dementie - diergeneeskunde.nl

Dementie
bij huisdieren
edragskliniek Info | nr.5
Faculteit
Diergeneeskunde
Gedragskliniek voor Dieren
November 2012
r e dac t i o n e e l
G E D R AGS K L I N I EK
Info
G E D R AGS K L I N I EK
openingstijden
Beste lezer,
Hersenveroudering
Consultdagen
V
oor u ligt alweer de vijfde Infobrief van de Gedragskliniek
voor Dieren. Deze keer is het onderwerp dementie bij dieren.
Wij wensen u weer veel leesplezier en mocht u onderwerpen
hebben voor toekomstige infobrieven dan horen wij dat graag!
(De literatuurreferenties zijn te vinden op onze website
www.uu.nl/diergeneeskunde/gedragskliniek)
C o n s u lt dag e n
h o n d e n k at:
Dinsdag van
8.15 – 14.15 uur
Telefonisch spreekuur:
maandag en donderdag
tussen 12.30 – 13.00 uur
T 030-2534784
E [email protected]
Met collegiale groeten,
H e t t e a m va n d e G e d r ag s k l i n i e k vo o r D i e r e n
C o n s u lt dag e n
pa p eg a a i :
Maandag t/m vrijdag van
9.00 – 11.30 uur
Telefonisch spreekuur:
elke werkdag tussen
13.30-14.30 uur
T 030-2531799
E [email protected]
Fikkie vergeet de bal
Universiteitskliniek voor
gezelschapsdieren
Adres: Yalelaan 108
3584 CM Utrecht
www.uu.nl/diergeneeskunde/
gedragskliniek
Hersenveroudering is een aan leeftijd gecorreleerde reeks van veranderingen in het
centrale zenuwstelsel, die leidt tot degeneratie ervan en die zich uit in een aantal
V.l.n.r.: Matthijs Schilder (gedragsbioloog), Claudia Vinke (gedragsbioloog)
Isabelle van Eijk (dierenarts), Yvonne van Zeeland (dierenarts) en vooraan
Nienke Endenburg (psycholoog).
cognitieve- en gedragsveranderingen. Het proces leidt tot een sterk verminderd
functioneren (dementie) en uiteindelijk tot de dood. Onze huidige wetenschappelijke
G E D R AGS K L I N I EK
5-DGK
-VOUW
r G
els
eZ
Dementie bij de mens is al een groot probleem en met
het toenemen van de gemiddelde leeftijd wordt een
grote toename van de incidentie verwacht. Bij de hond
en kat vindt momenteel waarschijnlijk een identiek
proces plaats: door de steeds betere diergeneeskundige
zorg neemt de gemiddelde leeftijd van de honden en
katten toe en daarmee de incidentie van dementieachtige verschijnselen, ook wel cognitief disfunctioneren
genoemd. Dit maakt het bestuderen en behandelen van
dementie-achtige verschijnselen bij onze huisdieren
relevant.
iek
o
vo
E
or tva
e
ltdagen
nd et pro . Dit
on eur ig m of rec venals
ho
Telefoni
I
h
ing en.
E
k
sult
at
sch spre nd en• kat vdian
gev
d
con nauw tie sta nsult. en.
ns fom
ekuur:
12:30 g vantie8:bie
a
n
het
maand leeda
co
e
s
ic
13:00 uu
reg
n
g
d
a
15
a
a
ag
ig
e
e
en do
gk
r m and a- 14o:1ll5eduu p m
dr
r
Tel.nr.:
ebt
ro
t ge
030-25
a g tu o v
info ndaer
fgda
zssen of kat aar he narts h
34784
r
r
o
e
z
o
| e-mai
n
e
naa
e
l: ge•dr
agVhoult u d hond n mee w dier
den sleConsu
V ndkant.duw e da
ltdagen
insle
nu
gez e gezin gaan.
