Onderzoeksseminar 3

Zwaartepunten en frictie in Birma en India
Clausewitz toegepast op Zuidoost-Azië
Erik van Disseldorp
3006271
Onderzoeksseminar 3
Docent: Giliam de Valk
1
Inhoudsopgave
Inleiding
3
De strijd om de pacific
7
Het belang van Birma
14
De Chindits als bron van frictie
17
Conclusie
21
Kaart 1
23
Kaart 2
24
Literatuurlijst
25
2
Inleiding
De negentiende eeuw was een eeuw van veel Europese oorlogen. Zo zijn er de
Napoleontische oorlogen, de Krim-oorlog en de Frans-Pruisische oorlogen om er maar een
paar te noemen. In deze eeuw leefde een van de grootste militaire denkers tot op heden. Zijn
naam was Carl von Clausewitz. Hij werd geboren op 1 juni 1780 in Burg, Saksen. Afkomstig
van de lage Pruisische adel, maakte zijn vader een bescheiden carrière in het Pruisische leger.
Hierdoor groeide Carl von Clausewitz zelf ook praktisch in het leger op. Op zijn twaalfde
voegde Carl zich bij het Pruisische leger waar hij wist door te groeien tot de rang van
generaal.1
Op zijn eenentwintigste werd Carl overgeplaatst naar de Kriegsakademie in Berlijn
waar hij zijn mentor generaal Gerhard Scharnhorst ontmoette. Scharnhorst wist Clausewitz
ervan te overtuigen dat het Pruisische leger hervormd moest worden, een mening die
Clausewitz spoedig met hem zou delen. Zijn eerste kennismaking met oorlog zal daar zeker
bij geholpen hebben. De eerste vijand die hij zou ontmoetten waren de Napoleontische legers
van Frankrijk, en hij ontwikkelde daar gelijk een sterke haat en angst voor. Deze haat en angst
zouden hem tot het einde van zijn leven blijven volgen.
Nadat de Pruisische legers door de Fransen waren verslagen kon Clausewitz het
hielenlikken van de Pruisen niet langer aanzien en besloot hij zijn diensten aan te bieden aan
de Russische tsaar in 1812.2 Nadat Napoleon was verslagen besloot Clausewitz weer terug te
keren naar het Pruisische leger, waar hij als generaal aan de Allgemeine Kriegsschule werd
aangesteld. Hier krijgt Clausewitz de kans om zijn wereldberoemde werk ´Vom Kriege´ te
schrijven.3
Clausewitz zou zijn werk niet af weten te krijgen. Na een eerste versie af te hebben
gekregen begon hij aan een tweede versie, die hij echter niet afkreeg door zijn dood in 1830.4
In ´Vom Kriege´ zette Clausewitz uiteen wat het volgens hem inhoud om oorlog te voeren en
wat je zou moeten doen om een oorlog te winnen. Deze theorie is al op menig oorlog
toegepast en ook dit essay zal hierop geen uitzondering vormen. Er zullen namelijk enkele
termen van Clausewitz worden toegepast op wat de beroemdste oorlog uit de geschiedenis
moet zijn. De oorlog waar het in dit essay om draait is de Tweede Wereldoorlog en de termen
waar het om draait zijn "frictie" en "zwaartepunt".
1
2
3
4
Heuser, Beatrice, Reading Clausewitz (Londen 2002) 1-2.
Heuser, Reading Clausewitz 2-4.
Ibidem 4-5.
Ibidem 2.
3
De term "zwaartepunt" wordt door Clausewitz zelf als volgt toegelicht: “…a certain
center of gravity develops, the hub of al power and movement, on which everything
depends.”5 Hiermee bedoeld Clausewitz dat een vijand verslagen kan worden door alle
beschikbare middelen op een punt in te zetten. Iets verderop in zijn boek geeft hij een lijstje
met zaken die een zwaartepunt kunnen vormen:
1. Het leger van de vijand.
2. De hoofdstad van de vijand.
3. De bondgenoot van een vijand, mits die
sterker is.
Hiernaast geeft Clausewitz zelf al aan dat er ook andere zwaartepunten kunnen bestaan. Maar
deze drie vormen in een reguliere oorlog vaak de belangrijkste.6
De term 'frictie' wordt al een stuk eerder in het werk van Clausewitz genoemd. Met
frictie wordt voornamelijk bedoeld, die zaken waar men van tevoren geen rekening heeft
gehouden, en die de effectiviteit van een leger sterk aan kunnen tasten. Men moet hierbij
denken aan slechte weersomstandigheden, ziekte onder soldaten, maar ook zoiets simpels als
een geweer dat weigert te vuren. Al deze zaken bij elkaar zorgen ervoor dat een leger sterk
aan effectiviteit kan inboeten, en er is vrijwel niets wat men eraan kan doen volgens
Clausewitz.7 Deze twee termen zullen toegepast worden op de Tweede Wereldoorlog, waarbij
de nadruk zal liggen op het zwaartepunt.
De Tweede Wereldoorlog is een van de beroemdste oorlogen uit de geschiedenis. Niet
alleen doordat deze oorlog nog relatief recent is en er nog steeds veteranen uit die tijd rond
lopen, maar ook simpelweg om de schaal waarop deze oorlog werd gevoerd. Nog nooit
werden er zoveel manschappen ingezet door de strijdende partijen en nog nooit was een
oorlog zo verwoestend geweest als de Tweede Wereldoorlog. De hoeveelheid mensen die
door deze oorlog zijn omgekomen gaat bij menig mens het verstand te boven. Het is in onze
tijd vrijwel ondenkbaar dat er een oorlog wordt gevochten waar miljoenen mannen, vrouwen
en kinderen sterven. Toch is dit precies wat er vanaf het einde van de jaren dertig tot aan 1945
is gebeurd. Tientallen miljoenen mensen lieten het leven door oorlogshandelingen, terreurbombardementen, systematische massamoord en tal van andere manieren. In Rusland alleen al
5
Clausewitz, Carl von, Vom kriege boek 8 (vertaling Micheal Howard en Peter Paret, Princeton 1993)
720. De Engelse vertaling maakt hier gebruik van de term 'center of gravity', de originele term is 'schwerpunkt'.
Over de juiste vertaling van deze term bestaat veel discussie, zo gebruiken de landmacht, luchtmacht en marine
van de VS. alledrie een verschillende definitie. Voor dit stuk hou ik de vertaling 'zwaartepunt' aan. Deze ligt het
dichtst bij het originele Duitse woord en dekt de lading van de term aanzienlijk beter dan bijvoorbeeld
'aangrijpingspunt'.
