Nierfunctie - MDRD

Nierfunctie - MDRD
1. INLEIDING
MDRD geeft een schatting van de glomerulaire filtratiesnelheid (eGFR); het is een nuttige parameter
die ook een aantal beperkingen heeft.
MDRD: Modification of Diet in Renal Disease
eGFR: estimated Glomerular Filtration Rate
De meest gebruikte formules om GFR te schatten zijn MDRD en Cockcroft–Gault.
Volgens de richtlijnen van de National Kidney Foundation (USA) moet bij elke serumcreatinine een
berekende GFR toegevoegd worden.
In België wordt voor het zorgtraject chronische nierinsufficiëntie gewerkt met MDRD.
Opmerking:
- Bij jongeren beneden 18 jaar wordt geen berekening uitgevoerd.
- Zonder de leeftijd van de patiënt kan MDRD niet berekend worden.
2. MDRD
MDRD formule sinds 2005 - na standaardisatie van de creatininebepaling volgens IDMS (*):
MDRD = 175 x (creatinine-1.154) x (leeftijd)-0.203 x (0.742 indien ♀) x (1.212 indien zwart-Afrikaans)
De berekende MDRD geeft niet per definitie een correct beeld van het al dan niet bestaan van een
nierziekte of de ernst ervan. Medicatie, dieet, niet renale chronische ziekte, spiermassa; e.a. beïnvloeden
de creatininemie en bijgevolg ook de MDRD.
De MDRD formule is een hulpmiddel bij de evaluatie van de nierfunctie en MDRD kan helpen om patiënten
te herkennen met een relatief slechte nierfunctie, maar met nog een normale tot hoognormale
serumcreatinine.
Beperkingen van de MDRD formule
- De formule is alleen geschikt bij een redelijk stabiele nierfunctie, dus niet bij patiënten op intensieve
zorgen, dialyse patiënten, maar ook niet bij gehospitaliseerden.
- De formule gaat uit van een gemiddelde spiermassa; de formule geeft een
overschatting bij patiënten met ondergewicht en een onderschatting bij gespierde sporters;
leeftijd en geslacht worden als surrogaat gebruikt voor de spiermassa.
- MDRD wordt weliswaar uitgedrukt in ml/min/1.73 m2, zonder rekening te houden met het gewicht
en de lengte van de patiënt.
- Er kan een onderschatting voorkomen bij patiënten, behandeld met medicatie die de creatininesecretie remmen zoals cimetidine, trimethoprim en cotrimoxazol.
- De formule kan een onderschatting geven bij vrouwen < 65 jaar.
- De formule is minder geschikt tijdens de zwangerschap
- Algemeen: alle factoren die de serumcreatininespiegel beïnvloeden, hebben een invloed op de
MDRD.
(*) IDMS = Isotope Dilution Mass Spectrometry
Interpretatie
Tabel: Stadiering bij nierziekte volgens de ‘Kidney disease outcomes quality initiative’ (KDOQI)
stadiu
m
1
2
3
4
5
omschrijving
nierschade met normale of verhoogde GFR
nierschade met licht verlaagde GFR
matig verlaagde GFR
ernstig verlaagde GFR
nierfalen
GFR
(in ml/min/1,73 m2)
≥ 90
60-89
30-59
15-29
< 15 of dialyse
persisterende albuminurie
van > 30 mg/24 h
ja
ja
ja/nee
ja/nee
ja/nee
De interpretatie van een waarde in de buurt van 60 ml/min./1.73 m2 moet gebeuren binnen de volledige
klinische context zoals proteïnurie, resultaten van beeldvorming, ….
2
Een persisterende GFR < 60 ml/min./1.73 m gedurende 3 maand of meer wordt gedefinieerd als een
chronische nierziekte met > 50 % verlies van de normale ‘volwassen’ nierfunctie; het is de afkapwaarde
voor overleg en/of verwijzing naar de tweede lijn.
Inclusiecriteria voor zorgtraject:
“een berekende GFR <45ml/min/1,73m2 volgens de vereenvoudigde MDRD-formule, een tweede maal
bevestigd na ten minste 3 maanden en/of een proteïnurie > 1g per dag, een tweede maal bevestigd na ten
minste 3 maanden.”
Opmerkingen
- Een verlaagde eGFR is niet per definitie een teken van chronisch nierfalen; creatinine is een
spierafbraakproduct. O.a. veranderingen in de spiermassa beïnvloeden de creatininemie.
- Naast GFR moeten ook andere parameters bij de evaluatie betrokken worden: comorbiditeit,
bloeddruk, anemie en eventuele afwijkingen in de calcium-fosfaat huishouding.
- Een normale eGFR sluit nierschade niet uit: zie stadium 1. (tabel)
Rapportering MDRD - aanbeveling NKDEP (National Kidney Disease Education Program):
- De effectieve waarden rapporteren als < 60 ml/min./1.73 m2
- Hogere waarden rapporteren als > 60 ml/min./1.73 m2
3. COCKCROFT-GAULT (CG)
Voor de formule van Cockcroft-Gault is het gewicht van de patiënt nodig.
De Cockcroft-Gault formule is minder geschikt bij overgewicht; er is een overschatting.
In sommige studies wordt MDRD t.o.v. CG als meer accuraat beschouwd, in andere studies zijn ze
gelijkwaardig.
4. CREATININEKLARING OP 24UURSURINE
De beste non-invasieve manier om de GFR te bekomen blijft een goed uitgevoerde creatinineklaring via
een serumstaal en 24-uursurine. Heel vaak wordt de 24 uurscollectie echter foutief uitgevoerd.
Wanneer een creatinineklaring op 24uursurine bepalen?
- Bij individuen met een abnormale lichaamsstatus zoals bij sterk verhoogde/verlaagde spiermassa.
- Bij patiënten met snel veranderende nierfunctie.
- Wanneer een meer accurate GFR vereist is bij GFR > 60 ml/min./1.73 m2 bvb nierdonor, toediening
van toxische medicatie die via de nieren worden geëxcreteerd (bv. hoge dosis methotrexaat)
5. BRONNEN
1. S. Hallan, A. Asberg, M. Lindberg, H. Johnsen Validation of the Modification of Diet in Renal Disease
formula for estimating GFR with special emphasis on calibration of the serum creatinine assay. Am J
Kidney Dis. 2004 Jul;44(1):84-93
2. National Kidney Disease Education program http://www.nkdep.nih.gov/healthprofessionals
3. N. Lameire The Kidney in oncology Acta Clin Belg 2007;62-3: 141-154
4. P. Verbruggen, T. Dejagere, J. Vanwalleghem, E. Mangelschots, B. De Moor Uveïtis in de nefrologische
praktijk: twee casussen TVG 2007 63 14-15 680-685
5. J.C. Verhave, J.F.M. Wetzels, S.J.L. Bakker, R.T. Gansevoort. Schatting van de nierfunctie met behulp
van formules NTvG 2007 151(18) 1002-4
6. .J.J. Apperloo, P.G.G. Gerlag, C.H. Beerenhout en H.L. Vader Schatting van de nierfunctie op grond
van de creatinineklaring: bruikbaarheid van enkele formules en correctie bij obese patiënten NTvG
2007 151(18) 1016-23
7. L.A. Stevens, J. Coresh, T. Greene, A.S. Levey Assessing kidney function – Measured and estimated
Glomerular filtration Rate N Eng J Med 2006 354;23 2473-2483
8. H.J.G. Bilo, S. J.J. Logtenberg, L.D. Dikkeschein, N. Kleefsta, B.H.R. Wilffenbuttel Bepaling van de
nierfunctie volgens de NHG-standaard “Diabetes mellitus type 2”: kans op overschatting van het aantal
diabetespatiënten met nierfunctieproblemen NTvG 2007 151(18) 1024-1028
9. H.J.G. Bilo et all – Bepaling van de nierfunctie Ingezonden NTvG 2007 151(31) 1753-1761
10. G.L. Myers, W. Greg Miller, J. Coresh, J. Fleming, N. Greenberg, T. Greene, T. Hostetter, A. S. Levey,
M. Panteghini, M. Welch, J.H. Eckfeldt Recommendations for Improving Serum Creatinine
Measurement: A Report from the Laboratory Working Group of The National Kidney Disease Education
Program Clin. Chem 2006 52(1) 5-18
11. Michael G. Shlipak, Linda F. Fried, Mary Cushman, Teri A. Manolio, Do Peterson, Catherine StehmanBreen, Anthony Bleyer, Anne Newman, David Siscovick, and Bruce Psaty Cardiovascular Mortality
Risk in Chronic Kidney Disease: Comparison of Traditional and Novel Risk Factors JAMA. 2005;
293(14):1737-1745.
12. B. Sprangers, P. Evenepoel, Y. Vanrenterghem Voorkomen van laattijdige verwijzing van patiënten met
chronische nierziekten TVG 2008 64(19): 1004-1012
13. L.A. Stevens, A.S. Levey Chronic Kidney disease in the elderly – How to Assess Risk N Eng J Med
2005 352;20: 2122-2124
14. J. Coresh, E. Selvin, L.A. Stevens, J. Manzi, J.W. Kusek, P. Eggers, F. Van Lente, A.S. Levey
Prevalence of Chronic Kidney Disease in the United States JAMA 2007 298;17:2038-2047
15. Zorgtrajecten: http://www.zorgtraject.be/Nl/Professioneel/Specialisten/Nierin/contract.asp
© Februari 2012 - Cammaert Piet – Declerck Katrien – Ovyn Caroline