@
papega
ezuu.n u va
13:30 die gk
d
jk
n
d
I
e
li
l
u
ie
ai
e
16:30 uu
d
t
at
woensda •
ge
r
Telefoni
mo eval d den, m naar
g en vr neem enten
u
g
eel
sch spre
ijdagcuvam
zov ieder ezigho gedaan
ekuur:
Tel.nr.:
lt
do n
elke wer
sU
b
met
g
030-25
in
on
kdag tu
31799
om Zorg et dier navraa or
tc
n
eld| e-mai
a
ssen 13
e
.
u a omen met h breid
sh
:30e-n14
e do cht be
l: gedrag
d
n
Univer
e
e
:3
papega tijd
ra0d uurlt te k meest t uitg orden egebra
siteit
ai
ij
.d
gk
sklin
@
W .nonsu
Yalelaan
et
ord vens w el me
h
le
w
l
c
• uu
h
108 | 35 iek voor g
nke
het ie zic onsult ier. Te ventue
ezel sc
www.u
84 cm
en e r
haps
u.nl/die
utrecht
diere
en d s het c uw d t en e en.
unn
o
rgenee
n d
en g van enlijs sprok leem k erd do
skunde
d
ij
a
/gedra
o
b
e
g
T
r
v
rd
gsklinie
vra
spro
ged
•
en b
voe
itge
k
het evulde keken gedrag rden u rts.
itge
g
a
t
e
dt u
o
u in r iaal b van he tjes w dieren k wor ende
s
e
e
gg
mate nkelijk dragste e of d nderzo nderli
e
o
a
o
ig
eel
Afh
.
ke g
lijk
und
ing
men
• pecifie gsdesk chame eventu llen.
ond ordt sa .
s
a
ste
om
edr
ld
en li
n afr
w
este
de g algeme renarts vast te tot ee lgens
opg
n
o
e
ie
e
v
r
n
d
r
w
e
ie
m
e
n
E
d
le
men
en v huis
r ee
rob
•
doo che p pen ko esteld r uw en.
UNIVERSI
g
is
o
k
p
GEZELSCHTEITSKLINIEK
een
med eze sta wordt lan vo bespro
APSDIE
via k is
Yalelaa
lp
d
REN
e
n
org
Na iagnos hande met u
Universit
naz ail. Oo eut
d
•
be breid
eits
ult
p
Kliniek
P
De u een
Paard
Yalelaa
ons of e-m sthera
ge
c
it
s
n 108
t
u
g
a
n
ag
me ordt
edr
foo
edr
w
et g e tele kale g
h
Dit
a
d
ia
tn
f lo
lt
sU
bied niek, v narts o
on
li
iek
e
tc
klin p de k n dier
he
P
e
o
rags
na
Ged onsult uw eig
e
c
D
dat
ort
verk ogelijk
t.
m
het rg bied
o
z
a
n
4
-GEDRA
GSKL
INIEK-
DEF-AA
NP-2.
indd
Jenala
an
1
01-06
-12 12
:22
UW
-VO
GK
5-D
_A
UU
RA
D
-GE
d
.ind
P-2
AN
F-A
-DE
IEK
LIN
K
GS
O o r z a k e n vo o r h e r s e n v e r o u d e r i n g e n
dementie.
ive
Un
Munster
laan
en
lem t of
b
o
r
ka
gsp ond,
a
r
d
h
Ge t uw ?
i
e
a
m eg a
p
pa
it
rs
s
eit
in
kl
r zijn folders met informatie over de
Gedragskliniek voor Dieren beschikbaar
voor eigenaren. Deze folders zijn
kosteloos te bestellen door een email te sturen
naar [email protected] het bewaren
van nieuwsbrieven zijn bewaarmapjes
beschikbaar. Mocht u één of meerdere van
deze bewaarmapjes willen hebben, of een
eerdere editie van onze Infobrief dan kunt
u deze ook op bovenstaand email adres
bestellen.