6
Clausewitz, Vom Kriege boek 8 720.
7
Clausewitz, Vom Kriege boek 138-140.
4
wordt het dodental vaak op tientallen miljoenen mensen geschat, en dat is dan nog alleen aan
Russische zijde. De meest beperkte schatting die over het dodental gaat spreekt over een
totaal van 33 miljoen doden.8
De oorlog werd gevoerd op verschillende fronten waarvan het Europese front toch wel
de bekendste is, en de oorlog in het oosten vooral beroemd is geworden om de 'islandhopping' campagne die door de Amerikanen werd gevoerd om Japan te bereiken en te
verslaan. Zoals in de meeste oorlogen is er in deze oorlog ook sprake van een ondergeschoven
kindje. Dit ondergeschoven kindje is de strijd op het vasteland van Azië. Dat er gevochten is,
is vaak wel bekend, maar wat er nou daadwerkelijk is gebeurd is stukken minder bekend. Dit
valt te herleiden op de uitermate kleine hoeveelheid literatuur die er verhoudingsgewijs te
vinden is over deze oorlog. Boeken over D-day, de holocaust, Stalingrad en Hiroshima zijn er
genoeg te vinden, maar boeken over de oorlog in Birma, Thailand en China zijn er niet veel
en deze zijn ook uitermate moeilijk te krijgen. Veelal zijn er voornamelijk memoires over
gebleven van betrokken commandanten, met als bekendste uitschieters in dit geval de
autobiografiën van generaal Joseph W. Stilwell en majoor Bernard Fergusson, de uiteindelijke
leider van de Chindits. Wat te krijgen is aan secundaire bronnen is eveneens uitermate
beperkt, de hoeveelheid boeken is op minder dan een pagina weer te geven. Dit betekent
echter niet dat er geen afdoende kwaliteit te vinden is. Vooral het boek van Louis Allen geeft
een duidelijk, goed leesbaar overzicht van de gebeurtenissen in Birma tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Daarnaast heeft Shelford Bidwell een goed overzicht geschreven over de
Chindits en zijn er in menig boek over de Tweede Wereldoorlog in ieder geval enkele
pagina's gewijd aan de gebeurtenissen over het vasteland in Azië. Dit alles lijdt ertoe dat men
toch in staat is om een redelijk overzicht te krijgen in de gebeurtenissen in Azië in de periode
1937-1945. Echter een boek of artikel dat de theorie van von Clausewitz toepast op de oorlog
in Birma is niet te vinden.
Aangezien de theorie van een van de grootste militaire denkers van de negentiende
eeuw nog niet is toegepast op de strijd in Birma, zal dat hier gebeuren. De term 'center of
gravity' wordt getoetst aan de strijd die in Birma is uitgevochten, en zo zal duidelijk gemaakt
worden of Birma al dan niet een 'center of gravity' vormde tijdens de pacifische campagne
van de Tweede Wereldoorlog.
Om dit te kunnen onderzoeken zal natuurlijk eerst een duidelijk overzicht moeten
worden gegeven omtrent de gebeurtenissen in dit gebied, om zo een beeld te kunnen vormen
8
Gilbert, Martin, A history of the twentieth century (New York 2001) 318-319.
5
van de situatie en wat het belang van Birma hier in is. Volgend op dit overzicht wordt het
belang van Birma in deze strijd verder uit de doeken gedaan. Afsluitend zal er gekeken
worden hoe de Geallieerden gebruik maakten van frictie. Zoals later duidelijk zal worden
hebben de Geallieerden met opzet extra frictie bij de Japanners in Birma gecreëerd, de vraag
is dan natuurlijk hoe men dit deed en waarom. Vervolgens wordt gepoogd tot een conclusie te
komen over de vraag of Birma al dan niet een zwaartepunt vormde tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
6
De strijd om de Pacific:
De oorlog in de Pacific werd uitgevochten tussen 1937 en 1945. In deze periode raakten veel
verschillende partijen bedoeld, dan wel onbedoeld, betrokken in een van de meest bloederige
strijdtonelen ten tijde van de tweede wereldoorlog. De strijd begon met een grensgeschil
tussen Japan en China. Japan had vanaf de jaren dertig van de twintigste eeuw voor het eerst
sinds ongeveer 450 jaar weer een agressieve buitenlandse politiek gevoerd, met het oog op het
verkrijgen van een Aziatisch wereldrijk.9 Doordat Japan pas sinds de negentiende eeuw was
gaan moderniseren werd er niet veel van hen verwacht in eerste instantie. De hulp die Japan
echter had verkregen van Duitsland en Engeland voor respectievelijk hun landleger en hun
vloot, bleek toch uitermate effectief te zijn toen Japan Rusland versloeg in de RussischJapanse oorlog van 1904-1905.10 Vanaf dat moment zou Japan worden meegerekend tot de
grote mogendheden in de wereld, hoewel ze nog steeds sterk onderschat werden door de
westerse mogendheden. Een fout die hen in de komende jaren zuur zou opbreken.
De modernisatie die Japan had ondergaan in de negentiende eeuw vereiste een grote
hoeveelheid grondstoffen. Deze grondstoffen kwamen niet van nature in Japan voor, Japan
was van zichzelf sowieso arm aan praktisch alle grondstoffen, waardoor de Japanners
gedwongen werden om hun blik te richten op gebieden die wel de vitale grondstoffen hadden
die nodig waren voor de Japanse economie. Vanuit de Japanse overheid werd echter niet
besloten om deze grondstoffen via handel te verkrijgen, men besloot dat het noodzakelijk was
om een Japans rijk op te zetten naar Brits voorbeeld. De eerste stappen voor dit rijk zouden al
gezet worden in 1931 door de verovering van Mantsjoerije en dit kreeg een vervolg met de
uiteindelijke Japanse inval in China in 1937.11 In deze strijd stonden er drie partijen tegenover
elkaar; ten eerste de Japanners die tot doel hadden om heel China te veroveren, daarnaast
vochten de Chinese nationalisten onder leiding van Tsjiang K'ai-Sjek en de communisten
onder Mao Zedong. Hoewel er pogingen werden ondernomen om samen te werken bleven de
9
In 1592 probeerde Japan voor het laatst om een agressieve buitenlandse politiek te voeren door het
binnenvallen van Korea, met de bedoeling om zo haar invloed tot in China uit te breiden. Dit mislukte en
sindsdien leefde Japan in een isolement. Zie: Allen, Louis, Burma; the longest war 1941-45 (London 1984) 4.
10
Allen, Burma 4-5.
