alexander gavrylyuk - Kamermuziek Souvenir Tilburg

ontdek beleef ontmoet de internationale top in kamermuziek
ALEXANDER GAVRYLYUK
MAANDAG 1 MEI 2017
PROGRAMMA
JOHANN SEBASTIAN BACH/FERRUCCIO
BUSONI – TOCCATA EN FUGA IN D MINEUR
BWV 565
JOSEPH HAYDN – PIANOSONATE NR. 47
IN B MINEUR HOB. XVI:32
1 Allegro moderato
2 Menuetto
3 Finale. Presto
FRÉDÉRIC CHOPIN – FANTASIE IN F MINEUR OP. 49
FRÉDÉRIC CHOPIN –
POLONAISE IN AS MAJEUR OP. 53
PAUZE
SERGEI PROKOFIEV –
PIANOSONATE NR. 3 IN A MINEUR OP. 28
SERGEI RACHMANINOV –
ÉTUDES-TABLEAUX OP. 39 (SELECTIE)
Nr. 1 in c mineur: Allegro agitato
Nr. 2 in a mineur: Lento assai
Nr. 5 in es mineur: Appassionato
Nr. 7 in c mineur: Lento
Nr. 9 in D majeur: Allegro moderato
MILY BALAKIREV – ISLAMEY OP. 18
ALEXANDER GAVRYLYUK
De Oekraïense meesterpianist Alexander
Gavrylyuk (1984) heeft zich in een razend tempo
gevoegd bij de groten der aarde. Na zijn over­
winningen bij talloze concoursen, waarvan de
eerste prijs en de Gouden Medaille bij de Horowitz
International Piano Competition (1999), de
eerste prijs bij de prestigieuze Hamamatsu
International Piano Competition (2000) en de
eerste prijs en Gouden Medaille bij de Arthur
Rubinstein International Piano Masters Competi­
tion (2005) de meest opmerkelijke zijn, volgden
wereldwijd concerten in het Concertgebouw,
het Sydney Opera House, de Weense Musik­
verein, de Tokyo Opera City Hall en vele andere
grote zalen. Gavrylyuk soleerde met onder
andere het Russisch Nationaal Orkest, het
Koninklijk Concertgebouworkest en de fil­har­
monische orkesten van New York, Los Angeles,
Warschau, Israël en Rotterdam. Van de beroemde
dirigenten waarmee Gavrylyuk in dat verband
samenwerkte zijn Vladimir Ashkenazy, Mikhail
Pletnev, Herbert Blomstedt, Valery Gergiev,
Neeme Järvi en Vladimir Jurowski er maar
enkele. Gavrylyuk nam vele cd’s op bij de labels
Piano Classics en Triton, meest recent met
werken van Brahms en Liszt. Ook verschenen
live-registraties op DVD van onder andere zijn
recitals tijdens het prestigieuze Miami International
Piano Festival. De internationale pers beoor­
deelde deze opnames steeds met vier of vijf
sterren. Deze lof valt ook zijn liveoptredens ten
deel. Zo schrijft de New York Times over hem:
‘Een pianist van wereldklasse, die op zijn absolute
best presteert.’ In ons eigen land besluit de
Volkskrant dat Gavrylyuk tot een zeer zeldzame
categorie musici behoort. In 2003 mocht
Gavrylyuk zich voegen bij de selecte groep
pianisten die zich Steinway Artist mag noemen.
J.S. Bach (1685-1750)/F. Busoni (18661924) – Toccata en fuga in d mineur
Het is één van de bekendste openingen uit de
muziekgeschiedenis: de eerste noten van de
Toccata en fuga in d mineur voor orgel van
Johann Sebastian Bach. Als u Walt Disneys
populaire film Fantasia (1940) heeft gezien zult
u de compositie zeker herkennen, want de
orkestbewerking van Leopold Stokowski klinkt
in die film. De toccata waarmee het werk begint
fungeert als een introductie op de fuga die er
direct op volgt. Dergelijke introducties kennen
we ook van Bachs vele ‘préludes en fuga’s’
(prélude betekent voorspel). Toch moet in de
Barok een toccata worden onderscheiden
van een prélude. Een toccata is een virtuoos,
instrumentaal muziekstuk, vaak met vele
snelle passages en geschreven in vrije vorm.