UU_A
CH
De Un
iv
voor G ersiteitskli
ni
e
Gedra zelschapsd ek
gsklinie
ieren
k
Folders,
Infobrieven en
mapjes
2 | Gedragskliniek Info | november 2012
en genezen, maar we kunnen het wel vertragen en enigszins tegengaan.
r en
die
Uis
i
ij h
aa
nb
g
e
pe
n
l em
pa
kke
ob
g
nplu
spr
re
kin
e
g
V
min
ra
eel
ver
ed
ksu
t
g se
Zelf
ng
ti
a
a
a
k
v
m
ie
ver
en
ss
d
O
re
l
g
Ag
b ee
edra
g
r
st
o
vo
Ang
ken
nd
htlik )
ho
uis
Vac r matig
ssie
e
ensh
gre
(ov
inn
Voor de A st
rag
nb
d
e
e
be ng
gg
Plass
ti
a
e
)
dat u ee Ahandnel
ti
in genn
en
m
n
n
a g rgtjava
HD
n veD
me
uw
mak n
rwwijs
oe
ADhond of De
br
behand
staa
ame van zij
td
eit/
elin (b.v. iecf tihe
vitef
t van uw kat is het no nsUl o)opn
’s
rapa
od
to
dierenar g van uw
o
e
e
di
za
c
p
erenarts. et
ke
idk of fo
pegaai
ts echterHy
(vlij
/
de
Voor de
e
is een ve
nh
door de
ni mno
een
entiod
r en ullen
a a thuis
ijs
e
Gedrags Det
zakelijk! rrw
f va uw die n aanv
af br ie
t.
kliniek
enkele
a
nlijs
nt u vnanuw
voor D U voGoedrakgsuco
huisdie
nsraulg ten r iaal k
rage .
rverzeke
ie
jk
re
t
n
li
nv
tetgevoe
,
ed
ringen
aui
gweordem
Un
n gve
rd gt u ee elijk in stond
rg ldm
t k . n mo
Consu
n
blee
Wa
ie
beeoed do
og
nt
Limaaan
promo
re
Die
s
AP
n
kennis is tot op heden niet zo ver dat we het proces van veroudering kunnen stoppen
2
6-1
01-0
2
12:2
Er zijn verschillende oorzaken voor hersenveroudering
en dementie bij de mens. Bij mensen is Alzheimer één
van de vele vormen van dementie. Grofweg spelen de
volgende processen een hoofdrol:
3 | Gedragskliniek Info | november 2012
Veranderingen in het metabolisme van APP (amyloid
precursor proteïne) leiden tot een vergrote ß-amyloid
productie. Deze stof is neurotoxisch en heeft een directe negatieve invloed op neuronen. ß-amyloid wordt
beter oplosbaar en hoopt zich op in plaques rond zenuwcellen. Dit bevordert het ontstaan van zogenaamde
tangles. Zowel plaques als tangles leiden tot schade aan
de betreffende zenuwen, die uiteindelijk leidt tot het
afsterven van de zenuw. Daarnaast ziet men een afname
van antioxidantie processen in de cellen, waardoor de
hoeveelheid vrije radicalen toe neemt, die vervolgens
hun toxische werking kunnen uitoefenen in de cellen.
Deze celdood leidt tot deficiënties in neurotransmitters,
zoals dopamine, noradrenaline, serotonine en acetylcholine, waardoor de neurotransmissie gaat dereguleren en
bovendien extra vrije radicalen vrijkomen. Ook leidt
de afname van dopamine tot een groeistop in het centrale zenuwstelsel, waardoor de celdoodcascade wordt
tronen wijzigen zich: ‘s nachts slechter slapen en meer
overdag slapen. Er treden afwijkingen op in het geheugen (vooral het korte termijn geheugen), de snelheid
van informatieverwerking en leersnelheid. Uiteindelijk
gaat het organisme geheel disfunctioneren, waarbij ook
het verlies van zindelijkheid en van herkenning van bekenden een rol gaat spelen. Uiteindelijk volgt de dood.
