Lezing 10/11 Rol en betekenis van het CPB

De toekomst volgens het CPB
- Instituut tussen beleid en wetenschap -
Utwente
10-11-2009
Johan Verbruggen
Opzet
 Wat is en doet CPB?
-> ‘stylized facts’
-> onafhankelijkheid
 Korte-termijnramingen
-> werkwijze
-> voorspelkwaliteit
-> omgaan met onzekerheid
Utwente
10-11-2009
 Slotvragen
-> ramingen zinvol of zinloos?
-> meerdere CPB’s de oplossing?
‘Stylized facts’ over CPB
 Opgericht in 1947 door Jan Tinbergen
 ± 150 medewerkers
 Formeel onderdeel van EZ
 Inhoudelijk onafhankelijk
 Wettelijke taak o.g.v. macroeconomische ramingen
Utwente
10-11-2009
CPB: uniek instituut
 Langste ervaring ter wereld met modelbouw en
modelgebruik
 Vrijwillige doorrekening
verkiezingsprogramma’s politieke partijen
 CPB-ramingen o.a. gebruikt bij Miljoenennota
en bij CAO-onderhandelingen
 Onafhankelijk, maar formeel wel onderdeel van
Rijksoverheid (EZ)
Utwente
10-11-2009
 Geen macht, wel veel invloed
Utwente
10-11-2009
Wat is het CPB ?
 Waarzegger?
 Rekenmeester?
 Adviseur?
 Scheidsrechter?
 Onderzoeker?
Utwente
10-11-2009
Taak CPB
Het maken van onafhankelijke economische
analyses en prognoses
die wetenschappelijk verantwoord,
up-to-date en beleidsrelevant zijn
voor regering, het parlement en
andere maatschappelijke organisaties
(pol. partijen, soc. partners)
Utwente
10-11-2009
Het CPB is een ...
Centrum voor
Prognose en
Beleidsanalyse
Utwente
10-11-2009
Producten CPB
 KT ramingen (CEP, MEV, ..)
 MLT ramingen en analyses
-> MLT
-> analyse verkiezingsprogramma’s
-> doorrekening Regeerakkoord
 LT scenario’s
Utwente
10-11-2009
 Beleidsrelevante analyses op breed terrein
(vergrijzing, milieu, gezondheidszorg,
marktwerking, wonen, infrastructuur, ........)
Waaruit blijkt onafhankelijkheid?
 Alle politieke partijen komen langs
 Werkgevers én werknemers baseren zich op
CPB-ramingen
 EC (2004):
► alleen in NL, B en O’rijk BBP-groei gemiddeld goed
geraamd; geen optimism bias
► Alleen in die landen ramingen door onafhankelijk instituut
 IMF (2006): ‘The CPB provides an exemplary model for
Utwente
10-11-2009
separating political and technical elements of macroeconomic
policy. (…) The independence of the CPB gives assurance of
objective macroeconomic analysis.’
Hoe blijft CPB onafhankelijk?
 Wetenschappelijk basis
 Totale transparantie
► Uitkomsten
► Aannames
► Instrumenten
 In beginsel geen betaalde opdrachten
 Organiseren eigen kritiek
(nat. en internationale visitatiecommissies)
Utwente
10-11-2009
Utwente
10-11-2009
Ramingen voor de korte termijn
 Alleen macro-economie: BBP, consumptie,
investeringen, uitvoer, invoer, inflatie,
werkloosheid, begrotingssaldo, loonontw. etc.
 Met grootschalig macro-econometrisch model
voor NL economie: SAFFIER
 Ieder kwartaal (o.a. MEV en CEP)
 Voor lopend jaar T en komend jaar T+1
Utwente
10-11-2009
 Doorlooptijd: 3 weken tot 2 maanden
Ramingsproces (1)
 Vaststellen buitenlandbeeld
► wereldhandel, wisselkoers, olieprijs, ….
 Up-date laatste ‘realisatiecijfers’ CBS
► veel bijstellingen; pas 3 jaar later definitief
 Vaststellen overheidsbeleid (MN en ∆)
► belastingtarieven, premies, overheidsuitgaven, ….