11
Van Rossum, Maarten, Drie oorlogen, een kleine geschiedenis van de 20e eeuw (Amsterdam 2007)
111.
7
nationalisten en communisten elkaar bevechten waardoor er in China geen sprake was van een
goed gecoördineerde verdediging.12
Door het gebrek aan heftige tegenstand kon Japan in hoog tempo China binnentrekken
en beginnen met het veroveren van de belangrijke havenplaatsen om zo de aanvoer van
materieel voor beide Chinese partijen af te sluiten. De Japanse veroveringen in China zouden
een voorbode blijken te zijn voor wat de Geallieerden in de Pacific te wachten stond. De
wreedheden die door de Japanners werden begaan in China zouden hun gelijke vrijwel niet
kennen tot de gruwelijke onderdrukking van de Russische bevolking door de Duitsers.Zo
werden bij de verovering van Nanking in 1938 ongeveer 80.000 mannen afgeslacht en
daarnaast duizenden vrouwen verkracht of gedwongen in bordelen te werken.13
Hoewel Japan in China zeer succesvol bleek te zijn en geen effectieve tegenstand
ondervond van de Chinezen, bleek dit niet genoeg voor Japan om te voldoen aan de grote
vraag aan grondstoffen. Om aan deze vraag te voldoen moest er verder naar het zuiden
gekeken worden, en dan met name naar de rijke olievelden van Nederlands-Indië. Om deze
velden echter in bezit te krijgen zou men meer moeten doen dan alleen Nederlands-Indië te
veroveren. Japan was zich er terdege van bewust dat een aanval op deze Nederlandse kolonie
hen in oorlog zou brengen met alle koloniale mogendheden in de Pacific. Om dit probleem op
te lossen moest een plan worden uitgewerkt om Nederlands-Indië in te nemen zonder dat de
omliggende koloniën een gevaar konden vormen.
Het uiteindelijke plan van Japan om deze olievelden in handen te kunnen krijgen, hield
in dat men naast Nederlands-Indië ook Maleisië en de Filipijnen moest veroveren. De twee
gebieden waren respectievelijk in handen van de Engelsen en Amerikanen, maar waren van
levensbelang omdat deze twee gebieden de flanken van Japans aanvoerlijnen konden
beschermen mits ze in Japanse handen kwamen, en een gevaar konden vormen als ze in Britse
en Amerikaanse handen bleven.14
Voordat de aanval op deze gebieden kon beginnen had Japan haar plannen echter al
weer moeten aanpassen. Niet langer zouden alleen bovengenoemde gebieden worden
veroverd, maar er zou nu ook een aanval worden uitgevoerd op het vasteland van Azië met
het doel om Siam, het huidige Thailand, en Birma te veroveren. Deze wijziging was tot stand
gekomen doordat de Britten en Amerikanen via deze gebieden de Chinezen konden
bevoorraden waardoor de Chinezen in staat waren om door te vechten ondanks het verlies van
12
13
14
Van den Hoek, K.A. (red), De Hel van Birma (Lekturama, Rotterdam 1978) 15.
Gilbert, Martin, A history of the twentieth century (New York 2001) 249-250.
Allen, Louis, Burma; the longest war 1941-45 (Londen 1984) 6.
8
hun havens. Daarnaast waren er, zeker in Birma, belangrijke havens zoals Rangoon die van
groot belang zouden kunnen blijken te zijn voor de Japanners.15
De daadwerkelijke aanval op de koloniën in Zuidoost Azië begon op 7 december 1941
met de luchtaanval op de pacifische vloot in Pearl Harbor. Bij deze aanval waren in totaal 384
Japanse vliegtuigen betrokken, die een nietsvermoedende basis in enkele uren veranderde in
een hel van vuur en dood.16 De Amerikanen hadden de vliegtuigen weliswaar zien aankomen,
maar ze werden aangezien voor een groep B-17 Flying Fortresses die terug werden
verwacht.17 Hierdoor konden de Japanners de Amerikanen volstrekt verrassen en in een paar
uur waren er 2403 Amerikaanse doden gevallen, en daarnaast waren er 6 slagschepen en wat
kleinere schepen tot zinken gebracht. De Japanners zelf waren in de strijd 29 vliegtuigen en
55 piloten verloren.18
Hoewel de aanval zelf als een groot succes kan worden beschouwd kan worden gezegd
dat de aanval voor het verloop van de oorlog desastreus is geweest. De Japanners hadden
namelijk niet in de gaten dat de Amerikaanse vliegkampschepen niet in Pearl Harbor voor
anker lagen maar zich elders bevonden. Zoals later zou blijken waren het juist deze
vliegkampschepen die de oorlog op zee zouden beslissen, en hoewel de Japanners de
Amerikanen een flinke slag hadden toegebracht, hadden ze de Amerikanen niet kreupel
geslagen, en zoals later zou blijken, was dat een fatale fout.19
Na de aanval op Pearl Harbor liet de rest van de Japanse aanval niet lang op zich
wachten. Op 8 december al werden de eerste aanvallen door de Japanners ingezet op de
pacifische eilanden en op 10 december werden de Filipijnen binnengevallen. In deze strijd
zetten de Japanners ruim 400.000 man in verdeeld over 11 divisies, alsmede een sterke vloot
die onder meer bestond uit 11 vliegkampschepen met 2400 vliegtuigen. De Amerikanen
konden hier 1.600.000 man tegenover zetten en een vloot bestaande uit 6 vliegkampschepen
met 2800 vliegtuigen, en 17 slagschepen.20 Opvallend in deze cijfers is het relatief kleine
aantal troepen dat door Japan ingezet werd. Zij hadden namelijk al ruim een miljoen man,
verdeeld over 40 divisies, in China vechten.21
Japan bleek uiteindelijk een uitermate effectief leger te hebben ingezet. De verovering
van de door hun beoogde gebieden zou nog geen zes maanden in beslag nemen. De Britten en
15
16
17
18
19
20
21
Gilbert, A History 282-283.
Matanle, Ivor, Gedenkboek van de Tweede Wereldoorlog (Surrey 1989) 110.
Matanle, Gedenkboek, 108.
Ibidem, 110.
Van Rossum, Drie oorlogen (Amsterdam 2007) 110-111.
Matanle, Gedenkboek, 112.
Ibidem, 112.
9
Amerikanen bleken niet in staat om effectieve tegenstand te bieden tegen het Japanse geweld.