Net zoals bij de mens wordt ook bij de hond en kat
het leervermogen en geheugen aangetast. Ook treden
veranderingen op in het slaap-waakpatroon en treedt
onzindelijkheid op. Daarnaast is bekend dat net als bij
mensen, verschijnselen als depressie, agitatie, apathie en
desoriëntatie kunnen voorkomen. Ook gedragsmatig
zijn er dus sterke overeenkomsten tussen mens en hond
en kat. Een verschil is uiteraard dat bij de hond en kat
geen taaldeficiënties kunnen worden vastgesteld.
Oud worden op zich is een normaal en gezond proces.
Cognitief disfunctioneren kan echter op gaan treden bij
dit ouderdomsproces. Bij honden kan het al optreden
vanaf een leeftijd van ongeveer 4,5 jaar, maar wordt
vaker gezien vanaf een leeftijd van ongeveer 7 jaar. Bij
katten kan het optreden vanaf ongeveer 10 jaar, maar
komt vaker voor bij katten van 12 jaar en ouder.
versneld. Acetylcholine speelt een heel belangrijke rol
bij leren en geheugen, hetgeen verklaart dat juist op dit
punt afwijkingen gaan ontwikkelen. Plaques en tangles
kunnen op allerlei plekken in de hersenen ontstaan,
zeker ook in de structuren, die met leren, geheugen en
taal te maken hebben. De productie en accumulatie van
oplosbare en niet-oplosbare β-amyloid in Alzheimer
patiënten kan direct of indirect worden gereguleerd
door vetten en factoren die het vetmetabolisme in het
CNS reguleren.Vandaar dat ook cholesterol een rol
speelt.
Hoewel er fysiologisch wel een aantal verschillen zijn,
zijn de fysiologische- en gedragsverschijnselen bij de
hond sterk vergelijkbaar met die van de mens. Zo
sterk zelfs, dat de hond tegenwoordig functioneert als
diermodel voor veroudering bij de mens. Net als bij de
mens speelt bij de hond β-amyloid een belangrijke rol,
en worden plaques aangetroffen in dezelfde hersengebieden als bij de mens. Eveneens als bij de mens worden ook ander typen schade gevonden, waaronder dilatatie van de ventrikels, verdikking van het hersenvlies,
verandering in de vaten. Daarnaast werden bij oudere
honden naast een grote hoeveelheid lipofuscine-achtige
pigmenten ook verlaagde concentraties vitamine E aangetroffen. Bij katten is er vooralsnog minder onderzoek
voorhanden, maar lijken er soortgelijke processen op te
treden in de hersenen.
Bij de honden en katten zijn de belangrijkste
verschijnselen die kunnen optreden:
• Veranderingen in het normale sociale verkeer
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sy m p t o m e n va n c o g n i t i e f
disfunc tioneren
De klachten bij de mens zijn in beginsel vrij vaag,
maar leiden via benoemingsproblemen en een slechter
wordend taalbegrip naar een bijna onmogelijke communicatie. Daarnaast zijn er afwijkingen in de attentie,
in de visueel ruimtelijke oriëntatie, Parkinson-achtige
verschijnselen, depressie, agitatie en apathie. Slaappa-
4 | Gedragskliniek Info | november 2012
•
•
met de eigenaren en/of andere huisdieren,
zoals minder/niet meer begroeten; minder
spel en minder óf juist meer aandacht vragen.
Bij honden: het niet meer aangeven dat de
hond uitgelaten moet worden.
Minder reageren op stimuli, zoals geroepen
worden door eigenaren.
Langzaam leren.
Veranderingen in dag-nachtactiviteit: meer
nachtactiviteit (rondlopen, blaffen, miauwen),
overdag juist meer slapen.
Verlies van zindelijkheid door het verlies van
controle over lichaamsfuncties.
Verminderde of veranderde drink- en eetlust.
Desoriëntatie op bekend terrein, het niet
meer kunnen vinden van belangrijke plekken, zoals de voerbak, kattenbak of het
“opgesloten raken” in een hoek of
achter een bank.
Staren in de ruimte.
Ogenschijnlijk doelloos rondlopen in huis of
steeds van binnen naar buiten lopen en v.v.
Plotseling niet meer alleen kunnen zijn overdag en/of ’s nachts.
Angstig gedrag met soms paniekaanvallen in
voor het dier bekende situaties en soms zonder duidelijk aanwijsbare aanleiding/oorzaak.
Behalve een diagnose op basis van symptomen zijn er
nog geen andere mogelijke diagnostische instrumenten
(PET-scan e.a.) voor de hond en kat operationeel. Hoe
meer van de bovenstaande symptomen bij een dier
aanwezig zijn, die niet op medische gronden verklaard
kunnen worden, des te waarschijnlijker is de diagnose
van cognitief disfunctioneren. In 2001 heeft Pageat
een checklist ontworpen en gevalideerd, die men ook
kan gebruiken als diagnostisch instrument, de ARCAD
score (Age Related Cognitive and Affective Disorder).
Cognitief disfunctioneren blijft echter een waarschijnlijkheidsdiagnose omdat een definitieve diagnose alleen
post-mortem kan worden gesteld als men beschikt over
hersenweefsel.
Behandelingsmogelijkheden
Men moet onder ogen zien dat, voor zover nu bekend,
therapeutisch ingrijpen bij deze ziekte vertragend
werkt en niet genezend. Mogelijk is interveniëren
in een vroeg stadium succesvoller, maar dan zijn de
verschijnselen bij honden en katten vaak nog niet
waarneembaar. Helaas zijn er op dit moment ook geen
biologische markers beschikbaar om de ziekte in een
vroeg stadium bij levende individuen op te sporen.
De eerder genoemde hersenenprocessen en hun
gevolgen suggereren ingangen voor therapeutisch
ingrijpen. De behandeling zou zich kunnen richten
op suppletie van catecholamines (o.a. dopamine) en
indolamines (o.a. serotonine), die immers minder kunnen voorkomen, het remmen van oxidatieve processen,
het beïnvloeden van de vetstofwisseling in het centraal
zenuwstelsel, toedienen van beschermende oestrogenen, het beïnvloeden van beschermende groeifactoren,
bloedvatverwijdende middelen en gewoon: oefening.
Behandelingmogelijkheden zijn echter beperkt en vaak
nog onvoldoende onderzocht. Hieronder volgt een
overzicht van behandelingsmogelijkheden waarnaar
relevant onderzoek is uitgevoerd en die geregistreerd
zijn in Nederland.
In onderzoek uit 1995 en 1996 onderzochten Milgram
en Head et al. de effecten van L-deprenyl (selegiline).
L-deprenyl is een MAO-remmer, een stof die oxidatie
van de neurotransmitter dopamine en (nor)adrenaline
remt en tevens de productie van vrije radicalen af kan
remmen. Uit de onderzoeken bleek dat toediening van
L-deprenyl bij oudere honden een verbetering opleverde in de geheugenfunctie om een leertaak te leren.
Selegiline is in Nederland onder de naam Selgian®
geregistreerd voor honden bij gedragsstoornissen van
emotionele aard, pathologische veranderingen van het
humeur, depressies, asociaal gedrag en fobieën. Het is
dus niet specifiek geregistreerd voor dementie, maar
dementie valt wel te scharen onder bovengenoemde
termen. Uit onderzoek van Studzinski et al. (2005),
maar ook uit onze eigen ervaring, is gebleken dat deze
medicatie slechts bij een beperkt aantal dementerende
honden werkt.
5 | Gedragskliniek Info | november 2012
In 2002 onderzochten Dodd et al. of het verrijkte
voer Hill’s Prescription Diet® b/d® effecten had op
allerhande leeftijdgeassocieerde gedragsafwijkingen.
