- Scholieren.com

Eerste wereldoorlog

1914-1918
35 miljoen slachtoffers
15 m doden, 20 m gewonden

bekent om de loopgraven
(vooral mannen)
Vooral door granaten
Graven:


Duits graf: lelijk, en ruimtegebrek, want het is de vijand
Frans graf: mooi, goed onderhouden omdat de soldaten hebben gewonnen. Veel ruimte en
kenmerkend aan de witte kruizen.
Loopgraven:





Minder veilig dan je denkt
Smerig
Ongedierte (veel ratten)
Slecht eten
Kon jezelf niet wassen
Frankrijk en Duitsland, aartsvijanden 1871-1919
Voor en na 1900 was de spanning te snijden tussen de buurlanden Frankrijk en Duitsland. Twee keer stonden ze in
een oorlog tegenover elkaar. In 1871 riep Duitsland, nadat ze Frankrijk hadden verslagen, in het Franse
koningspaleis te Versailles het Duitse keizerrijk uit. En in 1919 lieten de Fransen in diezelfde Spiegelzaal de Duitsers
een vernederend vredesverdrag ondertekenen om de Franse overwinning in de Eerste Wereldoorlog kracht bij te
zetten.
Hoe kond deze oorlog gebeuren?

Imperialisme = hebben van kolonies
Duitsland had weinig kolonies omdat het grote Duitsland maar net bestond, ze waren jaloers.

Bondgenootschappen = hebben van vriendschappen met andere landen
1. Triple Entente: Rusland, Frankrijk en het VK
2. Centralen: Italië, Duitsland en Oostenrijk-Hongarije.

Nationalisme = trots zijn op je land
Men was heel erg trots op hun land en wilde dat hun land groot en machtig was.

Militarisme = steeds groter worden van leger
Vb. Wanneer Frankrijk 1000 nieuwe kanonnen maakt gaat Duitsland ook 1000 nieuwe kanonnen
maken.
Eerst bestond Duitsland uit allemaal verschillende landen. Maar door een Oorlog met Frankrijk werd
Duitsland een land.
Bismarck wist dat een verenigd Duitsland een gevaar was voor andere landen, dus besloot hij om een
vreedzame politiek te volgen:


Weinig kolonies om Frankrijk en Engeland niet bang te maken
Bondgenootschap met Rusland en Oostenrijk-Hongarije
Verplicht voorbeeld: conferentie (vergadering) van Berlijn
Veel Europese landen gingen hier Afrika verdelen, maar Bismarck wou niet veel kolonies, hij wou dat de
andere landen niet boos werden.
Kaiser, revanche, colonial empire
De Frans-Duitse oorlog van 1870-1871 besliste voorlopig welk land het machtigst was in Europa. De Franse nederlaag
en het uitroepen van het Duitse keizerrijk maakte duidelijk dat er niet te spotten viel met Duitsland. De overwinning
op Frankrijk en de vorming van één keizerrijk was een geweldige stimulans voor het nationalisme in Duitsland. De
Duitsers waren trots op hun land, zeker nu het zo sterk was geworden en ze wilden dat graag aan iedereen laten
weten. De rijkskanselier (= minister-president = leider van de regering) Otto von Bismarck was samen met 'der
kaiser' Wilhelm I vastbesloten om Duitslands positie te versterken.
Frankrijk had daar de grootste problemen mee en vond de Duitse opkomst een belediging voor de Franse eer. De
Fransen wilden vooral wraak voor de nederlaag in de oorlog van 1870-1871. Als gevolg van die oorlog had Frankrijk
een groot gebied aan de grens met Duitsland, Elzas-Lotharingen, aan de Duitsers moeten afstaan. Die
'revanchegedachte' was een belangrijk aspect van het Franse nationalisme.
Groot-Brittannië keek met enige zorg naar het geruzie op het vasteland, maar hield zich er buiten. Groot-Brittannië
was vooral trots op haar sterke vloot en haar reusachtige 'colonial empire' (koloniën). Voor het Engelse nationalisme
was één zaak echt belangrijk: de macht op zee zou ze zich niet laten afpakken door welk land dan ook.
Keizer Wilhelm II kwam aan de macht en had andere ideeen dan Bismarck.



Duitsland moest een plek onder de zon
Duitsland moest aan weltpolitik doen (machtig worden)
Duitsland had lebensraum in het oosten nodig
Verplicht voorbeeld: vlootwet van 1898
Wilhem II ontsloeg Bismarc en begon Duitsland een nieuwe koers te varen:



Grote vloot bouwen
Zich actief bemoeien met wereldpolitiek
Bondgenootschap met Rusland opgezegd
Resultaat: Engeland, Rusland en Frankrijk gaan samenwerken, ze waren boos.
Engeland: Grootste vlood en was bang voor de Duitse vloot
Rusland: was bang voor het Duitse idee van lebensraum in het oosten, Duitsland zij het
bondgenootschap op
Frankrijk: wilde wraak voor de verloren oorlog van 1870 (stuk land gejat)
Directe oorzaak oorlog:
De directe oorzaak van de eerste wereldoorlog is de moord op Franz Ferdinand (kroonprins van OostenrijkHongarije). Franz Ferdinand had volgens de serven een deel van Servië ingepikt, als wraak ging een groep
Servische terroristen op pad om Franz Ferdinand dood te schieten, hij was namelijk op bezoek in Servië.
Granaat – dode soldaat – gemeentehuis – Franz Ferdinand naar soldaat - Princip schiet Ferdinand dood
Oostenrijk-Hongarije geeft Servië de schuld, maar Servië zegt nee. Beide landen gaan dreigen met hun
bondgenootschappen waardoor heel Europa zich met deze zaak gaat bemoeien.
Duitsland wil aanvallen maar ze kunnen Rusland en Frankrijk niet beide tegelijk aan. Ze vallen eerst
Frankrijk aan, ze gebruiken het Schlieffe plan (omsingelen Franse). Maar dit mislukt.
De Duitsers bouwen een grens van loopgraven en de rest van het Duitse leger gaat terug naar de grens met
Rusland. Hierdoor volgt vier jaar lang een oorlog van loopgraven.
De lont en de kettingreactie
Bosnië was sinds 1908 een provincie van Oostenrijk-Hongarije. Veel Bosniërs echter wilden niet bij de
Donaumonarchie horen, maar bij het koninkrijk Servië.
Toen op 28 juni 1914 troonopvolger Frans-Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije een bezoek bracht aan de Bosnische
hoofdstad Sarajevo werd hij doodgeschoten door de 17-jarige Gavrilo Princip, lid van de Bosnisch-Servische
nationalistische beweging 'De Zwarte Hand'.
Toen zette beide landen hun bondgenootschappen in en gingen er veel landen zich met deze zaak bemoeien.
Doordat heel Europa zich met de moord ging bemoeien ontstaat er chaos:
De volgende dag trok het Duitse leger België in om zo Frankrijk te kunnen aanvallen. Engeland, de bondgenoot van
Frankrijk, had de neutraliteit van België gegarandeerd en verklaarde daarop, het is inmiddels 4 augustus 1914, de
oorlog aan Duitsland. De Eerste Wereldoorlog was volop uitgebroken.
Von Schlieffenplan mislukt
Generaal Alfred von Schlieffen wist dat Duitsland door het bondgenootschap tussen Frankrijk en Rusland
waarschijnlijk in een Tweefrontenoorlog zou belanden: een oorlogsfront aan de westgrens tegen Frankrijk en een
oorlog in het oosten tegen Rusland. Hij wilde dit voorkomen en bedacht dat Duitsland eerst snel Frankrijk zou
moeten verslaan en daarna konden de troepen verhuizen naar het oosten om het Russische leger tegen te houden.
Het Von Schlieffenplan ging ervan uit dat het zeker een maand zou duren, voordat het Russische leger
gemobiliseerd was. Als Duitsland in die tijd Frankrijk kon verslaan, dan was er niets aan de hand. Daarvoor was het
wel nodig om in één snelle aanval het Franse leger te omsingelen en te verslaan. Via de versterkte Franse grens met
Duitsland zou dat niet lukken, maar de noordgrens met België had niet zoveel militaire versterkingen.
En zo gebeurde het ook in augustus 1914. Het Duitse leger trok in een boog via België naar het hart van Frankrijk.
Het ging echter, door vier zaken, al snel mis met het Von Schlieffenplan.
De Russische mobilisatie verliep veel sneller dan gedacht en Duitsland moest eind augustus al een groot aantal
legereenheden naar het oostfront overbrengen. Daarnaast bood België, ondanks de grote zware Duitse kanonnen als
'Dicke Bertha', veel meer tegenstand dan verwacht. Dat gaf de Engelsen weer de gelegenheid om via zeehavens als
Duinkerken soldaten naar België en Frankrijk te brengen. Ook wist het Franse leger in een snelle actie soldaten naar
het noordelijk front te verplaatsen voor de verdediging van Parijs. Zo reden Parijse taxi's onafgebroken heen en weer
om Franse soldaten naar het front te brengen.
Door dit alles kon het gezamenlijke geallieerde leger een tegenaanval inzetten. In de Slag bij de Marne, een riviertje
in Noord-Frankrijk vlak boven Parijs, kwam het Duitse leger al in de eerste week van september 1914 tot stilstand.
Van bajonet tot mosterdgas
Tijdens de oorlog kwamen er steeds nieuwe wapens bij, zoals het mosterdgas, de vlammenwerper en tanks. Voor
het eerst in een oorlog werden ook vliegtuigen ingezet.
Voor de oorlog op zee zette Duitsland voor het eerst in de militaire geschiedenis de duikboot in. Die beschoot vooral
Britse koopvaardijschepen die wapens en ander oorlogsmaterieel naar het front vervoerden.
Veel soldaten liepen oorlogstrauma's op. Voor die oorlogstrauma's, shellshocks werden ze in Engeland genoemd,
was geen begrip.
Als een soldaat geen begrip had voor de zin van de oorlog of bang was werd die soldaat belachelijk gemaakt.
Een duikboot, een telegram en de VS
Op zee torpedeerden Duitse onderzeeboten ('U-boten') vijandelijke schepen, oorlogsschepen maar ook vracht- en
passagiersschepen met wapens en andere oorlogsspullen aan boord. Zo werd in mei 1915 het luxueuze
passagiersschip de Lusitania tot zinken gebracht, omdat het ook wapens vervoerde van New York naar GrootBrittannië, veel Amerikanen kwamen om en er werd woeden gereageerd in Amerika. Maar de president Woordrow
Wilson besloot buiten de oorlog te blijven. De VS voerden namelijk een buitenlandse politiek van isolationisme:
Amerika bemoeit zich niet met Europa en Europa bemoeit zich niet met Amerika. De Amerikanen hadden wel moeite
met het militaristische en weinig democratische Duitsland en steunden met leningen en materiaal de geallieerden.
De Duitse regering was bang dat op enig moment de VS toch met de oorlog mee zou doen en wilde dat voor zijn. In
1917 kondigde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken in het Zimmermann-telegram een onbeperkte
duikbotenoorlog aan. Vanaf nu zou Duitsland ook schepen van neutrale landen, als de Verenigde Staten,
torpederen. In het telegram vroeg Duitsland ook aan Mexico om samen een oorlog te beginnen tegen Amerika. Toen
de Amerikanen het telegram in handen kregen, was de maat vol en verklaarde Wilson in april 1917 de oorlog aan
Duitsland. De geallieerden hadden er nu een machtige bondgenoot bij, maar het zou nog enige maanden duren
voordat het Amerikaanse leger volop aan de strijd kon meedoen.
Aanval op Scarborough



Duitsers proberen de britten uit te lokken
Scarborough, Hartlepool en Whitby gebobombardeerd
Britten laten zich niet tot zeeslag verleiden
Slag bij jutland 1916



Duitsland verliest 11 schepen en 2551 man
Engeland verliest 14 schepen en 6094 man
Maar: blokkade blijft gehandhaafd
Duitse oorlogsplannen uit het Zimmerman-telegram:
1. Onbeperkte duikbotenoorlog tegen alle neutrale schepen
2. vraag of mexico de VS wou aanvallen
Er was een grote hongersnood in Duitsland doordat er geen voedsel meer binnenkwam via zee. Dat kon je zien aan
dat ze allemaal heel dun waren, ze kregen 1000 cal en je moet 2000 cal hebben om te kunnen overleven.
Gevolg:



400.000 doden door hongersnood
Soldaten kunnen ook minder goed werken, met weinig eten
Volk werd boos
Duitsland valt Groot-Brittannië aan met onderzeeërs (U-boten)
Duitsland valt handelsschepen aan met onderzeeërs nu verhongeren de Engelse ook (verhongeren van Engeland is
wel mislukt) (onbeperkte duikboten oorlog) hierdoor worden andere landen ook boos want deze boten zijn niet
alleen schepen van de vijand.
De Duitsers vragen aan Mexico om Amerika aan te vallen. Britten onderscheppen het telegram en geven het aan
Amerika en die verklaart de oorlog: vooraf:
De VS hadden al moeite met Duitsland, vanwege:
- het torpederen van de Lusitania in 1915
- vanwege het militarische en weinig democratische krater van Duitsland
- de steun die de VS al met leningen en materieel aan Engeland en Frankrijk hadden gegeven.
- het zimmerman-telegram was net het zetje dat nodig was om echt mee te doen met WOI
West frond =


Frankrijk – Duitsland- België
Geen beweging, wel loopgraven
Oost frond =


Duitsland – Rusland
Veel beweging
De Russische beer doet niet meer mee
De strijd aan het oostfront verliep slecht voor het Russische leger. De soldaten vochten met verouderde wapens en
hadden geen goede winteruniformen tegen de bitterkoude winters in de loopgraven. Dat Rusland niet zo snel
verslagen werd door Duitsland, dankte het land aan zijn miljoenenbevolking. Tsaar Nicolaas II en zijn generaals
konden voortdurend nieuwe soldaten naar het front sturen om gesneuvelde militairen te vervangen. De oorlog eiste
ook zijn tol in het dagelijks leven. Voedsel en brandstof, zoals kolen, werden in de steden steeds schaarser.
Daarnaast groeide de politieke ontevredenheid: de tsaar had alle macht en de bevolking had niets te zeggen. De
ontevredenheid werd zo groot dat in februari 1917 de tsaar werd afgezet. Een voorlopige regering nam het over,
maar de communistische partij van Rusland bleef ontevreden. Hun leider Lenin beloofde 'Vrede, brood en land' en
wist daarmee zowel de soldaten, de fabrieksarbeiders en de boeren aan te spreken. In een Oktoberrevolutie grepen
de communisten, die zich bolsjewieken noemden, de macht. Om de macht te houden, hun beloftes na te komen en
om het land naar communistische ideeën in te richten, wilde Lenin snel een eind maken aan de oorlog. Er werd
binnen twee maanden een wapenstilstand met Duitsland gesloten en in maart 1918 werd de Vrede van BrestLitovsk gesloten, een afzonderlijke vrede tussen Rusland en Duitsland. Engeland en Frankrijk waren allesbehalve blij
dat ze door hun bondgenoot in de steek waren gelaten, maar Duitsland zag weer kansen. Nu hoefde het nog maar
op één front te vechten. Daar, in Frankrijk en België, hadden zich inmiddels Amerikaanse soldaten bij het geallieerde
leger gevoegd.
Redenen ontevredenheid in usland:
1 oorlog ging slecht
2 voedsel en brandstoffen raakte op
3 politieke ontevredenheid omdat het volk niets te zeggen had.
Samenvatting:
Duitse moeilijkheden in 1917




Britse blokkade
Amerika doet mee
Minder man materiaal dan de Geallieerden
Maar in het oosten (Rusland) wordt de oorlog wel gewonnen
Maar er is hoop want ze zijn wel aan het winnen tegen Rusland.
Eerst wereld oorlog is de eerste totale oorlog, want als iedereen van de samenleving erbij betrokken is. Totale oorlog
gaat vaak over vrouwen, want vrouwen moet munitie maken, daarvoor niet.
Duitsland heeft van Rusland gewonnen en Rusland gaf heel veel stukken land weg.
Duitse uitdaging in 1918
1. De strijd tegen Rusland in het oosten is gewonnen
2. In het westen bij Frankrijk komen er steeds meer Amerikanen bij, die sinds 1917 ook tegen de Duitsers
vechten
3. Engeland wou Duitsland verhongeren en andersom
4. Het Duitse volk is aan het verhongeren door de Britse blokkade
5. Kortom, Duitsland heeft nog één kans voor de beslissende aanval in het Westen
Het laatste Duitse offensief
1. Het Duitse offensief boekt enorme en onverwachte successen
2. Maar het is moeilijk om te blijven aanvallen vanwege (1) moeheid soldaten (2) langzame bevoorrading (3)
sterke tegenstand (4) onrust thuis
3. Na een paar maanden komen de Duitsers niet meer verrder en de Geallieerden beginnen de tegenaanval.
Het is voorbij; de oorlog is klaar
Great war over
Uit de loopgraven
Aan het westelijk front waren de Duitse soldaten in het voorjaar van 1918 moe en uitgeput van drieënhalf jaar
vechten in de loopgraven. De generaals probeerden nog eenmaal met een wanhoopsoffensief de vijandelijke
loopgraven te veroveren, maar de komst van uitgeruste en goedbewapende Amerikaanse soldaten kwam voor de
geallieerden precies op tijd. Het was bij de rivier de Marne dat de Duitsers in de zomer weer tot staan werden
gebracht.
De situatie werd in oktober 1918 steeds slechter voor het Duitse leger, doordat de bevoorrading van wapens en
voedsel steeds problematischer verliep. De soldaten kwamen in opstand tegen hun generaals. De muiterij breidde
zich uit tot in de Duitse steden en veel burgers sloten zich bij de soldaten aan. De legerleiding kon niets anders doen
dan tegen de keizer zeggen dat de oorlog opgegeven moest worden. De keizer volgde het advies van zijn generaals
op, trad af en vertrok met een goederentrein vol kostbare spullen naar Nederland. Dit was het einde van het Duitse
Keizerrijk dat bijna vijftig jaar had bestaan.
De nieuwe Duitse regering sloot op 11 november 1918 met de geallieerden de Wapenstilstand van Compiègne. Dat
gebeurde in een treinwagon even ten noorden van Parijs. De oorlog was afgelopen, maar het zou nog een half jaar
duren voordat de vrede definitief kon worden getekend.
Daarmee was een cirkel rond: in 1871 werd in Versailles het Duitse keizerrijk uitgeroepen en lijfde het ElzasLotharingen in. Op dezelfde plaats werd in 1919 in het Verdrag van VersaillesDuitsland als schuldige van de oorlog
aangewezen en ging Elzas-Lotharingen terug naar Frankrijk. Ook moest Duitsland een groot bedrag betalen om de
schade van de oorlog te vergoeden: de herstelbetalingen. Deze en andere vredesbepalingen pakten zo slecht uit
voor Duitsland dat het land zich vernederd voelde. Een nieuwe revanchegedachte stak de kop op, nu niet in Frankrijk
maar in Duitsland.
KA








het voeren van twee wereldoorlogen;
verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens;
de rol van moderne propagandamiddelen. : Propaganda = Al datgene wat je doet om aanhangers voor iets
te krijgen
de rol van moderne propagandamiddelen.
de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie.
het voeren van twee wereldoorlogen.
verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de
burgerbevolking bij oorlogvoering.
Het voeren van twee wereldoorlogen
Oorzaak uitbreken WOI
Soort Oorzaak
Nationalisme
vooral politiek
Militarisme
Economische concurrentie
vooral politiek-militair
vooral economisch
Modern-imperialisme
Bondgenootschappen
vooral politiek-economisch
vooral politiek
Gebeurtenis
die bij deze oorzaak hoort
Bosnië wordt provincie van
Oostenrijk-Hongarije (1908)
Vlootwet (1898)
Bouw staalfabrieken in Duitsland en
Groot-Brittannië
Conferentie van Berlijn (1884-1885)
Groot-Brittannië, Frankrijk en
Rusland vormen de Geallieerden
1871 Einde Frans-Duitse oorlog. Uitroepen Duitse Keizerrijk in Versailles.
1884- 1885 Conferentie van Berlijn. De Europese landen 'verdelen' Afrika.
1898 Duitse vlootwet De Duitse Rijksdag besluit tot uitbreiding van de oorlogsvloot.
1908 Oostenrijk-Hongarije lijft Bosnië in. Veel mensen in Bosnië willen echter aansluiting bij Servië.
1914,06 Aanleiding WOI Troonopvolger Frans-Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije wordt vermoord.
1914,09 Slag bij de Marne De Duitse opmars wordt bij de rivier de Marne gestuit. Er ontstaat een loopgravenoorlog.
1916 Slag aan de Somme In de Slag aan de Somme zetten de Engelsen voor het eerst tanks in.
1917 Zimmermann Telegram Mede door een telegram van een Duitse minister verklaren de VS de oorlog aan
Duitsland.
1918,03 Vrede van BrestLitowsk Rusland sluit na de communistische revolutie een aparte vrede met Duitsland.
1918,11 Wapenstilstand WOI De Duitsers capituleren voor de geallieerde legers.
1919,06 Verdrag van Versailles Duitsland wordt zwaar gestraft voor WOI.