Het tweede jaar van de hervorming

1
De aangifte in de personenbelasting aanslagjaar 2003
Van de hervorming in de personenbelasting kunnen we ons herinneren dat het een
werk van lange adem is. Het startschot werd in aanslagjaar 2002 gegeven, de
aankomst is gepland in aanslagjaar 2005. Tegen dan zal een diversiteit van fiscale
regels zijn gewijzigd. Het merendeel in het voordeel van de belastingplichtige. Daar
waar aanslagjaar 2002 relatief rustig inbollen was, zullen voor aanslagjaar 2003 heel
wat meer maatregelen van kracht worden.
Het échte aangifteseizoen is weliswaar nog veraf. Het invullen van de aangifte in de
personenbelasting aanslagjaar 2003 behoort voorlopig nog niet tot onze kopzorgen.
Toch willen we al even stilstaan bij wat over aanslagjaar 2003 op het vlak van de
personenbelasting zal veranderen. Vermits het fiscaal landschap voortdurend in
beweging is, zal in de periode tussen het moment van deze nota en het indienen van
de aangifte ongetwijfeld één en ander zijn bijgeschaafd.
Het tweede jaar van de hervorming
Laat ons vooreerst nog even de vier grote objectieven opsommen van de
hervorming. Een vermindering van de belastingdruk op de inkomsten uit arbeid; de
fiscale neutraliteit tussen gehuwde paren, samenwonenden en alleenstaanden; een
betere doorrekening van de kinderlast en een vergroening van de fiscaliteit. Dát
stond voorop in de Wet van 10 augustus 2001.
De wijzigingen voor aanslagjaar 2003 kunnen we in één van deze vier krachtlijnen
situeren.
Vormelijk zal de aangifte ook dit jaar geen ál te grote wijzigingen ondergaan. Tenzij
alles nu in euro zal gebeuren. Vorig jaar had de belastingplichtige nog de
optiemogelijkheid van Bef. In de aangifte van aanslagjaar 2003 is dit voltooid
verleden tijd.
Misschien kunnen we ons verwachten aan een volgende stap binnen het Egovernment project. Vorig aanslagjaar keken we al even verwonderd op, toen we
hoorden dat de p.b.-aangifte via computerafdruk kon worden ingediend. Het KB van
6 maart 2002 had dit vastgelegd. De spelregels om de aangifte “bij middel van
computerafdrukken” in te dienen bleken nogal omslachtig te zijn en weinig verschil te
maken met de “klassieke manier” van indienen. Toch betekende het een eerste
aanzet tot het efficiënter indienen en verwerken van de gegevens.
Wat het vervolg van aanslagjaar 2003 zal zijn, is momenteel onbekend. De ambitie is
duidelijk wel aanwezig. Het e-government project wordt ook op vlak van de
personenbelasting verder ondersteund. De belgische fiscus heeft het voornemen om
geleidelijk aan de aangifteformulieren te vervangen door formulieren waarop zoveel
mogelijk gegevens zijn vooringevuld en waarop de belastingplichtige enkel controle
dient uit te voeren. Het merendeel van deze gegevens is immers op basis van
loonaangiften bij de administratie bekend.
2
Wat is nieuw ?
Het kostenforfait
Met oog op een verlaging van de fiscale druk op arbeid is bij de hervorming van de
personenbelasting beslist om de forfaitaire beroepskosten te verhogen. Loon- en
weddetrekkers en beoefenaar van vrije beroepen kunnen daardoor genieten van een
hoger kostenforfait. Die verhoging vindt plaats in twee stappen.
Een eerste verhoging wordt doorgevoerd in aanslagjaar 2003. Het wettelijk
kostenforfait van de werknemers wordt op de eerste schijf van €4.420,00 van 20%
opgetrokken naar 23%. Het maximumbedrag van de kosten komt op € 2.950,00 eur.
De verdere verhoging naar 25% gebeurt in aanslagjaar 2004.
De tarieven
Ook de herziening van de belastingschalen kaderde in het verlagen van de fiscale
druk op arbeidsinkomsten. Ook deze maatregel start voor het eerst in aj 2003 en ook
hier wordt in twee fasen gewerkt. Vooreerst verdwijnt het hoogste tarief van 55% en
wordt het tarief van 52,5% verlaagd naar 52%.
Ook dat tarief zal vanaf aj 2004 verdwijnen, zodat 50% het hoogste tarief zal zijn. Het
blijft echter niet beperkt tot het verdwijnen van de twee hoogste tarieven, ook de
inkomstenschijven worden met ingang van aj 2003 verbreed. Een geleidelijke
vermindering van de druk op de middelgrote inkomens is daardoor ingezet.