Hill’s b/d® voer bevat o.a. anti-oxidanten, vitaminen
en omega-3-vetzuren. Milgram toonde eerder al aan
dat voer verrijkt met anti-oxidanten bij oudere honden
binnen een maand leidde tot significant betere resultaten bij het uitvoeren van verschillende cognitietesten.
Voor het onderzoek van Dodd werd een groep van
71 honden met problemen in de relevante gedragscategorieën Hill’s b/d® aangeboden en een groep van
eveneens 71 honden een controlevoer. Alle honden waren ouder dan 7 jaar. Het gedrag van de honden werd
door de eigenaren gerapporteerd via vragenlijst, zowel
voor en ongeveer twee maanden na de start van het
onderzoek. De op canine b/d staande honden bleken
het na twee maanden significant beter te doen dan de
met controle-voer gevoederde dieren met betrekking
tot veranderde activiteit (levendigheid) en veranderde
interactie (herkenning van gezinsleden en van dieren).
Hoewel er enige twijfel is over de correcte toepassing
van de gebruikte statistische methodes bij dit onderzoek, suggereert deze studie mooie, gunstige effecten
van het Hill’s b/d® voer.
Heath et al. publiceerde in 2006 een onderzoek naar
het effect van het voedingssupplement Aktivait®
(Vetplus® van Alk-Abello) bij honden. Dit voedingssupplement bevat o.a. antioxidanten (vitimanins C, E,
selenium, co-enzyme Q10, α-lipoic acid en N-acetyl
cysteine) en daarnaast carnitine, phosphatidylserine
en omega-3 vetzuren.Voor het onderzoek werd een
groep van 44 honden met problemen in de relevante
gedragscategorieën onderzocht. 20 honden kregen gedurende 42 dagen het voedingssupplement, 24 andere
honden werden in de placebogroep onderverdeeld.
Alle honden waren ouder dan 8 jaar. Het gedrag van
de honden werd door zowel eigenaren als dierenartsen
gerapporteerd, zowel tijdens, een week voor en een
week na het toedienen van het voedingssupplement of
de placebo. De op Aktivait® staande honden bleken
het vanaf de derde week significant beter te doen dan
de placebodieren met betrekking tot desoriëntatie,
interactie en onzindelijkheid. Dit onderzoek suggereert
een succesvolle mogelijkheid tot het inzetten van dit
voedingssupplement als een component bij behandeling van honden met cognitief disfunctioneren.
In 2010 werd het onderzoek gepubliceerd van Pan et
al. waarin het effect van Proplan® Senior 7+ met Anti
AgeTM dieetvoer werd onderzocht. In dit voer zitten
o.a. middellage ketenvetzuren (MCT’s). Uit onderzoek
bij mensen en verschillende diersoorten blijkt dat het
glucose metabolisme in de hersenen vermindert bij
het ouder worden van het individu en specifiek indien
er sprake is van dementie. Als alternatief voor glucose
kunnen de hersenen ketonlichamen als energiebron
gebruiken. Ketonlichamen kunnen door het lichaam
worden geproduceerd uit vetzuren. In dit onderzoek
werd gekeken naar de effecten van MCT’s in voer bij
oudere honden.Voor het onderzoek werd een groep
van 24 honden vanaf een leeftijd van 7,5 jaar in twee
experimentele groepen verdeeld: de ene helft kreeg
het Proplan® Senior 7+ met Anti AgeTM dieetvoer
en de andere helft een controle voer gedurende 8
maanden. De honden moesten verschillende cognitietesten uitvoeren gedurende de onderzoeksperiode. De
honden die het dieetvoer ontvingen bleken een hogere
concentratie ketonlichamen in het bloed te hebben
(in gevoede toestand) en binnen een maand significant
beter te scoren tijdens de verschillende cognitie testen
met betrekking tot de punten: aandacht, geheugen,
leer- en aanpassingsvermogen.
