Winning schaliegas veroorzaakt aardbevingen

Winning schaliegas veroorzaakt
aardbevingen
De winning van schaliegas vergroot op drie
verschillende manieren het risico op
aardbevingen. Eén hiervan, bodemdaling,
kennen we van conventionele gaswinning Twee
andere risico's zijn grotendeels uniek aan
schaliegaswinning, en worden veroorzaakt door
de omstreden boormethode, het zogeheten
fracken.
Wat is fracking?
Bij fracken, Nederlands voor fracking –
‘hydraulic fracturing’ – wordt een ondergrondse
gesteentelaag door extreme kunstmatige druk
verbrijzeld. Dit gebeurt door eerst (kilometers
diep) verticaal te boren tot de schalie wordt
bereikt. Vervolgens buigen deze boringen in de
gesteentelaag horizontaal af. Elke losse
boortunnel krijgt een of meerdere fracks. Hierbij
wordt met een klap een enorme hoeveelheid
water, zand en chemicaliën in het gesteente
geperst tot de druk zo hoog is dat het gesteente
ondergronds breekt en talloze barsten ontstaan.
Het water en zand dient er vervolgens nog toe
deze barsten open te persen tot een verbinding
ontstaat naar de gashoudende poriën. Het gas
kan zo contact maken met de frackvloeistof en
erin oplossen. Daarna wordt de vloeistof vanaf
het oppervlak weer aangezogen, in de hoop
daarmee ook het gas aan het oppervlak te
krijgen.
1. Winning schaliegas veroorzaakt
aardbevingen door bodemdaling
De schaliegasindustrie beweert dat bij
gaswinning uit schaliesteen geen bodemdaling
optreedt, waar dit bij gewone aardgaswinning,
meestal uit zandsteen, wel het geval is. Dit is
niet waar. De mate van bodemdaling houdt
verband met de dikte van de gashoudende laag
en de hoeveelheid gas die eruit gewonnen
wordt. Wanneer een grote hoeveelheid gas uit
schalie wordt losgebroken en omhoog gepompt,
klinkt het gesteente daarna in, en volgt
bodemdaling.
Bodemdaling door gaswinning gaat gepaard met
aardbevingen. Alhoewel de mate van
bodemdaling simpelweg verband houdt met de
mate van gaswinning, leert ervaring elders in het
land dat ook bodemdaling optreedt bij
gaswinning uit de zogeheten kleine velden, en
dat dit soms een zeer lokaal effect kan hebben –
evenwel met de reële mogelijkheid dat
verzakkingen schade veroorzaken.
2. Fracken voor winning schaliegas
veroorzaakt directe aardbevingen
Per schalielaag wordt vaak honderden keren
geboord, en per boring zijn doorgaans meerdere
fracks nodig. Deze winmethode veroorzaakt per
definitie een aardbeving, die in de bovengrondse
omgeving vaak seismisch kan worden
geregistreerd. Deze directe aardbevingen tijdens
de frack zijn vaak licht, en zullen niet snel
bovengrondse beschadigingen veroorzaken. De
boortunnel reikt echter tot in het epicentrum en
komt onder enorme druk te staan, waarbij de
omhulzing gemakkelijk kan beschadigen,
waardoor vervolgens methaan en vergiftigd
water kunnen weglekken. Na lichte
aardbevingen door schaliegaswinning bij
Blackpool in Groot-Brittannië (tot 2,1 op de
schaal van Richter) bleek zelfs dat de boorgaten
ovaal waren vervormd.
3. Winning schaliegas veroorzaakt
aardbevingen door activeren bestaande
breuken
Een groter probleem ontstaat wanneer een deel
van de frack-vloeistof in bestaande breuken in
de gesteentelaag belandt. Deze breuken staan
vaak al onder (tektonische) druk en wanneer er
vloeistof in belandt, kan dit de
wrijvingsweerstand tussen de breukvlakken
verlagen, waarna een verschuiving (=
aardbeving) optreedt.
Dit laatste type aardbevingen als gevolg van
schaliegaswinning kan aanmerkelijk zwaarder
zijn, afhankelijk van de seismische activiteit van
de ondergrond.
De Amerikaanse Geologische Dienst
registreerde in 2011 in Oklahoma een
aardbeving met een kracht van 5,7 op de schaal
van Richter. Deze was ontstaan door de injectie
van frack-vloeistof in ondergronds gesteente.
Zulke aardbevingen kunnen in potentie grote
schade aanrichten aan gebouwen en
infrastructuur.
Ook in de Nederlandse ondergrond zijn veel
breuken aanwezig – waarvan de ligging niet
exact bekend is. Het grootste en meest actieve
breukencomplex ligt in het zuidoosten van het
land, rond de Peelhorst, het Kempisch Plateau
en met name de Roerdalslenk (een dalingsgebied
ingesloten tussen grote breukcomplexen). In dit
laatste gebied komen van nature al
aardbevingen voor met een kracht van 4-5 op de
schaal van Richter, zoals in het Noord-Brabant
en Limburg meermalen is voorgekomen in de
20e eeuw, Onder andere in de nabijheid van de
vergunningsgebieden voor schaliegaswinning
rond het Brabantse Boxtel en Haaren. De
Rabobank heeft in deze omgeving een
datacentrum staan en heeft uit bezorgdheid
voor plannen voor schaliegaswinning in de regio
in 2011 een rechtszaak aangespannen tegen
proefboringen door het gasbedrijf Cuadrilla,
waarna op last van de rechter zulke
proefboringen zijn opgeschort. Ook grote
steden als Den Bosch en Eindhoven liggen
bovenop voorkomens (voorkomens?) van
schaliegas – én in de seismisch actieve
Roerdalslenk, die vervolgens in noordwestelijke
richting doorloopt onder het rivierengebied,
richting Zuid-Holland.
Roerdalslenk niet enige risicogebied
voor aardbevingen
Ook in de Achterhoek zijn bestaande breuklijnen
tamelijk ondiep in de Nederlandse bodem
aanwezig. Hier lopen de meeste breuken
noordwest-zuidoost, onder de Veluwe door,
richting de Flevopolder.
Breuken in de diepe ondergrond vormen vaak
een gebundeld en redelijk chaotisch patroon, en
van veel (kleinere) breuken is niet goed bekend
waar ze precies liggen. Aangezien met het
fracken opzettelijk nieuwe breuken worden
gemaakt is niet uit te sluiten dat frack-breuken
contact leggen met bestaande breuken, die
mogelijk onder tektonische spanning staan. Het
invloeien van frack-vloeistof kan hierbij
aardbevingen veroorzaken, zoals dat ook in de
VS is waargenomen.
Samenvattend: het risico op aardbevingen door
schaliegaswinning lijkt groter dan door
conventionele aardgaswinning en is complexer
van aard. Fracken in dichtbevolkt gebieden die
breuksystemen in de ondergrond hebben (dit is
praktisch heel Nederland) is door het direct
verhoogde aardbevingsrisico niet verantwoord.
Meer informatie over schaliegas
Bezoek onze website via www.milieudefensie.nl/schaliegas