weet niet
worden naar een facultatieve
training
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Count
% within Ik vind dat de
introductie uitgebreid mag
Total
worden naar een facultatieve
training
% within Ik ervaar regelmatig
stress
Chi-Square Tests
Value
df
Asymp. Sig. (2sided)
a
4
,103
Likelihood Ratio
6,412
4
,170
Linear-by-Linear Association
6,238
1
,013
Pearson Chi-Square
N of Valid Cases
7,706
212
20
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
a. 4 cells (44,4%) have expected count less than 5. The minimum expected count
is 1,13.
21
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Introductie Stressreductie “Stress is een ongewilde vriend”
In onze hedendaagse maatschappij wordt steeds vaker de modus ‘hoe sneller je gaat, des te beter het is’
gehanteerd. Vandaag gaan wij dat nu juist eens niet doen, wij gaan stilstaan. Letterlijk stilstaan, maar ook
figuurlijk. Jezelf bewust in het ‘nu’ leven, met andere woorden, aandachtig zijn ofwel Mindfulness zijn.
Doordat wij onszelf het gevoel geven steeds meer in minder tijd te moeten (kunnen) is het gevoel van stress
onvermijdelijk. Maar wat is stress? Stress heeft meerdere definities om het te omschrijven, maar in basis is het
een fysiologische (lichamelijke) reactie op een prikkel die verschillende symptomen kan oproepen zoals
hoofdpijn, spanning, hartkloppingen, snellere ademhaling en vooral ook verlies van overzicht. Maar ook
psychische (geestelijke) reacties zoals gevoel van depressie, verstikt voelen en willen vluchten.
Maar het gevoel van stress is niet altijd negatief! Stress brengt je in een verhoogde staat van paraatheid. Het is
een natuurlijke reactie, die gezond is zolang ze kort duurt. De stressreactie is ont staan in de natuur; het
lichaam wordt klaargemaakt voor een overlevingsreactie: vechten of vluchten. In de jungle geldt: een
bedreiging is hevig, maar kort. Dat is niet de realiteit van ons dagelijks leven. Onze geest ziet veel bedreigingen
en voelt vaak een gebrek aan controle. In ons dagelijks leven wordt het overlevingssysteem zo vaak getriggerd
dat het niet meer tot rust komt. Er worden voortdurend stresshormonen in ons lichaam aangemaakt; er
ontstaat chronische stress. De prijs van stress kennen we allemaal: verlies aan plezier, creativiteit en
productiviteit. Een vervreemdend gevoel, alsof we geleefd worden door de activiteiten
Chronische stress is niet de beste gemoedstoestand om goede ideeën te ontwikkelen en fijn te leven. Het is
belangrijk dat je jezelf kan ontspannen en je geest helder kan houden. Met een heldere geest voel je je fijner
en kan je lekkerder werken en je beter concentreren. Veel stress is erg ongezond. Het fijn te oefenen om overal
waar je dat nodig hebt te ontspannen. We gaan letterlijk even stil staan, even alles uitschakelen en
doorademen. Even stoppen met die vanzelfsprekende jagende herrie in je hoofd. Stress is niet de beste
gemoedstoestand om goede ideeën te ontwikkelen. Het is belangrijk dat je jezelf kan ontspannen en je geest
kan verhelderen zodat je jezelf beter kan concentreren. Soms kun je niet om deze gevoelens heen, dus wat doe
je dan? Je gaat de confrontatie aan en vandaag krijg je van ons een introductie in het hoe.
Je gaat kennismaken met een concentratie- en ontspanningsoefening. Je gaat een manier van ontspannen
oefenen. We gaan letterlijk even stil staan, even alles uitschakelen, doorademen en letterlijk tot tien tellen. Een
oefenmoment om je geest bewust te ontspannen en leeg te maken. Even stoppen met dat vanzelfsprekende
jagen in je hoofd en even de stresskip stil maken. Kortom even een ‘adempauze’!
Raar?