6 | Gedragskliniek Info | november 2012
S a m e n g e vat
Bij honden met cognitief disfunctioneren is er dus in
Nederland de mogelijkheid om medicatie in te zetten
of om gebruik te maken van verschillende voedingssupplementen. Onduidelijk is op dit moment welk
voedingssupplement (Hill’s Prescription Diet® b/d®,
Proplan Senior 7+® of de capsules van Aktivait®) de
beste klinische resultaten geeft.Voor katten met cognitief disfunctioneren is er geen geregistreerde medicatie
voorhanden. Het effect van (off-label use van) selegeline bij katten is vaak zeer teleurstellend.Voor katten is
er ook geen dieetvoer verkrijgbaar. Wel is het voedingssupplement Aktivait® Kat (Vetplus® van Alk-Abello)
op de markt. Resultaten uit wetenschappelijk onderzoek van dit voedingssupplement bij katten is nog niet
voorhanden, wel zijn de eerste eigen ervaringen met de
toepassing van het middel positief te noemen.
Naast het toedienen van medicatie en voedingssupplementen is het belangrijk om honden en katten met
dementieverschijnselen zo veel mogelijk regelmaat en
een vast dagpatroon te bieden. Bij dieren die daarnaast
last hebben van desoriëntatie kan in het geval van een
grote leefruimte, het beperken van deze leefruimte
door bijvoorbeeld enkele vertrekken af te sluiten,
verbetering geven. Daarnaast is het wel belangrijk de
honden en katten actief te houden door veel te spelen
en omgevingsverrijking toe te passen. Uit onderzoek
is gebleken dat een behandeltraject in combinatie van
verrijking en het toedienen van antioxidanten (via voer
of een supplement) betere resultaten oplevert dan één
van beide toe- of aanpassingen alleen.
Indien er sprake is van angstig gedrag kunnen hiervoor
ook medicatie, voedingssupplementen of andere hulpmiddelen worden ingezet.
I s a b e l l e va n E i j k & M at t h i j s S c h i l d e r
Dementie bij een
seniele, oude papegaai ?!?
Dat een papegaai oud kan worden is bij de meeste mensen een bekend gegeven.
In diverse handboeken staat beschreven dat een ara of grijze roodstaart papegaai
een leeftijd van zo’n 60 à 70 jaar zou kunnen bereiken. Het vaststellen van de
daadwerkelijke leeftijd is echter vaak een ander verhaal…
E
de vogel. Wat het effect van ouderdom precies is op de cognitieve
capaciteiten van een vogel is tot op
heden echter onbekend.
Naast het veranderen van het
uiterlijk kunnen met het vorderen
van de leeftijd ook gedragsmatige
veranderingen optreden. Net als
bij een hond en een kat kan het
bijvoorbeeld voorkomen dat een
papegaai wat rustiger en minder
actief wordt. Het lijkt daarnaast
voor-de-hand-liggend dat ouder
worden ook een effect zal hebben
op de cognitieve capaciteiten van
Hoewel er tot op heden geen
studies zijn gedaan naar deze
invloed, zijn er wel andere studies
die aantonen dat het geheugen
van vogels beïnvloed kan worden
door verscheidene factoren. Zo
zijn er bijvoorbeeld enkele studies
gedaan die hebben vastgesteld dat
het volume van de hypocampus in
gevangenschap afneemt, en dat deze
afname geassocieerd is met een
vermindering van het geheugen.
Daarnaast blijken vogels en mensen
sterke overeenkomsten te hebben
in het zgn. ‘amyloid precursor eiwit’
(APP), een eiwit dat geassocieerd
wordt met leeftijdsgeassocieerde
veranderingen van de synapsen die
bijdragen aan het geheugenverlies dat optreedt in patiënten met
Alzheimer. Op basis van deze gegevens lijkt het in theorie dus zeker
en vaste voetring kan helpen
de leeftijd van een vogel te
achterhalen. Echter, wanneer de vogel ongeringd is is dit
vele malen lastiger, zeker wanneer
de vogel één of meerdere malen
herplaatst is. Accurate leeftijdsschatting is in die gevallen zelden
mogelijk. Er zijn echter wel een
aantal uiterlijke kenmerken (denk
aan rimpeling van de huid rondom
de ogen en poten, ontwikkeling
van ouderdomscataract) die kunnen
helpen bij het bepalen of het om
een oudere of jongere vogel gaat.