Een schrijnend voorbeeld hiervan is de verovering van Singapore. Deze stad werd als
onneembaar beschouwd door de Britten, wat mede te danken was aan de formidabele
kanonnen die naar de zee gericht stonden. De Britten hadden echter geen rekening gehouden
met een aanval vanaf land, en dit zou hen opbreken omdat ze daar te laat waren met het
opzetten van een goede verdedigingslinie en de zo formidabele kanonnen waren niet in staat
om landinwaarts gericht te worden.22
Op het vasteland van Azië voltrok zich eveneens een drama voor de Geallieerden.
Sinds eind jaren dertig waren de Japanners een actieve campagne begonnen om anti-Britse
gevoelens onder de lokale bevolking te ontdekken en deze campagne bleek zeker in Siam
uitermate succesvol. Door het hele land waren kleine groepjes Thaise studenten die de
Japanners hielpen bij het infiltreren van de Britse linies, en later met de verovering van Siam.
Met behulp van deze studenten kon het Japanse 15e leger de aanval inzetten op Siam, en na
een korte strijd werd Siam veroverd door de Japanners.23 Hierna werd dan eindelijk de aanval
op Birma ingezet. Ook hier was een poging gedaan om de lokale bevolking tegen de Britten
op te zetten, en ook hier waren er groepen studenten die maar al te graag bereid waren met de
Japanners samen te werken om zo de Britten uit Birma weg te krijgen. In februari 1941 werd
er een organisatie opgezet door de Japanners, onder leiding van kolonel Suzuki Keiji, die
Birmese studenten over de grens met Thailand moest smokkelen om hen aldaar in de jungle te
trainen voor een guerilla tegen de Britten.24 Met behulp van deze guerilla's kon het Japanse
15e leger de aanval op Birma openen.
De Britten in die Birma moesten verdedigen tegen de Japanners wisten maar al te goed
dat zij niet in staat zouden zijn om het hele land te verdedigen. In heel Birma was slechts een
divisie gelegerd die later aangevuld zou worden met delen van de 17e Indiase divisie, en voor
een land dat zo groot was, was dat simpelweg niet genoeg. Deze kleine verdedigende groep
stond onder leiding van generaal-majoor James G. Smyth. Smyth was fel tegenstander van het
zo ver mogelijk naar voren verdedigen, wat zijn superieuren wilden. In plaats daarvan wilde
hij zoveel mogelijk proberen om de Japanners te dwingen daar aan te vallen waar hij wilde,
waardoor de Japanners het initiatief uit handen moesten geven.25 Dit stond zijn directe
commandant, luitenant-generaal Tom Hutton, stafhoofd van India Command, echter niet toe.
Hiervoor had Hutton twee redenen: Allereerst wilde hij onder geen beding de Birma weg in
22
23
24
25
Ibidem, 114-115.
Ibidem, 119.
Allen, Burma 17-20.
Ibidem, 25.
10
gevaar brengen, en daarmee de aanvoer van goederen naar China, en daarnaast wilde hij ook
de Tenasserim vliegvelden niet prijs geven. Dit was van wezenlijk belang omdat de
Japanners vanaf die vliegvelden Rangoon konden innnemen, en Rangoon was de enige plek in
Birma waarvandaan zowel versterkingen aangevoerd konden worden, en een eventuele
evacuatie uitgevoerd kon worden.26 Hutton gaf Smyth het bevel om bij de rivier de Sittang
stand te houden, maar Smyth wist vanaf het begin dat dit een hopeloze zaak was. Zijn troepen
waren simpelweg niet toereikend om zo'n groot gebied te verdedigen. Daar kwam ook nog
eens bij dat de Britten in Birma niet de middelen hadden om de Japanners in de lucht te
verslaan, dus er was voor de verdediging ook geen afdoende luchtdekking.27 Toen de aanval
eenmaal begon werd dan ook al snel duidelijk dat de Britten niet lang meer stand konden
houden en er werd dan ook besloten te proberen om de Japanners tegen te houden door de
bruggen over de Sittang op te blazen. Hier ontstond echter een groot probleem aangezien de
17e Indiase divisie nog voor tweederde aan de oostelijke oever van de Sittang zat. De bruggen
opblazen zou betekenen dat deze groep vastzat en waarschijnlijk gevangen genomen zou
worden, hen niet opblazen zou echter betekenen dat de Japanners een vrijwel vrije doorgang
naar Rangoon zouden hebben. Er werd uiteindelijk besloten om de troepen van de 17e divisie
op te offeren en de bruggen werden opgeblazen.28
Hierop volgend werd Hutton ontheven van zijn commando en moest generaal sir
Harold Alexander zien te redden wat er te redden viel. Na het overzien van de situatie
besloot Alexander om de hoofdstad, Rangoon, op te geven en zich volledig te richten op de
verdediging van enkele olievelden, in samenwerking met het Chinese vijfde en zesde leger.
Deze Chinese legers werden al snel teruggedreven en op 29 april trokken de laatste Britse
troepen zich terug uit Birma en was Birma in handen van de Japanners, en daarmee de Birma
weg voor onbepaalde tijd afgesloten.29
Met de verovering van Birma had Japan een groot deel van Zuidoost Azië in handen,
en niets leek er op dat moment op te wijzen dat er spoedig iets zou veranderen. Dit was
misschien dan wel het geval voor Birma, maar op het hele pacifische front waren er grote
veranderingen op til. De Amerikanen hadden het voor elkaar gekregen om hun reusachtige
militaire productie apparaat op volle toeren te laten draaien, en het was nu nog een kwestie
van tijd voordat de Amerikanen en haar bondgenoten in staat waren om de tegenaanval in te
zetten.
26
27
28
29
Ibidem.
Matanle, Gedenkboek 120.
Matanle, Gedenkboek 120, en Allen, Burma 1-4.
Matanle, Gedenkboek 120.