Het is misschien heel onbekend voor je. Dat is niet zo raar, want deze simpele vorm van stressreductie is geen
algemeen ‘Nederlands’ cultuurrecept. Het is geen rare magische hocus-pocus. Het is een mentale (psychische)
ontspantechniek. Deze ontspanningstechniek wordt inmiddels door zeer veel mensen gebruikt. Zakenmensen,
doktoren, kunstenaars, psychologen, wetenschappers en ‘gewone’ mensen hebben de heilzame effecten
ontdekt van mediteren. De techniek waarmee we gaan oefenen is heel eenvoudig en heeft zijn oorsprong in de
(oude boeddhistische zen-) meditatie. Het oefenen levert niet meteen resultaat. Mooi gitaarspelen leer je ook
niet binnen een half uur. Zie het als leren eten van nieuwe gerechten. Je verruimt je kennis door nieuwe dingen
te proberen. En uiteindelijk onstaat door gewenning en oefening hopelijk ook waardering.
Beetje achtergrond
Leren ontspannen is iets dat niet alleen uit het oosten is komen aanwaaien. Zolang mensen zich bezig houden
met bewustzijn van het leven en religie, zijn er in de diverse godsdiensten allerlei vormen van rituelen,
tradities, beschouwen en bidden ontstaan. Dit zijn oefenvormen die het leven van mensen meer inhoud
kunnen geven.
Stille ontspanning is een andere manieren van ‘oefenen’. Stil worden, in plaats van constant (innerlijk) praten.
Luisteren, in plaats van smeken om hulp en aandacht. Op één plek blijven, in plaats van ingewikkelde rituelen
en handelingen verrichten. De stille manier van deze manier van ontspannen is erg geliefd bij mystici (zij die
hun bewustzijn van het leven door stille afzondering zeer diep beleven). Je staat bij jezelf stil, letterlijk, in het
hier en nu.
Deze vorm van ontspanning is ook een vorm om tot diepere levensinzichten te komen. De stilte
ontspanningstechniek is precies het tegenovergestelde van wat wij vaak neigen te doen als wij het druk lijken
te hebben. Als wij iets willen begrijpen gaan we hard ons best doen, studeren, proefjes maken, hard werken en
vooral veel nadenken en discussiëren. Dat we daar erg onrustig van worden en gestrest, vinden we inmiddels
‘normaal’. Wat een onzinnige verspilling van energie!
22
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
Gun jezelf een ‘Adempauze’
Zoek een plekje waar je (ongestoord) even stil kan zitten. Je kan ook gewoon op een stoel gaan zitten.
Als je op een stoel gaat zitten: beide voeten (liefst zonder schoenen) naast elkaar plat op de grond. Zet
je voeten een beetje uit elkaar.
Je zit met rechte rug en met een iets naar voren gekanteld bekken. Je zit op je ‘zitbotjes’.
Je rug en hoofd zijn recht. Houd je hoofd ‘hoog’, alsof je aan een draadje vanuit je kruin naar boven
wordt getrokken.
Je handen zijn ontspannen. Leg ze in rust op je dijen.
Zorg er in ieder geval voor dat je ontspannen, maar ‘actief’ zit.
Het beste is het om je ogen een beetje open te houden.
Echter kijk niet in het rond. Houd je ogen op één plekje gericht vlak voor je. Als je steeds wilt rondkijken sluit
dan even je ogen. Maar let wel goed op dat je niet in slaap valt.
Ben juist zeer wakker en bewust dat je ‘er bent’ hier en nu en nergens anders.
Concentreer je alleen op je ademhaling.
Adem bewust in en bedenk dat verse lucht in je longen komt. Adem in en denk ‘Vers’
Adem bewust uit en bedenk dat je ‘oude lucht’ uitblaast en denk ‘Los’
Je blijft rustig in eigen tempo ademhalen. Dit blijf je rustig en heel bewust herhalen. Ben ervan bewust
dat je steed als je inademt opnieuw lucht krijgt en ruimte krijgt om te verversen. En als je uitademt steeds ook
de oude lucht en afvalstoffen loslaat.