Het nieuwe belastingkrediet
De twee vormen van belastingkrediet, die werden ingevoerd bij de wet tot hervorming
van de personenbelasting, met name het terugbetaalbaar belastingkrediet voor
kinderen ten laste (nieuw art.134, § 3, WIB 1992) en het belastingkrediet voor de
laagste verdieners (nieuw art.289 ter WIB 1992) doen voor het eerst hun intrede in
aanslagjaar 2003. Misschien toch nog even opfrissen wat dat “nieuwe
belastingkrediet” werkelijk inhoudt.
Het doel hiervan was éénvoudig : arbeid te stimuleren. De situatie waarbij werkenden
uit arbeid netto minder overhielden dan de netto-vervangingsinkomen werd al een
hele tijd door de actieve bevolking gehekeld.
Om dit tegen te gaan werd binnen de hervorming een bescheiden stap gezet. De
inkomsten uit activiteiten werden fiscaal geopwaardeerd.
Een nieuwe vorm van belastingkrediet werd in het leven geroepen. Een krediet met
een écht terugbetaalbaar karakter. Dit heeft tot gevolg dat het niet verrekenbaar
saldo ook effectief wordt terugbetaald.
Op die manier krijgen we vanaf aanslagjaar 2003 twee nieuwe belastingkredieten :
-
het belastingkrediet voor lage activiteitsinkomsten
3
-
het belastingkrediet gelijk aan het niet-opgenomen deel van de belastingvrije
toeslag voor kinderen ten laste
Met de invoering van dit belastingkrediet is een nobel doel nagestreefd,
jammergenoeg heeft het opnieuw een ingewikkelde berekening binnen de p.b.
geïntroduceerd.
Nieuwsgierig hoe dit op het aangifteformulier zal worden verwerkt.
Uitbreiding belastingvrije som
Ook de belastingvrije som heeft een gedaante ondergaan.
Tot op vandaag geniet een niet hertrouwde weduwnaar of weduwe, of een
ongehuwde ouder met minstens één kind ten laste van een toeslag van de
belastingvrije som van € 870,00 (niet-geïndexeerd). Vanaf aanslagjaar 2003 wordt
deze verhoging uitgebreid tot de volledige categorie van belastingplichtigen die
alleen worden belast en één of meer kinderen ten laste hebben. Bovendien (zie ook
hoger) wordt aan het niet-afgetrokken deel van de belastingvrije som voor kinderen
ten laste een terugbetaalbaar belastingkrediet gekoppeld en dat voor een
maximumbedrag van € 250,00 per kind (niet-geïndexeerd).
Energiebesparende maatregelen
Vanaf inkomstenjaar 2003 wil de regering die gezinnen fiscaal belonen die
inspanningen leveren tot het creëren van een milieuvriendelijker klimaat. Daarom
wordt een belastingvermindering toegekend voor energiebesparende uitgaven in de
woonsector.
Nog niet voor aanslagjaar 2003, maar wel voor inkomstenjaar 2003 zal deze
belastingvermindering kunnen genoten worden voor uitgaven met de bedoeling een
rationeler energiegebruik te creëren in de woning. De belastingvermindering zal,
afhangend van de gedane investeringen, 15 of 40% bedragen. Dezelfde
investeringen worden weliswaar uitgesloten indien ze een beroepsmatig karakter
hebben en recht geven op de investeringsaftrek.
Verplaatsingskosten woon/verkeer : 25 wordt 50 kilometer
Ook op vlak van de reis- en verplaatsingkosten merken we een groene stimulans.
Met ingang van het aanslagjaar 2003 zal het forfait van 0,15 eur voor verplaatsingen
van woon-werkverkeer (die niet worden bewezen en die niet met de eigen wagen
gebeuren) voor maximaal 100 km mogen worden ingebracht. Dit bestond al voor
aanslagjaar 2002, maar het KB van 22 augustus 2002 heeft het maximum aantal
kilometers dat ingebracht mag worden opgetrokken van 50 naar 100 kilometer (heen
en terug).
Terugbetaling van reiskosten door de werkgever
Met de hervorming heeft men de organisatie van het collectief vervoer door de
werkgever ook willen stimuleren door het fiscaal interessanter te maken.
4
In het aanslagjaar 2002 werden deze kosten al voor 100% aftrekbaar gemaakt voor
de werkgever. In aanslagjaar 2003 gaat de fiscus nog een stap verder.
Gemeenschappelijk vervoer voor personeel tussen woonplaats en plaats van
tewerkstelling wordt voor de werkgever voor 120% aftrekbaar.
Naast deze wijzigingen, kaderend in de wet op de hervorming van de
personenbelasting, raken we nog een aantal actuele fiscale topics aan.