11
De tegenaanval die door de VS werd opgezet kwam voor Japan even onverwacht als
hard aan. Wat kan worden beschouwd als keerpunt in de strijd tegen Japan staat tot op de dag
van vandaag ter discussie. Men kan argumenten vinden voor drie momenten in de oorlog die
als keerpunt kan worden beschouwd, te weten de slag in de Koraalzee, de slag bij Midway, en
de slag om Guadalcanal. In dit stuk zal echter Midway als keerpunt worden beschoud, wat te
maken heeft met het feit dat de slag bij de Koraalzee ook gezien kan worden als onbeslist
(beide partijen leden zware verliezen, en geen van de partijen droop als duidelijke verliezer
af) en Guadalcanal was weliswaar de eerste geallieerde overwinning op land tegen de
Japanners, de strijd in de Pacific was voor een groot deel echter een marine strijd. Het succes
van de soldaten op Guadalcanal is mede te danken aan het feit dat de Amerikaanse marine de
wateren rond dit eiland in handen had, en hiermee onder andere versterkingen en
bevoorrading voor het Japanse garnizoen wist te voorkomen.30
Met de slag bij Midway werd de Japanse marine een grote slag toegebracht. De
Japanse marine was de slag ingegaan met een aantal vooronderstellingen die geen van allen
juist bleken. Belangrijkste hiervan moet zijn dat de Geallieerden inmiddels in staat waren om
Japanse code berichten te ontcijferen. Dit was voor Japan volstrekt ondenkbaar, maar de
Geallieerden maakten hier gretig gebruik van, en daardoor was men ook op de hoogte van de
aankomende Japanse aanval bij de Midway-eilanden. In de slag die hierop volgde werd Japan
een grote nederlaag toegebracht, door onder meer alle vier de vliegkampschepen die bij de
Japanse vloot waren tot zinken te brengen.31 De klap die Japan hiermee kreeg kwam men niet
meer te boven, en vanaf dit punt zou Japan geen succes meer weten te boeken.
In de volgende drie jaren zouden de Geallieerden de Japanners steeds verder terug
weten te dringen in de beroemde 'island-hopping' campagne. Hoewel de Japanners op het
vasteland in ieder geval een groot deel van hun posities wisten te behouden, werd eiland na
eiland in de pacific heroverd door de Geallieerden. Deze strijd eindigde met de veroveringen
van de eilanden Iwo Jima en Okinawa. Beide landingen waren weliswaar succesvol gebleken
en beide eilanden waren weliswaar veroverd, maar de hoeveelheid slachtoffers die hierbij te
betreuren viel was enorm. Op Okinawa waren de Amerikanen zo'n 49.000 man verloren,
inlusief gewonden, en op Iwo Jima waren 6.000 doden en 17.000 gewonden te betreuren. Dit
viel echter nog in het niet met de verliezen die de Japanners hadden geleden. Op beide
30
31
Matanle, Gedenkboek 180-183.
Gilbert, A history 284-285.
12
eilanden was men bij elkaar 131.000 man verloren terwijl er nog geen 8.000 gevangen waren
genomen.32
Door deze tragedie was men tot de conclusie gekomen dat een amfibische aanval op
het vasteland alleen in uiterste noodzaak ondernomen moest worden. De verwachtte verliezen
bij een dergelijke aanval waren enorm voor de Amerikanen., men verwachtte bij de eerste
landingen al zo'n 69.000 slachtoffers, de verwachtte verliezen bij de definitieve doorbraak
Japan in heeft niemand in die tijd durven uit te rekenen.33 Hierom werd besloten om op andere
wijze te proberen de Japanners op hun knieën te dwingen. Er werdop 26 juli een ultimatum
aan de Japanners verzonden waarin zij werden opgeroepen om een onvoorwaardelijke
overgave te accepteren of hun totale vernietiging af te wachten. De Japanse regering weigerde
gehoor te geven aan het ultimatum, en hierop werd besloten om twee atoombommen op Japan
te werpen. Op 6 augustus werd de eerste bom afgeworpen boven Hiroshima en op 9 augustus
werd de tweede bom op Nagasaki geworpen. De verwoestingen waren niet te overzien en de
hoeveelheid slachtoffers was immens. In totaal zo'n 95.000-115.000 mensen kwamen vrijwel
direct om het leven, en duizenden anderen zouden later door de straling sterven.34 Deze
bommen vormden eigenlijk het einde van de oorlog.35 Op 15 augustus 1945 werd de
definitieve overgave van Japan getekend en de oorlog in Pacific was nu ook eindelijk voorbij.
32
Matanle, Gedenkboek 374-379.
Matanle, Gedenkboek 382.
34
Ibidem, 383-384.
35
Hoewel de Japanners zich formeel op 15 augustus 1945 overgaven werd er nog minimaal een week
nadien gevochten in Mantsjoerije. Hier waren de Russen op 8 augustus een offensief begonnen en pas rond 24
augustus kwam hun offensief tot een eind. Zie: Matanle, Gedenkboek 384-385.
33
13
Het belang van Birma
De oorlog die in Birma werd uitgevoerd had veel weg van een patstelling. Beide partijen
waren niet in staat om een definitieve doorbraak te forceren door de vijandelijke linies. Het
feit dat er een patstelling plaatsvond wil echter niet zeggen dat Birma van geen belang was, en
dat beide partijen niet de moeite namen om een definitieve doorbraak te forceren. Om het
belang van Birma te onderkennen moet men naar het noorden kijken. Ten noorden van Birma
ligt China. China was in 1942 al vijf jaar in oorlog met Japan en het ging niet goed. De
Chinezen hadden grote delen van het land prijs moeten geven aan Japan en men was
bovendien tegelijkertijd verwikkeld in een burgeroorlog tussen nationalisten en communisten.
De nationalisten stonden zoals hierboven al vermeld onder leiding van Tsjiang K'ai
Sjek, en zij kregen steun van de VS en de Britten. De hulpgoederen die China moest krijgen
waren echter niet meer aan te leveren via de grote havens van China aangezien die al in
handen waren van de Japanners.36 Japan had China hiermee bijna in een wurggreep te pakken,
en China zou het niet vol hebben kunnen houden als er niet een alternatieve manier van
bevoorrading was gekomen. Deze alternatieve route werd gevonden in de Birma-weg. Deze
weg verbond de Birmese havenstad Rangoon met nationalistisch China, en was voor de
Chinezen van levensbelang aangezien alle andere routes waren afgesneden.37 Daarnaast
hoefde men vanuit Rusland weinig steun te verwachten aangezien de Russen hun steun aan de
communisten gaven met de bedoeling om de nationalisten omver te werpen.38
De nationalistische Chinezen waren dus voor hun oorlog vrijwel volledig afhankelijk
van de weg die door Birma liep. Het probleem was echter dat de Birma weg al meerdere
malen was afgesloten. De eerste keer werd de weg gesloten door de Britten in 1940, naar
aanleiding van diplomatieke druk vanuit Japan.39 De weg werd echter al snel weer geopend en
voor Japan was dit een doorn in het oog. Voornamelijk om deze weg besloot Japan haar
36
37
38
39
Zie kaart 2.
Allen, Burma 6-7.
Matanle, Gedenkboek 175-176.
Allen, Burma 7.
