Hoogeveen Wim Warrink, raadslid Hetty Pullen-Muis

‘Vrijwilligerswerk meer kracht geven’
Een voorstel van een lokaal vrijwilligersfonds
Hoogeveen
Wim Warrink, raadslid
Hetty Pullen-Muis, vervangend raadslid
1
Inhoud
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Inleidend
Aanleiding voor het voorstel
Ontwikkelingen in het vrijwilligerswerk
Visie van de ChristenUnie
Voorstel
Argumentatie
Motietekst
pag.
3
3
4
5
5
6
8
2
1.
Inleidend
Meedoen is in de samenleving een opgave voor iedereen.
Of dit nu met werk verbonden is of met vrijwilligerswerk. De fractie van de ChristenUnie in
Hoogeveen constateert dat er veel goeds gebeurt in de Hoogeveense samenleving. Maar actief
burgerschap is niet vanzelfsprekend. Burgerschap is de maatschappelijke opgave voor mensen om
zorg te dragen voor elkaar in de eigen omgeving. Vrijwilligerswerk is een middel om vorm te geven
aan burgerschap. Daarnaast zijn mensen vaak vrijwilliger zonder dat ze dat beseffen. Mensen helpen
elkaar en bieden kracht aan de samenleving. Ieder mens kan zo op een eigen manier een
waardevolle bijdrage leveren aan die samenleving.
Daarnaast is het onderscheid aan te geven van mantelzorg en vrijwilligerswerk. Mantelzorg doe je
omdat het je familie en mensen in je netwerk voordoet. Vrijwilligerswerk is een keuze!
De fractie van de ChristenUnie focust nu op het vrijwilligerswerk en biedt hierbij een notitie
‘vrijwilligerswerk meer kracht geven’ aan en heeft een concreet voorstel aan de gemeenteraad en
college van B & W van Hoogeveen. Dit voorstel behelst de verkenning van een lokaal
vrijwilligersfonds die het vrijwilligerswerk meer kracht moet geven en in deze notitie licht de fractie
dit toe.
De ChristenUnie wil als toelichting op die kracht van vrijwilligerswerk een aantal activiteiten noemen,
die dit genereren en stimuleren. We denken dan aan voorbeelden als bijv.: stimuleren van
vrijwilligers, inspelen op behoeften en interesse van vrijwilligers, inspelen op kwaliteiten van
vrijwilligers, stimuleren van vrijwilligersinitiatieven vanuit de samenleving en/of organisaties.
2. Aanleiding voor het voorstel
Steeds meer regelingen worden overgeheveld naar de gemeente, vaak met een taakstelling
(financiële korting). Denk aan de transities die gaande zijn voor de jeugdzorg en AWBZ en Wet
Werken naar Vermogen. De gemeente is daarin afhankelijk van de wetgeving vanuit het Rijk. Als
gevolg van de kabinetscrisis zullen er vertragingen optreden in de overheveling, maar ze zullen
waarschijnlijk wel naar de gemeente komen. Door de overheveling van taken vanuit het Rijk komt de
gemeente voor nieuwe vragen te staan. En dus ook voor andere en nieuwe antwoorden.
In de afgelopen jaren heeft de overheid veel naar zich toegehaald in de zorg voor de burger. Ook veel
(welzijns)organisaties hebben hun strategie hierop aangesloten. Maar door de financiële crisis komt
de overheid voor nieuwe vragen te staan. Door de bezuinigingen komt er meer verantwoordelijkheid
bij de burger te liggen. De ChristenUnie vindt het waardevol dat eigen verantwoordelijkheid wordt
teruggegeven aan de burger. De overheid moet wel initiatieven ontplooien om dit proces meer in
gang te zetten. Dat is de uitdaging waar de gemeente Hoogeveen voor staat.
