Wist je dat de meter bewaard wordt in Parijs? De geschiedenis van

Wist je dat de meter bewaard wordt in Parijs?
De geschiedenis van de meter
Het verhaal van de meter begint in Frankrijk. Er
bestond een grote behoefte aan standaard maten
waarmee gemeten zou kunnen worden.
In 1790 stelt de Franse Academie voor
Wetenschappen voor om een eenheid te kiezen
die niets meer te maken heeft met de schoenmaat
van enige vorst, maar die afgeleid wordt van de
grootte van de planeet Aarde zelf, zodat ze
bruikbaar zal zijn "voor alle tijden en voor alle
volkeren". Men bepaalde dat één veertig
miljoenste van de omtrek van de Aarde voortaan
een meter zou zijn. De omtrek van de Aarde is
echter niet zo standaard als het klinkt. Om te
Internationaal prototype van de meter, een staaf
beginnen is de omtrek over de evenaar
van het materiaal platina-iridium. Het was de
verschillend van de omtrek over de polen, of de
standaardmeter tot 1960.
omtrek 'schuin' over de wereld. Dat komt doordat
de Aarde niet perfect bolvormig is, maar enigszins
afgeplat. De Fransen kiezen voor de omtrek over de polen, en meer bepaald die omtreklijn die
pal door Parijs loopt. De meter zal één tienmiljoenste worden van een kwart van die omtrek.
Meten "Maar hoe lang is dat stuk aardomtrek precies? Dat moet gemeten worden. Echt van de
noordpool tot de evenaar meten, is onbegonnen werk, maar de lengte van het stuk omtrek op
Frans grondgebied moet exact te bepalen zijn, en daaruit kan dan de lengte van het hele stuk
berekend worden.
Op 19 juni 1791 geeft koning Lodewijk XVI zijn goedkeuring voor het
project. Het is een van zijn laatste officiële daden, want de volgende
dag wordt hij afgezet en gearresteerd door revolutionairen. Niettemin
worden een jaar later twee wetenschappers, Jean Delambre en Pierre
Méchain, uitgestuurd om de omtrek te meten. Hun plan is om van
Duinkerken in het noorden pal zuidwaarts in rechte lijn heel Frankrijk
door te trekken, door Parijs, en nog een klein stukje in Spanje, tot in
Barcelona, onderweg met landmetersgereedschap nauwkeurig de
afgelegde weg metend -- met behulp van driehoeksmeetkunde, door
grote driehoeken in het landschap af te bakenen. Waar ze niet strikt de
rechte lijn kunnen volgen, moeten ze heel zorgvuldig, door op elkaar
aansluitende driehoeken te construeren, een 'omweg' maken, waaruit
ze dan de lengte van de rechte weg kunnen berekenen. Het wordt een
zeven jaar durende lijdensweg, in een Frankrijk zonder moderne
wegen of Michelin-kaarten. En vooral: een land dat in revolutie en
burgeroorlog verkeert. De wetenschappers, die met hun
meetinstrumenten heuveltoppen en kerktorens beklimmen, worden op
menige plaats voor spionnen aangezien. Méchain raakt zwaar
gewond, wordt gevangen genomen door de Spanjaarden, kan
ontsnappen, en houdt zich maandenlang schuil in de Pyreneeën. De
spanning en zijn bezorgdheid over de juistheid van de metingen,
dreigen hem de waanzin in te drijven. Maar op 20 juni 1799 zijn
Méchain en Delambre toch terug in Parijs, en kunnen ze hun meter
aanbieden aan een internationale wetenschappelijke conferentie. Van
platina wordt een staaf gemaakt die precies één meter lang is, en die
Landmeters 18e eeuw en nu.
in het archief wordt opgeborgen om als nieuwe lengtestandaard te dienen. Al snel blijken de
metingen van Méchain en Delambre -- begrijpelijk -- toch niet zo heel perfect; er is niet op de
goede manier rekening gehouden met de afplatting van de Aarde. Maar liever dan weer een
nieuwe, juistere 'meter' in te voeren, wordt voor het gemak beslist de definitie aan te passen: in
plaats van naar de Aarde te verwijzen, wordt de meter nu per definitie de lengte van de
standaardstaaf die in Parijs bewaard wordt.
Dat blijft zo tot 1960 (al wordt in 1889 wel een nieuwe staaf aangemaakt, nu van een platinairidium-legering). De meter krijgt door een internationale eenhedenconferentie een definitie
waarmee in elk laboratorium ter wereld gewerkt kan worden: 1.650.763,73 keer de golflengte van
een welbepaalde soort straling van een krypton-atoom. Het getal is natuurlijk zo gekozen om de
'nieuwe' meter zo goed mogelijk gelijk te maken aan de oude. In 1983 wordt de definitie weer
veranderd, weer met de pragmatische bedoeling om in laboratoria op een handige manier
metingen met hoge nauwkeurigheid te kunnen doen. Die definitie is ook vandaag nog van kracht:
De meter is de lengte van het pad afgelegd door licht in vacuüm gedurende een tijdsinterval van
1 / 299.792.458 van een seconde."
Bronnen:
1. Dit weetje komt van een website met heel veel weetjes. Breng af en toe een bezoek aan
deze website: http://www.wistudat.net/:
2. Meer informatie over de meter vind je in de Wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Meter
3. In het Engels, maar hier vind je wat het BIPM (Bureau Internationale des poids et
mesures, Het instituut in Parijs dat de meter bewaart) zelf over de geschiedenis van de
meter vanaf 1872.
http://www1.bipm.org/en/si/history-si/evolution_metre.html
Het Instituut BIPM in Parijs:
Opdracht: Grootheden en eenheden
Met wie? Je werkt in tweetallen.
Waar en hoe? Je werkt met de computer en gebruikt deze instructie en het werkblad.
Wat moet je kunnen en kennen na de opdracht?







