Titel van de presentatie

Access and Return in the EU
11 April 2014
ECRL, Tineke Strik
Centre for Migration Law
Conferentie 18 juni 2015
Veilig naar Europa, kan dat als
vluchteling?
Tineke Strik
Radboud Universiteit, Raad van Europa,
Eerste Kamer
Wettelijke context
• Tot Verdrag van Amsterdam asielbeleid nationale
aangelegenheid
Wel:
• Vluchtelingenverdrag (VN),
• Europees verdrag Rechten vd Mens (Raad van Europa)
• Verplichtingen: non-refoulement (niet terugsturen
vervolging) en recht op beroep.
• Pas sinds 10 jaar gezamenlijke concrete asielnormen in EU
• Maar ook: versterking controles buitengrenzen
Maatregelen asiel
•
•
•
•
•
•
•
•
Definitierichtlijn
Procedurerichtlijn
Opvangrichtlijn
Richtlijn Tijdelijke Bescherming
Maar:
- naleving soms erg gebrekkig
- Dublin Verordening splijtzwam
- normen alleen van toepassing aan grens of op grondgebied
lidstaten, dus niet op ambassades
• - Ook intensieve samenwerking grenscontroles
Schengengrenscode
• Art. 13 lid 1: lidstaat is verplicht toegang te weigeren bij niet
voldoen aan artikel 5
“Dit laat toepassing van bijzondere bepalingen inzake
asielrecht en internationale bescherming (…) onverlet”.
• Art. 5 lid 4: Toegang kan ook worden verleend om
humanitaire redenen, nationaal belang of internationale
verplichtingen.
Visum Verordening
• Visum mag alleen verleend bij voorwaarden art. 5 SGC
Maar
• Art 19 lid 4 aanvraag tóch ontvankelijk op humanitaire
gronden of vanwege het nationale belang
• Art 25 lid 1 a: visum tóch verlenen als de betrokken
lidstaat het op humanitaire gronden, vanwege het
nationale belang of gelet op internationale verplichtingen
noodzakelijk acht
Visum voor asiel?
• 16 lidstaten kennen mogelijkheid van humanitair visum,
maar zelden toegepast
• Nl: in 2003 visum voor asiel afgeschaft
• Daarnaast gezamenlijk EU hervestigingsprogramma
vluchtelingen. Maar: vrijwillig, nationale competentie
• Nl quotum 500 per jaar
Externalisering grenscontroles
• Frontex Verordening
• Richtlijn 2002/90 verbod op hulp bij illegale
binnenkomst/verblijf
• Aansprakelijkheid (boetes) vervoerders
• Versterking controles landgrenzen
• Strenger visumbeleid
• EU samenwerking met buurlanden (transit):
mobiliteitspartnerschappen, terug- en overname
overeenkomsten
Gevolg: routes worden gevaarlijker en duurder
Italië/Libië
Overeenkomst Berlusconi/Ghadaffi: Libië houdt migranten
tegen, Italië onderschept migranten op zee en brengt ze
terug naar Libië
Hirsi v. Italië feb. 2012, EHRM: push backs in internationale
wateren is schending artikel 3 EVRM en verbod op collectieve
uitzetting art. 4 prot. 4
Dus zeerecht en vluchtelingenrecht:
• Plicht tot redding. Daarna altijd individueel onderzoeken of
terugkeer naar derde land veilig is
• En Vluchtelingenverdrag: toegang tot asiel
Turkije/Griekenland
•
•
•
•
•
Griekenland met Turkije, hek op landgrens
Push backs vanaf Evros of vanuit zee
Situatie Turkije: 2,5 miljoen vluchtelingen
nieuwe asielwet: nog niet echt uitgevoerd.
Probleem: opvang, toegang arbeidsmarkt,
duurzame bescherming alleen voor Europese
vluchtelingen
• Toch: Turkije weerhoudt vluchtelingen van
doorreizen naar Europa (oppikken uit zee ,
overnemen van Griekenland)
Spanje/ Marokko
• Hekwerken Spaanse enclaves Ceuta en Melilla: push backs
naar Marokko
• AZG: ‘Trapped in the gates of Europe’ 2013
• Ontwerp asielwet, nu UNHCR verantwoordelijk
• Regularisatie (16.000), vooral vrouwen en kinderen
• Angst migranten om zich te melden bij instanties
• Problemen bij grens met Algerije (geweld, muren)
• Toch houdt Marokko vertrek migranten tegen:
• Migranten bij Melilla opgepakt en gedetineerd
• 6 lidstaten steunen Marokko: vooral bij terugkeer,
identificatie, grensbewaking
Waarom werken transitlanden mee?