Mensen zijn meer verantwoordelijk geworden voor hun eigen leven, met het risico dat er meer
mensen in de knel komen. Er is een proces gaande van financiële kortingen en ‘eigen kracht’ van de
burger is ‘in’. Ieder voor zich kan een bedreiging zijn voor de samenhang in de samenleving. De
fractie van de ChristenUnie constateert dat de druk op de samenleving toeneemt. Daarnaast zien we
dat sociale netwerken (vaak digitale) en particuliere initiatieven opnieuw vorm geven aan die
samenhang in de samenleving. Maar welke oplossing wordt de samenleving geboden om te
voorkomen dat meer mensen in de problemen komen? En alleen komen te staan?
3
3.
Ontwikkelingen in het vrijwilligerswerk
Vrijwilligerswerk is een belangrijk middel om de eigen verantwoordelijkheid van de burger vorm te
geven. De ChristenUnie waardeert de bijdrage van het vrijwilligerswerk in Hoogeveen zeer.
Professionals doen niet alles meer en in dit veranderingsproces dreigen mensen aan hun ‘lot’
overgelaten te worden. Wij zien vrijwilligerswerk als het geëigende middel om de leemte op te
vullen, die in de samenleving ontstaat bij een terugtredende overheid. En een terugtredende
overheid raakt niet alleen de zorg voor mensen (bijv. WMO), maar de volle breedte van
(professionele) organisaties. Er zijn organisaties die vrijwilligers meer nodig hebben in de toekomst.
De fractie van de ChristenUnie heeft daarom zichzelf een aantal vragen gesteld:
 Hoe kan meer kracht gegeven worden aan de samenleving?
 Wat is hierbij de rol van de gemeente?
Met deze vragen zijn we als fractie in het voorjaar van 2012 aan de slag gegaan. We zijn ervan
overtuigd dat dit vragen zijn, waar we als gemeente de komende jaren voor staan. Eigen kracht is
niet vanzelfsprekend voor veel mensen en de sociale netwerken zijn niet voor iedereen erg groot en
gevuld met mensen die zorg willen en kunnen bieden. Daarnaast ziet de ChristenUnie de trend dat
besturen moeilijk vrijwilligers kunnen krijgen in hun organisaties en verenigingen. De ChristenUnie
wil een oplossing bieden om die eigen kracht te versterken.
Daar waar de overheid een terugtrekkende beweging maakt en meer en meer een beroep doet op de
eigen kracht van de samenleving is ‘civil society’ belangrijker geworden. In gemeenschappen leren
we als mens om er te zijn voor de ander. In een civil society zijn relaties en netwerken sterk en is het
de uitdaging voor de politiek om hier alle ruimte aan te geven. Hiermee wordt voorkomen dat de
samenleving fragmenteert en individualiseert. Niet meer ieder voor zich, maar een samenleving
waarin we nauwer met elkaar zijn verbonden. De definitie die we als ChristenUnie gebruiken is: ‘de
sector van de samenleving waarin niet politieke instituties opereren: het gezin, de buurt,
verenigingen, burgergroeperingen en voorts ieder vrijwillig verband dat zich laat denken’. Met het
begrip ‘civil society’ is het Oranjefonds ook aan de slag in de samenleving en heeft als doelstelling om
sociale verbanden sterker te maken via vrijwilligerswerk. Toegevoegde waarde t.o.v. het
Oranjefonds?
In de samenleving is de positieve waarde te zien van het werk van vrijwilligers. De maatschappelijke
waarde van vrijwilligers is van grote betekenis voor de mensen zelf en voor de samenleving als
geheel. En die waarde is moeilijk in economische cijfers uit te drukken.
Er zijn hierover wel een aantal onderzoeken bekend als bijv. van de gemeente Rotterdam. In 2008 is
een raming gemaakt van de economische waarde van kerken (veel vrijwilligerswerk) van 110 tot 130
miljoen. Dan hebben we het alleen maar over de gemeente Rotterdam!
In 2009 heeft de Erasmus Universiteit, in opdracht van De Zonnebloem, onderzoek gedaan naar de
geschatte waarde van vrijwilligerswerk. Als vrijwilligers betaald zouden worden zou de waarde
hiervan circa € 20 miljard zijn.
Los van de financiële waarde van vrijwilligerswerk, typeert de ChristenUnie vrijwilligerswerk als
een sterke kracht in de samenleving. Het is de ‘smeerolie in de samenleving’. Denk bijv. aan de
activiteiten van het Oranjefonds, Nl.doet en de ondersteuning van vrijwilligerswerk vanuit de
gemeente (SWW: vrijwilligersvacaturebank). Daarnaast constateren we de grote waarde van het
vrijwilligerswerk in veel locale, particuliere organisaties en kerken in de gemeente. De aandacht bij
vrijwilligerswerk gaat hierbij vaak naar zorg en onderwijs, omdat hier van oudsher al veel van die
kracht in de samenleving is te zien. Daarnaast zie je ook veel vrijwilligerswerk wat ondersteunend is
4
voor welzijn, sport, educatie en cultuur. De schatting van het aantal vrijwilligers in Hoogeveen is
12.000.1
Veel organisaties drijven op de betrokkenheid en het enthousiasme van vrijwilligers. Die
betrokkenheid is ook gewaardeerd met het cadeau voor het huwelijk van Prins Willem-Alexander en
Prinses Maxima (2002). Het Oranjefonds is in het leven geroepen om het cadeau weer aan de
samenleving terug te geven. Ter illustratie vermelden we de doelstelling en de missie van het
Oranjefonds: wat voegt dit toe? Wat doet het Oranjefonds in en voor Hoogeveen?
Doelstelling en missie Oranjefonds (bron website Oranjefonds)
Het Oranje Fonds bevordert betrokkenheid in de samenleving. Door onze steun ontmoeten mensen elkaar of vinden zij
een nieuwe plek in de maatschappij.
Het Oranje Fonds wil samenhang en participatie bevorderen.
Sociale samenhang is belangrijk om eenzaamheid en isolatie te voorkomen van kwetsbare groepen in de samenleving.
We willen hen ook in staat stellen volwaardig te participeren in de samenleving. Die participatie willen we stimuleren
onder alle inwoners van het Koninkrijk der Nederlanden, zodat we daadwerkelijk met z’n allen samen verder komen.
4. Visie van de ChristenUnie
Op grond van haar uitgangspunten vindt de ChristenUnie, dat ieder mens vrij is en in vrijheid keuzes
kan maken. Maar wel een vrijheid in gebondenheid. Het kan niet alleen gaan om individuele
belangen. Ieder mens draagt in meer of mindere mate bij aan de maatschappij. Vanuit de
verantwoordelijkheid voor de eigen omgeving, is ieder mens geroepen om een bijdrage te leveren
aan die leefomgeving. Vaak gebeurt dit in de vorm van vrijwilligerswerk. Het invullen van die
verantwoordelijkheid gaat vaak niet vanzelf, de (lokale)overheid is dan ook geroepen om dit proces
te bevorderen en te faciliteren.
Vanuit de voorgaande schets heeft de ChristenUnie de volgende visie geformuleerd.
Over de vrijwilliger: ‘Elke Hoogevener, die dat kan, zet zich in als vrijwilliger in zijn / haar
leefomgeving’
Over vrijwilligerswerk: ‘Vrijwilligerswerk is de verbindende kracht voor alle Hoogeveense organisaties
en verenigingen en voor alle inwoners’
5. Voorstel
De gemeentelijke overheid zorgt dat de verschillende functies en taken in de zorg, onderwijs, sport,
educatie blijven bestaan en kunnen blijven functioneren. Ze heeft hier een publieke taak in. Maar zij
kan dit niet alleen. De ChristenUnie beoogt een dienstbare samenleving, waarin de overheid
faciliterend is.
