Anneke Wijtsma Voedingsmanagement in de psychiatrie.

Voedingsmanagement in de
Psychiatrie
Anneke van Hellemond, diëtist
Anneke Wijtsma, diëtist
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
1
Inhoud presentatie
•
•
•
•
Voedingsproblemen
Overgewicht
Metabool syndroom
Verwijzen naar gespecialiseerd
diëtist
• Behandelwijze diëtist
• Samenvatting
• Stellingen en discussie
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
2
Veel voorkomende
voedingsproblemen
1.Ondergewicht
2.Overgewicht
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
3
Ondergewicht
• Volwassenen:
BMI <18,5;
Onbedoeld gewichtsverlies meer dan 10% in 6
maand of meer dan 5% in afgelopen maand.
• Ouderen( >65 jaar):
BMI <20;
Onbedoeld gewichtsverlies meer dan 10% in 6
maand of meer dan 5% in afgelopen maand.
• Ondervoeding kan ook voorkomen bij mensen
met obesitas
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
4
Oorzaken van ondervoeding
• Onvoldoende voedselinname of eenzijdige
voedingspatroon
• Psychiatrische ziekten:
Depressie;
Schizofrenie;
Anorexia Nervosa.
• Eenzaamheid
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
5
Meetinstrumenten
MUST
1. Snaq
2. Must
(The Malnutrition Universal Screening Tool)
1. BMI:
> 20 : 0
18.5-20 : 1
< 18 : 2
2. Gewichtsverlies in 3-6 maanden
< 5% : 0
5 – 10% : 1
> 10% : 2
(>5% in 1 maand of 10% in 1 jaar)
3. Acuut ziekte-effect:
weinig of geen intake gedurende > 5 dagen : 2
____ optellen
Algemeen risico op ondervoeding:
0 = laag Routinematige klinische zorg: herhaal screening
in ziekenhuis iedere week
1 = gemiddeld Observeren: voedings- en vochtlijst
bijhouden
2 of meer = hoog Behandelen: verwijzen naar diëtist.
Eerst met gewoon eten stimuleren,
daarna supplementen.
© British Association for Parenteral and Enteral Nutrition
(BAPEN) 2002
6
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
Adviezen bij ondervoeding
• 6 eetmomenten per dag
• Energierijke tussendoortjes
• Zonodig energierijke drinkvoeding
Diëtist kan ook een vergoeding drinkvoeding
aanvragen
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
7
Bijdrage overige disciplines
Bijdrage verpleging, spv of casemanager door:
• Motivering
• Uitvoering voedingsadviezen in de praktijk
begeleiden
• Problemen signaleren en samen met diëtist
oplossingen hiervoor zoeken.
=> Multidisciplinaire
aanpak !
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
8
Overgewicht
• Volwassenen:
 BMI>25
 Middelomtrek man >102 cm
 Middelomtrek vrouw >88 cm
• Ouderen (>65 jaar):
 BMI >27
(nog niet officieel vastgesteld)
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
9
Overgewicht in de psychiatrie
Bijwerking bij gebruik moderne antipsychotica
en antidepressiva
• Toename van hongergevoel door stimulatie
histamine 1 receptor
• Vooral sterk aanwezig door gebruik
clozapine en olanzapine
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
10
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
11
Voorkomen overgewicht
Verwijzen naar diëtist psychiatrie bij:
1. Starten van antipsychotica;
2. Meer dan 4 kg gewichtstoename in
één maand;
3. Een BMI >25.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
12
Cliënten met schizofrenie en
moderne antipsychotica
Extra aandacht van diëtist bij schizofrenie en
antipsychotica noodzakelijk door:
• Grote kans op ontstaan metabool syndroom;
• Bij schizofrenie 2x verhoogde kans op
ontwikkeling van diabetes mellitus (genetisch);
• Hindoestanen, creolen, Marokkanen en
Turken ook verhoogd risico op diabetes
mellitus.
Congres "Mind the Body “ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
13
Metabool Syndroom
Aanwezigheid van drie of meer van de volgende
criteria:
Centrale (viscerale) adipositas:
– Buikomvang > 102 cm ( man)
– Buikomvang > 88 cm (vrouw)
2.Hypertriglyceridemie >1,7 mmol/l
3.Laag HDL
– <1,0 mmol (man)
– < 1,3 mmol/l (vrouw)
4.Hypertensie RR > 135/85 mmHg
5.Hyperglycemie
Nuchter glucose> 6,1 mmol/l
1.
