intermezzo - Provincie Noord

Bijlage 5
INTERMEZZO
Economische aspecten: Een belangrijk element in het waterbeleid
De economie is een belangrijke, dynamische factor in de waterhuishouding. Naast de omvang van de
waterbehoefte beïnvloedt de economische situatie ook de marges voor de maatregelen. Het is daarom belangrijk
om in het waterhuishoudkundige beleid met economische aspecten rekening te houden.
Industrie en water
Bedrijven hechten grote waarde aan de beschikbaarheid van voldoende (kwantiteit) en betrouwbaar (kwaliteit)
water. De borging van de waterkwaliteit is belangrijk, vooral wanneer er voor de consumptie wordt
geproduceerd of omdat het gaat om processen die zeer zuiver water vereisen. Daarnaast is het in belang van de
continuïteit noodzakelijk dat de beschikbaarheid van water van de gewenste kwaliteit voor langere tijd
verzekerd is. En tenslotte is de kostprijs (inclusief heffingen) van belang. Het belang van deze aspecten wordt
steeds groter vanwege de internationale concurrentie. Water, en met name grondwater, was en blijft dus een
belangrijke vestigingsfactor.
Brabant kende de afgelopen jaren een zeer voorspoedige economische groei. In principe gaat de groei van de
economie gepaard met een hogere fysieke productie en een grotere waterbehoefte. In de afgelopen jaren is door
de industrie echter tegen deze trend in enorm bespaard op de hoeveelheden onttrokken grondwater door
omvangrijke investeringen in efficiëntere productieprocessen, het stoppen van laagwaardige toepassingen en de
inzet van alternatieven voor grondwater. Een toekomstige productiegroei over een langere periode zal naar
verwachting echter niet meer kunnen worden opgevangen met een verdere optimalisatie.
Relevantie van water voor economische sectoren
Al decennia lang wordt in Brabant naast de drinkwatermaatschappijen ook grondwater gewonnen door de
industrie. Omdat de kwaliteit van het grondwater hoog is, hebben zich daarom juist in Brabant relatief veel
bedrijven uit de voedings- en genotmiddelenindustrie gevestigd. De sector heeft te maken met een sterke
internationale concurrentie. Door de druk van afnemers zal de voedings- en genotmiddelenindustrie moeten
omschakelen naar hogere marktsegmenten door een hogere kwaliteit en meer specialiteiten te leveren. Ook de
chemie gebruikt veel water voor haar productieprocessen en kent een sterke internationale concurrentie.
Ook voor productiesectoren als de textiel- en lederwaren, bouwmaterialen, papier- en grafische industrie is
water een belangrijke grondstof. Het spreekt voor zich dat water als beregenings- en gietwater ook van
levensbelang is voor de land- en tuinbouw.
Duurzame economische ontwikkeling
Op de langere termijn streeft de Provincie Noord-Brabant naar een duurzame economische ontwikkeling. In het
bestuursakkoord 1999-2003 is dat wensbeeld als volgt verwoord: ‘In Brabant vindt een sterke, maar selectieve
economische groei plaats, die gepaard gaat met een meer dan evenredige milieubelasting in termen van energieen ruimtegebruik en van de emissies naar water, lucht en bodem’.
In het Milieuverslag 2000i wordt geconstateerd dat in de periodeperiode 1995-1999 de economie in Brabant
groeide met 24%. De milieudruk op de lucht en bodem daalde echter. Afval en energieverbruik namen
weliswaar toe, maar minder dan de economische groei. Het grondwatergebruik is in deze periode eveneens
afgenomen, terwijl de kostprijs met name door heffingen op onttrekking en lozing is gestegen.
In 2000 heeft een werkgroep van de provincie, het georganiseerde bedrijfsleven en de Brabantse Milieufederatie
een verkenning gedaan naar de relatie tussen economie en milieu op de langere termijn. De vraag was wat de
ideale samenstelling van de Brabantse industrie in 2020 en de daaraan gelieerde dienstverlening zou zijnii. Vanuit
economische gezichtspunt bleken er geen duidelijke redenen om bepaalde sectoren extra te ondersteunen of af
te remmen. Ook de analyse van de te verwachten milieudruk gaf geen duidelijke wens tot bijsturing, hoewel de
chemie een hoger dan gemiddelde milieudruk heeft. Op dit moment is de Brabantse industrie voor maar 25%
verantwoordelijk voor de milieudruk. Als deze prognoses uitkomen, is er in 2020 sprake van een forse relatieve
ontkoppeling tussen de economische groei en de toename van de milieudruk. Voor een duurzame groei lijkt
echter een gelijkblijvende of zelfs dalende milieubelasting nodig (absolute ontkoppeling). Met name voor het
gebruik van grondstoffen, water en energie zal deze ambitie echter niet eenvoudig te realiseren zijn.
Daar tegenover staat dat de slag naar een duurzamere ontwikkeling niet alleen een zaak meer is voor alleen de
overheid. Het bedrijfsleven ziet steeds vaker duurzaam ondernemen en duurzame bedrijventerreinen als middel
om ook in de toekomst bij te dragen aan de eigen economische doelstellingen. Alleen, in de productieketen of
in samenwerking met overheden wordt daarom gezocht naar maatregelen die een positief effect hebben op
zowel het milieu als de financiële (bedrijfs)situatie.
Praktijkvoorbeelden
Vereniging industriewater.
Grote industriële grondwatergebruikers hebben zich verenigd om de beschikbaarheid van voldoende
grondwater van een goede kwaliteit zeker te stellen. Na de realisatie van een daling in het
grondwatergebruik, raken sommige bedrijven in de nabije toekomst door uitbreiding van de productie
tegen de vergunde quota. Oplossingen ziet men o.a. in het zoeken naar maatwerk als win-win situaties
in de regio (wateroverlast in stedelijke gebieden). Daarnaast zet men met de Provincie in op een
proefproject bescherming industriële grondwateronttrekkingen om zo de kwaliteit voor de lange
termijn beter te garanderen.
Industrieterrein Ladonk.
Op diverse Brabantse bedrijventerreinen lopen er revitaliseringsprojecten met een integrale en
duurzame benadering van milieu, economie en ruimtelijke ordening. In Boxtel is bijvoorbeeld het
project Ladonk Nieuw opgestart. Tegelijk met het revitaliseringproces van het bedrijventerrein Ladonk
is de gemeente met de vernieuwing van de riolering begonnen. Daarom zijn de processen gekoppeld en
is in samenwerking met het bedrijfsleven een integraal waterbeheersplan opgesteld. Dit resulteert in
scheiding van schone en vervuilde waterstromen, vasthouden en infiltreren van water en het
verminderen van de piekbelasting op de Dommel
Individuele bedrijfswaterhuishouding Cargill
Ook binnen individuele bedrijven wordt gezocht naar optimalisatie van het watergebruik. In
Bergen op Zoom is bij het bedrijf Cargill een innovatieve zuiveringstechniek toegepast om
de waterkringloop verder te sluiten. Het bedrijf heeft dit kunnen realiseren door een
technische en financiële bijdrage vanuit het waterleidingbedrijf, het hoogheemraadschap en
de provincie (waterketenbenadering).
‘Provincie Noord-Brabant, Milieujaarverslag 2002, 2001
BMF/SEOB/Provincie Noord-Brabant, Strategische Agenda Milieu, Economie en Ruimte, Verslag 1999-2001; naar
een alliantie van duurzame economische en ecologische ontwikkeling van Brabant”, 2001
i
ii