We bieden hierbij een oplossing aan om het vrijwilligerswerk te versterken door de instelling van een
lokaal vrijwilligersfonds. We verzoeken het college om een verkenning te doen naar de instelling van
een lokaal vrijwilligersfonds. In deze verkenning zullen o.a. de criteria duidelijk moeten worden
waaronder vrijwilligers, organisaties en verenigingen gebruik kunnen maken van dit lokale
vrijwilligersfonds.
Een voorbeeld van een lokaal vrijwilligersfonds is een lokaal gemeenschapsfonds2 en de tekst die nu
volgt is een beschrijving van een dergelijk lokaal gemeenschapsfonds:
Wat is het?
Een lokaal gemeenschapsfonds is een (vermogens)fonds dat actief is binnen een gemeente of regio. Het
1
2
Plan van aanpak Rekenkamer 2012
Eindrapport - Proeftuin Samenwerking met Lokale Fondsen - Programma In actie met burgers! – bron informatie van Oranjefonds
5
bijzondere aan dit type fonds is dat het burgers de mogelijkheid biedt om geld te geven voor lokale goede
doelen in de breedste zin van het woord en zo ruimte creëert voor een nieuwe vorm van particulier initiatief voor het
publieke nut. Het lokale gemeenschapsfonds biedt een nieuwe structuur voor het inzamelen van geld voor deze
lokale maatschappelijke en sociale doelen.
Wat maakt het anders van bestaande lokale fondsen?
Het verschil met bestaande fondsen is dat er specifiek voor de eigen, lokale gemeenschap geld gegeven kan worden.
Veel lokaal opererende bestaande fondsen hebben al een vermogen en nemen geen schenkingen aan. Daarnaast
moet ook de doelstelling van het fonds overeenkomen met de wensen van de donor, anders zal het geld er niet naar
toe gaan. Het lokaal gemeenschapsfonds biedt de mogelijkheid om aan specifieke doelen geld te geven, zoals
ouderenzorg, jeugdzorg, cultuur, welzijn en dergelijke. Naast beheer van het vermogen ziet het fonds ook toe op de
correcte aanwending van uitkeringen
Voor wie wordt het fonds opgericht?
Het fonds wordt in principe opgericht voor de lokale bevolking. Daarnaast kunnen ook bedrijven en overheden het
fonds gebruiken om gelden te verdelen onder de lokale maatschappelijke doelen. Lokale vrijwilligers kunnen gebruik
maken van dit fonds voor het realiseren van maatschappelijke en sociale doelen.
Door wie wordt het fonds beheerd?
Het lokaal gemeenschapsfonds wordt beheerd door onafhankelijke burgers die zich in willen zetten voor de eigen
gemeenschap. Door de politieke onafhankelijkheid van het bestuur zal het fonds geen verlengstuk worden van de
lokale overheid. Ook staat het bestuur garant voor transparantie en openheid door op regelmatige basis
verantwoording af te leggen over doelen, activiteiten en de financiële status van het fonds.
6.
Argumentatie
Ter ondersteuning van het voorstel van de ChristenUnie geven we hierna een aantal argumenten die
ingaan op de kracht van het vrijwilligerswerk en de belangrijkste argumenten voor de instelling van
een lokaal vrijwilligersfonds.
1. In organisaties, verenigingen en kerken is de kracht van vrijwilligers voortdurend nodig. Ook
voor gemeentelijke organisaties zijn vrijwilligers van soms onschatbare waarde en worden ze
soms node gemist. Die kracht in organisaties staat soms in bepaalde perioden onder druk
(door allerlei interne of externe oorzaken).
2. Door het creëren van een fonds wordt de kern geraakt van wat de ontwikkeling van de “civil
society” nodig heeft, namelijk de totstandkoming van een duidelijke verhouding tussen
publieke en private middelen voor het algemeen belang. De beste manier om het
vrijwilligerswerk te ondersteunen is door een suppletieregeling (= belemmeringen
wegnemen) in het leven te roepen, waarmee de overheid beloont dat mensen c.q.
maatschappelijke organisaties zich inspannen om private middelen (in tijd, geld, faciliteiten,
relaties e.d.) bijeen te brengen om de samenleving een dienst te bewijzen. Zeker als we
vinden dat deze ontwikkeling nog veel groter moet worden om de kwaliteit van onze
samenleving op peil te houden, is zo’n aanmoedigingsregeling van de “grootinkoper van
maatschappelijke dienstverlening” hard nodig.