14
plannen te wijzigen en Birma in zijn geheel te veroveren. Deze weg was dus voor zowel Japan
als de Chinezen van groot belang. Voor de Geallieerden zelf was de weg echter niet van
minder belang. Japan had ruim een miljoen soldaten in China vechten, terwijl de Geallieerden
in eerste instantie tegenover een strijdmacht van zo'n 400.000 Japanners stonden.40 De
Geallieerden beseften heel goed dat een miljoen extra Japanners grote problemen konden
veroorzaken gezien de moeilijkheden die 400.000 Japanners hen in de eerste maanden van
1942 hadden gegeven.
Het was echter niet alleen de weg die van Birma een belangrijk strijdtoneel maakten.
Na de Japanse verovering in 1942 was de Birma weg afgesloten en moest er een nieuwe
manier gevoden worden om de Chinezen te kunnen bevoorraden. Deze manier werd gevonden
in een luchtbrug. Deze luchtbrug liep vanuit het oosten van India over de Himalaya naar
China. De vliegvelden van waaruit de goederen naar China gevlogen werden waren
afhankelijk van een spoorlijn die vlak langs de grens met Birma liep.41 Het was voor de
Geallieerden dus van levensbelang dat de Japanners niet in staat zouden zijn om een
succesvol offensief tegen India in te zetten.
Hoewel de Japanners in eerste instantie ook niet van plan leken te zijn om India aan te
vallen, maar zich eerder bij de patstelling die was ontstaan neer te leggen, besloten de
Geallieerden toch alles te doen wat in hun mogelijkheden lag om de Japanners van zo'n
invasie te weerhouden. De Japanners hadden echter ook door dat de luchtbrug die de
Chinezen bleef bevoorraden uiterst effectief was, en Japan besloot dan ook om in 1944 vanuit
Birma een aanval op India te lanceren om zo de spoorlijn die de Chinezen van voorraden
voorzag af te sluiten en zo de Chinezen in een wurggreep te nemen en hen tot overgave te
dwingen. Een dergelijk offensief zou niet alleen kunnen zorgen dat de luchtbrug voor de
Chinezen werd afgesloten, het zou er ook voor kunnen zorgen dat de Britten geen keuze meer
hadden dan uit de oorlog in de Pacific te stappen, aangezien de Britten met het verlies van
India hun laatste bruggehoofd in Azië zou verliezen. Hierop volgend zou, volgens de
redenatie vab de Japanners, de VS volledig geïsoleerd komen te staan in de strijd tegen Japan,
en hierdoor gedwongen worden om vrede te sluiten met Japan, en haar veroveringen te
accepteren.42 Het offensief dat Japan inzette bleek echter niet succesvol te zijn, mede doordat
de Geallieerden handig gebruik wisten te maken van de zwakte van de Japanse soldaten: het
optrekken over een vlakte. Hierdoor bleef de luchtbrug die de Geallieerden hadden gecreëerd
40
Zie noot 21.
Zie kaart 1. Het rood gemerkte gebied is de plaats waar de vliegvelden lagen en waar de spoorlijn
naartoe liep (Assam). Zie voor meer info: Allen, Burma 151.
42
Allen, Burma 154.
41
15
bleef open, en Japan was voor het eerst verlsagen in een groot gevecht in Birma43 Men moet
echter niet denken dat een overwinning als dit de enige reden is dat Japan nooit verder is
gekomen dan Birma. De Britten hadden namelijk een manier gevonden om de Japanners
verschrikkelijk dwars te zitten, en te voorkomen dat de Japanners in korte tijd in staat zouden
zijn om een succesvol offensief tegen India op te zetten. Deze groep was al meer dan een jaar
voor het mislukte Japanse offensief bezig met het veroorzaken van grote frictie aan de zijde
van de Japanners. Deze groep staat bekend onder de naam: Chindits.
43
Matanle, Gedenkboek 179.
16
De Chindits als bron van frictie
Met de nederlaag die de Gealieerden in 1942 hadden geleden in Birma was het moreel van de
troepen aldaar tot een dieptepunt gezakt. Zo slecht was het met de troepen in India gesteld dat
een tegenoffensief volstrekt onmogelijk was. Na de evacuatie van de Engelse troepen uit
17
Birma bestond het gevoel dat de Japanners een onoverwinnelijke tegenstander waren. Om hier
iets aan te doen moesten de Britten een manier vinden om te zorgen dat de Japanners toch een
nederlaag te verwerken kregen, zonder dat er daadwerkelijk een grootscheeps tegenoffensief
werd opgezet.
Deze manier werd gevonden in de vorm van Orde C. Wingate. Deze Britse officier
had inmiddels naam voor zichzelf weten te maken door zowel in Abessynië als in Palestina
een succelsvolle guerilla te voeren tegen de daar aanwezige tegenstanders.44 Door deze
indrukwekkende feiten werd besloten door generaal Wavell dat Wingate zo spoedig mogelijk
naar India gehaald moest worden om aldaar de mogelijkheden voor een guerilla tegen de
Japanners te onderzoeken.45
Nadat Wingate had bepaald dat het goed mogelijk moest zijn om een guerilla tegen
Japan op te zetten begon hij met het opzetten van een legereenheid die hiervoor geschikt was.
Hoewel er inmiddels al verscheidene kleine groepjes guerilla's actief waren in Birma, was hun
situatie te uitzichtloos om hen tot de kern van een strijdmacht om te smeden. Hierom werd
besloten dat Wingate een nieuwe strijdmacht moest opzetten.46 Bij het opzetten van deze
strijdmacht hield Wingate scherp in het oog dat alles naar zijn verwachtingen werd
aangeleverd. Hij stelde een groot belang in de aanwezigheid van afdoende vliegtuigen,
aangezien hij inmiddels had opgemerkt dat veel Britten de strijd hadden opgegeven doordat
men dacht dat de Japanners de aanvoerlijnen hadden afgesneden.47 Om dit soort problemen te
voorkomen wilde hij zorgen dat zijn guerilla's vanuit de lucht bevoorraad konden worden, en
daardoor dus onafhankelijk zouden zijn van de aanvoer via wegen en spoorwegen. Daarnaast
waren vliegtuigen ook nog eens in staat om relatief zware artillerie en voertuigen achter de
linie's te droppen, waardoor men niet enkel met licht geschut hoefde te werken.48
De troepen die Wingate nodig had werden aangevoerd vanuit Engeland, waardoor
Wingate zijn troepen eerst moest onderwerpen aan een rigoreuze training om hen te laten
wennen aan oorlogsvoering in de jungle. Buiten deze troepen werd iedere groep guerilla's die
in Birma hadden gevochten omgevormd tot een commando-eenheid die bedoeld was voor
44
Bidwell, Shelford, The Chindit War (Suffolk 1979) 31.
