View PDF - ZorgSaam

Ziekte van Graves-Basedow
De ziekte van Graves-Basedow is een auto-immuun aandoening. Auto-immuun wil
zeggen dat het lichaam antistoffen maakt tegen (delen van) het eigen lichaam,
waardoor ziekte-verschijnselen ontstaan. Bij de ziekte van Graves kan er sprake zijn
van afwijkingen van de schildklier, de ogen (eigenlijk oogkassen) en de huid op de
scheenbenen. De ziekte van Graves komt vier tot acht keer vaker voor bij vrouwen
dan bij mannen en begint meestal na het twintigste levensjaar. De ziekte komt in
bepaalde families meer voor dan in andere. Een groot deel van de patiënten met de
ziekte van Graves rookt of heeft tot kort voor het uitbreken van de ziekte gerookt.
Het is niet bekend hoe vaak de ziekte precies voorkomt. Wel is duidelijk, dat de
schildklier veel vaker meedoet dan de ogen en dat de huid-verschijnselen (verheven
rode plekken) zeldzaam zijn. In de academische centra van Nederland worden per
jaar naar schatting 200 tot 300 nieuwe patiënten met ernstige tot zeer ernstige
oogverschijnselen in het kader van de ziekte van Graves gezien.
Verschijnselen
Bij de ziekte van Graves is er meestal sprake van een te hard werkende schildklier.
De schildklier (in de hals) is dan vaak licht vergroot. De klachten zijn: beven,
hartkloppingen, afvallen ondanks veel eten, het gauw warm hebben, frequente
ontlasting of diarree, weg-blijvende menstruatie. De oogkasverschijnselen zijn:
wijdopen gesperde ogen, pijnlijke, rode, tranende ogen, bolle ogen, zwelling van de
oogleden, dubbelzien, slecht zien.
Deze verschijnselen worden veroorzaakt doordat de oogspiertjes en het vet in de
oogkassen zwellen, waardoor de inhoud van de oogkas als het ware naar buiten
wordt geperst. Als de oogleden heel stevig zijn, valt de uitpuiling van de ogen wel
mee. Toch is juist deze situatie gevaarlijk. De druk in de oogkas stijgt dan namelijk,
waardoor de oogzenuw beklemd wordt en blindheid kan ontstaan.
Het stellen van de diagnose
We stellen de diagnose op grond van de klinische verschijnselen. We meten
veranderingen in het bloed (u moet dus bloed laten prikken) en in sommige
gevallen maken we een CT-scan van de oogkas. CT-scans zijn series
computergestuurde röntgenfoto’s. Bij patiënten met de oogverschijnselen van
Graves is op de CT-scans te zien, dat een of meer oogspieren verdikt zijn of dat het
oogkasvet is toegenomen. Ook kunnen we de dikte van de oogspieren meten met
ultra-sone geluid (echografie).
Behandeling
De behandeling valt uiteen in een behandeling voor de schildklier en voor de ogen.
Een te hard werkende schilklier kan geremd worden met medicijnen of met
radioactief jodium. Bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld strumazol, PTU) blokkeren de
schildklier, zodat er geen schildklierhormoon meer geproduceerd wordt. Het
schildklierhormoon moet dan als pil geslikt worden(substitutie). Na enkele jaren
stopt de endocrinoloog de medicijnen en kijkt of de schildklier weer normaal
functioneert. Radioactief jodium hoopt zich na toediening selectief op in de
schildklier en schakelt door straling ter plekke het schildklierweefsel uit. Hierdoor
stopt de overproductie van schildklierhormoon. Wanneer de schildklier te hard
werkt en bovendien erg vergroot is kan (een deel van) de schildklier operatief
worden verwijderd. De oogziekte van Graves komt ook zonder behandeling in twee
tot vier jaar tot rust. Dat wil zeggen dat de roodheid, het tranen en de pijn
verdwijnen. Verschijnselen als uitpuiling van de ogen, ooglidzwelling en ernstig
dubbelzien blijven zonder behandeling meestal bestaan. In lichte gevallen wordt
volstaan met het adviseren van het frequent dragen van een zonnebril en het
voorschrijven van oogdruppels, -gels of zalven. Die werken verzachtend, maar
beïnvloeden het ziekteproces zelf niet. In ernstiger gevallen vindt behandeling met
plaats met medicijnen (prednison) of bestraling van de oogkassen om de autoimmuun ontstekings-verschijnselen te remmen. Daarna kunnen de uitpuilende ogen
dieper in de oogkas worden gezet door oogkasverruimende operaties. Hier bestaan
verschillende operatieve technieken voor. Het dubbelzien kunnen we bestrijden met
een scheelziensoperatie. De grote oogopslag kan verkleind worden door
chirurgische verlenging van de oogleden. De ooglidverdikking kunnen we corrigeren
door verwijdering van overtollig vet. Laatst genoemde operaties hebben nauwelijks
complicaties. Wel kunnen deze ingrepen onvoldoende resultaat hebben. In dat
geval kan de operatie herhaald worden. De complicaties van de oogverruimende
operatie zijn afhankelijk van de gevolgde techniek. Er kunnen dove plekken van de
huid ontstaan onder of boven de ogen, bestaand dubbelzien kan verergeren. Zelden
krijgt iemand na de operatie last van dubbelzien, terwijl daar voor de operatie in het
geheel geen sprake van was. In vrijwel alle gevallen is dat dubbelzien met een
scheelziensoperatie weer te corrigeren. Patiënten die blind dreigen te raken door de
ziekte van Graves worden opgenomen in het ziekenhuis en met spoed behandeld
met grote doses prednison of ondergaan direct een oogkasverruimende ingreep.
Prognose
De totale ziekteduur kan vele jaren in beslag nemen. De kans dat daarna de
oogziekte nog terugkomt is zeer uitzonderlijk. De overproductie van
schildklierhormoon verdwijnt in 50 procent van de gevallen na enkele jaren. Blijft de
overproductie bestaan, dan heeft behandeling met radioactief jodium de voorkeur
boven levenslange behandeling met schildklieronderdrukkende medicijnen.
Ontstaat daardoor een tekort aan schildklierhormoon, dan vindt substitutie met
tabletten plaats.
Vragen
Heeft u na het lezen van deze informatie vragen dan kunt u contact opnemen met
de polikliniek oogheelkunde op telefoonnummer 0115-688488.