Ook helpt het als je je uitademingen gewoon ‘telt’. Tel in stilte tot 10 en begin rustig weer opnieuw. Elke tel
duurt net zo lang uit als je uitademing: ééééééééééén (adem weer rustig in) twéééééééééé; (adem weer in)
enzovoort, tot tien en dan weer opnieuw. Maak er geen wedstrijd van. Als je van de wijs raakt, begin je gewoon
opnieuw; relax!
Doe vooral niet je best, anders ontspan je nog steeds niet. Probeer je even niet bezig te houden met
allerlei opvattingen en meningen, of gedachten en gevoelens. Je zoekt ook voor de tijd van de oefening geen
extra prikkels op.
Voor de tijd van ontspanning hoef je even helemaal niets verplicht te doen. Dat is niet het zelfde als luieren of
chillen. Want je doet deze oefening heel bewust en met volle aandacht. Laat de spanning in hoofd zich eens
eindelijk een keer stil houden. Als je jouw gedachten of gevoelens geen aandacht geeft gaan ze vanzelf weer
voorbij.
Oefen in het begin niet te lang, vijf tot tien minuten is al genoeg. Forceer nooit: Relax! Gebruik
eventueel een wekker. Doe deze oefening in het begin op vaste tijden. Bv. ’s morgens, ‘s middags en ’s avonds.
Als je goed gewend bent aan de oefening, dan kan je dit overal doen. In de trein of auto, in de rij bij de
kassa of op een bankje in het park.
Er gebeurt niets spannends of spectaculairs. Je maakt je hoofd leeg, ontspant je lijf en oefent je bewustzijn en
concentratie. Je hebt als het ware even het vol gekladderde schoolbord in je hoofd leeg geveegd en kan
opnieuw beginnen op een leeg bord. Lekker opgeruimd en fijn.
Maar verwacht niet meteen bijzondere inzichten of heel veel resultaat. Maar neem jezelf en de oefening heel
serieus. Let op: relaxed gitaarspelen leer je ook niet in een uur!
Eenvoudige korte momenten van rust (Extra oefeningen)
Gedurende de hele dag toepasbaar
Iedere keer als je een bepaald geluid hoort (bv.je hoort iemands GSM, of je hoort een bel of klok), wordt je
even stil en haal je drie keer geconcentreerd en bewust adem. Adem in: ‘Vers’; Adem uit: ’los’. Dat geeft je
door de dag heen veel momenten om even tot jezelf komen. Deze oefening werkt op den duur heel erg
ontspannend. Het zal je bewustzijn en je aandacht en energie op een dag zeer sterk verbeteren.
Eenvoudige oefening voor een bewust leven
Word je op een aantal momenten van de dag bewust van hele kleine vrolijke, bijzondere of mooie dingen om je
heen. Niet in je fantasie, maar werkelijke dingen om je heen, die je op dat moment ziet, hoort, proeft, voelt of
ruikt. Ben daar dan even heel bewust van. Neem drie keer heel bewust adem en zeg bij een inademing ‘vers’ en
bij een uitademing ‘schoonheid’. Als je dit serieus oefent, ga je snel een positief resultaat ervaren van een
steeds prettiger en stabieler fijn leven.
Het is aan te raden om intensieve (mindfulness) meditatie in het begin te beoefenen onder deskundige en
betrouwbare begeleiding. In Eindhoven oefend een speciale studenten-meditatiegroep (verbonden aan de
23
Rapportage resultaten onderzoek training stressreductie P-jaar 2012
TUe) iedere maandagavond v.a. 19.30 ESK studentenkapel Kanaalstraat Eindhoven Leo van Vegchel doet daar
o.m. de begeleiding: opgeven en informatie: [email protected] of [email protected]
Wil je meer informatie over deze vorm van ontspanningsoefeningen?
Google: stressreductie, mindfulness, aandachttraining www.leveninaandacht.nl www.kwanyinhuis.nl
Veel genoegen en veel succes, Leo en Yolanda
24