Allen, Burma 118-119.
46
Ibidem, 120.
47
Een goed voorbeeld hiervan is de tactiek die generaal Yamashita bij de slag om Singapore uitvoerdde.
Hij liet een aantal aanvallen op de flanken van de Britten uitvoeren en meerdere Japanse eenheden infiltreerden
achter de linies van de Britten waardoor men omsingeld dacht te zijn. Voor meer info zie: Matanle, Ivor,
Gedenkboek van de Tweede Wereldoorlog (Surrey, 1989) 112-120.
48
Allen, Burma 120.
45
18
Wingate.49 De naam die Wingate aan zijn troepen gaf was Chindits. Dit wa eigenlijk een
verspreking van het woord 'chinthe' wat in het Birmees leeuw betekend.50
Nadat de training van zijn troepen was voltooid begon Wingate met het voorbereiden
van een operatie achter de Japanse linies. De operatie moest in februari 1943 plaats vinden en
stond bekend onder de naam Longcloth. Met deze operatie moest Wingate voor eens en altijd
afrekenen met het beeld van de onoverwinnelijke Japanse soldaat.51
Het doel van de operatie was om met meerdere colonnes de Japanse linies te infiltreren
en op te trekken naar een spoorlijn die van noord Birma naar het zuiden liep. Door deze
spoorlijn te saboteren op meerdere punten kon de bevoorrading van de Japanse legers in
Birma gedeeltelijk sitlgelegd worden. Daarnaast hoopte Wingate de Japanse bezettingsmacht
tot een tegenaanval uit te kunnen lokken, waarna zijn troepen met behulp van
verrassingsaanvallen de Japanners het leven zuur konden maken.52
De operatie zou gedeeltelijk zeer succesvol blijken te zijn. De spoorlijn, die het
hoofddoel van de operatie vormdde, werd op meerdere plaatsten opgeblazen of op andere
wijze gesaboteerd waardoor de bevoorrading van de Japanse troepen in Birma een tijdlang stil
kwam te liggen. Doordat enkele van de colonnes voor liepen op schema besloten zij nog
verder Birma in te trekken om op andere punten onder meer enkele spoorbruggen op te
blazen. Met deze acties wisten de Chindits grote verwarring te stichten onder de Japanners.
Zij hadden geen idee waar deze aanvallen vandaan kwamen, waardoor men ook in niet in
staat was een succesvol tegenoffensief te lanceren. Pas tegen het einde van de operatie van de
Chindits waren de Japanners in staat om uit te vinden wat zij tegenover zich hadden en wat
het doel was van deze groep. Hierop werden prompt drie divisies naar het gebied gestuurd in
een poging om de Chindits in te sluiten. Hoewel de Japanners er meerdere malen in slaagden
om de Chindits in te sluiten lukte het hen echter niet om de Chindits een nederlaag toe te
brengen doordat de Chindits continu in kleine groepjes de Japanse linies infiltreerden om
vervolgens weer verder terug te trekken naar India. 53
De verliezen van de Chindits waren in deze operatie behoorlijk hoog gebleken. Van de
3000 man die erop uit waren gestuurd waren er bijna 1000 niet teruggekomen. Van die 1000
waren zo'n 450 man gedood en de rest was gewond of gevangen genomen door de Japanners.
Ondanks deze verliezen was de operatie een succes volgens Wingate zelf. In zijn eigen
49
50
51
52
53
Allen, Burma 123.
Allen, Burma 123.
Bidwell, The Chindit War 59.
Allen, Burma 125-127.
Ibidem, 129-135.
19
woorden beschreef hij de situatie als volgt: 'In war, nothing ever goes according to plan, not in
this kind of war. A campaign may be planned meticulously, yet there will be changes as
fighting progresses. All you can do is allow for the changes when you make your plans. I am
quite satsified with the results. The expedition was a complete succes.'54
Door het succes van deze operatie werd besloten om nog een operatie uit te voeren,
ditmaal onder de naam 'Thursday'.55 Deze operatie zou samen moeten vallen met een offensief
van het Chinese 1e leger onder de Amerikaanse generaal Stillwell in noord Birma.56 Ditmaal
zou men echter niet te voet de Japanse linies hoeven te infiltreren zoals tijdens 'Longcloth',
maar de Chindits zouden met behulp van een zogeheten 'glider' achter de linies gedropt
worden.57 Dit was mogelijk doordat Wingate de Amerikanen op een conferentie in Quebec
enthousiast had weten te krijgen over zijn manier van oorlogvoeren, waarop de Amerikanen
hem alle steun toezegden.58
Het plan van 'Thursday' was ditmaal niet om de bevoorrading van de Japanners stil te
leggen. De Chindits waren inmiddels uitgegroeid tot een strijdmacht van zo'n 15.000 man
waardoor men nu in staat was tot het grotere werk. Het doel zou ditmaal zijn het insluiten van
twee Japanse divisies, om te voorkomen dat deze divisies zouden kunnen ontsnappen aan het
offensief van Stillwell's Chinese leger. De operatie zou ditmaal echter een stuk meer
problemen met zich meebrengen. Hoewel het misschien prettig was voor de Chindits om niet
te voet op te hoeven trekken, bleken de gliders ook verre van ideaal. Een aantal inlichtingen
waren niet helemaal correct geweest waardoor het kon gebeuren dat een aantal gliders bij de
landing op een veld terecht kwam wat niet vlak was. Hierdoor sloegen er enkele gliders over
de kop en de tweede golf gliders zat zo dicht op de eerste dat het voor hen niet mogelijk was
om uit te wijken naar een ander veld. Enkele gliders van de tweede golf sloegen te pletter op
de eerste golf en zo waren er al ruim 30 doden gevallen voor de operatie daadwerkelijk
begonnen was.59 Daarnaast verloren de Chindits ook nog eens in een vroeg stadium hun
commandant. Wingate verongelukte tijdens een inspectiereis langs zijn troepen achter de
linies. Hoe het vliegtuig verongelukte is volstrekt onduidelijk, het kan vijandelijk afweervuur
geweest zijn (men bevond zich ten slotte boven vijandelijk gebied), maar het kan ook slecht
weer zij geweest.60
54
55
56
57
58
59
60
Allen, Burma 146; Rolo, Charles J., Wingate's Raiders (Harrap 1944) 148.
Zie kaart 2.
Bidwell, The Chindit War 81.
Voor een voorbeeld van een glider zie: Van den Hoek, De Hel van Birma 84.
Bidwell, The Chindit War 68.
Allen, Burma, 325.