7 | Gedragskliniek Info | november 2012
mogelijk dat seniliteit of dementie
ook bij papegaaien voor zou kunnen komen.
In de literatuur zijn enkele gevallen
beschreven die suggereren dat seniliteit ook in de praktijk bij papegaaien
voorkomt. Het betreft hierbij vooral
anekdotische verhalen van dierenartsen of eigenaren die meldden dat de
papegaai ineens moeite had om de
ingang van de kooi of zijn voedselbakje te vinden, terwijl de vogel
normaal lijkt te kunnen zien en in
eerdere instantie nooit problemen
daarmee had. Ook gedragsmatige
veranderingen, waaronder een veranderde interactie met de eigenaar
en/of andere papegaaien, worden
beschreven. Totdat er testen zijn
waarmee we dit definitief kunnen
vaststellen, blijft het echter lastig om
te achterhalen of dit het gevolg is
van seniliteit, of dat dit gerelateerd is
aan bijvoorbeeld pijn of ongemak…
Y vo n n e va n Z e e l a n d
W i s t u dat
ko r t e t er m i j n geheu ge n
Snelle test voor korte
termijn geheugen hond
Het zou makkelijk zijn als je als dierenarts in enkele minuten inzicht zou kunnen krijgen in de mate van functioneren van het korte termijn geheugen bij
een hond. Nog mooier zou zijn dat je hiermee inzicht zou krijgen in eventuele
mentale verouderingsverschijnselen.
Drie jaar geleden heeft daarom
een studente biologie een
serie leer- en cognitietesten
uitgevoerd bij een groep jonge
(1½-4 jaar; N=18) en oude
honden (>8 jaar; N=15), gecontroleerd voor “IQ score per
ras” (Coren rank index). Een
zeer simpel testje bleek zeer
goed te correleren met een
vragenlijst voor de detectie van
CDS van Rofina (2001; 2006),
waarvan de resultaten eerder
een hoge correlatie hadden
laten zien op een groot aantal
parameters van post mortem
onderzoek bij honden die hadden geleden aan CDS. Hoewel
een studentenonderzoek zeker
niet evidence based is, willen
wij u deze test niet onthouden.
Het kost u slechts 1 minuut
om het uit te voeren en u zal
hem zeker onthouden!
C l au d i a V i n k e
Test
(uit onderzoek Bennis, 2009)
Benodigdheden:
5 bekertjes van dezelfde vorm en kleur (plastic bekertjes) allen goed
geschud en ingewreven met hondenbrokkenlucht; eigenaar met hond.
U i t vo e r i n g :
1) Plaats 5 bekertjes op een onderlinge afstand van 10cm ondersteboven op een afstand van 50cm voor de hond.
2) Schuif goed zichtbaar voor de hond een lekker brokje onder het
tweede bekertje van rechts (of links_ in ieder geval vlak voor de
hond, maar niet de middelste).
3) Vraag de eigenaar een korte periode van 15s de ruimte te verlaten
(bekers helemaal uit zicht) en vervolgens terug te komen.
4) Daarna krijgt de hond de ruimte om het verborgen voertje aan te
wijzen.
Zo’n opdracht is natuurlijk een peulenschil voor een jonge hond, maar
oudere honden hebben hier soms wat langer de tijd voor nodig en
werken op basis van trial and error (alles omstoten). De echte oudjes
weten soms helemaal niet meer wat de bedoeling was van deze setting.
Vergeten!
Voor als ze het echt vergeten zijn...