• Turkije: toetredingsonderhandelingen
• Afschaffing visa voor Turken
• Economische voordelen
• Marokko:
• Vrijhandelsakkoord met EU
• Toezegging soepeler visa-systeem voor studie, zaken etc.
Druk vanuit EU op visarestricties, grenscontroles. Veel minder
op: verbetering asielsysteem, positie migranten
Zeeroute gevaarlijk voor vluchtelingen
• Geen gezamenlijke definitie van distress (wanneer moet je
redden)
• Geen gezamenlijke definitie van wie neemt drenkelingen
aan land (ontscheping)
• Vertraging in reddingsacties: onenigheid wie moet redden
• Redden = asiel
• Dublin systeem draagt bij aan vertraging
• Geen Europese verantwoordelijkheid voor redden en asiel
Oktober 2013: Italië lanceert Mare Nostrum
In 2014:
219.000 overgestoken
160.000 migranten gered,
3500 verdronken
Vanaf 1 november 2014:
-beëindiging Mare Nostrum
-Frontex operatie Triton (eenderde van Mare Nostrum,
alleen bij Italiaanse kust, mandaat grensbewaking)
Voorspelling: toename aantal zeedoden
Waar zijn Syrische vluchtelingen?
•
•
•
•
•
In Syrië: 7,5 miljoen
Libanon: 1.2 miljoen
Jordanië: 650.000
Turkije: 1.7 miljoen
EU (28 landen): 110.000
• Dld: 30.000, Nl 250
Respons Raad en Commissie
• Raad: bestrijding mensensmokkel met militaire middelen
• Verdubbeling Triton actie
• Meer terugkeer/samenwerking buurlanden
• Commissie
• - herverdeling asielzoekers bij te hoge instroom in bepaalde
lidstaten (nu 40.000 uit Griekenland en Italië)
- Maar ook meer vingerafdrukken (Dublin)
- 20.000 uitgenodigde vluchtelingen (over 2 jaar) verdelen
over EU lidstaten
- Maar ook hardere aanpak mensensmokkel
- Verbetering Blauwe Kaart (kennismigratie)
Oplossing politieke toegang
• Veel meer ondersteuning opvang en bescherming in de
regio
• Onvoorwaardelijk ondersteunen mensenrechten en
toegang tot bescherming in transitlanden
• Geen overname- overeenkomsten met transitlanden
• Bereiken van EU buitengrenzen waarborgen
• Structurele reddingscapaciteit Middellandse Zee
• Hervestiging kwetsbare vluchtelingen via UNHCR (met
afdwingbaar EU hervestigingsbeleid)
• Aanbod beurzen en banen voor vluchtelingen
• Ruimhartiger visa voor vluchtelingen en familieleden
Oplossingen politiek Europese Unie
• Meer Europese solidariteit en onderling vertrouwen: dus
uniforme asielstatus, herverdeling asielzoekers, groter
vluchtelingenfonds, herziening Dublin
• Richtlijn Tijdelijke Bescherming Syrische vluchtelingen
• Ondersteunen én afdwingen verbeterde bescherming in
Lidstaten
• Meer reguliere migratie mogelijkheden (niet alleen
kennismigratie)
• Mobiliteit in en uit de EU (terugkeeropties, multiple visa)
• Méér investeren in duurzame ontwikkeling en rechtsstaat
herkomstlanden/regio
Oplossing draagvlak samenleving
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Is het draagvlak voor vluchtelingen echt zo zwak?
Rol politici bij draagvlak?
Kantel de publieke opinie!
Wat kunt u doen om draagvlak te vergroten?
Wat kunnen maatschappelijke organisaties, kerken doen?
Maak het persoonlijk (vluchtelingen zijn geen cijfers)
Plaats aantallen in globale context
Bespreek ethische verantwoordelijkheid
Uitnodigen vluchtelingen is ook eigenbelang (preventie)
Steun vluchtelingen in Nederland (rechtsbescherming,
integratie, uitgeprocedeerde asielzoekers)
De weg van het recht?
• Europa: Hirsi, MSS: dankzij maatschappelijke organisaties
baanbrekende uitspraken bescherming vluchtelingen
• Nl: klachtenprocedure Raad van Europa: defence for
children, PKN uitspraak basisopvang uitgeprocedeerden
• Bundel informatie/experts/middelen om recht te halen, bv:
• - aansprakelijkheid EU niet bereiken EU grondgebied door
overeenkomsten en aanwezigheid Frontex derde landen
• - klachten over push backs bij EHRM
• - recht op menselijke waardigheid (Handvest)