3. De ChristenUnie verwijst naar het Eindrapport ‘Proeftuin samenwerken met lokale fondsen’3.
Dat is een lokaal fonds die op basis van vooraf geformuleerde criteria kan faciliteren, dat
vrijwilligerswerk een meer krachtige plek krijgt in organisaties en verenigingen in de
gemeente.
4. De gemeente neemt met de instelling van een dergelijk fonds een proactieve houding aan
vanuit haar publieke taak. Zij faciliteert niet allen de korte termijn? activiteiten voor en met
3
VNG heeft een rapport uitgebracht n.a.v. een experiment in een aantal gemeenten (Eindrapport Proeftuin Samenwerking met Lokale
Fondsen Programma In actie met burgers!) Daarnaast heeft Prof. dr. T. Schuyt van de Vrije Universiteit hier het nodige onderzoek naar
gedaan heeft. De VU organiseerde op 26 april 2012 de jaarlijkse Dag van de Filantropie met dit keer als thema “Overheid en filantropische
sector: Elkaar Kennen, Ontmoeten en Versterken”.
6
vrijwilligers, maar biedt een bredere visie en uitwerking aan voor langere termijn. Een
vrijwilligersfonds is daar een goede oplossing voor.
5. De gemeente stelt jaarlijks een budget vast voor het lokale vrijwilligersfonds, waar alle
organisaties op het gebied van zorg, onderwijs, sport en andere samenlevingsverbanden
gebruik van kunnen maken. Het is de ondersteuning van de maatschappelijke waarde van
vrijwilligerswerk. Dit lokale budget is dan geld voor het fonds voor de ondersteuning van
vrijwilligerswerk als systeem in de organisatie. Denk hierbij ook aan de economische waarde
waar we eerder in deze notitie naar verwezen. Kan dit? De gemeente begroot jaarlijks en dit
bedrag wordt dan in het fonds gestopt?
6. Motietekst (concept is basis voor gesprek in de fractie)
Ter ondersteuning van deze notitie bieden de raad we de volgende motie aan:
De gemeenteraad in vergadering bijeen op…..
Constateert dat,
- Vrijwilligerswerk van grote waarde is als kracht in de samenleving,
- Vrijwilligerbeleid met een documentstudie door de Rekenkamercommissie onderzocht wordt,
- De gemeente een faciliterende rol voor vrijwilligers in Hoogeveen kan invullen door de
instelling van een lokaal vrijwilligersfonds,
- Organisaties en verenigingen versterking kunnen ontvangen door de instelling van een
dergelijk vrijwilligersfonds,
Verzoekt het college om kennis te nemen van notitie van de ChristenUnie ‘vrijwilligerswerk als kracht
in de samenleving en vraagt het college om de instelling van vrijwilligersfonds te verkennen als een
oplossing om vrijwilligerswerk meer kracht te geven aan de samenleving.
En gaat over tot de orde van de dag,
Wim Warrink (ChristenUnie)
 Waarom moet de gemeente dit verkennen, terwijl het verder aan de burgers wordt
overgelaten?
 Moet het college alleen verkennen? Of is de intentie: verkennen om voor te bereiden?
 Motie of initiatief raadsvoorstel? College kan (met reden) een motie naast zich neerleggen, een
raadsvoorstel niet!
 Het rapport waar naar verwezen wordt gaat vooral over Burgerinitiatieven en participatie. Is
het ook 1 op 1 toepasbaar voor Vrijwilligers?
 Partijbureau inschakelen voor kritische blik?
7