Voorafbetalingen
Het gemiddeld vermeerderingspercentage van aj 2003 bedraagt 9%, dat is 2,25%
minder dan aanslagjaar 2002, maar brengt ons op hetzelfde niveau als de
aanslagjaren 1999, 2000 en 2001. De voordelen verbonden aan de
kwartaalvoorafbetalingen bedragen : VA1 = 12%, VA2 = 10%, VA3 : 8% en VA4 =
6%.
De crisisbelasting
De crisisbelasting verdwijnt verder. Herinner u, de crisisbelasting is díe aanvullende
belasting, ingevoerd in de loop van de jaren 90 met oog op het halen van de normen
van het verdrag van Maastricht. De crisisbelasting bedroeg initieel 3% en werd
berekend als percentage op de verschuldigde belasting. De Wet van 24/12/1999
heeft de geleidelijke afschaffing van deze belasting vast gelegd. De eerste stap
hiervan vond plaats in het aanslagjaar 2001.
Voor aanslagjaar 2003 bedraagt de aanvullende crisisbijdrage 2003 nog 1% en is zij
enkel van toepassing voor mensen met een belastbaar inkomen van meer dan €
30.000,00 op jaarbasis. Vanaf aanslagjaar 2004 zal zij - hopelijk definitief verdwenen zijn.
Toegelaten bestaansmiddelen voor personen ten laste verhoogd
Om als persoon ten laste in aanmerking te komen moet het bedrag van de nettobestaansmiddelen waarover de persoon in kwestie zelf beschikt beneden een
vastgestelde drempel blijven.
Met ingang van aanslagjaar 2003 zal het algemeen plafond van € 1.500,00 naar €
1.800,00 worden verhoogd. Ook het bijzonder plafond voor gehandicapte kinderen
ten laste van een alleenstaande zal stijgen, van € 3.000,00 naar € 3.300,00 (nietgeïndexeerde bedragen).
Uitkeringen bij individuele levensverzekeringen
Mits te voldoen aan bepaalde voorwaarden en tot een welbepaald maximum bedrag
kunnen individuele levensverzekeringspremies in aanmerking komen voor een
belastingvermindering van het lange-termijnsparen. Binnen de context waarbij de
pensioenleeftijd tussen man en vrouw geleidelijk op dezelfde leeftijd wordt gebracht,
is in aanslagjaar 2002 al vastgesteld dat de overeenkomst van levensverzekering
5
zowel voor de man als voor de vrouw moet zijn aangegaan vóór de leeftijd van 65
jaar. In aanslagjaar 2003 wordt aan de voorwaarden bovendien toegevoegd dat de
uitkering ten gunste van de belastingplichtige, man of vrouw, uniform op 65 jaar is
gebracht.
Aanpassing regeling aandelenopties
De huidige wetgeving inzake de aandelenopties is voor het eerst van toepassing
geweest in aanslagjaar 2000. Aandelenopties die geacht werden fiscaal te zijn
toegekend vanaf 1 januari 1999, werden belastbaar op het ogenblik van de
toekenning. In tegenstelling tot de vroegere regeling waarbij de fiscus de opties
belastbaar stelde op het ogenblik van de uitoefening.
Het was begin oktober toen de minister zich liet ontvallen dat een beperkte
aanpassing van de Wet van 26 maart 1999 mogelijk was. Refererend naar het
slechte beursklimaat zou voor alle uitstaande opties de termijn voor uitoefening met
twee of meer jaren worden verlengd. De werknemers zouden op die manier iets meer
tijd hebben om “betere” tijden af te wachten.
Dubbelbelastingverdragen
Een belangrijk wetsontwerp dat het parlement nog moet behandelen is dat van het
dubbelbelastingverdrag met Nederland. Als alles naar wens verloopt, wil men dit
nieuwe verdrag (het vorige was reeds 30 jaar oud) van kracht laten worden vanaf 1
januari 2003. Dit verdrag heeft in zijn huidige ontwerp-gedaante een aantal
belangrijke gevolgen. Het fiscaal statuut van de Belgische grensarbeider die in
Nederland werkt, wordt volledig omgedraaid. Belgische grensarbeiders,
tewerkgesteld in Nederland, betalen tot op vandaag hun belasting in België. Met het
nieuwe verdrag zullen zij belasting betalen in Nederland. Net hetzelfde doet zich voor
met Nederlandse grensarbeiders die in België werken.
Na aanslagjaar 2003 zullen we een eerste belangrijke evaluatie kunnen maken van
de Wet op de hervorming. Is zij tegemoet gekomen aan haar vier belangrijke
objectieven ? Heeft zij aan eenvoud gewonnen ? Is ze daarbij dichter gekomen bij de
burger-belastingplichtige ?
Hoe dan ook, er zijn nog heel wat fiscale bijschavingen uit te voeren en er zijn nog
een aantal topcis hangende. Met de verkiezingen in aantocht kan dit nog
verrassende effecten hebben. Afwachten maar…
Bart Verschelden
25 november 2002