Het verschil aan kunnen geven tussen grootheden, eenheden.
Weten wat een SI-eenheid is.
Calculatoren, DaVindi én Wikipedia gebruiken voor het omrekenen van eenheden in de
SI-eenheid.
De zoekmachine DaVindi van kennisnet kunnen gebruiken en twee voordelen kunnen
noemen van DaVindi boven Google.
Wikipedia kunnen gebruiken voor het zoeken en twee voordelen kunnen noemen van
Wikipedia boven Google.
Gegeven internetbronnen kunnen gebruiken.
Internetbronnen waarvan je informatie gebruikt correct vermelden.
Wat moet je inleveren?
Het ingevulde werkblad
Welke hulp?






De docent loopt tijdens het werken een vast rondje langs alle leerlingen aan de
computer. Als zij/hij bij langs komt kun je vragen stellen. Steek geen vingers omhoog als
je iets niet weet, maar ga met iets anders verder en wacht met je vraag tot de docent bij
je langs komt.
Gebruik de bronnen uit het stukje over de meter, je boekje over waarnemen, de
zoekmachine DaVindi van Kennisnet, en calculatoren om eenheden om te rekenen.
De zoekmachine DaVindi vind je op: http://DaVindi.kennisnet.nl
Calculatoren voor het omrekenen van eenheden staan op de websites:
http://www.lapoo.nl/omrekenen/index.htm en heel veel op http://www.unitconversion.org/
Als je op een Engelstalige website komt en je kent de vertaling van een woord niet
gebruik dan de website: www.vertaalwoord.nl .
Een bron is het volledige internetadres van de webpagina waar je informatie van
gebruikt.
Wat te doen als je tijd over hebt?
Als je tijd over hebt, verzamel dan ‘weetjes’ voor je klasgenoten over meten, grootheden en
eenheden voor je klasgenoten. Gebruik daarvoor de websites bij het Weetje over de meter en de
websites bij deze opdracht.
Werkblad van: ……………………………. en ……………………………………. Klas ……
1. De meter is een ‘SI’-standaard.
Zoek op Internet naar een definitie van SI-standaard.
Een SI eenheid is:
Bron:
2. Maak de tabel hieronder op de volgende manier af:
a. Zoek op Internet naar grootheden (dat wat je kunt meten).
b. Zoek bij elke grootheid de SI-eenheid, een andere eenheid die voor die grootheid wordt
gebruikt. Zoek ook de symbolen van deze eenheden en geef de grootte van de andere
eenheid aan met de SI-eenheid.
De eerste regel is als voorbeeld al voor je ingevuld.
c. De eerste regel is als voorbeeld al ingevuld.
Grootheid
SI-eenheid met symbool
Andere eenheid met
symbool en omrekening
naar de SI-eenheid
1. Afstand of lengte
Meter (m)
Yard: 1 yrd = 0, 9144 m
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
3. Noem twee voordelen van de zoekmachine DaVindi boven Google:
4. Noem twee voordelen van de Wikipedia boven Google:
5. Zet hieronder weetjes over meten, grootheden en eenheden. Vermeld ook de bron waar
je medeleerlingen het weetje kunnen vinden op Internet.

Weetje:
Bron:

Weetje:
Bron:

Weetje:
Bron:

Weetje:
Bron:

Weetje:
Bron:

Weetje:
Bron: