Onderbescherming en proactief handelen geduid

Onderbescherming en proactief handelen geduid
Katrien Steenssens
14 juni 2012
Kadering in het EMPOWERMENT paradigma:

volwaardig burgerschap, sociale inclusie, actieve participatie

focus op krachten, welzijn & kwaliteit van leven en sociale
omgevingsinvloeden

positieve basishouding

versterkend en verbindend werken

toegankelijkheid van hulp- en dienstverlening
Onderbescherming
omschreven
becijferd
verklaard
Onderbescherming
omschreven
Sociale grondrechten als uitgangspunt
Niet-gebruik van financiële tegemoetkomingen
Niet-realiseren van rechten en diensten
Onderbescherming
becijferd (1)
! Beperkt tot ‘financiële onderbescherming’
uitgangscriterium: leefloon
! Omzichtigheid geboden
verschil in gegevensbronnen en/of populatie
Aandeel rechthebbenden dat het minimuminkomen niet realiseert:
65%
(Bouckaert & Schokkaert, 2011, o.b.v. EU-SILC inkomensgegevens uit 2005)
Aandeel Belgische bevolking dat per jaar minstens 1 maand het
minimuminkomen niet realiseert:
gemiddeld 4,2%
(Steenssens e.a., 2007, o.b.v. Europees huishoudpanel ECHP periode 1993-1997)
Onderbescherming
becijferd (2)
risicofactoren
beschermingsfactoren
• éénpersoonshuishouden
• werk
• platteland
• jonge kinderen
• zelfstandige
• minder goede gezondheid
Onderbescherming
verklaard (1)
Het interactief multi-level gedragsmodel (Van Oorschot, 1998)
cliëntniveau
• subjectieve nood
uitvoeringsniveau
• (boven)wettelijke
drempels
• Kennis
• Verzet
• sociaal-psychologisch
• ontmoedigende
procedures en
behandelingswijzen
• foutieve niettoekenning
beleidsniveau
• veel regels en richtlijnen
• ingewikkelde regelgeving
• vage criteria /
discretionaire ruimte
• bestaansmiddelentoets
• negatief daglicht
• initiatief: rechthebbende
• onstabiele rechtspositie
•…
Onderbescherming
verklaard (2)
beleidsmakers + uitvoerders + cliënten
+ actoren betrokken bij scharnierpunten in proces onderbescherming
(Steenssens e.a., 2007)
• scharnierpunt = gebeurtenis waardoor inkomen beneden leefloon zakt
• grote variatie
• tal van organisaties / actoren bij betrokken
potentieel opsporende en meezorgende rol
Onderbescherming
verklaard (3)
niet-gebruik als gedragskwestie van groepen actoren op verschillende
niveaus (beleidsmakers, uitvoerders, cliënten, actoren scharnierpunten)
+ niet-gebruik als burgerschapskwestie (Warin, 2010)
• begrijpen van ‘bewust niet-gebruik door keuze’
• oog hebben voor:
• betekenis van het aanbod
• kwetsbaarheid t.o. toenemende voorwaardelijkheid
• sociale omgeving gerechtigden
• breuk in sociale verbinding van gerechtigden met publieke aanbod
belang van participatie doelgroep in formulering aanbod
Proactief handelen
omschreven
vertaald
getoetst
Proactief handelen
omschreven (1)
(©HIVA, Sannen e.a., 2007)
Proactief handelen
omschreven (2)
“die vorm van dienstverlening waarbij de overheid op eigen initiatief
een dienstverleningsproces richting de klant start op basis van
reeds bekende informatie bij de overheid zelf”
(Hak, Piepers & van Putten, 2001)
Proactief handelen
vertaald (1)
De Rechtencirkel (©HIVA, Sannen e.a., 2007)
Proactief handelen
vertaald (2)
een instrument voor zelfreflectie
Proactief handelen
vertaald (3)
Raamkader voor actieplannen
visie
draagvlak
actieplan:

specifieke en bredere acties

bestaande en nieuwe acties

link met Lokaal Sociaal Beleid (LSB)

korte termijn en lange termijn

bovenlokale acties
→
mentaliteitswijziging en samenwerking
Proactief handelen
getoetst
de praktijk
Hartelijk dank voor uw aandacht!
www.hiva.be