Een prélude is ook geschreven in vrije vorm
maar is niet noodzakelijkerwijs virtuoos van
karakter. Door de populariteit van de Toccata
Lees de recensie van dit concert enkele
dagen na de concertdatum in de rubriek
Naklank op:
www.kamermuzieksouvenir.nl
en fuga in d mineur verschenen er meerdere
pianobewerkingen. In 1900 schreef de Italiaanse
componist en pianovirtuoos Ferruccio Busoni
de zijne. Busoni schrijft dat zijn bewerking is
bedoeld voor de concertpraktijk, wat de vele
technisch uitdagende uitbreidingen, waaronder
veel octaafverdubbelingen, verklaart.
J. Haydn (1732-1809) –
Pianosonate nr. 47 in b mineur
De sonatevorm maakte na 1750 een snelle
ontwikkeling door, waarbij vooral de sonates
van Mozart en Beethoven rap populair zouden
raken. De meer dan 55 sonates die Joseph
Haydn schreef zijn daarbij tamelijk onderbelicht
gebleven, zelfs in de huidige concertpraktijk.
Ten onrechte, want hoewel Haydn geen
formidabele pianist was zijn de pianosonates
van de Oostenrijkse componist van grote
kwaliteit. Haydn noemde zijn vroege ‘sonates’
nog Divertimento’s en Partita’s. Vanaf ongeveer
1770 raakte de ‘Sturm und Drang’ in zwang,
wat het karakter van Haydns eerste ‘echte’
sonate uit 1771 (nu bekend als zijn 33e) heeft
beïnvloed. Dat werk alsook de 47e sonate uit
1774, die vanavond gespeeld wordt, staan in
mineurtoonsoorten, in tegenstelling tot de
meeste eerdere sonates van Haydn. De 47e
sonate is een werk in drie delen en heeft een
grote dramatische kracht. Het zal geen
verwondering wekken dat Beethoven zich
door met name deze sonate liet inspireren.
F. Chopin (1810-1849) –
Fantasie in f mineur
Musicologen zijn het erover eens dat de Fantasie
in f mineur van Chopin één van zijn absolute
meesterwerken is. Het in 1831 geschreven stuk
opent met twee langzame marsen met een
donker karakter, voordat na een versnelling
virtuoos passagewerk en verschillende andere
thema’s geïntroduceerd worden. Hoewel de titel
anders doet vermoeden is de fantasie in een
ingenieuze vorm geschreven, die het midden
houdt tussen een sonatevorm en een
rondovorm. Onverwachts vindt in het midden
van het stuk een verstilling plaats als Chopin
een koraal-achtige onderbreking schrijft in de
ver verwijderde toonsoort van B majeur. Na
een reprise waarin de eerdere dramatiek weer
terugkeert besluit het werk in As majeur, de
paralleltoonsoort van f mineur.
F. Chopin (1810-1849) –
Polonaise in As majeur
De ‘Heroïsche’ polonaise van Chopin wordt
ook wel de ‘Octavenpolonaise’ genoemd,
vanwege de snelle herhalende octaven in het
midden van het stuk. Het werk is één van de
meest bekende en populaire composities van
Chopin. Het stuk is dan wel geschreven in
de toonsoort waarin de Fantasie zojuist is
geëindigd, het is heel anders van karakter en
zit vol optimisme en bravoure. Dat is sowieso
kenmerkend voor de vele polonaises die Chopin
schreef en waarmee de trots die Chopin voor
zijn thuisland had verraden wordt: de polonaise
is een traditionele Poolse dans in 3/4 maat.
Naast heroïek vindt men toch ook vaak nostalgie
en zelfs wanhoop terug in Chopins polonaises,
wat alles te maken heeft met de vrijwillige
ballingschap van de componist, die met het
oog op zijn toekomst als componist en pianist
al op zijn twintigste Polen voorgoed verliet
voor Frankrijk.
S. Prokofiev (1891-1953) –
Pianosonate nr. 3 in a mineur
De derde pianosonate van Prokofiev is bijzonder
kort en duurt nog geen acht minuten. Het is
een ééndelig werk en wordt al direct vanaf het
begin ‘gelanceerd’ met een opzwepend motief
in E majeur. De sonate uit 1917 is een uitwerking
van ideeën die Prokofiev al tijdens zijn studietijd
noteerde. De hoogstpersoonlijke stijl van
Prokofiev is in het stuk alomtegenwoordig:
van het motorische en energieke begin tot
het daarmee contrasterende door chromatiek
omgeven lyrische tweede thema.
S. Rachmaninov (1873-1943) –
Études-Tableaux op. 39 (selectie)
Twee sets études schreef de Russische Sergei
Rachmaninov: opus 33 en opus 39. Uit de
tweede set, die net als de sonate van Prokofiev
in 1917 verscheen, speelt Gavrylyuk een vijftal
études. Toen Rachmaninov de stukken schreef
was de ‘étude’ als compositievorm de grenzen
van de studieruimte al ruimschoots gepasseerd:
onder andere Chopin en Liszt hadden met hun
(concert)études het genre al naar een hoger
plan getild. Rachmaninov noemt zijn bijdrage
aan het genre enigszins afwijkend ÉtudesTableaux, wat ermee te maken heeft dat de
componist zich bij het componeren liet inspireren
door ‘beelden’, al wilde de componist niet
vertellen welke. De set opus 39 is technisch
aanmerkelijk veeleisender dan de set opus 33.
Het voor Rachmaninov typische gebruik van
het ‘Dies Irae’-motief is in de tweede étude te
horen. De negende, zowel de laatste van de
set alsook de laatste die Gavrylyuk vanavond
speelt, is als enige van de hele set in een
majeurtoonsoort geschreven.
M. Balakirev (1837-1910) - Islamey
‘Islamey, een Oriëntaalse fantasie’ valt bovenaan
het stuk van de Russische componist, dirigent
en pianist Mily Balakirev te lezen. De extreme
moeilijkheidsgraad van het stuk is onverwachts
de belangrijkste reden van diens populariteit
gebleken: vele virtuoze pianisten hebben met
het werk geconcerteerd en zelfs componisten
heeft het geïnspireerd. Zo zou Maurice Ravel
gezegd hebben dat hij met zijn ‘Gaspard de la
Nuit’ een werk wilde schrijven dat moeilijker is
dan Islamey. De thema’s uit Islamey zijn gebaseerd
op Russische volks­muziek, niet ongebruikelijk
voor Balakirev die een patriottische nationalist
was. De componist kreeg het overigens zelf
niet voor elkaar om Islamey te spelen.
Wouter Smits
#KAMERMUZIEKSOUVENIRTILBURG
Bekijk de video-impressie van dit concert
op onze Facebookpagina of ons YouTubekanaal: Kamermuziek Souvenir Tilburg.
Hier vindt u tevens de video’s van eerdere
concerten.
Het volgende concert:
ROTTERDAM PHILHARMONIC STRINGS
MET ROSANNE PHILIPPENS
Woensdag 17 mei 2017
KAARTEN BESTELLEN? GA NAAR:
www.kamermuzieksouvenir.nl
De concerten van Koninklijke Souvenir des Montagnards kamermuziek worden mede mogelijk
gemaakt door een substantiële bijdrage van de Gemeente Tilburg.