Utwente
10-11-2009
Ramingsproces (2)
 Check residuen belangrijke
gedragsvergelijkingen SAFFIER
► laatste 20 kwartalen; zonodig autonoom ingrijpen
► geen ‘slaaf van model’
► geen ‘druk op de knop’
 Draaien met model SAFFIER
Utwente
10-11-2009
Ramingsproces (3)
 Check plausibiliteit modeluitkomsten
► vergelijken met eerdere conjunctuurcycli
► afstemmen met CPB specialisten
► vergelijken met uitkomsten ‘leading indicators’
 Nogmaals draaien met model
 Raming uitleggen (MR, Ministeries en journalisten)
en publiceren
Utwente
10-11-2009
Ramingsproces (4)
Utwente
10-11-2009
Kenmerken SAFFIER (1)
 Grootschalig
► 40 geschatte gedragsvergelijkingen
► 160 vuistregels (m.n. collectieve sector)
► 2200 identiteiten (definities, technische vgl)
► 200 exogene variablelen
 Macro
► geen sectorale onderverdeling
► focus op marktsector en collectieve sector
► 14 afzetcategorieën
 Econometrisch
► sterke empirische basis (tijdreeksanalyse)
Utwente
10-11-2009
► nauwelijks rol verwachtingen (geen data)
► geen algemeen evenwicht
Kenmerken SAFFIER (2)
 Error Correctie Mechanisme
► LT: niveaus, economische theorie
► KT: procentuele mutaties, dynamiek
 Eclectisch model
► nuttige elementen uit meerdere econ. theorieën
 Collectieve sector uitgebreid gemodelleerd
► t.b.v. analyses voor politieke partijen/ ministers
 Kwartaal- en jaarversie (‘multi purpose’-model)
Utwente
10-11-2009
► KT met kwartaalversie
► MLT en LT met jaarversie
Kernrelaties SAFFIER
internationaal
overheidsbeleid
_
werkgelegenheid
_
werkloosheid
BBP
_
invoer
capaciteit
vraag:
consumptie
investeringen
uitvoer
_
_
reëel
beschikbaar
inkomen
_
arbeidsaanbod
_
_
bezettingsgraad
prijzen
Utwente
10-11-2009
rendement _
kosten
lonen
Raming versus realisaties (1)
6
%
5
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
Utwente
10-11-2009
realisatie
MEV-raming (lopend jaar)
-5
71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09
Raming versus realisaties (2)
6
%
5
4
3
2
1
0
-1
-2
Utwente
10-11-2009
-3
realisatie
-4
MEV-raming (komend jaar)
-5
71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09
Trefzekerheid MEV-ramingen
voor komend (lopend) jaar
periode 1971-2007
B
BBP (volume, %)
0,0
1,2
(0,7)
Uitvoer (volume, %)
0,6
3,4
(1,5)
− 0,4
1,4
(0,8)
0,1
4,0
(2,9)
Inflatie (%)
− 0,2
0,8
(0,2)
Contractloon (%)
− 0,2
0,9
(0,3)
Part. consumptie (volume, %)
Investeringen bedr. (volume, %)
Utwente
10-11-2009
A
A = gemiddelde voorspelfout per jaar
B = gemiddelde absolute voorspelfout per jaar
Bronnen van voorspelfouten
 Bijstellingen CBS van voorlopige
realisatiecijfers
 Foute exogene variabelen
► buitenlandexogenen (wereldhandel, olieprijs etc)
► overheidsbeleid
 Modelonzekerheid
► verkeerde specificatie gedragsvergelijkingen
► residuen gedragsvergelijkingen (R2 < 1)
Utwente
10-11-2009
 Verkeerd ingrijpen o.b.v. ‘expert opinion’
Bijdragen aan voorspelfouten
(één jaar vooruit)
BBP (volume, %)
Uitvoer (volume, %)
Bedr. invest. (vol, %)
Loonvoet (%)
Inflatie (%)
Utwente
10-11-2009
A
B
C
Total
15
10
55
18
24
12
6
29
54
28
73
84
16
28
48
100
100
100
100
100
--------------------------------------------------------------------------A Bijstellingen realisatiecijfers
B Modelonzekerheid
C Exogene variabelen
CPB Document 178 (2009)
Voorspelbaarheid NL economie
 NL economie relatief ‘open’ ….
 ….dus extra gevoelig voor internationale
ontwikkelingen
► geopolitieke spanningen (oorlogen, aanslagen)
► natuurrampen (orkaan, misoogst, overstroming)
► financiële rampen (boekhoudschandaal, faillissement
Lehman Brothers)
 Internationale ontwikkelingen onvoorspelbaar
Utwente
10-11-2009
 Maakt voorspellen NL economie relatief
moeilijk; EC (2003)
Ramen andere instituten beter?
Conclusies vergelijkend warenonderzoek
(10 instituten voor periode 1998-2007):
 Verschillen in trefzekerheid gering
► Vooral voor ramingen komend jaar
 Nationale instituten beter dan internationale
 CPB relatief sterk in ramen versnellen /
vertragen economische groei
Utwente
10-11-2009
bron: CPB Document 178
Omgaan met onzekerheid
 Geen cijferfetisjisme; cijfers afronden
 Accent op verhaal achter de cijfers
 Onzekerheid benadrukken
► in tekst
► met onzekerheidsdvarianten (‘what if’-analyses)
 Openheid over voorspelfouten
 Benadrukken:
Utwente
10-11-2009
► raming is ‘best guess’ maar …. altijd fout
Slotakkoord
 Korte-termijnramingen zinvol of zinloos?
► Kabinet en soc. partners kunnen niet zonder
 Meerdere CPB’s geeft betere ramingen?
► geen voordelen:
Utwente
10-11-2009
– verschillen trefzekerheid gering
– gevoeligheid internationale ontwikkelingen blijft
► wel nadelen:
– gevaar van ‘shoppen’
– loononderhandelingen minder efficiënt
– extra instituut t.b.v. consensus nodig
– geen toegang tot vertrouwelijke informatie
– duurder
Tot slot:
De 4 Ellen van het Voorspellen
Leuk
Leerzaam
Lastig
Link
Utwente
10-11-2009
► slapeloze nachten?
Schrale troost
“Many critics, no defenders
Forecasters have two regrets
When they hit, no one remembers
When they miss, no one forgets.”
Dank voor uw aandacht.
Utwente
10-11-2009
Meer weten? www.cpb.nl