Van den Hoek, De Hel van Birma 95-96.
20
Ondanks deze tegenslagen viel de operatie uiteindelijk toch uit als een succes. Dit was te
danken aan het feit dat de Chindits er bijna drie maanden lang in slaagden om de Japanners op
de huid te zitten, waarbij men aanvoerlijnen afsneed, Japanse troepen onttrok aan een aanval
op India, en de aandacht wist af te leiden van het offensief van Stillwell. De verliezen waren
ook deze keer weer groot geweest, 5000 man kwamen niet terug van deze operatie.61
Hierop begon men om een nieuwe operatie voor de Chindits op touw te zetten, maar
ditmaal zou dit niet nodig blijken te zijn. In de loop van 1945 trokken de Geallieerden door
Birma naar Siam, en in augustus van dat jaar gaven de Japanners zich over na twee aanvallen
met een atoombom op Japanse steden. Dat de Chindits een belangrijke rol hebben gespeeld op
dit toneel zal verderop in dit stuk worden beargumenteerd, zeker is in ieder geval dat de
nodige frictie door hen werd veroorzaakt.
61
Ibidem, 104-105.
21
Conclusie
De strijd die in Birma is uitgevochten was vrij statisch te noemen. Ruim twee jaar lang
hadden beide partijen geen offensieven tegen elkaar opgezet. Via deze redenering kan mentot
de conclusie komen dat Birma geen zwaartepunt zou zijn geweest tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Hiermee doet men echter het betrokken gebied, en de betrokken troepen
ernstig tekort. Dat de strijd zo'n statisch karakter had, had voornamelijk te maken met het feit
dat de Britten in de jaren 1942 tot 1944 niet in staat waren om een succesvol offensief op te
zetten. Men was druk bezig met een oorlog op meerdere fronten, en er was gewoon niet
voldoende materieel beschikbaar om vanuit India een offensief tegen Birma op te zetten.
Zoals hierboven ook al vermeld vond Japan de patstelling een tijdlang wel prima. Er was geen
directe bedreiging van de Britten in India te verwachten, en hun belangrijkste doel in dit
gebied, de Birma weg, was veroverd en afgesloten.
Dat Japan later toch tot een offensief over is gegaan heeft veel te maken met de
ontdekking dat, nu de Geallieerden dit niet meer vanuit Birma konden doen, men de Chinezen
van voorraden wist te voorzien via een luchtbrug die in India, vlakbij de grens met Birma, lag.
Dat Japan hier toch een offensief tegen opzette, betekent dat dit gebied voor Japan toch van
groot belang moet zijn geweest. Gezien het feit dat in de periode dat het offensief plaatsvond,
1944, de Japanners op de eilanden van de pacific al in de verdediging gedrukt waren wil het
nogal wat zeggen dat Japan toch troepen en materieel vrijmaakten voor de invasie van India.
Dat de Britten Birma van groot belang vonden bleek wel uit het feit dat zij in een
periode waarin alles tegen zat, toch probeerde om manieren te vinden om de Japanners in
ieder geval lastig te vallen. De manier waarop zij dit deden waren de Chindits, die ervoor
wisten te zorgen dat de bevoorradingslijnen voor de Japanners in Birma regelmatig stil
kwamen te liggen. De frictie die zij wisten te veroorzaken was misschien niet van
doorslaggevend belang in de strijd, het zorgde er wel voor dat het moreel van de Geallieerde
troepen aanzienlijk steeg.
Vervolgens komt het naar waarschijnlijkheid belangrijkste argument waarom Birma
een zwaartepunt was in de Pacifische campagne. Zoals al meerdere malen is genoemd in dit
stuk lag in Birma de Birma weg. De weg die de Chinezen van voorraden moest voorzien, om
hen in de oorlog te kunnen houden. Dat deze weg werd afgesloten betekende niet dat Birma
als belangrijke factor weggestreept kon worden. Het feit dat de Japanners vanuit Birma niet in
staat waren om de Geallieerde luchtbrug naar China af te sluiten was eveneens van groot
belang. Het monsterlijke productie apparaat van de VS. bleek in staat om de Chinezen
22
volledig vanuit de lucht te bevoorraden. Waren de Japanners erin geslaagd om deze luchtbrug
af te sluiten, dan waren er niet alleen voor de Chinezen grote problemen ontstaan, maar ook
voor de Geallieerden. Als de Chinezen niet in staat waren geweest om door te vechten tegen
Japan, dan had Japan namelijk al gauw een extra 500.000 man uit China weg kunnen halen
om in te zetten tegen de Geallieerden. Gezien de problemen die de 400.000 Japanners aan het
begin van de oorlog veroorzaakten kan gezegd worden dat deze versterkingen de Geallieerden
het uitermate lastig hadden kunnen maken. Het feit dat de Chinezen door konden vechten
tegen de Japanners is voor een groot deel te danken aan het feit dat de Geallieerden wisten te
voorkomen dat de Japanners vanuit Birma verder konden trekken en India wisten te
veroveren.
Hierom kan gezegd worden dat voor alle drie de betrokken partijen Birma een
zwaartepunt vormdde in de strijd om de Pacific. Vooral voor China goldt dat er in Birma “…a
certain center of gravity develops, the hub of al power and movement, on which everything
depends.”62
Kaart 1
62
Clausewitz, Carl von, Vom kriege boek 8 (vertaling Micheal Howard en Peter Paret, Princeton 1993)
720.
23
Bron: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/IndiaASSAM.svg/514px-India-ASSAM.svg.png.
Geraadpleegd op 12-01-2009.
Kaart 2
24
Allen, Louis, Burma, the longest war 1941-1945 (London 1984) 317.
25
Literatuurlijst
1. Allen, Louis, Burma, the longest war 1941-45 (London 1984).
2. Bidwell, Shelford, The Chindit War (Suffolk 1979).
3. Clausewitz, Carl von, Vom kriege boek 8 (vertaling Micheal Howard en Peter Paret,
Princeton 1993).
4. Gilbert, Martin, A history of the twentieth century (New York 2001).
5. Heuser, Beatrice, Reading Clausewitz (Londen 2002).
6. Van den Hoek, K.A. (red), De Hel van Birma (Lekturama, Rotterdam 1978).
7. Matanle, Ivor, Gedenkboek van de Tweede Wereldoorlog (Surrey 1989).
8. Van Rossum, Maarten, Drie oorlogen, een kleine geschiedenis van de 20e eeuw
(Amsterdam 2007).
Internetbronnen:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/India-ASSAM.svg/514px-IndiaASSAM.svg.png.
26