=> Definitie: ATP III, Adult Treatment Panel 2001
Congres "Mind the Body “ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
14
Adviezen diëtist
Advies diëtist m.b.t. overgewicht:
• 300 - 500 kcal per dag minder;
• Uitgangspunt gezonde voeding;
• Stimuleren van beweging.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
15
Extra aandacht bij overgewicht (1/2)
• Adviezen bij hongergevoel:
 6 maaltijden per dag;
 gebruik voedingsvezels i.v.m. lange
verzadigingsduur;
 leren omgaan met hongergevoel.
• Adviezen bij te weinig of te veel speeksel, bijv:
 Gebruik zure producten;
 Toevoegen citroensap;
 Zuigen op zuurtjes of suikervrije kauwgom.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
16
Extra aandacht bij overgewicht (2/2)
• Gevolgen gebruik van:
 grapefruitsap;
 koffie en alcohol;
 koolsoorten/broccoli, spruiten, wortel, selderij;
 aangebrand vlees.
• Zorg voor voldoende inname vitamine D
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
17
Bijdrage overige disciplines
Verpleging, spv of casemanager draagt bij door:
• Tonen van begrip/steun;
• Motiveren;
• Uitvoeren adviezen in praktijk;
• Signaleren van problemen;
• Mee helpen zoeken naar bewegingsvormen.
= >Multidisciplinaire aanpak !
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
18
Waarom gespecialiseerd diëtist? (1/2)
Bij voorkeur een gespecialiseerd diëtist, omdat zij:
• kennis heeft van psychiatrisch ziektebeelden;
• gesprekstechnieken kan aanpassen aan de
cliënten;
• vaardigheden heeft om een goede behandel
en/of vertrouwensrelatie op te bouwen;
• kennis heeft van (bij)werking van
psychofarmaca.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
19
Waarom gespecialiseerd diëtist? (2/2)
Bij voorkeur een gespecialiseerd diëtist, omdat zij:
• kan omgaan met extreem grillig gedrag;
• vaardigheden heeft om duidelijk, helder en concreet te
communiceren;
• rekening kan houden met verminderde concentratie;
• kennis heeft van specifieke voedingsadviezen bij
gebruik van:





niet selectieve MAO-remmer,;
Lithium;
Zyprexa;
Leponex;
Risperdal.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
20
Behandelwijze gespecialiseerd
diëtist
•
•
•
•
•
•
•
Bepalen lengte, gewicht;
Navraag gewichtsverloop;
Voedingsanamnese;
Motivatie bepaling;
Adviezen gezond eetpatroon;
Stimuleren extra beweging
Nagaan behoefte verder begeleiding.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
21
Samenvatting
Beste behandeling van overgewicht en/of
Metabool syndroom is:
•
•
•
Verwijzing naar de diëtist bij het starten van de
medicatie;
Preventieve aanpak: voorkom, behandel en
werk samen;
Voorlichting over te verwachten toename van
eetlust en dorst, vóór de start specifieke
medicatie.
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
22
Bedankt voor de aandacht!
Anneke v. Hellemond, diëtist
Anneke Wijtsma, diëtist
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
23
Wat is ideale samenwerking?
Multi-disciplinaire samenwerking tussen:
• Diëtist;
• Verpleegkundigen, spv, casemanager;
• Facilitaire dienst;
• Fysiotherapie,arts;
• Psychiater.
=> Voedingsproblemen bij cliënt te voorkomen
en te behandelen!
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
24
Stelling 1
• Een patiënt of cliënt met psychiatrische
problemen moet je niet lastig vallen met
voedingsadviezen!
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
25
Stelling 2
• Lichaamsgewicht beïnvloedt de
behandeling en therapietrouw niet!
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
26
Stelling 3
• Een diëtist heeft onvoldoende kennis en
vaardigheden om cliënten met
psychiatrische problemen te begeleiden!
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
27
Stelling 4
• Samenwerking tussen verpleegkundigen
en diëtist in de psychiatrie is onvoldoende;
de diëtist werkt alleen met algemene
lijstjes gezonde voeding!
Congres "Mind the Body“ 16 juni 2011, Amersfoort, Nl
28